Logistiek, editie 6, 2017

14

WOENSDRECHT IS ER KLAAR VOOR Nederland mag voor de F35 de onderdelenlogistiek gaan doen

36

KO NUYTEN NEEMT AFSCHEID Vastgoedman in hart en nieren gaat met pensioen

54

FAMILIEBEDRIJVEN Twee dochters nemen het bedrijf over

HET MAGAZINE VOOR LOGISTIEK NEDERLAND

SEPTEMBER 2017

NR06

JAARGANG 12

VELE HANDEN MAKEN LICHT WERK

“Deze hal transformeren we in enkele weken tot een functionerend warehouse” Herbert van de Ven Projectcoördinator magazijninrichtingen Jungheinrich Nederland

www.jungheinrich.nl/doel

Logistiek

3

SEPTEMBER 2017

ZEG HET MAAR...

COLOFON Logistiek Uitgave van Vakmedianet Hanzestraat 1, 7006 RH Doetinchem Tel.: 088-5840700 Fax.: 088-5840900 www.vakmedianet.nl Redactie redactie.logistiek@vakmedianet.nl Heres Stad (hoofdredacteur) Bas Dijkhuizen, Annemiek Jorritsma, Peter de Weerd Ferdi den Bakker (freelance) Henk Stam (eindredactie) Artdirection & vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl

Uitgever Geert van den Bosch

11

Advertenties Jeroen Reesink Key Accountmanager Desk 088-5840695 jeroenreessink@vakmedianet.nl

WALTHER PLOOS VAN AMSTEL

Marketing en Events Hilde Wikkerink hildewikkerink@vakmedianet.nl Klantenservice Postbus 31, 2370 AA Roelofarendsveen klantenservice@vakmedianet.nl Tel.: 088-5840 888

‘ZE WILDEN EEN WAREHOUSE WIJ BODEN EEN OPLOSSING’

Adreswijzigingen adreswijziging@vakmedianet.nl

Abonnementen

Oplage

Prijzen

Copyright

Leveringsvoorwaarden

Privacy

Druk

‘KIES EEN NICHE EN JE KUNT EXCELLEREN - DAARVAN IS PICNIC HET PERFECTE VOORBEELD’

Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave via www.logistiek.nl/abonneren of telefonisch bij onze klantenservice. Abonnemen-ten lopen automatisch door, tenzij uiterlijk drie maanden voor de vervaldatum bij onze Klantenservice wordt opgezegd. Dit kan schriftelijk of per e-mail. Ook voor informatie over een lopend abonnement kunt u contact opnemen met onze Klantenservice.

Door onafhankelijk accountant gecontroleerde oplage. Zie voor een accountantsverklaring van Grant Thornton www.vakmedianet.nl Jaarabonnement Nederland € 353,00 (excl. 6% btw) bij automatische incasso of elektronische facturatie. Kijk voor voordelige introductietarieven op www.logistiek.nl/abonneren. Jaarabonnement buitenland op aanvraag.

Het is niet toegestaan om, zonder voorafgaande toestemming van Logistiek, door Logistiek gepubliceerde artikelen, onderzoeken of gedeelten daarvan over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen.

Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van Vakmedianet zijn van toepassing de algemene voorwaarden die zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel. De algemene voorwaarden zijn in te zien op www.vakmedianet.nl Vakmedianet, waarvan Logistiek onderdeel is, legt klantgegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst, of wanneer je in het kader van dienstverlening contact hebt met Vakmedianet.

De gegevens worden tevens gebruikt om je te informeren over producten en diensten van Vakmedianet en zorgvuldig geselecteerde derden. De adresgegevens kunnen daarnaast aan zorgvuldig geselecteerde derden ter beschikking worden gesteld voor het verstrekken van informatie of aanbiedingen. Ook als je dat niet expliciet hebt aangegeven kun je per e-mail over gelijksoortige producten en diensten van Vakmedianet worden geïnformeerd, tenzij je daartegen bezwaar maakt. Als je geen prijs stelt op informatie of aanbiedingen per mail of per post, dan kun je contact opnemen met ons via klantenservice@vakmedianet.nl Voor meer informatie verwijzen wij je naar het Privacystatement op www.vakmedianet.nl/privacy-cookie-statement.

Senefelder Misset B.V., Doetinchem ISSN: 0922-8675

14

RENÉ DE KONING - ONELOGISTICS

‘MAAKT DE ROBOT HET 18 MAGAZIJN EFFICIËNTER?’ CHRISTIAN KAPS - ERASMUS UNIVERSITEIT

26 ‘Waar laat je frictievoorraden zo lang?’

COEN DE LANGE - STOCKSPOTS

44

‘WE KUNNEN NU WEL TIEN KEER SNELLER PICKEN DAN MANUEEL’

MICHIEL KALIS - POSTNL

‘HELFT BEZORGDAGEN 62 DRAAIEN WE WINST’ SAM ROHN - REDJEPAKKETJE

64

‘WIL JE BARCODES GAAN INVOEREN? VROEGEN ZE MIJ, MAAR DAAR GING HET NIET OM’ JOS DE VRIJ - KNIPIDEE

Logistiek

4

SEPTEMBER 2017

IN DIT NUMMER

18

36

KO NUYTEN NEEMT AFSCHEID

54

DE DOCHTER VAN...

Hij kent de logistieke vastgoedsector als zijn broekzak en weet dat er veel risico wordt genomen momenteel. Maar veel zorgen maakt hij zich niet, nu het pensioen nadert.

DE COBOTS KOMEN ER AAN

Over vijf jaar is de robot een volwaardige collega op orderpickafdelingen, zeggen technologen. Anderen zetten daar vraagtekens bij. Maar de robot rukt op, dat is zeker.

RUBRIEKEN Na Jumbo en Plus 08 mag Witron ook Hoogvliet 35 UPDATE

inrichten

11

COLUMN Picnic snapt het, meent Walther Ploos van Amstel

12

FOTO Cummins steekt Tes-

la de loef af met 34-tons AEOS vrachtwagen

46

COLUMN Stef Weijers weet het zeker, de war on talant is losgebarsten UPDATE TLN pleit voor zero

emissie in stadsdistributie

TOPICS Wat gebeurde er de

afgelopen maand op logistiek gebied? - zie pagina 6 en 50

Jong zijn ze en nu al (bijna) CEO in het familiebedrijf.

Claudia van den Pol en Cindy Visser hebben meer overeenkomsten. “Vooroordelen en weerstanden zijn er altijd.”

Logistiek

EN VERDER

14 16

5

SEPTEMBER 2017

F-35 Groot succes voor de Ne-

derlandse onderdelenlogistiek.

Woensdrecht mag het doen

EDITORIAL door Heres Stad Hoofdredacteur

INFOGRAPHIC E-fulfilment in

Nederland - de pure players naast de bestaande dienstverleners

Gaat dat lukken? Emissieloos vrachtvervoer in binnensteden – binnen nu en acht jaar? De aanval is de beste verdediging, zullen de beleidsmakers van TLN op het kantoor in Zoetermeer hebben gedacht.

EMISSIELOOS 26

STOCKSPOTS Zo heet de logistieke Airbnb die laat zien waar opslagruimte beschikbaar is

28

SMARTGLASS KONI doet suc-

30

BUNDELEN Al klaar voor het bun-

44

AUTOSTORE PostNL sluit aan in

48

AIRHUB Het is altijd spannend

52

MODULAIR Transportbanen, maar dan flexibel. Vier voorbeelden hoe het anders kan

58

ZORGLOGISTIEK UMC Groningen verving een lappendeken aan ERP-functionaliteit

62

REDJEPAKKETJE Klanten staan

64

STOFFENHANDEL Knipidee had geen idee, maar uiteindelijk toch een goed draaiend WMS

cesvol orderpicking met de slimme brilletjes van Google

delen van stromen? Een nieuwe tool geeft daar antwoord op

het rijtje bedrijven die zich hebben laten overtuigen

rond middernacht op de terminal van UPS in Keulen

in de rij voor deze same day dienstverlening

Vaak is de transportsector beschimpt vanwege de milieubelasting. De bal ligt nu weer in het andere kamp. Want zonder een aanvullende subsidieregeling blijft zero emissie voor de transportwereld een hopeloos verhaal. Subsidie om de extra kosten te dekken stimuleert de vraag, zodat er over een paar jaar voldoende elektrisch aangedreven vrachtauto’s van de productieband rollen.

Wie weet ook in Eindhoven bij DAF, dat vooralsnog weinig fiducie heeft in 100 procent elektrisch. En anders doet Tesla het wel, of Cummins.

Daarnaast is ook een overgangsfase nodig. Tot 2030 moeten vrachtwagens met Euro 6 motoren die rijden op biobrandstof gewoon hun werk kunnen blijven doen. Nog een voorwaarde: transportondernemers willen weten waar ze aan toe zijn. Dus moeten gemeentelijke overheden één lijn gaan trekken. Letterlijk in dit geval, want waar liggen de grenzen van zero emissie gebieden in stadscentra? Grotere gemeenten zouden daarover een eensluidende visie moeten ontwikkelen, die werkbaar is voor de transportsector. Nu is er geen touw aan vast te knopen.

Wat ook helpt, is als gemeenten bereid zijn te investeren in een logistieke hub binnen hun gemeentegrenzen. Infrastructuur is nodig (laadpalen), net als beveiliging en andere voorzieningen. De hub is er vanzelfsprekend voor het goederenvervoer dat de overheid, aanverwante diensten en bijvoorbeeld het onderwijs zelf initiëren, maar ook voor commerciële partijen die daar gebruik van willen maken.

Dat brengt TLN vervolgens tot een oproep aan verladers. Want kansen op meer efficiëntie in logistieke ketens zijn er wel, maar daar heeft de transporteur helaas niet veel invloed op, stelt de belangenorganisatie. Meer afstemming tussen producenten, handelsbedrijven en afleverlocaties; dat maakt ketens competitiever. Ketenpartners moeten daarom investeren in moderne ICT. De overheid moet ook hier een duit in het zakje willen doen in de vorm van een bewustmakingscampagne, zodat verladers het ook gaan begrijpen.

Aan ambitie geen gebrek. ‘We gaan Parijs halen’ is de stip op de horizon. Maar dan moeten wel alle betrokkenen de mouwen opstropen. Voorlopig heeft TLN weer even lucht. “Als de logistiek niet voor zichzelf opkomt, kun je zomaar in de verbodssfeer terechtkomen”, zei TLN-voorzitter Arthur van Dijk in het AD. Er gebeurt veel in de transportsector op duurzaamheidsgebied. Daarover kan geen misverstand bestaan.

Logistiek

6

SEPTEMBER 2017

TOPICS

TEKST HERES STAD

GROTER WORDEN EN ALS HET KAN OOK ZUINIGER Nu er weer financiële ruimte is om te investeren duiken overal massaal berichten over overnames, joint-ventures en uitbreidingen op. In de logistieke dienstverleningssector zijn weer volop optimistische geluiden te horen.

500 MILJOEN

BluJay Solutions heeft de oorlogskas flink gespekt. De Amerikaanse softwaregigant (voorheen Kewill) is de kapitaalmarkt opgegaan en wist een bedrag van 500 miljoen dollar op te halen voor uitbreiding van de activiteiten en interessante acquisities.

Organische groei (double-digit) in de afgelopen tijd heeft zeker bijgedragen aan het vertrouwen van financiers.

FRITOM BOUWT In Bolsward is logistiek dienstverlener Fritom begonnen met de bouw van een nieuw kantoor voor drie Fritom bedrijven. Er komt plek voor vijftig medewerkers, een garage en een wasstraat.

NIEUWE BEURS VOOR BESTELAUTO’S

Nederland is een nieuwe autobeurs rijker. Op 4 en 5 oktober kunnen bedrijven en zzp’ers die gebruik maken van bestelauto’s terecht in Houten op de Expo. Wie dat wil, kan zelfs ter plekke zijn oude bestelauto inruilen voor een nieuw exemplaar.

Verschillende importeurs en dealers doen mee, net als diverse leasemaatschappijen en inrichters van bedrijfswagens.

DPD CHAUFFEURS ZETTEN ‘VICTOR’ NEER VOOR VEILIG SPEELGEBIED De felgekleurde veiligheidpoppetjes Victor gaan vanaf het nieuwe schooljaar mee in de bestelbussen van DPD Pakketdienst. Daar waar de chauffeurs komen en veel spelende kinderen in de buurt zijn, zetten zij Victor neer om de verkeersveiligheid in woonwijken te verbeteren.

OVERNAMES

Descartes roert zich stevig op de overnamemarkt. Het softwarebedrijf lijfde binnen een jaar tijd bedrijven in als ShipRush, PCSTrac Business, Appterra, 4Solutions en Datamyne. Met ShipRush en PSCTrac Business breidt Descartes de transportmanagement- en mobiele applicaties uit.

Zowel Appterra als 4Solutions verbreden de mogelijkheden om gegevens te verzamelen en uit te wisselen. Datamyne is actief in technologie voor dataverwerking.

LEEN MENKEN KIEST MENDRIX TMS

Leen Menken Foodservice Logistics is momenteel druk bezig met de implementatie van Mendrix, het TMS-pakket dat bij meer koerierachtige bedrijven draait. Per dag doet Leen Menken zo’n 60 ritten om op huisadres levensmiddelen af te leveren.

CB GAAT WERKEN VOOR HARTMANN

Deze maand begint logistiek dienstverlener CB met opslag, voorraadbeheer, orderverwerking en verzending van de medische producten van Hartmann. Wondverzorging, continentiezorg en infectiepreventie is wat het bedrijf doet. CB (Centraal Boekhuis) heeft inmiddels expertise opgebouwd in de logistieke dienstverlening voor ziekenhuizen en instellingen.

BIG DATA HELPT MET ZUINIG VAREN

In een nieuw samenwerkingsproject proberen drie partijen om het verbruik van fossiele brandstof en CO2-emissies van twee schepen van A2B-online Container te verlagen. Big data laat zien hoe de schepen zuiniger kunnen varen.

SNEL BREIDT UIT SNEL Shared Logistics nam 12.000 vierkante meter crossdockruimte in gebruik.

De oude faciliteit in Woerden was te klein. Elke nacht verwerkt SNEL tussen de 5.000 en 6.000 pallets.

Daarnaast vindt er een verdeelproces plaats van duizenden colli, die in bulk ontvangen worden om vervolgens te verdelen over de vestigingen van retailers, waartoe ook Hudson’s Bay behoort.

SAMEN IN BULK

H&S Group en Hoyer Group starten een joint venture als antwoord op de Europese consolidatie in de bulk liquid foodstuff transportsector.

H&S Group zal 51 procent van de aandelen verwerven. Doel is een top 3-plek in Europa met 1.600 gespecialiseerde containers, 175 levensmiddelentankwagens, 200 vrachtwagens en een jaaromzet van 175 miljoen euro..

, ' )##%% ,#" % *#% " " " ! ) %+ ! ' $%# "' &' " & $%# ( "' ) " $$ % '((% " &$#& & )##% ## #$ % ' & ' ( ' ( " " % $(' ' )##% * ' ' " &$ '# ! % ' ' % ' , & # &' #! #% %& "" " --" ( ' )##%% ' ) % " " #!, ' %# ) " ! $%# "' " #$ " % " * &' ! ' ! )##%% ,#" % ' ! " %' &' " ! ) %+ " & '& " ! " " ! ' $%# "' " " ! ' "' #% %& ! ' ! % &' $%# "'

Logistiek

8

SEPTEMBER 2017

UPDATE

TEKST BAS DIJKHUIZEN

WEGVERVOER LOOPT ACHTER MET SCHONE BRANDSTOFFEN Het gebruik van alternatieve brandstoffen in het Nederlandse wegvervoer komt nauwelijks van de grond. De sector blijft daarmee ver achter bij de politieke doelstelling om de CO2-uitstoot te verminderen. Dit blijkt uit een rapport van onderzoeksbureau Panteia in opdracht van ING en verzekeraar TVM. Een groot probleem is het ontbreken van een alternatief tankstationnetwerk: Nederland telt bijna 4.000 traditionele tankstations, tegenover bijvoorbeeld slechts dertig innamepunten voor LNG en CNG (vloeibaar gas). Ook biobrandstoffen, die de onderzoekers aanbevelen voor binnenlands vervoer, zijn nog niet gemakkelijk verkrijgbaar.

Transporteurs en logistiek dienstverleners durven daarom de stap niet aan en kiezen, nu de economie aantrekt, voor uitbreiding van hun wagenpark met traditionele diesels.

Ze hebben ook weinig vertrouwen in de opgegeven prestaties van de schone brandstoffen, en de verschillende schandalen bij autofabrikanten - concreet wordt gewezen op de sjoemelsoftware bij diesels - maken het er niet beter op.

Het vertrouwen is daardoor nog verder beschadigd, zeggen de onderzoekers van Panteia. Onduidelijk is ook hoe voordelig schone brandstoffen worden ten opzichte van diesels. De overheid heeft de accijnzen voor de alternatieve brandstoffen namelijk niet voor langere tijd vastgelegd.

5,3 PROCENT

Dat is volgens Colliers de daling van de top yield van logistiek vastgoed in Tilburg, Venlo en Schiphol.

6 vrachtvoertuigen rijden er in Nederland op waterstof rond en drie op alcohol, blijkt uit onderzoek van Panteia, ING en TVM.

10

PROCENT

hoger ligt in 2017 de opname van logistiek vastgoed ten opzichte van 2016, verwacht Cushman & Wakefield.

7,5 PROCENT omzetgroei boekten Nederlandse expediteurs volgens het CBS in het tweede kwartaal van dit jaar.

WITRON RICHT NIEUW DC HOOGVLIET IN System integrator Witron neemt de inrichting van het nieuwe distributiecentrum van Hoogvliet op zich. Het supermarktconcern maakte eind augustus bekend dat het dc verrijst op een stuk grond van 13 hectare op bedrijventerrein Prisma in Bleiswijk. In het dc, dat in 2020 in gebruik wordt genomen, zullen straks orders verwerkt worden van zowel droge kruidenierswaren als vers, agf en diepvriesartikelen. Ook de retouremballage vindt onderdak. Daarnaast wordt de centrale slagerij van Hoogvliet er geplaatst, evenals de bakkerij die al sinds 2016 op het nieuwe terrein in bedrijf is. Voor Witron, dat het logistieke design levert, is het alweer het derde supermarkt-dc in Nederland waarvoor het magazijnautomatisering doet. De nieuwe distributiecentra van Jumbo en Plus worden ook voorzien van geautomatiseerde systemen van de system integrator uit het Duitse Parkstein.

Logistiek

9

SEPTEMBER 2017

Maurice de Wilde is per 1 oktober aanstaande de nieuwe CFO van Koopman Logistics in Noordhorn. De Wilde was CFO bij GasTerra.

SNEL BREIDT CROSSDOCKRUIMTE UIT Logistiek dienstverlener Snel Shared Logistics heeft eind augustus op haar locatie in Woerden 12.000 vierkante meter aan crossdockruimte in gebruik genomen. De explosieve groei van het bedrijf is de reden voor de uitbreiding. Het crossdock geeft Snel de mogelijkheid om verder door te groeien in het segment fijndistributie in de Benelux. In het crossdockproces in Woerden worden elke nacht tussen de vijf- en zesduizend pallets ontvangen en geladen.

Warenhuisketen Hudson’s Bay is een grote klant van Snel.

Ron Kuijpers is de nieuwe director Business Development Warehousing & Distribution bij Broekman Logistics.

DHL BOUWT MEGA-E-COMMERCE DISTRIBUTIECENTRUM IN BOCHUM DHL gaat volgens eigen zeggen een van Europa’s grootste en modernste e-commerce distributiecentra bouwen. Het nieuwe ‘E-dc’ verrijst in het Duitse Bochum, niet ver van de grens met Nederland. Het dc krijgt volgens DHL een omvang van 40.000 vierkante meter en heeft een verwerkingscapaciteit van 50.000 zendingen per uur. Het pand is in het najaar van 2019 operationeel.

PANTOS LANDT IN TILBURG MET NIEUW DC VOOR KLANT LG Logistiek dienstverlener Pantos Logistics vestigt zich in een nieuw distributiecentrum op bedrijventerrein Vossenberg-West II in Tilburg. Logistiek vastgoedontwikkelaar Prologis realiseert het zogeheten built-to-suit dc, van waaruit Pantos de Europese distributie verricht van elektronicaproducten van voornamelijk LG. Pantos Logistics wordt de eerste bewoner van een groot logistiek centrum van 90.000 vierkante meter dat Prologis op Vossenberg West II laat realiseren door bouwbedrijf Sprangers uit Breda.

LAATSTE STUK GROND De logistiek vastgoed ontwikkelaar kocht dit voorjaar 15 hectare grond van de gemeente Tilburg, waarvan 9 hectare wordt bebouwd. Dit was het laatste stuk grond dat beschikbaar was op het logistieke bedrijvenpark in de logistieke hotspot nummer 3 van Nederland.

Met deze laatste uitbreiding bestaat Prologis Tilburg Park, waar onder andere ook het XXL-dc van onder andere Coolblue is gevestigd, nu in totaal 365.000 vierkante meter.

Pantos, waarin elektronicaproducent LG sinds 2016 een meerderheid heeft, vestigt zich in Tilburg onder andere vanwege de aanwezigheid van een binnenvaart- en spoorterminal, waarheen goederen uit Verenigd Koninkrijk en Polen kunnen worden aangevoerd.

PDNLQJ FRPSOH[LW\ VLPSOH

#$%%"$ %'#$ $ + $ $ ! # # & " $ ($ " $' ! # ! ## & " $ ($ ! ## ]LFK ÀH[LEHO DDQ XZ EHKRHIWHQ DDQ HQ ]RUJHQ HUYRRU GDW X # ) & " $ " # ± .1$33 EOLMIW & %

%$ $ # " $ $ $ $ # ' " $ & " " " % #$ $ $ ' " " ' " $ $ " $ $ # & #$ "$

' " ! & $ #$ & " $ " & % $ $%# # # $ # " $

" PLH HI¿FLsQWLH HQ NZDOLWHLW VDPHQ

IDVKLRQ VROXWLRQV

'DW YRHOW JRHG

" * " # # %( !! ''' !!

