Cobouw 2 mei 2024

Nummer 17, 164ste jaargang, donderdag 2 mei 2024

0009_Cobouw_Awards2024_57x26.indd 1

Pagina 4/5 Achtergrond

18-04-2024 15:37

Miljoenenverlies RIVM-project treft Strukton Nieuws Pagina 3

RWS zette minder opdrachten in de markt in 2023

Foto: ANP

Gunningenonderzoek Pagina 8/9

De pijnpunten van de regionale woondeals ADVERTENTIE

Wat doen bouwers tegen de strenge waternorm?

Reportage Pagina 14/15

Een vleugje Gaudí in Den Helder Project Pagina 10/11

2

Nieuws

Certificaat moet modulaire woningbouw versnellen DOOR MICHIEL MAAS

E

lke gemeente moet dezelfde kant-en-klare woning zelf toetsen aan de bouwregels. De typegoedkeuring modulaire bouw maakt die toetsing nu overbodig.

Een woning is in de fabriek snel gebouwd, maar goedkeuring gebeurde tot nu toe in elke gemeente afzonderlijk. Een nieuwe typegoedkeuring zorgt ervoor dat woningen al tijdens het productieproces worden getoetst aan de huidige bouwregels en alle geldende kwaliteitseisen. Gemeenten en kwaliteitsborgers hoeven daardoor geen afzonderlijke controles meer uit te voeren op woningen die compleet in de fabriek worden geproduceerd, zogeheten 3D-modulaire woningen. Een zestal bouwbedrijven, Barli, Daiwa Modular House Europe, De Groot Vroomshoop, Hodes Huisvesting, Startblock en Ursem Modulaire Bouwsystemen, kreeg vandaag de eerste certificaten uitgereikt.

Certificerende instellingen SKH en SKG-IKOB beoordelen de bouwsystemen op de specificaties, calculaties en tekeningen. Ook wordt het productieproces kritisch gevolgd en worden steekproeven genomen. Naast deze kwaliteitsverklaring bestaat de typegoedkeuring uit een KOMO-certificaat.

Vergelijk het met de auto-industrie, zegt Van Rijn.

“Een auto moet aan strenge kwaliteits- en veiligheidseisen voldoen als hij op de markt komt, maar daarna kan je hem gebruiken. Wij dachten: waarom kan dat niet met modulaire woningen? De woningen doorlopen immers allemaal hetzelfde proces, en worden kant-en-klaar opgeleverd. Tot nu toe moest iedere woning, in iedere afzonderlijke gemeente, opnieuw op kwaliteit worden beoordeeld. En gemeenten hebben een groot tekort aan menskracht om dat te doen. Met deze goedkeuring hoeft dat niet meer.”

Volgens van Rijn is daarmee een tijdrovend deel van het procedurele systeem aanmerkelijk verkort. Maar hij erkent dat ook andere procedures, zoals bestuurlijke afstemming, welstand en inspraak de realisatietijd fors kunnen verlengen. “Dit is een begin, maar deze aanpak is misschien ook op andere procedures toe te passen.” Ook is de typegoedkeuring nu nog alleen van toepassing op 3D-modulaire woningen. Voor 2D-modulair, waarbij de woning op de bouwplaats wordt geassembleerd, is nog een aparte toetsing nodig.

Tijdelijke woningen Een van de initiatiefnemers van de typegoedkeuring is corporatiekoepel Aedes. De rijksoverheid wil samen met volkshuisvesters een flink aantal tijdelijke woningen realiseren om de acute woningnood te verhelpen.

Corporaties willen de komende jaren gezamenlijk tienduizend tijdelijke woningen per jaar bouwen.

In de praktijk blijkt het echter lastig om gebruik te maken van de snelle realisatietijd van modulaire woningen, zegt Aedes-voorzitter Martin van Rijn. “De gemiddelde realisatietijd van een woning is acht jaar. Het is natuurlijk erg vreemd dat er nu woningen zijn die in een dag gebouwd kunnen worden, maar dat er jaren op de realisatie gewacht moet worden.”

Foto: Shutterstock

Inspectie geeft bouwterrein Lochem vrij, BAM en provincie hebben weer toegang Veiligheid - De Arbeidsinspectie heeft na twee maanden het bouwterrein van de brug in Lochem vrijgegeven. De oorzaak van het fatale ongeval is nog onbekend.

DOOR: PETRA PLATSCHORRE

D

e Nederlandse Arbeidsinspectie heeft het bouwterrein van de Nettelhorsterbrug in Lochem vrijgegeven. Dat meldt de provincie Gelderland, die opdrachtgever is van het project.

Twee maanden lang speurde de inspectie naar aanwijzingen voor de oorzaak van het fatale ongeluk op 21 februari. Een van de brugbogen van de nieuwe Nettelhorsterbrug stortte naar beneden tijdens het inhijsen.

Hierbij kwamen een Belgische en een Poolse medewerker om het leven. Ook raakten twee andere Belgische werknemers gewond. De vier slachtoffers werkten voor onderaannemers die in opdracht van hoofdaannemer BAM meewerkten aan de bouw van de brug.

De Arbeidsinspectie heeft haar onderzoek op het

bouwterrein nu afgerond. Daarom mogen BAM en de provincie de bouwplaats nu weer betreden. Dat betekent niet dat de oorzaak van het brugongeval al bekend is. De inspectie gaat nog verder met haar onderzoek. Projectmanager Jane Tijssen zei vorige maand dat het nog maanden kan duren.

Naast de Arbeidsinspectie neemt ook de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) de zaak onder de loep. De OVV hoopt zijn onderzoek binnen een jaar af te ronden.