- Logistieke Analyse - Optimalisering van goederenstromen - Produktiviteitsverhoging - Overeengekomen Prestatieniveau’s - Flexibiliteit, Betrouwbaarheid en Veiligheid Neem contact op met ons team via: Michiel Stokhuyzen +31 (0)655 765 434 basystemes@basystemes.fr https://www.basystemes.com

Logistiek

11

X X X X 20 1 7 2017 SEPTEMBER

COLUMN TEKST WALTHER PLOOS VAN AMSTEL

KIJK GOED NAAR PICNIC, ZIJ SNAPPEN HET In Amsterdam is foodretail verantwoordelijk voor slechts 2 procent van het vrachtverkeer. An sich hebben de supermarkten de logistiek dus goed gepland. Je ziet ook dat supermarkten rekening houden met de buurt. Ze doen aan dagranddistributie, zetten fluistertrucks in, nemen allerlei veiligheidsmaatregelen en maken gebruik van goed getrainde chauffeurs. En ze denken aan het milieu: de trucks zijn schoner dan de gemiddelde scooter. De verhouding supermarkten en away from home is 60-40. En toch gebruikt foodservice maar liefst 1.400 magazijnen.

Grote spelers als Sligro vinden zelf ook dat dit niet meer is te handhaven en willen naar een AH-achtige logistiek.

Albert Heijn is een powerhouse in logistiek. Ze waren de eerste met picking by voice (spraakgestuurde orders, red.) en testen nu picking by vision, een systeem met augmented reality. Met een speciale bril kun je items scannen en bijvoorbeeld zien waar ze in het dc moeten liggen.

Daarnaast hebben ze met behulp van XPO Logistics een enorm verscentrum opgezet in Nieuwegein. Simpel gezegd haalt Albert Heijn daarmee de voorraad weg bij de leveranciers, waardoor de verse producten één tot twee dagen eerder in de winkel liggen. De professionalisering van Albert is van eenzame klasse. Buitenlandse ketens als Carrefour komen bij Albert Heijn kijken hoe het moet. Jumbo start net als Albert Heijn ook met een XPO-achtig centrum, dat gebeurt in Utrecht. Het is copy paste, maar beter goed gejat, dan zelf slecht bedacht. En Spar is just in time in convenience gestapt en heeft daarin geïnvesteerd. Waar het beter kan, is bij veel Superunie-ketens. Die willen het allemaal apart doen, en met die kleinschalige opzet win je het niet. De ketens binnen Superunie zouden meer moeten samenwerken. Plus is bijvoorbeeld goed bezig, maar de volumes zijn bij die keten te klein om voordeel te behalen. Als ik de supermarktsector een rapportcijfer moet geven, zitten ze qua logistiek tussen een dikke negen en een zeven min. Niemand maakt er een bende van.

Iedereen moet heel goed kijken naar Picnic, want zij snappen het. Picnic plant niet in minuten, maar in seconden. Dan kun je veel fijnmaziger te werk gaan. Het bepaalt of je bijvoorbeeld twaalf of vijftien keer kan leveren in een uur. Plan je in minuten, dan is het verschil tussen één en twee minuten 100 procent. Bepaal je de norm aan de hand van seconden, ga je veel nauwkeuriger te werk. Sceptisch ben ik nog steeds, omdat ze niet voor heel Nederland kunnen bezorgen. Ze hebben echter wel een operationeel disruptief model. Picnic weet dat ze alleen bij een bepaald soort klanten moeten zijn. Picnic richt zich dus op grote gezinnen, die een beperkte keuze geen probleem vinden en geen hoge eisen hebben wat betreft de levertijd. Hun bestelbussen zijn echter relatief duur, maar daar hebben ze ook een oplossing voor. Kost een chauffeur normaal gesproken tussen de €30 en €35 per uur, zij zetten een 18-jarige voor €15 achter het stuur. Kies een nichemarkt en dan kun je excelleren. Van die regel is Picnic het perfecte voorbeeld. Ze hebben al 9 procent van de online markt en dat is knap.

WALTHER PLOOS VAN AMSTEL lector City Logistics aan de Hogeschool van Amsterdam, legt uit hoe supermarktformules hun logistiek in dit nieuwe speelveld moeten aanpakken.

Logistiek

12

FOTOSPREAD TEKST BAS DIJKHUIZEN

MOTORENBOUWER KOMT MET ELEKTRISCHE AANDRIJVING

CUMMINS STEEKT TESLA DE LOEF AF

01

ELEKTRISCHE AANDRIJVING

De Amerikaanse moterenfabrikant Cummins presenteerde begin deze maand de 34-tons Aeos distributietruck met elektrische aandrijving. Het steekt Tesla daarmee de loef af. Tesla heeft zijn elektrische truck voor een later tijdstip deze maand aangekondigd.

02

VLOEIENDE LIJNEN

De Aeos is een echte Amerikaanse ‘torpedotruck’ met opvallende, vloeiende lijnen die voor een minimale luchtweerstand moeten zorgen. Zelfs de buitenspiegels zijn door camera’s vervangen om de aerodynamica te verbeteren.

SEPTEMBER 2017

13

SEPTEMBER 2017

04

03 140 KWH ACCUPAKKET

ACTIERADIUS NAAR 480 KM

Door meer accu’s in te bouwen, kan de actieradius van de Aeos naar 480 kilometer. De Tesla-truck doet hetzelfde.

Cummins neemt de Aeos niet in productie, maar presenteert de elektrische aandrijving als aanvulling op het huidige motorenprogramma

Cummins zegt dat de Aeos met zijn 140 kWh accupakket een bereik heeft van 160 kilometer. In deze vorm is het gewicht van de truck pakweg gelijk aan die van een 12 liter dieselmotor.

Details van de elektromotor heeft Cummins niet bekendgemaakt.

05

HYBRIDE VERSIE KOMT

De AEOS is uitgerust met een regeneratief remsysteem. Ook is het mogelijk om zonnecellen te installeren op het dak van de trailer. Een hybrideversie, voorzien van een kleine extra dieselmotor, komt later op de markt en komt volgens Cummins drie keer zo ver.

FOTO: CUMMINS

Logistiek

Logistiek

14

SEPTEMBER 2017

PRAKTIJK

FOTO’S: MINISTERIE VAN DEFENSIE

TEKST PETER DE WEERD

SUPER LOGISTIEK VOOR SUPER VLIEGTUIG F-35 Nederland wordt verantwoordelijk voor de onderdelenlogistiek van alle F-35 (JSF) toestellen in Europa. Het gaat om opslag, verzending en het beheer van reserveonderdelen van meer dan 400 F-35’s voor de komende decennia.

Nu de deal binnen is gesleept, moet Nederland zijn oplossing waar zien te maken. Hiervoor hebben de diverse betrokken partijen (zie kader) nog twee jaar de tijd. In het derde kwartaal van 2019 moet de onderdelenlogistiek voor de F-35 operationeel zijn.

W

ij bieden de beste logistieke oplossing voor de F-35’. Dat liet René de Koning vorig jaar als kop optekenen in ditzelfde magazine.

Een jaar later zijn die woorden de waarheid gebleken.

Nederland werkte de afgelopen jaren hard om de megaorder binnen te slepen van misschien wel het beste vliegtuig ooit. In augustus kwam het verlossende en gehoopte bericht uit Washington. Ministers Kamp en Hennis reageerden verheugd. Misschien het meest opgetogen is projectleider René de Koning. Hij is al sinds 2006 met de deal bezig. De eerste acht jaar parttime en sinds twee jaar fulltime. De Koning is vanuit de Topsector Logistiek en met steun van onder andere de ministeries van Infrastructuur & Milieu, Economische Zaken en Defensie aangewezen om de Nederlandse logistieke activiteiten voor de F-35 te coördineren, op te zetten en te ‘verkopen’ aan de belangrijkste Amerikaanse stakeholders van het gevechtsvliegtuig.

Waarom heeft Nederland deze deal gewonnen?

“We staken er met kop en schouders bovenuit. De Amerikanen vroegen een warehouse, en wat we hebben aangeboden is een complete Europese, logistieke oplossing. Ik ben de afgelopen twee jaar één keer in de twee maanden op het Joint Program Office (JPO), het F-35 projectbureau van het Pentagon geweest om de bedrijven achter de F-35 (Lockheed Martin, Northrop Grumman, Pratt & Whitney and BAE Systems) uit te leggen dat je aan alleen een warehouse niets hebt. Je hebt in Europa te doen

Logistiek

15

SEPTEMBER 2017

PARTIJEN ACHTER DE DEAL OneLogistics, aangevoerd door René de Koning, is een samenwerkingsverband tussen de Topsector Logistiek, ministeries van I&M, Economische Zaken en Defensie, Douane Nederland, provincie Noord-Brabant, Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM), NIFARP, Schiphol, NDL en de Koninklijke Luchtmacht/Logistiek Centrum Woensdrecht.

Circa 70 logistiek gelieerde bedrijven samen met een zestal kennisinstellingen hebben meegewerkt aan de voorbereiding van de aangeboden oplossing.

met onder meer douane, btw en transportregelgeving.

De F-35 komt inclusief een onderhoudscontract. De Amerikaanse overheid garandeert landen dat ze altijd en overal kunnen vliegen met de F-35. Dus je hebt een Europese spare parts poule nodig. Ook hebben we in het voorstel vijftien supply chains gesimuleerd, en aangegeven wat de impact is op bijvoorbeeld de doorlooptijd, douane, vergunningen of de opslag. Kortom, we hebben laten zien dat we het snappen.”

Wat houdt de winnende oplossing precies in?

“Dat is inkomende luchtvracht. Schiphol fungeert als crossdock. Schiphol is de draaischijf voor de Europese partners. Ook hebben we rechtstreekse levering aangeboden vanuit alle locaties naar alle landen; want niet alle onderdelen hoeven via Nederland. Luchtmachtbasis Woensdrecht wordt het centraal Europees distributiecentrum met een vooruitgeschoven post op Schiphol. Het Logistiek Centrum Woensdrecht is uitermate geschikt, gezien de ervaringen met de F-16, Chinook en Apache, daarbij is het warehouse nieuw en voldoet het aan alle eisen van het F-35 programma. Op Schiphol komen de snellopende onderdelen te liggen. Schiphol is bovendien als Smart Mainport aangeboden. Dat is een samenwerkingsverband tussen de douane, Schiphol en overheidsinstanties om de doorvoer van goederen te versnellen.

Daarnaast behoren Europese distributie en douane tot de aangeboden oplossing. Dat houdt in een bonded warehouse in Woensdrecht, waar ook allerlei VAL-activitei-

ten toe behoren. Ook compliance, verdeeld in export, douane en ITAR (international trade and arms regulations) nemen we voor onze rekening. Daarnaast hebben we performance planning, spare parts planning en ketenregie aangeboden. Kortom, een compleet pakket. Er komt dus heel veel informatie vrij die we gaan vangen en gaan koppelen aan de SAP-systemen van de bouwers en ALIS (autonomic logistics information system, red.), het IT-programma van de F-35. We denken twee stappen vooruit, heb ik vaak teruggekoppeld gekregen. Overigens zijn de Amerikanen er nog niet aan toe om de volledige ketenregie uit handen te geven.”

De opdracht is binnen. Wat moet er nu gebeuren?

“Vorige week hebben we in Washington het vervolg besproken met het Joint Program Office (JPO), het F-35 projectkantoor van het Pentagon, Lockheed Martin en Pratt & Whitney. We gaan een aantal stromen ontwikkelen: het warehouse moet klaargemaakt worden; er moeten IT interfaces worden ontwikkeld tussen het warehouse en hoofdaannemers Lockheed Martin en Pratt & Whitney. Ook moeten we nadenken over hoe we het transport gaan invullen. Wie gaat het transport doen na 2019? De Amerikanen hebben het idee dat één partij dit kan doen. Ik heb de Amerikanen uitgelegd dat we in Europa landenspecialisten hebben. We gaan straks met alle landen praten. Maar dat Nederlandse logistieke dienstverleners pro rato een groot deel krijgen is logisch, want het Europese warehouse staat hier.”

René de Koning is zijn hele werkzame leven al actief in de logistiek.

Hij begon in 1986 als loodsmedewerker op Schiphol bij Dutch Air. Hij is uiteindelijk opgeklommen tot directeur. Na functies bij Nederland Distributieland, Road Air, Rhenus en IJS Global (overgenomen door Gefco) richtte hij in 2009 OneLogistics op samen met Faes Group.

Logistiek

16

WIE WAT WAAR

SEPTEMBER 2017

E-FULFILMENT IN NEDERLAND

Wie zijn de e-fulfilmentspelers in Nederland, welk specialisme hebben ze en welke diensten bieden ze aan? Logistiek heeft de spelers in kaart gebracht. De omvang van de diensten die de e-fulfilmentbedrijven aanbieden is verschillend.

Zo begeven naast specialistische pure players ook traditionele logistieke dienstverleners zich op de e-fulfilmentmarkt.

12%

22% 62%

16% 32%

43%

WELKE SPECIALISMEN BIEDEN DE BEDRIJVEN AAN? Veruit de meeste bedrijven geven aan allround te zijn.

De kleinste, meest specialistische groep is meubelen, gevolgd door food.

Allround Fashion Elektronica Drukwerk Food Meubelen *Respondenten konden meerdere keuzes invullen

AUTOMATISERING SLEUTEL VOOR DE TOEKOMST Automatisering en robotisering zijn belangrijke onderwerpen in de logistiek en dus ook in de e-fulfilmentwereld.

Veruit de meerderheid van de respondenten bestempelt automatisering/robotisering als: noodzakelijk, kansrijk of een must. Argumenten die worden gegeven zijn: groei, ergonomie, arbeidskrapte.

RETOUREN EN REPARATIEWERKZAAMHEDEN Ale spelers verwerken retouren of bieden retourservice aan. 42 procent biedt reparatiewerkzaamheden als service aan. Een negental bedrijven biedt retour gekomen producten aan op marktplaats of veilingen. Dit zijn: BME (Genk (B)), Cebeo (Waregem (b)), Dimass (Haelen), MCS (Etten Leur), Misi (Zoetermeer), PostNL (Houten), WSSN (Nieuwveen), VCK (Schiphol-Rijk).

NICHESPELERS FOOD Iceberg Webshop Hands, Dronten Leen Menken, Zoetermeer Vers&Fijn Benelux, Nieuwegein FASHION Arvato Bertelmans, Abcoude CB, Culemborg HTG, Delfzijl Sipack, Heemskerk ELEKTRONICA Esseko, Utrecht VCK, Schiphol-Rijk Wial, Etten Leur Arvato Benelux MEUBELS Axell, Diessen Twenpack, Wierden Van der Helm, Rhoon VASCO, Lekkerkerk DRUKWERK Audax, Gilze Erenpack, Groningen Fulfilment Partners, Doetinchem Japak, Oirschot Sandd, Apeldoorn

Logistiek

17

SEPTEMBER 2017

VAN COMMODITY NAAR SPECIALISME

99%

97%

84%

84%

80%

80% 74%

59% 39%

1

2

3

4

5

6

7

8

9

AANBOD VALUE ADDED SERVICES (VAS) 97 procent van de respondenten biedt VAS aan als dienstverlening. Op de vraag naar welke value added services scoort herverpakken het hoogst en productfotografie het laagst.

1. Orderafhandeling 2. Assembleren/installeren 3. Kwaliteitscontrole 4. (Her) verpakken/labelen 5. Bevoorrading 6. Klantenservice 7. Projectmanagement 8. Productfotografie 9. Maatwerk

Een grote meerderheid is allround qua dienstenaanbod en de producten die ze verwerken, blijkt uit de enquête.

Allround zijn is een kracht, maar ook een zwakte. Waar ligt het onderscheidende vermogen? Juist dat is volgens enkele kenners en praktijkdeskundigen de vraag waar het in de toekomst om gaat draaien. Jeroen Dekker, eigenaar van Active Ants, meent dat er over pakweg 15 jaar nog vijftien e-fulfilmentspelers actief zullen zijn in Nederland. Standaard fulfilment wordt uiteindelijk een commodity. “Positionering wordt meer en meer cruciaal voor e-fulfilmentbedrijven”, meent Kees Jan Roodbergen, hoogleraar Quantitatieve Logistiek aan de Rijks Universiteit Groningen. Dekker: “Als je bij die vijftien spelers wilt horen, zul je je als fulfilmentpartij op een niche moeten richten of een specialisatie aanmeten (bijvoorbeeld gekoelde opslag of grote producten) om te overleven. Er zijn ook andere strategieën, zoals een merk bouwen waarmee je klantentrouw krijgt en marge kunt verkopen. De meest efficiënte partij worden via automatisering, is een andere strategie. Active Ants kiest hiervoor. Robert van Kalsbeek van The Next Practise ziet vooral kansen in service zoals het aanbieden van een goede retourservice, montage, of het kunnen passen van kleding.

93%

94%

94% 72%

16%

DOWNLOAD DE COMPLETE LIJST De complete lijst is te downloaden op Logistiek.nl De lijst betreft een overzicht en is geen ranking. Er kunnen geen rechten aan worden ontleend.

Mist u uw bedrijf? Vul de enquête alsnog in via: https://goo.gl/WJdyHe Aanvullingen op de bestaande lijst? mail naar redactie.logistiek@vakmedianet.nl

1

2

3

4

5

WELKE VORMEN VAN DISTRIBUTIE BIEDEN DE BEDRIJVEN AAN? 1. Uitslag 2. Transport 3. Track&Trace 4. Export&Douane 5. Anders (onder meer: on demand op locatie, gekoeld) *Respondenten konden meerdere keuzes invullen

18

Logistiek

SEPTEMBER 2017

Logistiek

19

SEPTEMBER 2017

TREND TEKST BAS DIJKHUIZEN

DE OPMARS VAN DE COBOTS Onderzoeken over de robotisering van magazijnen en de invloed op de werkgelegenheid zijn er te kust en te keur. Wanneer robots echt het magazijn gaan overnemen is koffiedik kijken. Experts en koplopers stellen dat de robot, dankzij de voortschrijdende technologie, over vijf jaar als een (bijna) volwaardige collega naast de mens zal functioneren.

D

e verwachting is dat als gevolg van robotisering in warehouses, de aankomende vijftien jaar alleen al in Nederland 35.000 arbeidsplaatsen gaan verdwijnen, stelde Buck Consultants International in mei vast in de ‘Nationale Studie Robotisering in warehouses’. Hoger management denkt met de bouw van geautomatiseerde warehouses tussen de 40 en 75 procent op menskracht te kunnen besparen. Deze personeelsreductie vindt voornamelijk plaats op het niveau van magazijnpersoneel, maar ook planners, teamleiders en warehouse super-

visors zullen de dupe worden van robotisering, stelt Buck Consultants vast.

Logistieke functies overbodig Onheilspellend is de conclusie van website Jobpersonality die, op basis van recent onderzoek van de Universiteit van Oxford, onder-

zoek verrichtte naar welke banen en beroepen serieus bedreigd worden door de robot. De beroepenloopbaankeuzewebsite concludeert, evenals Buck, dat de functies van vrachtwagenchauffeur, logistiek planner en heftruckchauffeur niet erg toekomstbestendig zijn, waardoor de kans groot is dat deze beroepen

MATERIAL HANDLING DAG 207: ROBOTISERING ROADMAP VOOR 2030 De vierde editie van de Material Handling Dag van Logistiek, op woensdag 27 september aanstaande, staat in het teken van robotisering van distributiecentra. Rode draad van de dag zijn de vragen: hoe zien die gerobotiseerde dc’s er straks uit? Over welk type dc praten we eigenlijk? Wat kunnen robots vandaag de dag en hoe slagen we erin om mensen en robots als collega’s te laten samenwerken met een tot nu toe ongekende performance? Daarnaast wordt er met experts volop gediscussieerd over: - Nieuwe robottechnologie, de kosten en mogelijkheden;

- Inpassen in bestaande organisaties en gebouwen; - Mens en machine in een optimale samenwerking.

De Material Handling Dag wordt traditioneel afgetrapt met een plenair gedeelte waar dagvoorzitter Maartje Hofhuis (RTLZ) samen met Heres Stad, hoofdredacteur van Logistiek, onder andere met René Geujen (Buck Consultants) in discussie gaat naar aanleiding van hun spraakmakende onderzoek over Robotisering in warehouses.

Tijdens parallelsessies geven Montapac-

king, DHL Supply Chain en Fiege een inkijkje in hoe zij robotisering reeds in meer of mindere mate geïntegreerd hebben in hun bedrijfsprocessen.

Het middagprogramma is ingeruimd voor uiteenlopende kennissesies waar partners van Logistiek aan de hand van klantcasussen meer inzicht geven in de mogelijkheden van material handling in de praktijk.

De Material Handling Dag vindt plaats in 1931 Congrescentrum in Den Bosch. Voor meer informatie over inschrijven en het programma: www.materialhandlingdag.nl.

Logistiek

20

SEPTEMBER 2017

VANDERLANDE: “INZETTEN OP COLLABORATIVE ROBOTS” Tijdens de afgelopen LogiMAT in Stuttgart presenteerde Vanderlande een prototype van een piece picking robot. De material handling specialist benadrukt dat het vooral gaat om een cobot die in staat moet worden geacht om met de mens samen te werken. Ten grondslag aan deze cobot ligt een strategische visie van Vanderlande over de inzet van robots in met name retail en e-commerce distributiecentra. “Ik verwacht dat de komende vijf tot tien jaar processen in een distributiecentrum al volledig geautomatiseerd worden. Die trend komt mede doordat bedrijven naar alternatieven zoeken voor de

krimpende beroepsbevolking”, zegt Remco van Gils, directeur Food Retail bij Vanderlande. Volgens Van Gils krijgen robots steeds meer processen onder de knie en door de toenemende intelligentie wordt het herkennen van producten ook steeds eenvoudiger. “Wij kijken vooral naar hoe we robots kunnen integreren in onze automated case picking (ACP) oplossing. “Het voordeel is dat we met dit systeem de belangrijkste processen kunnen robotiseren in combinatie met productieprocessen. Daarnaast zijn we een platform opgestart waar we collaborative robotoplossingen ontwikkelen.”

“MENS BLIJFT ONMISBAAR IN HET MAGAZIJN, ROBOT MOET ZICH NOG BEWIJZEN” Magazijnen in ons land groeiden de afgelopen vijf jaar exponentieel. Hoewel ook de automatisering in deze magazijnen toenam, werd de groeiende logistieke operatie vooral door mensenwerk opgevangen, concludeert onderzoeker Christian Kaps, die in opdracht van evofenedex de efficiëntie onderzocht van magazijnen in Nederland en België.

Volgens Kaps toont zijn onderzoek, waarop hij half juli afstudeerde aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam, vooral aan dat het werken in het magazijn mensenwerk is én voorlopig ook zo blijft. In totaal analyseerde Kaps voor zijn onderzoek 131 magazijnen. De bedrijven die deelnamen, verstrekten de onderzoeker cijfers over het aantal vierkante meters, het aantal FTE’s, het aantal SKU’s en de automatiseringsgraad.

Op basis van deze input concludeert Kaps dat magazijnen in Nederland in de afgelopen vijf jaar enorm zijn gegroeid – in vloeroppervlakte en in aantal medewerkers. Bedrijven implementeerden steeds meer automatisering, maar namen vooral meer mensen aan. Het aantal unieke voorraadnummers (SKU’s) daalde.

Uit het onderzoek blijkt verder dat de groei van magazijnen soms ten koste van de efficiëntie gaat. Dat is verklaarbaar: hoe groter het magazijn, des te groter de afstanden die afgelegd moeten worden. Dit heeft een negatieve invloed op de productiviteit. Kaps: “Het toevoegen van automatisering leidt niet automatisch tot meer efficiëntie. Een basislevel van automatisering is nodig om efficiënt te zijn, maar het blijven toevoegen van hard- en software leidt niet tot een verbetering van de efficiëntie.”

Over het verhogen van de efficiency van magazijnen met de inzet van de huidige op de markt beschikbare robots is Kaps kritisch. “Wil je dit realiseren, dan hangt het heel erg af van welk type robot wordt ingezet. Ik zie het meeste heil op dit moment in robots die de mens assisteren in een magazijn.” Tijdens zijn onderzoek vroeg hij de deelnemende bedrijven niet specifiek naar hun visie op robots in magazijnen. “Een bedrijf maakte gebruik van robots. In dit geval is het heel moeilijk om een statement te maken of inzet van robots wel of niet de efficiëntie verhoogt van een magazijnoperatie. Het is wel zo dat de robots die op dit moment op de markt zijn, relatief goedkoop en meteen inzetbaar zijn om met name een specifiek onderdeel van het proces te versnellen.”

Aan de hand van een voorbeeld plaatst Kaps kanttekeningen of ze in de praktijk ook echt goed werken. “Ik koop een robot van 50.000 euro. Vervolgens schaf ik er nog negen aan, goed dus voor een investering van een half miljoen euro. Nadeel is alleen dat je ze alleen maar kunt inzetten voor dat ene specifieke procesonderdeel, terwijl je je gelijk ook kunt afvragen of deze forse investering niet meer verspreid had kunnen worden uitgegeven aan meerdere onderdelen binnen een magazijnproces.” Kaps vindt dat robots er leuk en catchy uitzien maar dat de inzet van extra mankracht of een heftruck ook vaak volstaat als het proces in het gedrang komt. “Daarbij komt dat het leeuwendeel van de magazijnen geen standaard processen of verpakkingen heeft. Robots die overweg kunnen met de meest uiteenlopende doosformaten zijn op dit moment nog ongelooflijk duur. Je koopt ze niet zo maar even, installeert ze en vervolgens nemen ze het proces over.”

Een aantal bedrijven bij wie Kaps informeerde hoe zij aankijken tegen robots, zette vooral vraagtekens bij de betrouwbaarheid. “De meeste redeneren als volgt: robots doen het 99,9 procent van de tijd, maar stel dat er een storing is en er moet een truck worden geladen, dan doe ik liever een beroep op extra menskracht, want een mens kan ik vertellen dat deze het snel moet doen en op welke wijze. Bij kapotte robots – waarbij ik misschien twee dagen moet uittrekken om ze te herprogrammeren – is dat veel lastiger en kost het extra tijd en geld.”

Logistiek

21

SEPTEMBER 2017

voor een aanzienlijk deel worden overgenomen door robots. Logistiek planners spannen de kroon met een kanspercentage van 99 procent dat hun functie wordt overgenomen door robots. Gevolgd door heftruckchauffeurs (93 procent) en vrachtwagenchauffeurs (79 procent). Voor een orderpicker wordt het helemaal bedreigend, want de kans is 95 procent dat de taken en werkzaamheden van deze functie binnen nu en twintig jaar door robots en slimme software zullen worden overgenomen.

Volgens wetenschapsjournalist Bennie Mols, gespecialiseerd in kunstmatige intelligentie, robotica en het menselijk brein, is de opkomst van robotisering in magazijnen onomkeerbaar. “Op dit moment opereert 80 procent van alle magazijnen volledig met mensen.

15 procent van de magazijnen is deels geautomatiseerd en slechts 5 procent in hoge mate” stelt Mols.

Potentieel is groot Analisten verwachten de komende vijf jaar een groei van ruim 10 procent in de verkoop van magazijnrobots. Mols: “Veel processen in magazijnen gebeuren nu nog met de hand, maar zijn in principe te automatiseren. Het wachten is tot de technologie er klaar voor is.

Sensoren worden steeds beter, rekenkracht neemt sterk toe en kunstmatige intelligentie wordt steeds beter. Steeds meer processen zijn te automatiseren en dat maakt robotisering enorm interessant, vooral omdat veel arbeidsintensieve en zware werkzaamheden, waar weinig mensen voor beschikbaar zijn of voor zijn te porren, kunnen worden overgenomen. Het potentieel voor robotica in magazijnen is dus heel groot.”

Veel experts, waaronder Mols, stellen dat de

De RightPick van start-up RightHand robots kan vijfhonderd tot zeshonderd items per uur verwerken.

huidige robots dusdanig intelligent zijn dat ze al geschikt zijn om zij aan zij te werken met de mens in een magazijnomgeving. Het gaat daarbij overigens om uiteenlopende robots, ook wel cobots genoemd, die vooral start-ups en de gevestigde robotfabrikanten introduceren. Zij richten zich daarbij vooral op het marktrijp maken van met name flexibel inzetbare autonoom rijdende voertuigen en de technisch complexe piece picking robots.

De bekende grote system integrators blijven niet achter en begeven zich nadrukkelijker in dit relatief nieuwe marktsegment, dat vooral profiteert van de hard groeiende e-fulfi lmentmarkt en de Industrie 4.0-revolutie. De geboden cobot-oplossingen richten zich vooral op het verlichten van het fysiek (zware) orderpickproces en hoe die te integreren in bestaande geautomatiseerde oplossingen zoals shuttlesystemen.

Autonoom rijdende picktruck Zo introduceerde material handling specialist Witron in maart dit jaar de Wibot, een autonoom rijdende orderpicktruck. Deze truck helpt en leidt de orderpicker tijdens het gehele proces en vormt een overkoepelend systeem met automatische opslag en replenishment van pallets. Dit proces maakt volgens het Duitse bedrijf efficiënter orderpicken mogelijk. De picker kan zich namelijk op het orderpicken concentreren en direct van de ene picklocatie naar de andere lopen zonder op korte afstanden van de picktruck op en af te hoeven stappen. De pickprestaties verbeteren volgens Witron met ongeveer 30 procent.

De Wibot is voorzien van positiescanners aan beide zijden van het voertuig. Deze scanners registreren automatisch de barcode bij de opslaglocaties. De truck oriënteert zichzelf in het dc en stopt zelfstandig op de juiste picklocatie. Een scanner aan de voorkant

RIGHTPICK ROBOT VERWERKT VIJF- TOT ZESHONDERD ITEMS PER UUR De start-up RightHand robotics presenteerde in maart RightPick, een robot die in staat is producten uit een bak te pakken om ze vervolgens in een volgende doos of bak te leggen.

De robotarm zou vijf- tot zeshonderd items per uur kunnen wegwerken. Daarmee haalt de techniek - vooral door de toepassing van geavanceerde sensortechnologie - het niveau van de mens of overtreft deze zelfs iets. Toch betekent dit niet dat de mens daadwerkelijk is

te vervangen. In het geval van RightPick zou de mechanische hand bijvoorbeeld nog wat problemen hebben met items die te dicht op elkaar liggen. De robotarm kan daar nog niet altijd mee overweg. Een bekend euvel waar ook de robotarm van Delft Robotics tegenaan liep tijdens de Amazon Picking Challenge. Het prototype van RightHand zou desondanks al goed bruikbaar zijn in de warehouses van retailers in bijvoorbeeld batchpickomgevingen

en voor pickingactiviteiten in combinatie met Automatic Storage en Retrieval Systemen (ASRS) die aangesloten zijn op een sortersysteem. Onder meer Hudson ‘s Bay ziet toekomst in de RightPick en experimenteert er daarom mee in een distributiecentrum in Scarborough in de staat Ontario. Hoe meer de robot wordt gevoed met nieuwe soorten producten, hoe meer deze daarvan leert, zegt de bedenker tegen de Wall Street Journal.

Logistiek

22

SEPTEMBER 2017

DHL testte in het onderdelen-dc van Wärtsilä in Kampen succesvol robots van start-up Fetch Robotics.

van het voertuig geleidt de Wibot vervolgens veilig en zonder botsingen door de gang.

Swisslog: palletizer robot System integrator Swisslog is zich - na de overname door de Duitse robotproducent Kuka nadrukkelijk aan het richten op pickoplossingen, waarbij gebruik wordt gemaakt van de robottechnologie van het nieuwe moederbedrijf. Zo introduceerde de system integrator tijdens de afgelopen LogiMAT in Stuttgart een op robottechniek gebaseerde stapeloplossing waarmee volledig automatisch mixed pallets kunnen worden gemaakt.

Het nieuwe palletiseersysteem, de ACPaq, bestaat uit een modulair ontwerp dat robotica-oplossingen voor depalletiseren en palletiseren combineert met bestaande shuttletechnologie van Swisslog. De oplossing maakt een volledig geautomatiseerd proces mogelijk,

waarbij de gemengde dozen op winkel-layout, itemgroep of itemklasse worden gestapeld. In vergelijking met traditionele werkwijzen – voornamelijk handmatig – zorgt de ACPaQ-oplossing volgens de system integrator voor een verdubbeling of zelfs een verdrievoudiging van de picksnelheid.

Kloppend hart van het mixed palletizer robotsysteem is een vijfassige KUKA robot.

Deze robot beschikt over een flexibele grijper met verstelbare vorken, waarmee vier dozen tegelijkertijd kunnen worden opgetild, zelfs als deze niet dezelfde grootte of hetzelfde gewicht hebben. De palletiseerrobot kan tot duizend dozen per uur verwerken en de dozen op de exacte, vooraf door de palletiseersoftware gedefinieerde locatie, neerzetten.

600 items per uur picken Ook begeeft Swisslog zich nadrukkelijker op

PALLETISEERROBOT VERWERKT DUIZEND DOZEN PER UUR de markt van piece picking robots, waar de ontwikkelingen razendsnel gaan, omdat deze robots beschikken over steeds innovatievere visiontechnologie en kunstmatige intelligentie. De piece picking robot van Swisslog, de ItemPIQ, is geschikt voor het picken van items met een gewicht tot 1 kilo. De technisch haalbare picksnelheid is 600 items per uur. In beperkte productenrange is het maximale gewicht 7 kilo, met lagere werksnelheden. De robot maakt gebruik van 3D-visiontechnologie en een 2D-camera voor het identificeren van de productcontouren.

PRIME VISION: AUTONOOM RIJDENDE ROBOTS VOOR PAKKETSORTEREN Met alsmaar groeiende pakketvolumes als gevolg van de groei van e-commerce moeten pakketbedrijven bij piekmomenten snel in staat zijn om hun sorteercapaciteit op te schalen. Het Delftse bedrijf Prime Vision, specialist in automatische herkenningssystemen voor post- en pakketsorteersystemen, be-

dacht hiervoor een oplossing met de inzet van - wat het bedrijf zelf noemt - een leger aan autonoom rijdende robots. Als een bedrijf op het sorteerproces snel moet opschalen, dan zijn deze werkbijen, zogeheten Unmanned Vehicles (UV’s), prima inzetbaar in tijdelijke warehouselocaties. Dankzij de slimme algo-

ritmes kunnen deze UV’s pakketten indentificeren, sorteren en fysiek items transporteren naar de verzendlocatie. Eenmaal geïnstalleerd kunnen de robots op specifieke momenten ingezet worden of eventueel 24/7 met een verwerkingscapaciteit van initieel 1.500 pakketten per uur.

www.stow.nl

Our business is to store your business!

Stow Nederland bv ∆ Minervum 7208b ∆ 4817 ZJ Breda, Nederland ∆ T +31 76 57 98 181 ∆ F +31 76 57 98 180 ∆ info.stow.nl@stow-group.com

veilig werken in het magazijn www.bmwt.nl

IN B T R IN I C S TA S

IL

IT

Y

SY

STEM ™

Logistiek

24

SEPTEMBER 2017

COBOTMARKT: ‘96 MILJARD DOLLAR’ De vraag naar collaborative robots neemt de komende jaren fors toe. De markt is naar verwachting goed voor een jaaromzet van 96 miljard dollar (90,3 miljard euro) in 2024, voorspelt onderzoeksbureau Transparency Market Research (TMR) in een recent rapport. Tot dit jaar groeide de markt volgens TMR jaarlijks met 30 procent. In 2015 kwam de totale omzet in de cobotmarkt nog uit op 10,3 miljard dollar (9,69 miljard euro).

Snelle inleertijd Vanderlande blijft niet achter en toonde de afgelopen tijd tijdens diverse internationale beurzen een conceptmodel van een piece picking robot. Het concern uit Veghel spreekt overigens liever van een cobot, want deze machine is vooral bedoeld om samen te werken met mensen. De robot is momenteel in staat om diverse materiaalsoorten te picken tot twee kilo. Dit gebeurt via een vacuümgrijper én visiontechnologie. De robot kan volgens Vanderlande zelfstandig kiezen welk product gepickt moet worden en op wijze het desbetreffende product vervolgens wordt neergelegd. Het voordeel van die visiontechnologie is ook dat de inleertijd van de robot veel korter is.

De piece picking oplossingen van Vanderlande en Swisslog zijn slechts een kleine greep uit het grote aanbod dat op dit moment beschikbaar is, waarbij benadrukt moet worden dat de techniek nog altijd in de kinderschoenen staat.

Active Ants pioniert met robots Dé pionier op het gebied van piece picking met robots is op dit moment Delft Robotics. De alom internationaal geprezen pickrobot van de Delftse techneuten beschikt over een picking robot met 3D-vision, waarmee met deep learning heel snel herkend kan worden waar een bepaald item of doosje ligt en hoe de robot het moet oppakken zonder dat daar een mens aan

te pas hoeft te komen. E-fulfilment dienstverlener Active Ants is een van de eerste logistieke bedrijven in Nederland die op dit moment samen met Delft Robotics een test doet met de piece picking robot. Jeroen Dekker, directeur van Active Ants, zegt dat deze pilot een bevestiging is van de pioniersrol van zijn bedrijf op het gebied van robotisering van het e-fulfilmentproces. “De robotarm die Delft Robotics nu voor ons test, is onderdeel van een groter plan en bredere visie die we hebben op het toepassen van robotisering in de e-commercefulfilment. Wij verwachten namelijk dat over tien jaar de warehouses van ieder e-fulfilmentbedrijf volledig gerobotiseerd zijn. Je overleeft het niet in deze markt als je dan nog altijd gebruik maakt van legbordstellingen en de inzet van mensen op heftrucks of orderpicktrucks.

De kostprijs is nu eenmaal te hoog. Het gaat erom dat je dit type processen met zo min mogelijk mensen uitvoert, want dat scheelt niet alleen in kosten, maar levert ook minder (pick) fouten op, want dat is echt een steeds groter probleem aan het worden in deze sector.”

dan met name om een product te herkennen dat ligt tussen items die hij niet kent. Je kunt een robot leren welke vorm een bepaald flesje heeft en op welke manier dat gepakt moet worden. Als er dertig flesjes at random in een bak liggen, dan raakt de gemiddelde robot al in de war, want hij herkent het flesje alleen als dit in een bepaalde positie staat.” Volgens Dekker wordt het nog lastiger als er een onbekend flesje in ligt dat ongeveer hetzelfde formaat heeft als het bewuste flesje. “Dat onderscheid kan nog geen enkele robot op dit moment maken, behalve die van Delft Robotics. Hun robot is door de zelflerende software dusdanig intelligent dat hij het bewuste flesje herkent dat gepickt moet worden, ondanks de chaos”, stelt Dekker, die dit jaar nog een pickpoort wil installeren in het magazijn van E-Active in Nieuwegein. Daarbij wordt de piece pick robot gecombineerd met de Autostore-oplossing.

Ook voor de leverancier is dit project interessant, want als je straks een Autostore kunt leveren in combinatie met robottechnologie dan heb je een concurrentievoordeel.”

Vormen herkennen lastig Laat onverlet dat het volgens Dekker, die ook een presentatie verzorgt over het project met Delft Robotics tijdens de Material Handling Dag, nog altijd lastig is voor piece picking robots om producten te herkennen. “Het gaat er

‘OVER TIEN JAAR ZIJN FULFILMENTCENTRA VOLLEDIG GEROBOTISEERD’

REEV ǼI\MFIPI IR WGLEEPFEVI VSFSXW MR Y[ QEKE^MNR$ 8MNHIRW HI OIRRMWWIWWMI ^EP 14,&5 WEQIR QIX ,VI]4VERKI LIX 'YXPIV GSRGITX XSIPMGLXIR )I ZMWMI EGLXIV LIX 'YXPIV GSRGITX IR LEEV XSITEWWMRKIR MR HI I GSQQIVGI VIXEMP TVSHYGXMI IR WTEVI TEVXW SQKIZMRK OSQIR EER HI

0SQ ST WITXIQFIV PERKW ST SR^I WXERH IR [MN

Magneethoezen

Magneetetiketten

Etikettenhouders

# ! & ! ' '

' ! "

$ ! % !

!

Logistiek

26

SEPTEMBER 2017

MET REMKO BEEN (links) EN COEN DE LANGE Wat biedt het?

Online marktplaats van warehousecapaciteit

1

Interessant voor?

3PL bedrijven die zonder lange verbintenissen ruimte beschikbaar willen stellen – voor verladers die (tijdelijk) ruimte nodig hebben, dan wel beschikbaar in hun eigen magazijn

2

Voordeel?

Pay-per-use en flexibel inzetten van capaciteit – overzicht behouden van voorraden op meerdere locaties

Wie doen mee?

Bedrijven als Kennis Transport, Mepavex, Sanders Fritom, Axell Logistics en Partner Logistics hebben medewerking toegezegd

4

FOTO: Danielle van Coevorden - Studio kastermans

3

Logistiek

27

SEPTEMBER 2017

INTERVIEW TEKST HERES STAD

‘Logistieke Airbnb’ brengt vraag en aanbod bij elkaar Vanaf komende maand is Nederland een nieuw initiatief rijker. Op Stockspots.eu kunnen bedrijven zien wie opslagcapaciteit beschikbaar heeft. On-demand warehousing noemen de initiatiefnemers dat.

W

aar zet je tijdelijk voorraad neer van bijvoorbeeld seizoensgebonden artikelen? Waar vind je ruimte voor overflow vanuit productie, promotie of aanlevering uit het Verre Oosten of een andere tijdelijk piek? Net als met Airbnb heb je als warehouse-eigenaar misschien ruimte over, hoe benut je dat maximaal?

Stockspots gaat vanaf september live en voegt een nieuwe dimensie toe aan flexibilisering van opslagruimte. Vraag en aanbod komen samen.

Q WAAR KOMT HET IDEE VANDAAN? A De Lange: “Hergebruik en beter benutten

hoor je overal om je heen in de logistiek.

Maar nog niet als het gaat om opslagcapaciteit. Dat vonden wij opmerkelijk. Daar hebben we wat onderzoek naar gedaan en het blijkt dat gemiddeld zo’n 10 tot 20 procent van de goederen een tijdelijke opslag nodig heeft, omdat het eigen magazijn vol is. Horizontale samenwerking in de logistiek gaat nu altijd over transport, maar nog niet over warehousing. Terwijl het bedrijven ook veel energie kost om die lege warehousemeters

opgevuld te krijgen of voorraad ergens anders gestald zien te krijgen. Frictievoorraad ben ik dat gaan noemen.”

Been: “Een jaar of zeven geleden ben ik begonnen met een start-up in de ICT om ketens inzichtelijk te maken. Daar heeft Coen ons toen bij begeleid vanuit zijn rol als adviseur bij Dinalog. In de afgelopen jaren hebben we specifieke ervaring opgedaan in de logistieke sector en zagen we een kans om onze krachten te bundelen in Stockspots. In de US bestaat on-demand warehousing al wel, zoals het voorbeeld flexe.com.

Q WELKE KANSEN ZIE JE? A De Lange: “Ik kan niet begrijpen, dat we op

dit punt niet assets kunnen gaan delen in de logistiek. Bij iedereen die voorraad in opslag heeft staan, is ruimte te kort of ruimte te weinig. Misschien niet altijd, maar in bepaalde periodes. Hoe mooi is het dan als je met on-demand warehousing verschillende momenten van vraag en aanbod bij elkaar kunt brengen? Voor mij is het een prachtige kans om een bedrijf op te bouwen.”

Been: “We kunnen met onze software de basis leveren voor deze dienstverlening. Als ondernemer biedt dit mij een grote kans, die ik niet wil laten lopen. We hebben de mensen en de software om dit te realiseren. Op dit moment is de markt er rijp voor.”

De Lange: “Je moet niet nu nog twee jaar gaan programmeren. Want dan zijn er andere kapers op de kust.”

Q HOE FINANCIER JE DIT? A Been: “Deels vanuit eigen middelen. Deels

hebben we steun gekregen vanuit Connekt, dat vorig jaar een 4C-implementatieprijsvraag had uitgeschreven, waarmee we middelen hebben ontvangen. Maar het zijn vooral eigen uren die we er tot nu toe insteken.”

De Lange: “In eerste instantie hebben we gedacht te kunnen volstaan met een platform, dat als het ware automatisch draait door de aanbieders en afnemers zelf, net zoiets als booking.com zeg maar. Dat gaat niet werken, was onze conclusie na overleg met logistiek dienstverleners. Iedere opdracht heeft zijn eigenaardigheden. Daarom moet er wel een backoffice zijn. Dat zijn natuurlijk kosten die we moeten maken. We besteden dat overigens uit om het schaalbaar te houden.”

Q WAAROM DOE JE DIT NIET ZELF ALS VERLADER? A Been: “Dit geeft behalve gemak en flexibili-

teit ook een single window over diverse opslaglocaties heen. Je kunt nu op meer locaties plukjes voorraad neerzetten en toch overzicht behouden met één verzamelfactuur.”

De Lange: “Inmiddels krijgen we van alle kanten ruimte aangeboden. De crux zal zijn om verladers over de streep te trekken. Zij kunnen slimmer inkopen op een ander moment in het jaar. Vooralsnog gaat het om palletopslag alleen, later zullen we ook andere services kunnen aanbieden.”

Logistiek

28

SEPTEMBER 2017

PRAKTIJK TEKST PETER DE WEERD

SLIMME BRIL OPENT OGEN VAN KONI Orderpicken met de nieuwe Google Glass. KONI is het eerste bedrijf in Nederland dat de nieuwe slimme bril inzet in de productielogistiek. Na een ontwikkelings- en testperiode van een half jaar is de techniek operationeel in de productielocatie in Oud-Beijerland. Verdere uitrol van de bril staat gepland.

K

ONI neemt zijn interne logistiek flink onderhanden. Na een automatiseringsslag van het magazijn en een verbeterslag van de productielogistiek is nu de orderpicktechniek onder handen genomen. De Nederlandse schokdemperfabrikant KONI maakt sinds kort gebruik van augmented reality. Sinds mei dit jaar voert KONI zijn orderpicking voor de werkstations uit met behulp van de slimme bril van Google, de Glass Enterprise Edition. Hiermee is de schokdemperfabrikant het eerste bedrijf dat de nieuwe bril van Google inzet voor (interne) logistieke doeleinden. KONI gebruikt de bril voor het orderpicken van onderdelen in de zogenaamde ‘su-

permarkt’ van het bedrijf. De supermarkt is simpelweg een verzameling stellingen waarin 1.800 verschillende soorten artikelen liggen opgeslagen, verdeeld over 8.500 bakken. Dit betreft fast mover onderdelen bestemd voor de productie van schokdempers.

INTERNE LOGISTIEK OP DE SCHOP KONI is vorig jaar overgestapt van push- naar pull-strategie. Belangrijk uitgangspunt van de nieuwe opzet is de manier van aanleveren van de productieonderdelen. Waar KONI de productielijnen voorheen een of twee keer per week bevoorraadde via pallets, gebeurt dat nu ieder kwartier. Een logistieke medewerker rijdt

een zogenoemde ‘milkrun’ van het centrale magazijn naar de productielocatie. Grootste winstpunt is dat de operator veel minder tijd kwijt is met zoeken naar de onderdelen. Deze worden namelijk op volgorde van order en assemblage aangeleverd.

Om deze aanlevertechniek te perfectioneren, was een verbetering van de orderpickstrategie onvermijdelijk. KONI medewerkers pickten tot voor kort de orders met papier en handscanners. Dat moest slimmer en beter kunnen.

AUGMENTED REALITY Reden voor Erik Bleeker, projectmanager bij KONI, om de slimme bril te testen. Het pro-

29

SEPTEMBER 2017

FOTO’S: KONI

Logistiek

KONI gebruikt voor zijn interne logistiek augmented reality. Het distributiemagazijn volgt snel.

ces startte november vorig jaar. Na maanden uitzoeken, voorbereiden en ontwikkeling werd begin dit jaar de bril op de vloer getest.

Sinds mei is de slimme bril operationeel.

Bleeker: “We zijn in feite van het ene op het andere moment overgestapt van de jaren tachtig naar 2017. Dat heeft een grote impact op de mensen. Zij mochten dan ook verschillende brillen testen. De nieuwe bril, in samenwerking met Ubimax, kwam als beste uit de bus qua comfort. Ook de prestaties zijn positief. Bleeker: “We zijn flexibeler, sneller en accurater.” Zo claimt de projectmanager dat er 10 procent sneller wordt gepickt. Dat komt omdat de orderpickers nu de handen vrij hebben en niet meer steeds op hun terminal en papier hoeven te kijken. Daarnaast geeft het systeem direct een alternatieve locatie aan als een orderbak leeg is. Voorheen vergde dit kennis van de orderpicker, of moest de orderpicker naar een computer lopen voor die informatie. Met Glass Enterprise Edition beschikt KONI nu over realtime voorraad- en locatie-informatie. In combinatie met een nagenoeg 0 procent foutmarge.

POLSSCANNER Hoewel de orderpicker met de bril barcodes kan scannen, maakt KONI ook gebruik van een polsscanner. “Dit werkt sneller”, stelt Bleeker. Ook de positie van de bakken (laag bij de grond) maakt oogscanning ongeschikt.

“WE ZIJN FLEXIBELER, SNELLER EN ACCURATER DOOR DE TECHNIEK” De scanner is gekoppeld aan de bril via bluetooth. Zodra de medewerker de barcode van de bak heeft gescand, geeft de software in de bril de juiste plaats op de pickkar aan. Bij de bezorgronde werkt de bril net zo: zodra de medewerker de barcode van de bak heeft gescand, signaleert de software in de bril de juiste afleverlocatie, en wordt direct het baknummer van de bak aangegeven waarin het pakket gelegd moet worden.

Door de intensieve werkomgeving kan KONI niet één volledige shift werken met de bril zonder tussentijds opladen. De accu is op na zo’n 5 à 6 uur. Om dit probleem te tackelen maakt het bedrijf gebruik van powerbanks die orderpickers in hun broekzak hebben.

Medewerkers die dat niet willen, moeten de accu in de pauze opladen. Bleeker is dusdanig tevreden over de techniek dat hij de bril ook wil uitrollen in het distributiemagazijn. “Dat gebeurt op korte termijn.” Hoewel de logistieke efficiency leidend is voor de keuze voor augmented reality, is het ook een interessante techniek voor de bühne: “Augmented reality is de toekomst. Wij zijn zelf een hightech bedrijf en willen vooroplopen. Dat doen we dan ook met deze bril.”

AUGMENTED REALITY Koni is niet het enige bedrijf in Nederland dat augmented reality inzet om de logistieke prestaties te verbeteren. DHL, dat de logistiek verzorgt van het Europese distributiecentrum in Bergen op Zoom voor Ricoh, gebruikt de techniek ook. Zij maken gebruik van de Vuzix bril.

Nox Night Time Express (voorheen TNT Innight) was in 2015 het eerste logistieke bedrijf dat augmented reality inzette in de operatie.

Na een testperiode van een half jaar is de techniek sinds medio 2015 operationeel in de Belgische vestiging Mechelen. Inmiddels gebruikt Nox de techniek in de warehouseoperatie van Schoonenberg audiciens.

Logistiek

30

SEPTEMBER 2017

PRAKTIJK TEKST BAS DIJKHUIZEN

TOOL ASSISTEERT BIJ BUNDELEN GOEDEREN Bundelen van goederenstromen is voor veel bedrijven een lastige horde. Goedbedoelde bundelingsinitiatieven stranden voortijdig omdat niet de hamvraag is gesteld of bedrijven - vooral in het mkb - wel klaar zijn om te bundelen. Een recent in Venlo gelanceerde tool moet uitkomst bieden.

H

et bundelen van goederenstromen door meerdere ketenpartijen (horizontale samenwerking, red.) komt vaak voort uit een duurzaamheidsambitie.

Goed voorbeeld hiervan is het groeiende Lean & Green netwerk van Connekt. Desalniettemin is het niet eenvoudig om een complexe samenwerking bij het bundelen van goederenstromen te realiseren, omdat die afhankelijk is van openheid, vertrouwen en flexibiliteit tussen alle betrokkenen.

Voor mkb’ers die zich willen oriënteren op het bundelen van goederenstromen, hebben de ketenregiespecialist en Tri-Vizor in samenwerking met adviesbureau ProSales onlangs de tool Carpooling for Cargo gelanceerd.

Deze tool graaft volgens de initiatiefnemers ‘dieper naar de elementen die bepalen of een bedrijf klaar is voor bundeling van goederenstromen’. “Met dit meetinstrument kan een verantwoordelijk transport-, logistiek of supply chain manager aan de hand van 25 vragen binnen 10 minuten al een antwoord krijgen of zijn bedrijf klaar is voor het bundelen van de goederenstromen. We gaan overigens geen hoeraverhaal ophangen, want de perfecte structurele vorm van horizontale samenwerking is er nog altijd niet. Daar moeten we realistisch in zijn, ondanks dat er in het verleden interessante pilots op dit gebied zijn opgezet en nog lopen”, zegt Bart Vannieuwenhuyse, partner bij de Belgische ketenspecialist.

Met de carpooling tool wil Tri-Vizor, dat bij de ontwikkeling van deze applicatie samenwerkte met Eric Brouwers van ProSales, vooral de dialoog aangaan met mkb-bedrijven in zowel Nederland als Vlaanderen, zodat er serieus wordt nagedacht over de voordelen van bundelen. Vannieuwenhuyse: “Wat we nog altijd zien, is dat deze vorm van co-creatie aan veel ondernemingen voorbij gaat, terwijl het een verladende partij tal van voordelen kan opleveren.”

Volgens de ketenspecialist staat bovendien al lang en breed vast dat bij een geslaagde horizontale samenwerking de logistieke kosten worden verlaagd en de service naar de klant kan worden verhoogd. Naast het verlagen van logistieke kosten worden er bovendien minder (lege) kilometers gereden en vindt er CO2-reductie plaats. Met andere woorden: een ‘win’ op alle vlakken!

OBJECTIEVE RAPPORTAGE Om te kijken of een bedrijf daadwerkelijk de voordelen kan plukken van voornoemde voordelen, is het raadzaam volgens Vannieuwenhuyse en Brouwers om de vragen die verwerkt zijn in ‘goedgekozen en eenvoudige stellingen’ te beantwoorden. “Wat we van de bedrijven willen weten, is de bedrijfscontext, de huidige werking en de karakteristieken van de gegenereerde goederenstromen. Als dat eenmaal is ingevuld, dan komen we al binnen een

kwartier tot een objectieve rapportage in hoeverre een bedrijf klaar is of niet om zijn goederenstromen te bundelen”, stellen beiden.

Is de uitkomst niet positief, dan kan een bedrijf er desondanks zijn voordeel uithalen, benadrukt de ketenspecialist van Tri-Vizor.

“Bij een negatieve uitkomst kunnen we meteen zien waar aan moet worden gewerkt alvorens een bedrijf er wel klaar voor is. Wat we vooral in gang willen zetten, is dat er een dialoog gestart wordt binnen het bedrijf.

STEUN VAN TOPSECTOR LOGISTIEK Een mooie bijkomstigheid van de tool is dat ook duidelijk wordt gemaakt hoe de verdiensten tussen de partijen die bundelen verdeeld moeten worden. Vannieuwenhuyse: “Wat je vaak ziet bij bundelingsactiviteiten is dat de grote dominante speler - meestal een verlader - aan de haal gaat met de verdiensten, terwijl de logistiek dienstverlener - die het voortouw neemt - er bekaaid vanaf komt. Daarom is ons verhaal ook omarmd door het 4C (Cross Chain Control Centers)-initiatief van Connekt en de Topsector Logistiek, omdat we voor

Logistiek

31

SEPTEMBER 2017

BUNDELEN OP HET SPOOR Bart Vannieuwenhuyse van Tri-Vizor (links) en Eric Brouwers (Prosales) zien veel kansen voor de Carpooling for Cargo tool, waarmee mkb-bedrijven kunnen onderzoeken of ze klaar zijn voor het bundelen van goederenstromen.

mkb’ers een cross-sectorale oplossing bieden door in het voortraject al onderzoek te doen naar de kansen voor bundeling. Dit voorkomt dat er druk komt op bijvoorbeeld een partij binnen een ketensamenwerking. Bij veel bundelingstrajecten is dat in het verleden in het voortraject al misgegaan, waarbij in veel gevallen de logistieke partij onvoldoende werd meegenomen in de faire gain sharing.”

NADENKEN OVER VOORDELEN Voor Eric Brouwers staat het vast dat de tool een succes gaat worden. “Er zijn al diverse trajecten gaande in deze regio, die volgens dit principe werken. In Noord-Limburg heb je bijna alleen maar te maken met (verladende) mkb-bedrijven, waar deze tool bij uitstek geschikt voor is. Bovendien merk ik dat er in deze regio behoefte bestaat om na te denken over en te kijken naar de voordelen die het bundelen van goederenstromen en andere vormen van structurele samenwerking in de logistiek bieden.”

De praktijk heeft dit volgens Brouwers inmiddels ook al uitgewezen. “Goed voorbeeld is on-

“WE GAAN GEEN HOERAVERHAAL OPHANGEN OVER BUNDELEN” der andere het succesvolle bundelingsproject Oost West Poort (Interreg-project), waarin onder meer een shuttle (wegtransport) voor verse groenten en fruit werd gerealiseerd tussen de REO Veiling in Roeselare en de AGF-groothandels Frankort & Koning, Weyers en Staay-Van Rijn, die gevestigd zijn op Fresh Park Venlo. Voor deze shuttle behaalde de veiling in 2014 de tweede plaats tijdens de Transport & Logistics Awards in Brussel.” Er is nu een vervolg op dit project, SYN-ERGIE, waarbij West-Vlaamse en Limburgse partners tegen het eind van 2018 een nieuwe spoor- en binnenvaartverbinding willen hebben opgezet op de corridor West-Vlaanderen, Antwerpen en de provincie Limburg.

De tool Carpooling for Cargo is in te vullen via https://goo.gl/forms/l9NargZMJG2rZ2t12

In de regio West-Brabant is onlangs de aftrap gegeven voor een project waarbij ladingstromen worden gebundeld op het spoor. Het bundelproject is vooral bedoeld om het goederenvervoer per spoor te bevorderen. De bedoeling is dat logistieke bedrijven in de regio hun lading bundelen en waar mogelijk op de trein zetten. De provincie Noord-Brabant heeft inmiddels 50.000 euro subsidie toegezegd. Er is een ketenregisseur aangesteld, oud-KeyRaildirecteur Sjoerd Sjoerdsma, om ladingvolumes bijeen te brengen en daarmee spoorwagons en treinen te vullen. Aan het project ‘More‘ doen onder andere mee: A2B-online, De Graaf Logistics, Teuben, Gefco, Jan de Rijk, OBM en CCT Moerdijk en de gemeenten Oosterhout en Roosendaal, Havenbedrijf Moerdijk en REWIN.

SCHRIJF NU G R ATI S IN!

Move, Store, Pick, Deliver.

Uw logistieke vraagstukken vertaald naar concrete oplossingen Ga voor inschrijven en informatie naar

logistica-online.nl

Laat u inspireren door › + 250 exposanten › Live demo’s op 4 Scala’s Logistica › Dagelijkse seminars en tours › Packaging voor e-fulfilment › Dag van het Magazijn › Trends in Warehousing

Gelijktijdig met:

Powered by:

Partners:

Hoofdmediapartner:

eas

••• SYSTEMS

BENELUX

van eenvoudige ROLLENBANEN tot

complete LOGISTIEKE projecten

Van de nr. 1 in Europa: laad- en losstations all-inclusive Ĺ? ,QGXVWULHGHXUHQ GRFNOHYHOOHUV GRFNVKHOWHUV HQ YRRU]HWVOXL]HQ

wij bieden u de ideale oplossing

Ĺ? XXUVVHUYLFH GDJ HQ QDFKW EHUHLNEDDU Ĺ? '2%2 V\VWHHP YRRU K\JLĂ•QLVFK WUDQVSRUW JHVORWHQ NRHOSURFHVVHQ ODJH HQHUJLHNRVWHQ HQ PLQGHU GLHIVWDO

!"

$ "" #!

Met e v e i s u l exc video’s

LEES LOGISTIEK MAGAZINE NU OOK ONLINE! LEES HET GRATIS VIA LOGISTIEK.NL/ONLINE-MAGAZINE

Logistiek

35

SEPTEMBER 2017

COLUMN TEKST STEF WEIJERS

DE WAR ON TALENT BARST LOS Binnen de groep logistieke dienstverleners beoordeelt 79 procent zichzelf als onvoldoende voorbereid op het alsmaar verder oplopende tekort aan de juiste arbeidskrachten. Dat leert ons het rapport van de Wereldbank, dat nèt voor de zomervakantie uitkwam. De War On Talent is nu echt aan het losbarsten. Natuurlijk, de toenemende vraag speelt óók een rol, net als de vergrijzing, maar wat echt een cruciaal probleem is, zijn de nieuwe eisen die aan logistiek werk worden gesteld. De huidige arbeidsmarkt in de logistiek wordt bevolkt door mensen die geschoold zijn in logistiek relevante expertise. Bedrijven hebben gemiddeld gezien dan ook niet extreem veel moeite om operationeel goed opgeleide mensen te vinden – 10 procent heeft dat wel volgens een DHL-rapport wereldwijd. Het huidige werk vraagt veel meer dan vroeger dat mensen strategisch en innovatief kunnen opereren, en dan wordt het lastiger om de juiste mensen te vinden. Volgens dezelfde studie heeft 27 procent van de bedrijven daar moeite mee.

Maar de echte uitdaging zit in het vinden van mensen die beide soorten competenties combineren: 57 procent van de bedrijven slaagt daar onvoldoende in. Toch zijn juist dit soort mensen broodnodig, omdat bedrijven tegenwoordig heel anders concurreren dan 10 of 20 jaar geleden. Meer dan vroeger concurreren niet zozeer bedrijven met elkaar, maar ketens. Dat betekent bijvoorbeeld dat je als bedrijf in plaats van goedkoop in te kopen, je leveranciers dient te triggeren echt optimale producten en diensten te leveren. Pas dan kun je als keten goed concurreren. Dus moet de logisticus van de toekomst niet alleen veel technische kennis in huis hebben, maar ook strategisch en innovatief mee kunnen denken. Maar vergis je niet; om goed en creatief te kunnen innoveren heb je veel technische kennis nodig. Kortom, de competenties van de logisticus van de toekomst verschillen van die van nu. Meer dan een derde van de bedrijven in de logistiek heeft geen stappen ondernomen om te zorgen dat hun talentenpijplijn in de toekomst gevuld wordt, constateerde DHL zeer recent. Dat is ook niet gemakkelijk, maar er liggen kansen.

Ook onderwijsinstellingen kampen met dit probleem. Hogescholen hebben opgemerkt dat niet alleen kennis belangrijk is, maar ook sociale en communicatieve vaardigheden. Ze neigen door te slaan en stemmen de didactiek veel meer af op het leren van die vaardigheden. Gevaarlijk, want kennis leer je op een heel andere manier dan vaardigheden. Bedrijven en hogescholen kunnen echter op dit vlak heel goed hun krachten bundelen. De KennisDC’s Logistiek zijn bijvoorbeeld begonnen met het opzetten van Talent Innovatie Pools, waarin logistieke bedrijfsprofessionals hun talenten samen ontwikkelen, samen met talentvolle logistieke studenten. Soms klassiek kennis opdoen. En soms interactief leren. Dat blijkt nog leuk ook. Maar vooral geldt: daar kun je de oorlog mee winnen.

STEF WEIJERS Lector Logistiek&Allianties, Hogeschool Arnhem/Nijmegen

Logistiek

36

INTERVIEW TEKST BAS DIJKHUIZEN

NETWERKER EN CIJFERTJESMAN NEEMT AFSCHEID KO NUIJTEN – DIRECTEUR SPRANGERS ILDC Eind dit jaar zet Ko Nuijten een punt achter zijn veelzijdige carrière. De netwerker pur sang leek voorbestemd voor een carrière in de financiële wereld. Dat liep anders, want hij werd vanuit de ‘cijfers’ de logistiek ingezogen, waar hij uiteenlopende functies vervulde en zijn passie uiteindelijk vond in het logistiek vastgoed.

SEPTEMBER 2017

Logistiek

SEPTEMBER 2017

37

FOTO’S: FOTOBUREAU ROEL DIJKSTRA

Logistiek

38

SEPTEMBER 2017

er wordt op dit moment ruim een half miljoen vierkante meter aan distributiecentra op risico ontwikkeld, en voor volgend jaar is de verwachting vierhonderdduizend vierkante meter. Het Financieele Dagblad (FD) waarschuwde begin augustus dat oplopende leegstand en dalende huren op de loer liggen. “In sommige delen van Nederland wordt onnodig veel risico genomen”, schreef de zakenkrant.

Met zijn staat van dienst maakt Nuijten zich geen grote zorgen over deze trend. “Wat er staat is waar, maar we moeten het in perspectief zien. De rente is op dit moment superlaag. Er is op dit moment een grote hoeveelheid geld in de markt dat naar rendement zoekt, dus ook geld dat institutionele beleggers in gebruik hebben van banken en pensioenfondsen.”

GENOEG REDEN OM TE INVESTEREN? “Zeker, als je het geld op bank zet dan is de rente nul, en met logistiek vastgoed verdien je altijd nog een leuk percentage. Als je kunt kiezen tussen nul of 5 procent, dan is dat laatste percentage heel interessant. Yields en rendementen in logistiek vastgoed zijn bovendien enorm gedaald. Vijf jaar geleden was er nog sprake van 8 procent en nu zitten we al op 5 procent.

De getallen die in het artikel worden genoemd kloppen in die zin dat als een pand op een goede hotspotlocatie staat met een huurcontract voor tien jaar, dan wordt er op dit moment gewoon twintig keer de huur betaald.

Dat zien we in Venlo, Tilburg, West-Brabant en ook Schiphol gebeuren.”

“MET LOGISTIEK VASTGOED VERDIEN JE NU EEN LEUK PERCENTAGE”

O

p deze vrijdagochtend begin augustus heerst er een serene rust in het kantoor van Sprangers Bouwbedrijf in Breda. Niet verwonderlijk, want het is nog volop bouwvakvakantie. Ko Nuijten, casual zomers gekleed, gaat er eens ontspannen voor zitten om vlak voor zijn pensioen terug te

blikken op zijn veelzijdige carrière in de logistiek, waarvan een groot deel zich afspeelde binnen het logistiek vastgoed. Nuijten begint echter met zijn commentaar op de actuele ontwikkelingen op de logistiek vastgoedmarkt, waar zo onderhand de bomen tot in de hemel lijken te groeien. Vooral dit jaar, want

WIE LOPEN ECHT RISICO? “De waarde van een pand is pas zo hoog op het moment dat het verhuurd is, met een goede huurder, op een goede plek en een goed gebouw. Op het moment dat je een distributiecentrum op risico koopt, wordt er een huurgarantie afgegeven. Beleggers laten op dit moment panden op deze wijze bouwen.

Daar zit een risico aan vast maar op het moment dat het pand er staat, kun je geen kant meer op en moet het verhuurd worden. Vraag is alleen: met welke huurprijs is gerekend?

Als dat 50 euro per vierkante meter is en je rekent door met een factor twintig dan kom je inderdaad uit op die genoemde 1.000 euro per vierkante meter die er minimaal voor

Logistiek

39

SEPTEMBER 2017

CV staat en waar het FD ook over schrijft. Een dc dat leeg staat en op risico is gebouwd gaat voor iets minder weg, want de huurgarantie moet ervan afgetrokken worden. Het ligt dus iets genuanceerder dan in het artikel staat geschreven. Laat onverlet dat de genoemde bedragen van 1.000 euro per vierkante meter op dit moment gewoon betaald worden, maar het kan ook goed voorkomen dat een pand straks twee jaar leegstaat voordat er een nieuwe huurder in trekt. “ WANNEER WAS JE EERSTE CONTACT MET LOGISTIEK? “Op mijn zestiende verliet ik vroegtijdig de hbs in Bergen op Zoom. Ik ging liever feest vieren met vrienden. Ik had ook geen zin meer in school tot grote ergernis van mijn vader. Ik kwam een buurman tegen die vroeg of ik wilde werken op zijn accountantsbureau. Na vijf jaar had ik het wel gezien daar. De hele dag op kantoor zitten en met cijfertjes werken was niets voor mij. Ik ben gaan werken bij een bedrijf dat machines verhuurde aan bedrijven die actief zijn in het grondverzet, transport, landbouw en loonwerk. Ik was daar boekhouder, maar vrij snel ging ik er andere dingen naast doen zoals het regelen van transport, plannen en de verhuur van machines. Eigenlijk was dat mijn eerste contact met logistiek.”

JE BENT VIA DE CIJFERS IN DE LOGISTIEK GEZOGEN? “In 1983 ging ik aan de slag bij een zoetwarenhandel in Rotterdam, toen nog onderdeel van de SRV-organisatie. Eigenlijk was dat toen onderdeel van de Groma in Dordrecht. Wat later Spar is geworden. Daar was ik hoofd administratie van de vestiging als onderdeel van de holding. Na drie jaar Rotterdam werd ik door Trimbach, dat kartonnen verpakkingen leverde aan met name de grote groente- fruit- en bloemenveilingen, benaderd. Dat verpakkingsbedrijf, onderdeel van Buhrmann Tetterode, zocht iemand met deze achtergrond en die op termijn kon instromen als assistant controller. Dat werk beviel bij nader inzien niet. Ik kreeg vervolgens de opdracht van mijn leidinggevende om een ICT-project op mij te nemen dat er voor moest zorgen dat de in- en verkooporganisatie-orders elektronisch werden doorgestuurd via een EDI-achtige oplossing. Dat was voor mij een compleet nieuwe wereld. Vooral ook

omdat in die tijd, 1987, de ontwikkeling van ICT nog niet zover was als vandaag de dag.

Dit project was een eerste stap naar ERP. Dat is succesvol verlopen, maar was wel lastig omdat wij een bodem en een deksel produceerden, de deksels met verschillende bedrukkingen, terwijl de veiling alleen een doos bestelde. We zijn er toen in geslaagd om daarvoor een maatwerkpakket te maken en dat liep bijzonder goed. Toen dit project eenmaal klaar was, zat ik middenin in die goederenen orderstromen.”

HOE GING HET VERVOLGENS VERDER? “Ik heb na dit project een interne memo geschreven over de goederenstromen en het feit dat niemand daarvoor verantwoordelijk was.

Ik vond dat er een eindverantwoordelijke moest komen in de functie van logistiek manager. Het management vroeg toen: ‘Ko, wil jij die rol vervullen binnen het team’? Dat was uiteraard geen verrassing, want ik had er per slot van rekening zelf om gevraagd. Ik ben mij toen echt gaan bemoeien met de planning, bedrijfsbureau en de expeditie. In 1988 was ik dus logistiek manager, een periode dat het vak logistiek net begon op te komen. Voordien was logistiek voornamelijk weggelegd voor techneuten, maar die hadden over het algemeen iets minder verstand van cijfertjes. Die cijfermatige achtergrond hielp mij vooral ook, omdat de rol van logistiek manager in die periode verschoof van een technische functie naar een operationele, waar financiële onderbouwing veel meer een vereiste werd.”

JE BENT TOEN OOK JE LOGISTIEKE KENNIS GAAN VERBREDEN? “In de tijd dat ik begon als logistiek manager heb ik eerst nog een postacademische bedrijfskunde-opleiding gedaan aan het IBO in Zeist. Dat was eind jaren tachtig. Aansluitend heb ik de MIG (Management Integrale Goederenstroombeheersing) opleiding gedaan en in 1992 afgerond. De upgrade naar EMLog volgde in 1998. Met MIG wilde ik mijn kennis op het gebied van logistiek vooral verdiepen en verbreden. Voor mij best pittig, omdat ik niet echt uit de logistiek kwam. Ik had er veel aan. Pak maar de Formule van Camp. Als je die van de theorie naar de praktijk vertaalt dan heb je daar wat aan, als je bezig bent met voorraadmodellen. Mijn afstudeeropdracht bij het MIG heb ik ook bij Trimbach gedaan.

KO NUIJTEN (64) Managing director Sprangers ILDC (Integrated Logistic Design & Construct) (sinds 2011)

Daarvoor: 1969 - assistent accountant 1974 - boekhouder 1983 - hoofd administratie Van der Tang 1986 - manager logistics & IT Buhrmann Tetterode 1997 - managing director Integrated Services Europe 2000 - vice-president Benelux bij Prologis 2009 - commercieel directeur Nederland bij Bolckmans General Contracting (BGC) Opleiding: 1982-1986 Avans Hogeschool Tilburg, SPD Bedrijfsadministratie 1 en 2 1989 – 1991 IBO Business School, Zeist 1992-1993 EMLog en MIG (Management Integrale Goederenstroombeheersing) Privé: Ruim 42 jaar getrouwd met Jeanne Zoon van 40, zoon van 36 en dochter van 32 Hobby’s Golfen, hardlopen, lezen, en fotograferen

Logistiek

40

“MIJN NETWERK WAS EIND JAREN NEGENTIG TE BEPERKT OM VOOR MIJZELF TE BEGINNEN”

SEPTEMBER 2017

Waarom? Het marktgebied Benelux was interessant en daarbij kwam dat Prologis daar al redelijk succesvol was. In mijn Sprangers/ Groenewout-tijd had ik bovendien al aan vastgoed geroken. Bovendien maakte Prologis een succesformule van een a-sexy product.

Ook kon ik al mijn kennis kwijt op het gebied van finance, logistiek en inmiddels ook van het bouwen van logistiek vastgoed.”

HOE KIJK JE TERUG OP PROLOGIS? “Ik wil niet zeggen dat we cowboys waren, maar we gingen er lekker op zijn Amerikaans tegenaan. Von Weiler was een enthousiaste en bevlogen man. Van hem heb ik veel geleerd op het gebied van ontwikkelen en de beleggingskant van vastgoed. Toen ik bij Prologis wegging, realiseerde ik mij pas hoe waardevol mijn netwerk is. Bovendien slaagden we erin om in topjaar 2007 ongelofelijk veel geld te verdienen. Op een gegeven moment ben je wat ouder, maar wil je toch nog wel een stukje waardering ontvangen, vooral ook als je nagaat dat ik weken draaide van zeventig tot tachtig uur. Als we eenmaal een project hadden afgerond, was gelijk ook de vraag: what’s next? Je was continu bezig.”

Ging om het verder optimaliseren van de planningssystematiek.”

EEN MOOIE CARRIÈRE ALS LOGISTIEK MANAGER LAG VOOR JE? “Dat liep anders, want door een forse reorganisatie en de overname door KNP (Koninklijke Nederlandse Papierfabriek, red.) werd het managementteam bij Buhrmann Tetterode van acht naar vier mensen teruggebracht. Logistiek werd geïntegreerd op operations niveau. Ik was 43 en een van de ouderen in het managementteam. Ik kon naar een vestiging in Duitsland, maar dat bleek geen haalbare kaart. Toen hebben we het netjes afgehandeld. Dat was in 1996 en gelijk ook het eerste moment dat ik overwoog om voor mij zelf te beginnen. Ik heb toen een analyse gemaakt en mijn conclusie was dat mijn netwerk te beperkt was evenals mijn kennis van de logistiek om me breed in te kunnen zetten als zelfstandige of adviseur.”

ER ZIJN ER DIE HET VOOR MINDER DOEN “Ik stel best hoge eisen aan mezelf en ook aan anderen. Zo zit ik nu eenmaal in elkaar. Ik had niet de overtuiging dat ik op dat moment klaar was voor de rol van zelfstandig advi-

seur. Ik heb mijn verhaal gedeeld met Cor Groenewout. Die wees mij op het bedrijfje Integrated Services Europe, een aparte entiteit dat voor 50 procent in handen was van Groenewout en voor 50 procent van Sprangers Bouwbedrijf. Daar hadden ze iemand nodig die fulltime samen met een collega in Amerika via NDL/HIDC en NFIA contacten moest leggen met bedrijven die een vraag hadden voor een logistieke vestiging in Europa. Nu terugkijkend is dat de mooiste baan van mijn leven geweest, vooral vanwege het reizen en de grote diversiteit aan contacten met bedrijven. Het was echt pionieren. Wat ik in die periode vooral geleerd heb, is dat trajecten veel tijd kosten, want als je gaat duwen dan werkt dat alleen maar contraproductief.”

WAAROM NAAR PROLOGIS? “Ik kwam tijdens mijn Integrated Service Europe periode met Prologis in contact. Ze waren midden 1997 begonnen in Europa. Ik kwam op het hoofdkantoor in Aurora voor zaken. Ze wilden met mij in zee, maar dat heb ik afgehouden. We zijn toch in gesprek gebleven, en op een gegeven moment heb ik gezegd tegen de toenmalig Europa-directeur Robin von Weiler, een Nederlander: ik ga het doen.

DAT BRAK JE OP? “Ik heb meegemaakt dat ik de auto aan de kant van de weg zette en mij afvroeg: waar ben ik eigenlijk in godsnaam naar onderweg?

Toen heb ik ook even gas terug moeten nemen. Ben gaan golfen en hield mij alleen nog bezig met de lopende zaken. Vanaf 2007 wilde ik het rustiger aan gaan doen. Ik had gelukkig een geweldig team waar ik veel werk aan kon delegeren. Op dat moment had ik meer tijd om de organisatie te managen. Leuke tijd gehad tot en met het laatste jaar 2008.

Toen heb ik tegen mijn vrouw gezegd dat ik het niet meer trok, want ik werkte 70 uur in de week tegen mijn zin. Ik had geen vertrouwen meer, voelde mij niet senang. Ik heb zelf de kat de bel aangebonden en heb aangedrongen op een vertrek. In september van dat jaar ben ik gestopt en tegen die tijd brak de crisis in alle hevigheid uit. De timing was niet verkeerd, want toen begonnen ook de ontslagrondes bij Prologis.”

VOLGDE HET ZWARTE GAT? “Dat viel reuze mee. Ik stond toen voor de tweede keer voor de keuze of ik wel of niet voor mezelf zou beginnen. Dat gebeurde weer

Wij hebben iets eXtra’s voor u !

Op maat gemaakte oplossingen voor uw intralogistiek!

Ideaal voor kleine aantallen: ConďŹ gureer deze orderpickwagen naar eigen keuze in lengte, breedte en hoogte.

Onze KT3-X is onze nieuwe op maat gemaakte oplossing met stappen van 3-10cm.

Voor elke toepassing een betaalbare oplossing ! info@wanzl.nl I www.wanzl.nl

1

1

1 21 1

1 1 1 ;

.

. .1. . . /

791 17:1 1 1851 1861 17569 && &% (, (' %

( "* !" ) )

' ( * &% #1 - ## %

# 1 (# %

. !& $ $ !. %."! $ .( !. . $ % ' &''$

*( * .1 '#&.$ %* +''#.1 %1 &## &( * &% # 1 %1 (+$ (& )) $+# *

%1 () '

'( " () 651*&')'( " ()1 %1 && # ( ( %21 PHWренRQGHUренDQGHUHр░И #1 ##0

$&.'. !.&$ !% "$ & %. ""$(" $ !. &. . ' %& . " ! . & ! ! (& 41 & 1 #&$$

$&.'. !.! $. ."$ ! % & 0. &. $ .( !. ) $ $%. !.'). $" . %. ! ( ! .

1 +''#.1 % ' %(" . .' &$" !. !! !. . !& $! & "! . '## +. !

1 & ",&&#1 (&+'

) $ $%. * $ !. &. !. !.

1$ ) 1 %*(+$ !. $% #.( $ "" &. ) & &. !. .,"$

(% % ) 1DренD╚╡ренRRSренYDQренGH]Hрен0DVWHUFODVVр░И -.. &.'. !, &. !. .#$ ! # %. !. & " !. ( !. # $ & "! . * ! . !. '!&.'. , . &" # %% !. !. .#$ & -.. &.'. " .'.').#$" %% !. !& $ &0.

EHWURXZEDDUрп╡ренVQHOренHQренH╔Ъ ренренFL┬нQWренLQренNXQWренULFKWHQ -.. &.'.) &.!" . %." . !. ' &''$.& . $ % $ !.) $ !. "!& !'. $ !. !. ( $ & $ !. .!"$ . % -.. '!&.'. .#$ ! # %.( !. !. $% #. !. .#$ & . $ ! !

.

. .

. . 4 3 4 1

Logistiek

43

SEPTEMBER 2017

niet, want ik kreeg al snel een aanbod om bij het Belgische bouwbedrijf Bolckmans aan de slag te gaan. Zij wilden een nieuwe General Contracting divisie opzetten voor de realisatie van distributiecentra. Ik was verantwoordelijk voor de Nederlandse markt. Dat werkte niet goed, er ontstond spanning tussen enerzijds het bouwbedrijf en de nieuwe organisatie. Dat liep niet zoals verwacht en ik voelde na twee jaar dat dit niet goed zou komen.”

lopen. Dat heeft er in geresulteerd dat we in 2014 weer omzet begonnen te draaien. Het jaar daarop draaiden we winst, en 2016 was booming met 30 procent omzetwinst. We hebben de afgelopen jaren mooie projecten gedraaid met als hoogtepunten het distributiecentrum van 70.000 vierkante meter voor ProDelta in Tilburg waar nu XPO de warehousing doet voor H&M, en uiteraard ook Primark in Roosendaal.”

TOEN KWAM SPRANGERS WEER? “Via wederom Cor Groenewout kwam ik in 2011 in contact met Kees Franse (directeur van Sprangers Bouwbedrijf, red.). Hij wilde opnieuw investeren in de bouw van distributiecentra. Dat deed Sprangers in het verleden, maar dat was wat weggeëbd. Het laatste logistieke project dateerde van eind jaren negentig.

Franse wilde niet afhankelijk zijn van een beperkt aantal segmenten. Daarom is het bedrijf zich ook gaan concentreren op de bouw van ziekenhuizen en scholen. Die strategie heeft Sprangers ook door de crisis geholpen. Voor mij was het de afgelopen jaren een hele mooie uitdaging om vanaf nul iets op te bouwen. In 2011 lag alles nog stil, want iedereen hield zijn kaarten nog op de borst. Ik ben toen gaan investeren door met veel partijen te gaan praten.

Dat heeft ons de eerste jaren geld gekost. In 2013 begon het commercieel gezien weer te

WAT WAREN DE MOOISTE PROJECTEN? “Bij Groenewout was dat een project van Avnet in Tongeren van rond de 18 miljoen euro. Dat was een enorme klapper. Bij Prologis was allergrootste project het Epson dc in Tilburg van 65.000 vierkante meter, waar DHL de operatie deed. In dat dc is inmiddels Syncreon gevestigd. Dat was een enorme klapper. Bij Sprangers was dat Primark uiteraard. Dat was een kneiter van een project, niet alleen vanwege de omvang maar ook het complexe juridische traject dat er aan vastzat.

Al die projecten waren spannend met ieder afzonderlijk de nodige uitdagingen. Bij DHL en Epson in Tilburg zat er een enorm hoge tijdsdruk op. Primark was vooral spannend omdat we van de pandeigenaar, Logistics Capital Partners, onder zware geheimhouding van een voor ons onbekende partij een dc moesten uitrekenen. Dat bleek dus achteraf

“HET DC VAN PRIMARK WAS EEN KNEITER VAN EEN PROJECT” - toen de tender werd uitgeschreven - Primark te zijn.”

TERUGKIJKEND, HOE INTEGER MOET JE ZIJN VOOR DIT WERK? “Je moet absoluut integer zijn, maar als je nooit iets deelt dan is het ook moeilijk om verder te komen. Daarom is het netwerk ook zo belangrijk, niet alleen de kwaliteit maar ook het vertrouwen dat je in elkaar stelt. Ik heb vooral in mijn Prologis periode een netwerk opgebouwd van mensen die ik vertrouw en zij mij ook.”

HET PENSIOEN NADERT. WAT ZIJN JE PLANNEN? “De komende maanden werk ik mijn opvolger Tom Horstink (Archicom, red.) in. Ik blijf na mijn pensioen twee dagen betrokken bij Sprangers in een commerciële rol. Ik vind het nog veel te leuk. Daarnaast wil ik mijn golfhandicap verbeteren. Verder ben ik in training voor de marathon van Rotterdam die ik volgend jaar voor de tweede keer wil uitlopen.”

Logistiek

44

SEPTEMBER 2017

REPORTAGE

TEKST PETER DE WEERD

FLEXIBILITEIT EN EFFICIENCY TROEF

FOTO’S: POSTNL

Automatisering als antwoord op de steeds grilliger e-commerce klant. PostNL heeft zijn e-fulfilment-dc in Houten grotendeels geautomatiseerd. De grootste pakketbezorger van Nederland heeft gekozen voor het goods-to-mansysteem Autostore. Legbordstellingen hebben plaatsgemaakt voor bakken en zelfgravende robots.

T

wintigduizend bakken, veertig robots, tien maal sneller en drie keer efficiënter.

Dat zijn de cijfers die horen bij het nieuwste wapen van PostNL in de strijd om de gunst van de webshops en hun klanten. E-fulfilment moet slimmer, sneller en preciezer. Om aan die voorwaarden te kunnen blijven voldoen, nu en in de toekomst, heeft PostNL zijn e-fulfilment geautomatiseerd. Het e-fulfilment-dc in Houten (17.000 m2) is uitgerust met het goods-tomansysteem Autostore. Na zes maanden bouwen is het systeem sinds juni in gebruik en sinds enkele weken live. De bakken, 16 lagen diep, die als blokken op elkaar zijn gestapeld, hebben een afmeting van 60 x 40 x 30 cm. In dit compacte opslagsysteem, dat Lalesse installeerde, worden kleine consumentengoederen opgeslagen tot 30 kilo. Volgens eigen zeggen heeft PostNL het grootste Autostore-systeem van de Benelux. Het systeem zoals het er nu ligt, kan 20.000 bakken opslaan en wordt bediend door 40 robots. Zo ver is het nog niet. PostNL zit midden in de transitiefase. Klanten worden langzaam overgeheveld naar het goods-to-mansysteem.

Momenteel staat de teller op 10.000 bakken en twaalf actieve robots. Eind dit jaar moet de Autostore op volle kracht draaien.

Michiel Kalis, program manager fulfilment bij PostNL, is de drijvende kracht achter de automatiseringsslag en de keuze voor Autostore.

“E-commerce groeit hard. Ook zien we steeds meer grillen in piekmomenten bij webshops.

Daarnaast wil de klant op ieder moment kunnen bestellen en op iedere plek en tijdstip kunnen laten bezorgen. Die veranderende eisen vragen om een andere aanpak”, verklaart hij de automatiseringsslag. Doorgaan op de oude, handmatige manier van e-fulfilment was geen optie.

FLEXIBILITEIT Reden voor Kalis en zijn team om op zoek te gaan naar een passend systeem. Flexibiliteit was een van de belangrijkste redenen om voor de Autostore te kiezen. “We wilden een flexibel systeem qua functionaliteit.” Daarnaast speelden compactheid en het eenvoudige onderhoud en de bediening een rol bij de keuze. Kalis roemt met name de efficiency: “We kunnen veel

sneller orderpicken, wel tien keer sneller dan manueel. We kunnen simpelweg veel meer orders in dezelfde tijd verwerken, omdat medewerkers niet meer naar de producten hoeven te lopen. Ze kunnen zich volledig richten op de kwalitatieve aspecten van fulfilment.” Dat is belangrijk voor PostNL, nu orders steeds meer naar de avond verschuiven, korter op de cut-offtijd.” De totale efficiency van het fulfilmentproces is volgens Kalis verdrievoudigd. “Autostore, gekoppeld aan het WMS (Astro van Consafe) zorgt zelf voor een automatische voorraadbeheersing van snellopende voorraad en langzaam lopende voorraad. Het systeem zorgt dat de nieuw gebuikte bakken bovenop komen te staan, zodat de langzaam lopende voorraad naar beneden zakt. Daarnaast bereidt het systeem de orders die bijvoorbeeld tijdens de nacht zijn binnengekomen voor door de bakken waarin ze zitten alvast naar boven te halen.”

VEERTIG ROBOTS EN ZES PICKSTATIONS De Autostore van PostNL heeft twee inslagpoorten. Het systeem bepaalt welk product in

Logistiek

45

SEPTEMBER 2017

Michiel Kalis, programmanager fulfilment bij PostNL.

welke bak komt en eventueel in welk deel. Bakken kunnen in compartimenten worden verdeeld. Om de foutmarge tot nul te reduceren wordt de medewerker via een foto op het display geïnstrueerd welk product hij moet inslaan. “Indien nodig kunnen we via scanning afdwingen dat we zeker weten dat het juiste artikel in de juiste bak zit.”

Het systeem van PostNL bestaat eind dit jaar uit veertig robots die de juiste bakken (20.000) naar de een van de zes pickstations brengen. Momenteel heeft PostNL twee pickstations actief. Een pick-to-lightsysteem geeft aan uit welk segment van de bak de orderpicker een item moet pakken en hoeveel. Een put-to-lightsysteem geeft aan in welke orderbak/doos het item moet komen. PostNL pickt voornamelijk direct in de verzenddoos. De verzendingen die klaar zijn, gaan met een conveyorsysteem naar een locatie om gewogen en gefotografeerd te worden. “We willen transparantie in de hele keten. De klant kan in de app zien wanneer het pakket is ingepakt.” Sommige verzenddozen gaan eerst nog naar een an-

der deel van het magazijn waar grotere of vaste items manueel toegevoegd worden aan het verzendpakket.

VAL-ACTIVITEITEN Uiteindelijk komen de verzenddozen bij de acht paktafels waar ze automatisch gescand worden en de pakinstructie op het display komt. Het verzendlabel en de orderbon worden geprint zodat de inpakker de order kan afmaken. Hier vinden ook VAL-activiteiten plaats zoals het toevoegen van kaartjes. In de nabije toekomst wordt overgeschakeld op pick-to-light. De inslag van de inkomende goederen is gecentraliseerd. Twee medewerkers bepalen welk product waar (legbord of Autostore) komt te liggen. Verzenddozen op maat snijden is nog niet aan de orde. “Wij doen zowel pakketten als brievenbuspakjes.

Dan moet je dus twee machines aanschaffen en voordat die rendabel zijn moet je heel veel pakketten hebben.” PostNL bedient vanuit Houten ruim honderd, vooral middelgrote, webshops.

5X

AUTOSTORE IN NEDERLAND: TELLER STAAT OP VIJF

PostNL is niet het eerste en enige bedrijf dat Autostore gebruikt. In Apeldoorn werken de groothandels Beekman en Juncker ermee. Boston Scientific in Kerkrade heeft de techniek sinds vorig jaar geïmplementeerd, evenals e-fulfilmentspeler Active Ants in Nieuwegein. Fulfilment Solutions had de primeur in Nederland. De e-fulfilmentspeler werkt sinds 2013 met Autostore van Hatteland.

Logistiek

46

SEPTEMBER 2017

UPDATE

TEKST PETER DE WEERD

OMZET TRANSPORTSECTOR BLIJFT FORS TOENEMEN

Alle transportbranches noteerden in het eerste en tweede kwartaal omzetgroei. Dat blijkt uit het rapport Stand van Transport van ABN Amro en cijfers van het CBS. De omzet steeg in het eerste kwartaal van 2017 in alle branches. De omzet van goederenwegvervoerders steeg met 7,8 procent jaar op jaar.

Het was daarmee het 14e kwartaal op rij dat deze branche omzetgroei liet zien. Ook de omzet van opslagbedrijven (+1,6%) en van logistiek dienstverleners (+4,6%) steeg in het eerste kwartaal. De omzet van bedrijven actief in de zee- en kustvaart steeg in het eerste kwartaal met 5,9 procent (j-o-j) en die van binnenvaartondernemers met 6,1 procent. De omzet van de transportsector is in het tweede kwartaal van dit jaar met 4,7 procent gegroeid ten opzichte dezelfde periode in 2016. De omzet van de expediteurs groeide met ruim 7,5 procent het sterkst. Bij de koeriers, het goederenwegvervoer, de luchtvaart en de binnenvaart steeg de omzet met 5 procent of meer. De laad-, los- en overslagbedrijven waren de enige bedrijven die het zonder omzetgroei moesten doen. Deze deelbranche behaalde nagenoeg dezelfde omzet als een jaar geleden. De wereldeconomie, eurozone en de Nederlandse economie blijven groeien in 2017 en 2018. Ondernemers in de transportsector hebben dan ook vertrouwen in de toekomst. Met 7,5 staat het ondernemersvertrouwen ongeveer even hoog als vorig kwartaal.

10,4 PROCENT

meer containeroverslag in de haven van Rotterdam in het 1e kwartaal van 2017 t.o.v. een jaar eerder.

6,9 PROCENT Met dat percentage steeg de containeroverslag in de Amsterdamse haven in vergelijking met het 1e kwartaal van 2016.

7500 VACATURES

waren er het 1e kwartaal 2017 in de sector. Een jaar eerder waren dat er 5300. Het aantal banen blijft stijgen stelt ABN Amro.

10,6 MILJARD euro. Zoveel (+13%) besteedde de Nederlandse consument de eerste zes maanden online.

STADSDISTRIBUTIE IN 2025 ELEKTRISCH Stadsdistributie moet in 2025 volledig elektrisch gebeuren. Die doelstelling heeft TLN gelanceerd. TLN denkt dat het haalbaar is. Om dit te realiseren pleit de branchevereniging voor voldoende beschikbaarheid van materieel en voor een subsidieregeling om ondernemers tegemoet te komen. Daarnaast wil TLN een uitfaseringsregeling treffen tot 2030 voor het gebruik van biodiesel en biogas.

Voor het overige binnenlands vervoer streeft TLN naar de toepassing van GreenTruckFuel, waarmee low emissie-doelstellingen kunnen worden gerealiseerd.

TLN heeft het Zero-Low-High loket geopend, waar voorbeelden van duurzame initiatieven en ontwikkelingen naartoe kunnen worden gemaild.

Ook bedrijven die op zoek zijn naar samenwerkingspartners op het gebied van duurzaamheid kunnen hier terecht.

Logistiek

47

SEPTEMBER 2017

NEDERLANDSE PLATFORMS WILLEN EUROPA VEROVEREN

1HAVI en FFC na drie maanden uit elkaar.

Olav Gribnau, directeur HAVI: “Het is erg jammer, maar in een partnerschap moet je ook deze conclusie durven trekken.”

CAPACITEIT STUWT TRANSPORTPRIJS FORS De transportcapaciteit is gedaald met 41,7 procent in het tweede kwartaal van 2017 vergeleken met het eerste kwartaal van 2017. De capaciteitsindex naar een indexniveau van 65.8 in het tweede kwartaal van 2017.

Vergeleken met het tweede kwartaal van 2016 is de capaciteitsindex 25,2 procent lager. De (transport) prijsindex steeg met 17,7 procent in het tweede kwartaal van 2017 (index 101.2). Zo blijkt uit de monitor van Transporeon en Capgemini.

Topsector Logistiek kan beter. Jack van der Veen pleit voor open SC-innovatienetwerken. Lees de hele column op logistiek.nl

‘TECH NERDS’ MOETEN VAN JUMBO GROOTSTE ONLINE SUPER MAKEN Jumbo wil marktleider worden in e-commerce.

Om de andere supermarkten voor te blijven, start het supermarktconcern een eigen Tech Campus.

Op de campus moeten zo’n 200 mensen zitten die zich bezighouden met het ontwikkelen van digitale toepassingen om het Jumbo-merk op het web te versterken, en toepassingen die zijn gericht op het makkelijker en klantvriendelijker maken van verkopen online.

Het online transportplatform Synple heeft ruim 1 miljoen euro ontvangen van investeerders. Hierdoor kan het platform, dat lege vrachtkilometers wil reduceren, verder groeien. Synple wil Europa in. De investeerders in online transportplatform Synple zijn Mainport Innovation Fund II en Newion. Een vergelijkend platform genaamd Quicargo heeft via crowdfunding genoeg geld opgehaald om definitief van start te gaan. Quicargo wil transportbedrijven beter laten renderen, door vraag en aanbod van transport op het platform bij elkaar te brengen. Zo dalen de inkoop- en transportkosten voor verladers. Synple daarentegen richt zich enkel op logistieke dienstverleners. Vervoerders kunnen onderling, zonder openheid te geven over prijsafspraken, elkaars lege ruimtes invullen. Eerder dit jaar maakte platform Justcargo bekend Europese plannen te hebben.

MEER REGELGEVING NODIG VOOR GOEDE INZET E-CARGO BIKES

De stedelijke fietsinfrastructuur is niet berekend op de karakteristieken van de e-cargobikes. Verder zijn de fietspaden in de dichtbevolkte steden nu al te smal en te druk voor het huidige fietsverkeer. Dit zorgt ervoor dat de stedelijke fietsinfrastructuur niet geschikt is voor e-cargobikes. Zonder nieuwe beleidsmaatregelen zal de toenemende inzet van e-cargobikes, de verkeersveiligheid en de openbare ruimte nadelig beïnvloeden.

BROEKMAN BOUWT NIEUW DC

Logistiek dienstverlener Broekman Logistics bouwt in Venlo een nieuw distributiecentrum. Broekman gaat het nieuwe distributiecentrum (53.000 m2) gebruiken voor de logistiek en opslag van zowel ongevaarlijke als gevaarlijke stoffen. Dit beslaat de helft van het pand. Ook zal er assemblage plaatsvinden.

Logistiek

48

SEPTEMBER 2017

PRAKTIJK

TEKST ANNEMIEK JORRITSMA

MILJARDENINVESTERING H IN UPS-NETWERK ZORGT VOOR GEOLIEDE MACHINE Investeren in het Europese netwerk legt UPS geen windeieren en trekt vooral E-commerce opdrachten. Een pakketje van Athene naar Madrid doet er voortaan een dag korter over.

Rond middernacht komen de aircontainers binnen in Airhub Keulen. Na het lossen vinden de tienduizenden pakketjes hun weg over het 60 kilometer lange conveyor- en sorteersysteem.

Het vloeroppervlakte is ruim 75.000 vierkante meter groot. 70 camera’s zorgen ervoor dat ieder pakket wordt gescand en de juiste kant op wordt gestuurd.

et gaat goed met UPS. De wereldwijde logistiek dienstverlener mocht in Q1 groeicijfers noteren. Het operationele resultaat maakte zelfs een sprong van 22 procent bij het bedrijfssegment ‘supply chain and freight’, met een omzetstijging van 13 procent. De verklaring van deze cijfers ligt in het feit dat UPS haar activiteiten verschuift van pakketbezorger naar logistiek dienstverlener. Bijna 20 procent van de totale omzet is tegenwoordig afkomstig van ‘supply chain and freight’. Het bedrijf biedt werk aan 434.000 medewerkers. “Elke 22 pakketjes staat voor één baan”, zegt Nando Cesarone, president van UPS Europe. Het protectionisme van president Donald Trump juicht Cesarone dan ook niet toe. “Handel is de enabler van werk en leefbaarheid”, aldus de UPS topman tijdens de UPS Mediaday die in juli voor de Europese pers werd gehouden.

FINANCIËLE BOOST VOOR EUROPEES NETWERK UPS investeerde flink. In vijf jaar tijd is er 2 miljard dollar in het Europese netwerk gepompt. Hierdoor is de transittijd tussen 350 steden in 26 landen korter geworden. Bij de standaardservice van UPS betekent dat dat een pakketje in vier dagen van Athene naar Madrid is gebracht in plaats van vijf dagen. Er kwamen nieuwe warehouses bij op verschillende plekken in Europa, ook in Nederland, in Roermond waar de logistiek van farmaklanten wordt gedaan. Deze operatie ligt op een steenworp afstand van de airhub Keulen, de logistieke

Logistiek

49

SEPTEMBER 2017

22

PAKKETJES STAAT VOOR ÉÉN BAAN BIJ UPS

FEITEN & CIJFERS AIRHUB KEULEN • 3.000 medewerkers • 60 kilometer aan conveyors en sorteersystemen • Maximale capaciteit is 190.000 pakketjes per uur • 170 chutes • Iedere nacht landen er 42 vliegtuigen • 750 aircontainers per dag • 20 containerweegschalen

draaischijf voor UPS in Europa. Het Europese continent zorgt inmiddels voor de helft van de omzet van UPS. CROSSBORDER GROEIT EXPLOSIEF Het bedrijf groeit dan ook harder over de grenzen heen dan in de thuisbasis, de Verenigde Staten, en lift mee op de enorme groei in e-commerce. Crossborder groeit daarbij explosief. “We doen eigen research en op basis daarvan ontwikkelen we onze oplossingen. Dat heeft er voor gezorgd dat we meer afhaal- en verzendlocaties zijn gaan creëren, onder meer door de overname van Kiala”, aldus Gunnar Adalberth, director business development UPS Acces Points. Adalberth ziet de volgende e-commerce trends: de klant wil kiezen, technologie ontwikkelt zich razendsnel, nieuwe businessmodellen ontstaan zoals click & collect, en de last mile verandert drastisch.

Op dat laatste punt heeft UPS een duidelijke strategie om alternatieve voertuigen te introduceren. In 2025 moet ten minste 25 procent van de verbruikte elektriciteit afkomstig zijn van hernieuwbare energiebronnen.

Ook wordt het wagenpark fors groener. In 2020 moet 1 op de 4 nieuw aan te schaffen voertuigen uitgerust zijn met alternatieve brandstof en geavanceerde technologie.

In Wenen experimenteert UPS momenteel met bezorging door middel van cargobikes.

De meeste van de dagelijks 18 miljoen pakketten leggen hun weg af via het luchtruim. Wereldwijd voert de logistiek dienstverlener dagelijks ruim duizend internationale vluchten en 900 nationale vluchten uit. 42 vliegtuigen

daarvan doen de Europese airhub in Keulen aan. Waar de pakketjes vervolgens hun bestemming vinden via de 60 kilometer aan conveyors en sorteersystemen. 3.000 medewerkers, waaronder veel studenten, werken mee aan dit indrukwekkende geautomatiseerde proces. Alle pakketjes gaan via dit systeem, behalve de hele grote pakketten, spullen bestemd voor Defensie en briefpost.

Pakketjes zonder barcode worden apart behandeld. Dezelfde vliegtuigen vanwaaruit de pakketjes eerder in de nacht zijn gelost, vertrekken nog diezelfde nacht naar de volgende bestemming. Het operationeel centrum, de ‘War-room’, laat niets aan het toeval over en zorgt ervoor dat de geoliede machine blijft draaien.

Dezelfde ‘rolletjes’ die in de hub zijn te vinden, vinden we ook terug in de vloer van het luchtvrachtvliegtuig. Hierover rollen de aircontainers. Het blijft zwaar handwerk om de containers uiteindelijk op de plek te krijgen, waarna ze worden vastgesjord en gezekerd aan de vloer.

Logistiek

50

SEPTEMBER 2017

TOPICS

TEKST HERES STAD

LEEFBAARHEID EN VEILIGHEID STAAN CENTRAAL Tamelijk veel nieuws afgelopen maand dat er op wijst dat bedrijven zich met hun interne logistieke activiteit meer en meer rekenschap willen geven van hun omgeving. Maatschappelijk verantwoord goederen verplaatsen.

POMPEN

De Duitse pompenfabrikant Kracht laat een automatisch magazijn bouwen.

Daarin komt plek voor 5.100 pallets en 12.000 bakken.

De complete inrichting en siloconstructie komt van Jungheinrich.

Dankzij de installatie krijg het familiebedrijf 30 procent meer ruimte en een beter proces. Kosten: 7,7 miljoen euro.

PALLETS VOOR VOEDSELBANKEN

De voedselbanken in Nederland krijgen gratis pallets van Chep voor de aanvoer naar de acht distributiecentra van de Voedselbanken. Het palletpoolbedrijf heeft ook beloofd actief klanten in de foodsector warm te maken om een bijdrage te leveren aan het verminderen van voedselverspilling en daarmee armoede in Nederlandse gezinnen aan te pakken.

AUDI VERPLAATST ONDERDELEN GEHEEL AUTOMATISCH

De samenwerking tussen Kion bedrijven Still en Dematic/Egemin betaalt zich uit in een mooie opdracht voor Audi. Reachtrucks bevoorraden geheel automatisch de verpakkingslijnen voor transporten naar fabrieken in China, India, BraziliĂŤ en Mexico. Het gaat om 12 verschillende containerafmetingen.

HAVENKRANEN

Kloosterboer neemt voor de overslag van bananen in Vlissingen een mobiele kraan in gebruik (Liebherr).

Het gaat om een LHM 550, die 144 ton kan verplaatsen met een reikwijdte van 54 meter.

MEER TRAINING HEFTRUCKCHAUFFEURS

Blom is bezig met een forse uitbreiding van het aantal opleidingscentra voor het trainen van heftruckchauffeurs. Nieuw zijn locaties in Amersfoort, Deventer en Doetinchem. Binnenkort volgt nog een opening in Wijchen, waarmee het aantal vestigingen op 19 komt. Blom leidt in 2017 20.000 cursisten op en wil doorgroeien naar 22 locaties. Ook het aantal startdata neemt toe en zullen meer opeenvolgend zijn, zodat er alternatieven zijn in de regio.

ZONNESCHIJN

Het dc van Albert Heijn in Pijnacker krijgt 10.788 zonnepanelen.

Daarmee levert het zonnetje jaarlijks 2.730 mWh op en dat vertaalt zich in een CO2-reductie van 1.387 ton. De teruggeleverde energie is goed voor een derde van het totale verbruik.

AH deed ook al iets soortgelijks in Zaandam en met diverse winkels.

HET DAK OP

Nog meer zonnepanelen - ook in Hardenberg, waar Heuver bezig is met een uitbreiding van 16.000 vierkante meter. Het dak biedt plek aan 1.632 panelen - goed voor 366.000 kWh/jaar.

COLLEGEREEKS

LOGISTIEK MANAGEMENT Verhoog uw kennis en strategische invloed

11 OKT

DAG 2

04 OKT

Freek Aertsen Academic director TIAS Business School en mede-oprichter / senior consultant EyeOn

Inkoop & Logistiek Bouwen aan dominante positie in dominante keten

Financieel Management De financiele dynamiek in de keten

01 NOV

Arjan van Weele Professor Purchasing and Supply Management Technische Universiteit Eindhoven

Big Data & Supply Chain Innovation Supply chain verbeteren met innovatie Jos van Hillegersberg Professor Business Information Systems Twente University

Michiel Steeman Lector Supply Chain Finance bij Hogeschool Windesheim

15 NOV

DAG 6

DAG 5

09 NOV

Planning & Forecasting S&OP & the human factor

Jack van der Veen Professor Supply Chain Management, Nyenrode Business Universiteit

DAG 4

DAG 3

DAG 1

27 SEP

Supply Chain Management De nut en noodzaak van de veranderende rol van de logistiek manager

Lean Management Lean door te doen

Hessel Visser Docent, auteur en consultant Cologic

De colleges starten om 16.00 uur en eindigen omstreeks 19.00 uur, vanaf 15.30 uur bent u welkom voor de ontvangst met koffie/ thee. Ieder college is inclusief een pauze van circa 30 minuten waarin u een lichte maaltijd krijgt aangeboden. Na afloop ontvangt u een deelnamecertificaat van Logistiek Academy.

Ga voor meer informatie en aanmelden naar www.collegereeks-logistiek.nl

Logistiek

SEPTEMBER 2017

VIERLUIK

TEKST PETER DE WEERD

Niks geen starre, vastgeklonken systemen. Flexibiliteit is het nieuwe toverwoord in de logistiek; dat geldt ook voor rollenbaansystemen. Nieuwe spelers spelen handig in op deze koerswijziging. Oude vertrouwde aanbieders blijven niet achter. Hoewel ze in detail allemaal anders zijn, hebben de vier onderstaande rollenbaansystemen één ding gemeen: ze zijn modulair opgebouwd en dus flexibel. Dat is wat de klant vandaag de dag nodig heeft.

ROLLENBANEN GAAN MET DE TIJD MEE

MODULAIR EN FLEXIBEL ÉÉN

ZONE POWERED CONVEYOR VAN NIEUWKOMER AVANCON

Avancon, een van de nieuwste spelers, denkt met zijn ontwerp een revolutie te kunnen ontketenen in de rollenbaanwereld. De Zwitserse start-up maakt zijn debuut met het modulaire systeem genaamd Zone Powered Conveyor (ZPC).

De rollenbaan is erg flexibel en in staat om producten zowel langzaam als snel te transporteren in alle richtingen zonder druk uit te oefenen op de goederen.

Zoals de naam verklapt, werkt het systeem in zones. Als de zone voor het te transporteren product vol is, stopt het systeem. Als de zone vrij is, transporteert het systeem met 0,3 meter per seconde.

Wanneer alle zones leeg zijn,

loopt de snelheid op tot 15 meter per seconde.

DESIGNPRIJS Het systeem kan communiceren met bovenliggende IT-systemen.

Volgens eigen zeggen kan ZPC 80 procent van alle goederen tot 50 kilo transporteren. Pikant detail: het systeem is oorspronkelijk ontwikkeld door Dieter Specht voor Interroll. Interroll zag er van af, waarna Specht uitkwam bij de huidige directeuren van het jonge bedrijf: Denis Ratz en Daniele Gambetta. Het systeem heeft designprijzen gewonnen in Duitsland (Red Dot Award) en in Azië de ‘Good Design’-prijs.

TWEE

INTERROLL KOMT MET EEN MODULAR CONVEYOR PLATFORM

De belangrijkste productintroductie in zijn geschiedenis. Met die woorden introduceerde Interroll vorig jaar zijn modulaire variant van de rollenbaan: de Modular Conveyor Platform, kortweg MCP. Snelheid en flexibiliteit zijn de sleutelwoorden van het ontwerp.

Interroll heeft de MCP ontwikkeld omdat de klant, mede door de oprukkende e-commerce, flexibiliteit nodig heeft in zijn operatie.

Dankzij het modulaire ontwerp van het platform kunnen nieuw geplande systemen uiterst snel worden gerealiseerd. De werking is simpel dankzij onafhankelijk van elkaar in te stellen geleiders aan de zijkanten, verstelbare

staanders zonder veren, geïntegreerde kruisstukken voor de elektrische bekabeling en ruimtes die gebruikt kunnen worden als bevestigingspunten, aldus de producent.

COMBINEREN De MCP bevat gewone elektrische aansluitingen. Er is ook een software “plug in” voor AutoCad om opstellingen snel te kunnen ontwerpen. Afhankelijk van de toepassingsvereisten kunnen de transportmodules uitgerust zijn met verschillende aandrijfsystemen en met elkaar worden gecombineerd. MCP kan zo’n 3.500 goederen per uur verwerken.

Logistiek

SEPTEMBER 2017

DRIE

BOA PRESENTEERT VERNIEUWDE VERSIE VAN PLUG AND CARRY

Het Franse Boa heeft een nieuwe generatie slim modulair transportsysteem op de markt gebracht: de Plug and Carry 2.0.

Het modulaire rollenbaansysteem komt vijf jaar na de lancering van het eerste model. Volgens de producent is de 2.0-versie autonomer en eenvoudiger te configureren, en is het aantal losse onderdelen van het modulaire systeem gereduceerd, waardoor het systeem eenvoudiger te installeren is. Ook zijn er elementen toegevoegd, zoals omleidings- en invoegmogelijkheden en weeg-, document- en etiketteringsmodules. Plug and Carry 2.0 is volledig compatibel

met zijn voorganger én kan communiceren met externe systemen. De gebruiker kan het systeem zelf onderhouden. De programmering van het systeem gebeurt via het WCS. Het systeem herkent automatisch aanpassingen aan de opstelling en past indien nodig de automatisering aan. Het WCS spoort ook eventuele storingen op.

REALTIME INFO Elke module van het Plug and Carry-systeem heeft artificiële intelligentie ingebouwd, waardoor informatie realtime wordt doorgegeven. Hierdoor kunnen pakketten worden gevolgd.

VIER

VALOR LANCEERT COMBI TUSSEN EENVOUD EN AUTOMATISERING

Zo simpel mogelijk automatiseren. Dat is de basis van het nieuwe conveyorsysteem van QliqFlow.

Het systeem is snel af te breken en op te bouwen. Valor wil met zijn modulaire oplossing het gat dichten tussen simpele transportmiddelen en zwaar geautomatiseerde material handling oplossingen.

Flexibel en modulair zijn de sleutelwoorden bij het ontwerp van QliqFlow, dat vorig jaar het levenslicht zag. QliqFlow houdt volgens de bedenkers het midden tussen een starre in de vloer verankerde conveyor en handmatige orderpickkarren. Het is een modulair plug and play-systeem met een aantal standaard componen-

ten. Modules van 2 meter hebben een eigen drummotor en besturing. Naast rechte lijnen zijn er bochten beschikbaar, kunnen lijnen worden samengevoegd en gesplitst. Ook kunnen hoogtes met een stijgingspercentage van 15 procent worden overbrugd.

DRUKLOOS Het systeem is aan te sluiten op 220 volt en werkt met een transformator naar 24 volt. Modules zijn te verbinden zonder boutverbindingen of laswerk. Sensortechniek zorgt er voor dat het systeem drukloos kan accumuleren. Goederen stoppen op 10 centimeter van elkaar.

Logistiek

54

CV

CINDY VISSER (29)

Projectmanager en beoogd directeur van Visser Duiven, studeerde vrijetijdsmanagement in Breda (NHTV), werkte vervolgens bij Loxx Logistics, VAT Logistics en Container Centralen. Haalde een master in Australië en een bachelor in Porvoo (Finland).

FOTO’S: KOOS GROENEWOLD

CLAUDIA VAN DEN POL (30) Directeur Apollo Group Coevorden, studeerde technische bedrijfskunde en deed de internationale Business School in Groningen. Doorliep daarna verschillende stages, waaronder bij Stork Wescar in Aruba en Oulu Polytechnic in Finland.

SEPTEMBER 2017

Logistiek

55

SEPTEMBER 2017

INTERVIEW TEKST HERES STAD

‘JE BENT NATUURLIJK TOCH DE DOCHTER VAN…’ Allebei zijn ze de opvolger van hun vader als directeur van een bedrijf dat de logistieke sector als klant heeft. Jong zijn ze ook. Eigenlijk staan ze aan het begin van hun carrière. De wereld ligt open. Er is van alles te doen.

12%

van de familiebedrijven haalt een derde generatie of meer (bron: PwC)

N

og een (opmerkelijk) puntje van overeenkomst: in 2007 studeerden Claudia van den Pol (rechts op de foto) en Cindy Visser allebei een tijd lang in Finland. Daarmee zijn alle vergelijkingen wel zo’n beetje op. Claudia is sinds vorig jaar CEO van de Apollo Group in Coevorden, fabrikant van material handling systemen met de hele wereld als afzetgebied. Cindy volgt haar vader de komende jaren op als hoogste baas van Visser in Duiven, die fijnmazig distributie verzorgt (pallets en pakketten) in heel Nederland.

1. ECHTE FAMILIEBEDRIJVEN? Claudia: “Zeker. Ik ben de zesde generatie inmiddels. Dat is best veel inderdaad. Maar het is niet zo dat het runnen van dit bedrijf ons met de paplepel is ingegoten. Integendeel eigenlijk. Ik heb vaak aan mijn vader gevraagd of ik mee mocht doen. Ik ben de jongste van drie. Mijn oudste broer Sander werkt wel in het bedrijf, maar niet als mede-eigenaar. We hebben daar heel intensief onder professionele coaching over gesproken. Hij werd er niet gelukkig van; niet als directeur, niet als eigenaar. Wij zijn nooit in competitie geweest. Hij wilde niet en ik juist heel graag. Van jongs af aan eigenlijk.”

Cindy: “Ik kom aan het roer als de vierde generatie. Mijn vader was veel aan het werk, dus zo vaak ging het bij ons thuis niet over het bedrijf. Als vanzelf krijg je het een en ander mee aan de keukentafel. Ik heb goed na-

gedacht of ik dit wilde doen. Mijn twee broers wilden het niet, hoewel mijn oudste broer in Spanje wel bij een logistiek dienstverlener werkt. Niemand van ons is geduwd in de richting van bedrijfsopvolging. Maar toen mijn vader mij vroeg of ik wilde komen werken in het bedrijf, ben ik er over gaan nadenken. Het beste is om het maar gewoon te ervaren of het wat voor je is.”

2. VAN TE VOREN BEDACHT? Cindy: “Niet helemaal. Ik ben eerst vrijetijdsmanagement gaan studeren in Breda (NHTV). Ik vind veel dingen leuk. Zo heb ik een Master International Business gehaald in Australië en daarna een traineeship gedaan bij een Duitse logistiek dienstverlener.

Daar heb ik een goed beeld gekregen en sloeg de vonk over. Vervolgens ben ik ruim anderhalf jaar gaan werken bij Neele-Vat in de sales. Ik wilde vooral veel leren en ervaring opdoen. Daarom heb ik ook zo veel mogelijk diverse functies gedaan om alle aspecten te leren kennen.”

Claudia: “Toen ik vijftien was zei ik al, dat ik dit bedrijf wilde overnemen. Beetje vroeg misschien, maar ik heb er nooit aan getwijfeld. Eerst ben ik een opleiding International Business School gaan doen in Groningen en vervolgens technische bedrijfskunde. Daarna heb ik korte tijd een marketingbureau gerund om nieuwe producten in de markt te zetten. Vervolgens ben ik met mijn vader gaan praten. Als hij vond dat ik niet geschikt

Logistiek

56

SEPTEMBER 2017

in de olie-industrie? Dat is het mooie van deze baan, dat ik zoveel verschillende mensen ontmoet.”

was, had ik niet die stap gezet. Maar hij zag dat ik me graag wilde bewijzen en stuurde me vervolgens naar Azië om daar een vestiging op te zetten.”

‘IK WEET NOG DAT IK DACHT: DIT IS HET DAN’ CLAUDIA VAN DEN POL

3. MEEST GESCHIKT? Claudia: “Dat kun je van tevoren niet weten, maar bij mij was het wel een heel natuurlijk proces om op deze plek te komen. Ik heb altijd veel gereisd, nu ook nog. Dan kom je met veel mensen in aanraking aan wie je jezelf kunt spiegelen. Heb ik wel de kwaliteiten om dit te gaan doen, denk je dan soms. Het klinkt misschien een beetje arrogant om dat van jezelf te zeggen – zo bedoel ik het niet – maar zelf vond ik die vraag niet zo heel spannend.”

Cindy: “Je groeit er langzaam in, vooral als je de kans krijgt om veel diverse functies te doen. Zo kwam ik op een verkoopfunctie met een auto, een laptop, een telefoon en een paar targets. Dan kom je er al snel achter of dat wat je verkoopt ook intern opvolging kan krijgen. Daarom ben ik daarna op de stoel van een planner gaan zitten. Daar zie je precies wat de consequentie is van wat verkopers verkopen.”

Claudia: “Ik heb stage gelopen in Aruba op een olieraffinaderij. Daar heb ik geleerd hoe je om moet gaan met mensen uit verschillende culturen. Kun je daar als vrouw functioneren bijvoorbeeld, tussen allemaal mannen

4. ZELFVERZEKERD? Claudia: “Dat is wel heel belangrijk - niet arrogant zijn, maar wel zelfverzekerd. Anders red je het niet als vrouw op jonge leeftijd in deze wereld.”

Cindy: “Dit is een mannenwereld, maar ik heb dat nooit als een belemmering ervaren.

Ik zit veel bij klanten. Soms zie je ze wel eens kijken: moet zij ons probleem gaan oplossen?

Dat blijkt al uit de lichaamshouding. Maar het brengt me niet van de wijs, ik zie het eigenlijk wel als een uitdaging. Ik weet waar ik het over heb en ben niet bang om onderuit te gaan. Als ik het antwoord niet weet, kom ik er later op terug. Natuurlijk moet het klikken om tot zaken te komen. Soms lukt dat wel, soms niet. Maar dat ligt niet aan het feit dat ik vrouw ben en nog jong.”

Claudia: “Uiteraard zijn er vooroordelen, zeker ook in Azië waar ik veel werk. Nu valt het wel mee, de meeste mensen in de business kennen mij inmiddels. Maar ik ben ook wel in situaties geweest met mannen tegenover mij, die vanuit hun cultuur niet met vrouwen willen praten. Daar moet je boven staan.

Technisch gezien weet ik precies hoe onze producten in elkaar steken. Dan ontstaat er vanzelf vertrouwen. Als ik het niet weet, zeg ik het ook eerlijk. Je moet geen stoerheid faken. Dat werkt niet.”

5. WEERSTANDEN? Cindy: “Die zijn er. Dus moet je proberen draagvlak te krijgen in de onderneming, om te voorkomen dat je tegen allerlei weerstanden oploopt. Dat kan alleen door te werken, door te doen, door te laten zien dat je het kan. Twee jaar ben ik nu binnen Visser bezig als projectmanager, waar heel veel onder kan vallen. Hierdoor leer ik wie de experts zijn en ook wat ik nodig heb om een goed team om me heen te verzamelen.”

Claudia: “De acceptatie intern ging heus niet altijd even vloeiend. Sommigen hadden daar veel moeite mee. Maar ik denk dat ik vervolgens heb laten zien, dat ik bereid ben om hard te werken en veel te reizen. Dat dwingt toch respect af. Ja, ik heb er inderdaad hard

Logistiek

57

SEPTEMBER 2017

voor moeten lopen. Als familielid lig je altijd onder een vergrootglas.”

Cindy: “Mensen zien je natuurlijk als ‘de dochter van…’. Dan moet je wel iets laten zien inderdaad.”

6. ANDERE VISIE? Claudia: “Ik heb op een aantal punten een andere visie dan mijn vader. Er zijn dus wel een paar veranderingen doorgevoerd. Dat gaat om een andere strategie, er zijn andere mensen gekomen. Fysiek zijn afdelingen verhuisd. Mensen vinden dat spannend, maar ik geef heel veel openheid van zaken. Dat maakt het wel gemakkelijker om veranderingen door te voeren.”

Cindy: “We zitten middenin een verandertraject, na de overname van een ander bedrijf. Dat betekent meer mensen – 160 inmiddels – maar ook integratie van processen, van ICT en noem maar op. Voor mij is het een groot leertraject om de veranderingen te managen. Ik probeer zoveel mogelijk de mensen er bij te betrekken. Juist omdat ik nog relatief nieuw ben in het bedrijf, zit ik nog niet zo vast in geijkte patronen. Dat scheelt wel.”

7. AMBITIES? Cindy: “Tuurlijk. Nu begint het pas.”

Claudia: “Ik weet nog wel dat ik dacht bij de overname: dit is het dan. Het was een moment waar ik zo lang naar toe had gewerkt.

Ik heb de luxe dat ik al veel heb mogen bereiken. Maar er zit nog enorm veel potentie in dit bedrijf. Soms zit ik na een vergadering echt te stuiteren, omdat ik weer zoveel kansen voorbij heb horen komen. Echt geweldig, dat ik dit mag doen. Het voelt alsof ik nog maar aan het begin sta.”

Cindy: “Ik mag straks aan het roer staan en proberen verder te bouwen wat mensen voor mij hebben opgebouwd. Dat voelt geweldig.

Wat wil ik bereiken? De meest gewaarde transporteur van Nederland zijn.”

Claudia: “We staan ook aan de vooravond van hele grote veranderingen. Nieuwe producten en nieuwe markten om onze positie te versterken. In deze nichemarkt is dit wat we willen zijn. Maar om hier te blijven, moeten we wel veranderen. Meer samenwerken in de sector bijvoorbeeld.”

8. OOIT VERKOPEN? Cindy: “Ik hoop dat Visser nog heel lang een familiebedrijf zal blijven. Daar wil ik echt mijn best voor doen. Ik neem het bedrijf over, niet om het daarna te verkopen.”

Claudia: “Zo sta ik er ook in. Maar ik weet ook, dat er van alles kan veranderen. Misschien is het op een bepaald moment toch in het belang van Apollo om te verkopen. Nu zeker niet. Maar als er geen goede opvolging is en het bedrijf kan op een andere manier beter verder groeien, dan is verkopen een optie. Ik ben verantwoordelijk voor meer dan 200 mensen, die wereldwijd voor ons werken. Een beslissing over voortzetten van het bedrijf moet altijd in hun belang zijn.”

‘GEWOON DOEN, LATEN ZIEN DAT JE HET KAN’ CINDY VISSER

Logistiek

58

SEPTEMBER 2017

PRAKTIJK TEKST FERDI DEN BAKKER

UMCG KRIJGT MET ERP MEER ZICHT OP DATA- EN GOEDERENSTROMEN UMC Groningen is overgestapt op het ERP for Healthcare. De nieuwe bedrijfssoftware moet een lappendeken aan applicaties vervangen. Met de uitrol van het ERP van leverancier Xperthis krijgt het ziekenhuis naar eigen zeggen meer grip op voorraadniveaus en de fysieke goederenstroom.

Jonny Mooi, hoofd distributie UMCG: “Met dit ERP kunnen we over de schuttingen van de eigen afdelingen heen kijken.”

H

et softwaresysteem moet niet alleen het applicatielandschap overzichtelijker maken, maar ook meer efficiency aanbrengen in de financiële en de logistieke processen. De ondersteuning voor het verouderde ziekenhuisinformatiesysteem liep ten einde en zette UMCG aan tot het starten van een aanbestedingstraject in februari 2016. De start van de ERP-implementatie volgde eind mei, begin juni. Voor Xperthis viel de noodzaak bij UMCG voor een moderner ERP prettig samen met de wens van de leverancier om over de grens uit te breiden. Op logistiek gebied bleek de UMCGcase niet af te wijken van die in de Belgische ziekenhuizen: op het financiële vlak moest het rekening houden met overheidseisen uit het Nederlandse rekenstelsel.

Bij de implementatie werkte Xperthis samen met de consultants van de Nederlandse partner Deloitte.

FATALE IMPLEMENTATIETERMIJN Hoewel de belangrijkste delen van het ERP live zijn, is nog niet alle functionaliteit in gebruik. Het doel was vooral om de kerndelen een half jaar voor de invoering van het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD) gereed te hebben. De invoering hiervan start in het najaar van 2017. Het relatief korte tijdsbestek dat beschikbaar was voor de uitrol, krap een jaar, was bovendien voorzien van een ‘fatale termijn’, ofwel 1 mei. “Het was al met al een uitdaging die een enorme impact had op het UMCG en de manieren van werken. Om eer-

lijk te zijn, vallen de veranderingen in het Logistiek Centrum Eemspoort nog mee, we werken hier met een eigen WMS. Wel kregen we te maken met een kluwen aan dataoverdrachttaken die we in de lucht dienden te houden”, aldus Mooi. Logistiek Centrum Eemspoort geldt als het belangrijkste voorraadhoudende punt van de zorginstelling.

HOOFD DISTRIBUTIE UMCG JONNY MOOI verwacht dat een hogere omloopsnelheid van de voorraad en een lagere voorraadhoogte de eerste zichtbare resultaten zullen zijn van de ERP-uitrol.

Hoewel het klaarstomen voor het gebruik van het EPD het belangrijkste doel was, zullen de logistieke én de kwaliteitsvoordelen groot zijn. Mooi: “Logistiek is natuurlijk vooral dataverwerking. We krijgen hiermee meer inzicht in de data- én goederenstromen. Een implantaat dat binnenkomt, koppelen we aan een patiënt. We weten beter waar onze spullen zijn en dat is belangrijk als je voorraden wilt afbouwen. Het is nu mogelijk om voorraad decentraal te registreren en af te boeken, en afdelingen hebben op hun beurt zo beter zicht op wat er beschikbaar is.” Mooi verwacht dat een hogere omloopsnelheid van de voorraad en een lagere voorraadhoogte de eerste zichtbare resultaten zullen zijn van de ERP-uitrol.

INZICHT De kwaliteitsverbetering zal de komende twee, drie jaar doorzetten. Dat is althans de ervaring die Xperthis heeft opgedaan bij diverse Belgische ziekenhuizen. UMCG ziet die voorspelling ook in Groningen wel uitkomen.

“Je moet toch even wennen aan de nieuwe manier van werken. De kennis van de oude processen is niet langer toereikend, we moeten nieuwe kennis opbouwen.” Mooi merkt al dat er minder belletjes zijn met vragen over wanneer artikelen arriveren bij een afdeling.

Bijkomend voordeel van het verbeterde inzicht is dat het UMCG makkelijker kan voldoen aan de registratie van gevaarlijke stoffen. “Dat was eerder kunst en vliegwerk, nu wordt het eenvoudiger.”

1931 Congerescentrum, Den Bosch Woensdag, 27 september 2017

OP WEG NAAR ROBOTISERING ROADMAP VOOR 2030 Robots staan klaar om massaal het fysieke werk in distributiecentra te gaan doen.

Volgens Buck Consultants nemen ze het werk over van zeker 35.000 medewerkers in de komende jaren. Maar hoe zien die gerobotiseerde dc’s er straks uit? Over welk type dc praten we eigenlijk? Wat kunnen robots vandaag de dag? Hoe slagen we er in om mensen en robots als collega’s te laten samen werken met een tot nu toe ongekende performance?

Dit en andere vragen vormen de rode draad tijdens de Material Handling dag 2017 met aandacht voor: • • •

Nieuwe robottechnologie, de kosten en mogelijkheden Inpassen in bestaande organisaties en gebouwen Mens en machine in een optimale samenwerking

Met interessante business cases van: • • • •

Active Ants Montapacking DHL Supply Chain Fiege

SCHRIJF U IN! WWW.MATERIALHANDLINGDAG.NL KENNIS PARTNER:

PREMIUM PARTNER:

PARTNERS:

eas

••• SYSTEMS

BENELUX

SPONSOREN:

HUMAN WORKSPACE

IS T A R G VENEP J I R O H INSC DOELGR PRIM

AIRE

www.vakmedianetshop.nl/MM

26 oktober 2017

Skydeck, Teuge

Schrijf u in vóór 22 september om gebruik te maken van de vroegboekkorting (€149,- primaire doelgroep)

TIJD VOOR TAKE-OFF Alle signalen staan op groen. Nooit eerder was de roep om logistieke capaciteit zo luid. Of het nu gaat om mensen, gebouwen of transportmiddelen, de vraag klinkt steeds: waar halen we capaciteit vandaan?

Het antwoord is simpel: beter samen werken, bundelen van goederenstromen, delen van hulpmiddelen en opslagruimte – van personeel als dat kan. Geen wonder dat overal initiatieven opduiken om zelf te ontdekken wat er mogelijk is en met wie. Maar veel pilots op ketensamenwerking blijven steken in goede bedoelingen. Wat kunnen we daarvan leren? Hoe werkt het wel? Wat is nodig om gezamenlijke supply chain plannen wel van de grond te krijgen?

Praat er over mee in Skydeck Teuge (Voorst) tijdens de tweede Summit Ketenregie op 26 oktober 2017 met uitzicht op de start- en landingsbaan.

Ga met verschillende professionals en experts in ketenregie in gesprek over hoe je initiatieven van start moet laten gaan en vervolgens goed laat landen in de eigen organisatie en bij ketenpartners.

Tijdens de Summit Ketenregie staan Control Towers in het middelpunt met voorbeelden, tips en analyses waarmee u morgen kunt inchecken op een vernieuwde supply chain.

WE GAAN HET HEBBEN OVER: · Beter benutten van vervoerscapaciteit · Gebundeld aanleveren waar dat kan · ICT en datasharing als gangmaker · Innovatieve concepten aan de horizon · Hebben we iedereen wel aan boord?

Partner:

Partner worden van deze summit? Neem contact op met Jeroen Reessink via jeroenreessink@vakmedianet.nl of 06-22033527

WWW.SUMMIT-KETENREGIE.NL

Logistiek

62

SEPTEMBER 2017

MET SAM ROHN CEO RED JE PAKKETJE

Meerdere startups?

FairMobiel, Jimmy Joy en Red je Pakketje

1

Onderneemt sinds?

2011 en nam in september 2015 Red Je Pakketje over van twee compagnons

2

Groeiambities?

Landelijk dekkend netwerk, dat is gelukt. Nu nog winstgevend worden, naar verwachting lukt dat tweede helft 2017

Waarom anders?

Alleen same day bezorgen, met service en een glimlach.

Keuze voor een gesloten netwerk met eigen chauffeurs met sterk faciliterende IT.

4

FOTO: HERBERT WIGGERMAN

3

Logistiek

63

SEPTEMBER 2017

INTERVIEW

TEKST ANNEMIEK JORRITSMA

‘ONDERGANG OF SUCCES ZIT HEM IN HET LEVEREN’ Een groei van bijna 10 procent per week. Klanten staan in de rij om live te gaan met de same day delivery dienst van Red je Pakketje. Hoe manage je een snel groeiende start-up?

R

ed je Pakketje bestaat nog maar twee jaar. De start-up lijkt het te gaan redden. Nu nog draait het landelijk dekkende netwerk van de same day dienstverlener met een vast bezorgtarief van €6,50 per pakketje verlies. Binnen twee maanden zijn de cijfers zwart volgens CEO Sam Rohn.

Q KAN BEZORGEN VOOR DIE PRIJS? A “Nee, maar wij kiezen er bewust voor om na de uitrol in de Randstad, een landelijk netwerk met een standaard proces neer te zetten dat schaalbaar is. Sinds maart 2016 zijn we landelijk. We groeien als kool. Deze maand doen we 40 procent meer dan de vorige maand. E-commerce is booming. Als onze klanten succesvol zijn, groeien we met ze mee.

Wel moeten ze zich houden aan ons strakke systeem. Orders worden niet naar ons over de schutting gegooid, we implementeren stap voor stap, klant voor klant, om er zeker van te zijn dat het goed gaat. Ik geloof niet in overhead, maar in het stoppen van geld in auto-

matisering. We hebben een goed eigen ontwikkeld systeem staan en nog genoeg financiering om het tot het einde van het jaar te redden zonder winst. Nu draaien we de helft van de bezorgdagen winst. Ik denk dat we over twee maanden winstgevend zijn op alle dagen.”

Q WAT MAAKT HET VERSCHIL? A “Afgeleverd is bij ons écht afgeleverd. We bellen met de klant als hij niet thuis is en spreken af wanneer het wel past. Als de klant nog bij de sportschool is of aan het koffiedrinken is bij de buren, leveren we het daar naar wens af. We doen standaard drie bezorgpogingen. De track & trace e-mail die de klanten krijgen is geen ‘no-reply’ email, klanten kunnen gewoon mailen of bellen met een vraag, ze komen dan direct bij onze planning uit. Die zijn van 10.00 tot 22.30 uur bereikbaar en reageren direct als er een e-mail binnenkomt. Ook op een vraag per telefoon hebben ze met een paar minuten een antwoord.

Met mijn website Jimmy Joy gaf ik bijna een miljoen euro, een kwart van de omzet, uit aan verzendkosten. En juist daar was er 0,0 service. Als er een pakketje kwijtraakte, was niemand te bereiken. Te bizar voor woorden.

Dat moest anders, en dat is de reden dat ik Red je Pakketje heb overgenomen. De oprichters hadden namelijk net als ik service hoog

in het vaandel staan. Alle pakketjes worden nu, ook die van Jimmy Joy, vervoerd in eigen busjes met eigen chauffeurs. Er kan dus weinig meer misgaan.”

Q WAAROM EEN EIGEN NETWERK? A “We merken keer op keer dat direct met de chauffeur contact hebben zijn meerwaarde bewijst. Als je het pakketje aan anderen meegeeft, is het een zwart gat. Wij leiden al onze chauffeurs zelf op. Communicatie is onderdeel van het afleveren Je ziet hier in de hub nog wat opslag staan van een van de eerste klanten. Dat bouwen we af en doen we niet meer. Ook geen VAL. We willen maar één ding goed doen en dat is same day leveren.

We bezorgen nu voor 70 verschillende webshops same day, tot 2.000 pakketjes per dag met 140 chauffeurs - veelal studenten - en 47 busjes die we leasen. ’s Morgens worden de pakketjes opgehaald in alle regio’s van het land, bijna alle klanten hebben een cut-offtijd van half twee. Daarna komt alles samen in de centrale hub in De Meern en worden de pakketjes op route gesorteerd. Tussen 14.00 en 16.00 uur is het hier even heel druk, daarna is iedereen weer weg. De klant kan vervolgens via ons track & trace-systeem tot op een half uur zien waar de chauffeur zit. We hebben zelf een schaalbaar systeem gebouwd waarbij alle overbodige ballast is weggelaten.”

Logistiek

64

SEPTEMBER 2017

PRAKTIJK TEKST HERES STAD

STOFFENHANDELAAR HEEFT WMS OP DE ROL Nog een paar afrondende werkzaamheden en dan neemt Jos de Vrij afscheid van Knipidee in Weesp. Drie jaar geleden kwam hij binnen als interim manager bij het handelsbedrijf in modestoffen. Eigenlijk kreeg hij mee als opdracht: ‘Wil je barcodes gaan invoeren, want we hebben veel fouten in onze zendingen, klachten over levertijden en beperkt zicht op onze voorraadniveaus’.

K

nipidee is het bedrijf van Patrick Soester, die ooit begon met een kraam op de Amsterdamse Albert Cuyp markt, maar van lieverlee uitbouwde naar een groothandelsbedrijf voor stoffenwinkels, markthandel en bedrijven die modestoffen verwerken tot kleding (confectie-industrie). Nu is het bedrijf gevestigd in zes verschillende panden in Weesp met in totaal 8.000 vierkante meter opslag, waar 6 miljoen meter stof op de rol ligt opgeslagen. Er werken 50 medewerkers, de jaaromzet is bijna 20 miljoen euro.

RINKELENDE TELEFOONS De verdeling van de activiteiten over verschillende locaties die op hetzelfde industrieterrein liggen, is op zich al lastig. Maar De Vrij ontdekte nog een paar andere obstakels in de bedrijfsvoering toen hij binnenkwam. Eén daarvan was de enorme hectiek. Telefoons rinkelden bij iedereen tegelijk, mensen zaten boven op elkaar, wat op voorraad lag (of zou moeten liggen) en wat bijbesteld moest worden zat in het hoofd van de inkopers en magazijnmedewerkers, een printje van de orderbevestiging diende als leidraad voor het orderpickproces. Chaos kortom.

“Ik heb me eerst afgevraagd in hoeverre het invoeren van barcodes de oplossing ging bieden voor geschetste problematiek. Voordat ik begon, heb ik een onderzoek gedaan naar de

grote afwijkingen in de processen en wat daarvan de oorzaak was. De conclusie was dat er op organisatievlak eerst een slag moest worden gemaakt, wilde een drastische koerswijziging succesvol kunnen worden. Toen ben ik echt van start gegaan met afdelingen uit elkaar halen, telefonie anders organiseren, overleg invoeren en afspraken maken. Daar werd het al snel een stuk rustiger van, zodanig zelfs dat de directie verzuchtte: het gaat niet goed zo. Het is veel te rustig. De cijfers gaven gelukkig een ander beeld. Dat zijn de kleine overwinninkjes die je snel binnen kunt halen. Daar geniet ik van. Tegelijkertijd heb ik de directie overtuigd een ervaren logistiek manager aan te stellen om vorm te geven aan de organisatie en mee te denken in het barcoderingstraject. Hiermee is men akkoord gegaan en werd de functie snel ingevuld.”

DIGITAAL KLADBLOK Nog een ‘quick win’ was de invoering van Slimstock. De Vrij had ervaring met dit pakket en wist dat er daardoor structuur en overzicht zou komen in de inkoopactiviteiten, en de beschikbaarheid van de goederen snel kon verbeteren. Overigens beschikte Knipidee al wel over ondersteunende software, een ERP-pakket van Afas, maar dat werd meer gebruikt als een soort digitaal kladblok. Alle Afas-slimheid was ongeveer uitgezet.

Vervolgens is De Vrij aan de slag gegaan met

het barcoderingstraject. Hij bekeek diverse WMS-pakketten, maar concludeerde al snel dat grote systemen te veel aan functionaliteit zouden binnenbrengen waar het bedrijf niet mee geholpen zou zijn. Actemium bood redding met een aanpak die goed aansloot. De basisfunctionaliteit van de software is niet bijzonder groot, maar daar kunnen dan wel specifieke klantenwensen heel gemakkelijk aan worden toegevoegd. Belangrijker nog: Actemium kon een vergelijkbare klant met soortgelijke processen als referentie naar voren schuiven. Dat gaf vertrouwen bij de directie dat het wel goed zou komen.

DATAMATRIXCODE “Normaal gesproken ben ik voorstander van een big bang aanpak. Nu hebben we de implementatie in twee delen geknipt. Eerst het inslagdeel, dat kon namelijk vrij snel, zodat het gevoel overheerst dat je ‘bent begonnen’. Dat was ruim een jaar geleden en verliep voorspoedig. Parallel daaraan hebben we een half-

Logistiek

65

SEPTEMBER 2017

RESULTAAT OP MAAT Inclusief hardware, infrastructuur, aanpassingen in bestaande systemen en ondersteuning heeft de nieuwe oplossing Knipidee een bedrag van bijna 4 ton euro gekost (dit is inclusief een ton aan manuren voor het barcoderen van de bestaande voorraad).

Jos de Vrij zorgde eerst voor rust en daarna voor de implementatie van een hanteerbaar WMS.

jaar lang met veel uitzendkrachten alle rollen stof voorzien van een datamatrixcode. Dat was enorm intensief. Elke rol moet apart bekeken worden: welk artikel is dit, wat is het kleurnummer, hoeveel meter zit er op de rol?

Je maakt schrijffouten, je voert verkeerd in en plakt het verkeerde label op de rol. Vorig najaar zijn we testen gaan doen met de uitgaande kant. Tussen Kerst en Nieuwjaar is de knop definitief omgegaan. Met het hele bedrijf hebben we in vier dagen de voorraad geinventariseerd. Dat geeft teamspirit en is natuurlijk een hele mooie ervaring.”

AFWIJKINGEN BENOEMEN De eerste resultaten zijn zeer de moeite waard. Een voorbeeld: de zendingen van het eerste kwartaal zijn foutloos verstuurd, hetgeen veel goodwill bij klanten kweekt. Een jaar geleden lukte het hooguit 10 procent van de verkooporders binnen 24 uur te versturen.

Nu ligt dat percentage al boven de 50 procent en zal komende maanden verder stijgen.

‘NORMAAL GESPROKEN KIES IK LIEVER VOOR EEN BIG BANG’ “Daar word ik best blij van, ook al zegt dat nog weinig over de absolute leverbetrouwbaarheid naar klanten. Het geeft wel aan dat we een enorme procesverbetering hebben doorgemaakt. Voorraadproblemen zijn over. Wat het systeem aangeeft, ligt er ook daadwerkelijk.

Als we nog eens misgrijpen, dan is het meestal vanwege het vergeten te scannen van verplaatsingen, want dat waren we nooit gewend.

Omdat alle processen zeer transparant zijn geworden, is het nu ook mogelijk de afwijkingen eenvoudig te benoemen. In de eerste maanden hebben we hier regelmatig overleg over gehad met Actemium. Zo zijn er momenteel nog een vijftiental punten onderweg, die verbeteringen mogelijk maken. Dat helpt om de dynamiek erin te houden, ook nu ik straks weg ben en weer andere dingen ga doen.”

DIT ZIJN DE RESULTATEN: - Exacte voorraad en waarde zijn nu wel bekend - Fouten in zending komen niet meer voor dankzij dubbel scannen - Beter locatiebeheer voorkomt misgrijpen - Doorlooptijd order is sterk verbeterd naar nu 50 procent binnen 24 uur LESSONS LEARNED (Het lijstje van Jos de Vrij) - Begin met organiseren en ga dan automatiseren - Haal complexe zaken uiteen in delen en pak deze afzonderlijk aan - Maak een rolverdeling voor begeleiding live gang - Zorg voor een grondige stresstest

BRANCHEWIJZER AANRIJDBEVEILIGING

BEDIENINGSTRAINING MOBIEL INTERN TRANSPORTMATERIEEL

LOGISTIEK ADVIES-, ONTWERP- EN REALISATIEBUREAUS

BMWT-TRAIN A-SAFE BV Honderland 150 2676 LT Maasdijk 0174-613120 info@asafe.nl www.asafe.com/nl

Vlietweg 17U 2266 KA Leidschendam Tel.: 070-3010103 Fax: 070-3176058 Email: secr@bmwt.nl www.bmwt.nl

Magazijn- en Archiefinrichting Korenmaat 7, 9405 TL Assen T 0031 592 371177 F 0031 592 371172 info@multiprofiel.nl www.multiprofiel.nl de Entresolvloer specialist van Nederland

Noordersingel 19 B 2140 Antwerpen België, +32 3 235 35 08 Van Looy Group BV Lemelerberg 29 2402 ZN Alphen aan de Rijn Nederland, +31 172 42 38 20 Logistiek studiebureau advies van concept tot realisatie

MAGAZIJNINRICHTING

HEFTRUCK-KEURINGEN VISCON LOGISTICS

Mijlweg 18 3295KH ‘s-Gravendeel Tel: 078 673 9898 info@viscon.eu www.visconlogistics.eu

OCEANEERING AGV SYSTEMS Tractieweg 190, 3534 AP Utrecht Tel.: 030-2440550 agv_info@oceaneering.com www.oceaneering.com/agv

BITO SYSTEMS NV BMWT-KEUR

Vlietweg 17U 2266 KA Leidschendam Tel.: 070-3010103 Fax: 070-3176058 Email: secr@bmwt.nl www.bmwt.nl

HEFTRUCKVORKEN LTA

LIFTTRUCK

AT TA C H M E N T S

LIFT TRUCK ATTACHMENTS B.V. STÖCKLIN BV

Boxmeerseweg 2E 5835 AC BEUGEN Tel: 0485.361200 Fax: 0485.361023 info@stoecklin.nl www.stoecklin.com

BANDEN

CAMSO NEDERLAND B.V.

(v/h Solideal Nederland B.V.) Veldwade 10 3439 LE Nieuwegein Tel (030) 2 80 20 40 Fax (030) 2 80 90 76 ask.nl@camso.co www.camso.co Hèt merk banden & wielen voor forklifts en ander intern transport.

MAST BANDENGROOTHANDEL Kanaalweg 21 2903 LR Capelle aan de IJssel Tel.: 010-2847999 Fax: 010-4507859 www.cargomaster.nl

Albert Einsteinweg 5 5151 DK Drunen Tel : 073 - 640 00 52 Fax : 073 - 640 00 54 info@ltabenelux.com www.ltabenelux.com

FLEET MANAGEMENT SOLUTIONS

ASTRATA

High Tech Campus 32 5656 AE Eindhoven T: 040-2348484 E: sales@astrata.eu W: www.astrata.eu

KUNSTSTOF OPSLAG- EN TRANSPORTBAKKEN PALLETS EN PALLETBOXEN

BITO SYSTEMS NV

Niasstraat 1, 3531 WR Utrecht Tel.: 030 - 7113090 Fax: 030 - 7113091 www.bitosystems.com info@bitosystems.com

HOVUMA MAGAZIJNSTELLINGEN BV H. Hermansstraat 1 5953 NN Reuver Tel: 077-4741010 Fax: 077-4744050 www.hovuma.com

FERRETTO GROUP HOLLAND BV VAN LOOY GROUP NV

MULTI PROFIEL BV

Maxwellstraat 16 6716BX Ede Nederland telefoon: 0318 648 790 e-mail: bnl.info@beumergroup.com

Postbus 6010, 4000 HA Tiel T. 0344-845370 info@eilogic.nl www.eilogic.nl

ENTRESOLVLOEREN

AUTOMATISCHE TRANSPORTEN OPSLAGSYSTEMEN EN SYSTEM INTEGRATIE

BEUMER GROUP BENELUX B.V.

EILOGIC

TRACTIEBATTERIJENKEURINGEN

Niasstraat 1, 3531 WR Utrecht Tel.: 030 - 7113090 Fax: 030 - 7113091 www.bitosystems.com info@bitosystems.com

EAB STORAGE SYSTEMS NEDERLAND BV

Postbus 323 2740 AH Waddinxveen Tel.: 0182 - 640423 Fax: 0182 - 640414 ferry.schoenmakers@eab.info www.eab.info

Kerkenbos 10109 6546 BJ Nijmegen Tel. +31(0)24 7600 840 Email: info@ferrettogroup.nl Web: www.ferrettogroup.nl

MAGAZIJNONDERHOUD EN REPARATIE ROS INTERNATIONAL B.V.

Burg. van Campenhoutstraat 39A 4921 KR Made T +31(0)162 685 522 E info@ros-intl.com I www.ros-intl.com Bespaar tot 80%. Stellingen hoeven niet leeg. Dekra gecertificeerd.

MAGAZIJN KEURINGEN KVVM

Tel: 036-5490468 Email: Info@kvvm.nl www.kvvm.nl Voor onafhankelijke niet merk gebonden geaccrediteerde magazijninspecties.

BMWT-KEUR MULTI PROFIEL BV

Magazijn- en Archiefinrichting Korenmaat 7 9405 TL Assen T 0031 592 371177 F 0031 592 371172 info@multiprofiel.nl www.multiprofiel.nl

NEDCON MAGAZIJNINRICHTING BV Nijverheidsweg 26 7005 BJ Doetinchem Tel: 0314-334455 Fax 0314-379444 info@nedcon.com www.nedcon.com

STOW NEDERLAND BV Minervum 7208B 4817 ZJ Breda Tel.: 076 - 5798181 Fax: 076 - 5798180 www.stow.nl info.nl@stow-group.com

Vlietweg 17U 2266 KA Leidschendam Tel.: 070-3010103 Fax: 070-3176058 Email: secr@bmwt.nl www.bmwt.nl

PALLETKANTELAARS HALO-INTRA BV

Godfried Bomanslaan 100 4207 PC Gorinchem Tel. 0183-699780 info@halointra.nl

PALLETSTELLINGEN

BITO SYSTEMS NV

Niasstraat 1 3531 WR Utrecht Tel.: 030 - 7113090 Fax: 030 - 7113091 www.bitosystems.com info@bitosystems.com

BMWT-KEUR

Vlietweg 17U 2266 KA Leidschendam Tel.: 070-3010103 Fax: 070-3176058 Email: secr@bmwt.nl www.bmwt.nl

VLOEREN/RENOVATIE INDURFLOOR B.V.

Kaap Hoornstroom 4, 1271 EL Huizen, Tel.: 035-5257901 Fax.: 035-5263930 info@indurfloor.nl www.indurfloor.nl

VOORZETAPPARATUUR VOOR VORKHEFTRUCKS DURWEN BENELUX B.V. Albert Einsteinweg 5 5151 DK Drunen Tel: 073 - 640 00 51 Fax: 073 - 640 00 54 info@durwenbenelux.com www.durwenbenelux.com

BOL ZONI AURAMO BV Postbus 417 5700 AK Helmond Tel.: 0492 - 509777 Fax: 0492 - 382844 sales.benenlux@bolzoni auramo.com

MTT MULTI TRANSPORT TECHNIEK B.V. Albert Einsteinweg 5 5151 DK Drunen Tel: 0499 - 37 54 54 Fax: 0499 - 37 50 02 info@mttbest.nl www.mttbest.nl

WAREHOUSING ALC WAREHOUSING B.V.

Postbus 700 2400 AS Alphen aan den Rijn Tel: 0172-418190, Fax 0172-236159 info@alc-warehousing.nl www.alc-warehousing.nl

VELDEMAN STRUCTURE SOLUTIONS

Industrieterrein Vostert 1220 3960 Bree, België Tel +32 (0)89 47 31 31 Fax +32 (0)89 47 37 77 E-mail: info@veldemangroup.com Website : www.veldemangroup.com

% ! , & 0"& % * ' & ', -", -/ ! ,*- $ ' ' & , ", ,() "' . ' * %% (* 3!, $% "!,$%, 4-/$%, 1% 3/-%& 3%/3!,&%, +%1 $%5% ./%+'2+ "!,$ 3!, /%**%"-/& '0 $!1 3%/*%$%, 1'($ /!!& 24 "!,$%,*%3%/!,#'%/ ,!!/ $% ", ,() "' 3!, /%**%"-/&

%* '$$%/)%/)

.%*$--/,

+!'* 140 ,* 1/%**%"-/& #-+ /// ,* %% (* (& /! %+ '%

(HQ JHGHJHQ ORJLVWLHN DGYLHV GDW X KHOSW Eรณ KHW PDNHQ YDQ GH EHVWH NHX]HV

66, 6&+ย )(5 9DQ RQWZHUS WRW HQ PHW PRQWDJH YDQ VWDQGDDUG SURGXFWHQ XLW HLJHQ IDEULHNHQ WRW FRPSOH[H JHDXWRPDWLVHHUGH SURMHFWHQ DOV WXUQ NH\ OHYHUDQFLHU 1HHP FRQWDFW RS YRRU HHQ JRHG JHVSUHN