De komende tijd ruimen BAM en de provincie het bouwterrein op en bekijken ze de schade. Dat was eerder nog niet mogelijk, omdat alleen de Arbeidsinspectie op het terrein mocht komen. Na het inventariseren van de schade wordt gekeken hoe de planning en de werkzaamheden eruit gaan zien. “Wat zeker is, is dat de aanleg van de brug wordt vervolgd”, aldus de provincie. “Er moet nog worden bepaald wat daarvoor nodig is en wanneer die werkzaamheden kunnen starten.”

De bouw van de Nettelhorsterbrug is onderdeel van het grotere infraproject N346 Schakel Achterhoek-A1.

De aanleg van een nieuwe rondweg en brug moet de doorstroming en bereikbaarheid van de omgeving verbeteren. Hoewel het werk aan de brug stilligt, gaan andere werkzaamheden wel door.

Een op de drie woningen vertraagd door bezwaarmakers Woningbouw - Bijna alle gemeenten kampen met bezwaarmakers bij woningbouwprojecten. Volgens minister De Jonge lijkt bezwaarmaken wel “volkssport nummer één”.

DOOR PETRA PLATSCHORRE

D

e bouw van een op de drie nieuwbouwwoningen loopt vertraging op vanwege bezwaarprocedures. Dat blijkt uit onderzoek van Binnenlands Bestuur en het Nederlands Dagblad.

Via een enquête ondervroegen de publicaties gemeenten over bezwaarmakers in hun werkgebied.

De antwoorden van 68 gemeenten werden meegenomen in het onderzoek. Meer dan vier op de vijf gemeenten geven aan dat hun woningbouwprojecten te maken krijgen met bezwaarprocedures.

Soms gaat het maar om een klein deel van een bouwproject, maar Binnenlands Bestuur schrijft dat er ook projecten van duizenden woningen stilliggen. Door bezwaarprocedures loopt de bouw van de woningen een tot twee jaar vertraging op.

Buurtbewoners vormen de grootste groep bezwaarmakers. Zij kwamen in bijna alle ondervraagde gemeenten in verzet tegen de bouw van nieuwe woningen. Volgens driekwart van de gemeenten wordt aantasting van het uitzicht vaak als reden gegeven. Ook verkeersoverlast, angst voor inkijk en een tekort aan parkeerplaatsen worden genoemd.

Een kwart van de gemeenten heeft te maken met natuurorganisaties die bezwaarmaken. De kleinste groep bestaat uit bedrijven, die in slechts een op de acht gemeenten in actie kwamen tegen bouwplannen. De vele bezwaarprocedures zorgen voor frustratie bij gemeenteambtenaren, blijkt uit het onderzoek. Ook demissionair minister Hugo de Jonge (Binnenlandse zaken en Koninkrijksrelaties) zijn de lange procedures een doorn in het oog. “Bezwaarmaken tegen nieuwbouw is volkssport nummer één aan het worden”, zegt hij tegen Binnenlands Bestuur en het Nederlands Dagblad. De stem van de woningzoekenden wordt volgens hem te weinig gehoord, terwijl die van de “boze buurman” duidelijk klinkt.

De Jonge wil met de Wet versterking regie volkshuisvesting bezwaarprocedures versnellen en de mogelijkheden inperken. Na vergunningverlening moet er straks maar één keer mogelijkheid zijn om in beroep te gaan, in plaats van de huidige twee keer. Het wetsvoorstel van De Jonge werd op 7 maart naar de Tweede Kamer gestuurd. De Raad van State liet zich eerder al kritisch uit over het inperken en versnellen van bezwaarprocedures.

Foto: Shutterstock

Nieuws

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

3

Miljoenenverliezen RIVM-project grotendeels op conto Strukton

Het nieuwe RIVM-complex in Utrecht herbergt kantoren, laboratoria en twee meetvelden. Foto: ANP

Marktontwikkeling - Strukton krijgt maar een klein deel van de kostenoverschrijdingen op het RIVM-project vergoed. Wel is de relatie met de opdrachtgever hersteld.

DOOR THOMAS VAN BELZEN

D

e miljoenenverliezen op de bouw van het nieuwe RIVM-complex treffen vooral Strukton. Dat blijkt uit notities van een onafhankelijke geschillencommissie die Cobouw heeft ingezien. Strukton krijgt 21 miljoen euro compensatie van het Rijksvastgoedbedrijf voor ernstige kostenoverschrijdingen op het RIVM-project. De totale meerkosten voor de bouwer komen inmiddels uit op minstens 180 miljoen euro.

Een onafhankelijke commissie van bouwgeschillenexperts boog zich twee keer over de vraag wie voor bepaalde meerkosten moest opdraaien. Een keer in 2017 en keer in 2023. Het eerste verdict van de commissie in 2017 luidde dat Strukton 12,9 miljoen euro terug mocht vorderen van de opdrachtgever. Die schikking had onder meer te maken met mitigerende maatregelen en het langer in stand houden van de projectorganisatie, waar ook de opdrachtgever debet aan was.

Extra kosten In 2020 klopte Strukton opnieuw bij de commissie aan, omdat er toch nog wat losse eindjes waren. Eind vorig jaar bepaalde de commissie dat het Rijksvastgoedbedrijf met nog eens 8,3 miljoen euro over de brug moet komen.

Op aandringen van de commissie werd er in 2017 ook nog een deal gesloten over extra kosten met betrekking tot prijsstijgingen in een periode van dertig maanden. In datzelfde oordeel stelden de bouwgeschillenexperts ook nog een aantal voorwaarden. Zo mocht er niet getornd worden aan de overeenkomst en werd de opdrachtgever gesommeerd het “liquiditeitsvraagstuk aan te houden”.

Domper Een goed ingevoerde bron spreekt van een domper voor Strukton, omdat het bouwbedrijf op een hogere schadevergoeding zou hebben ingezet. Eerder liet Strukton weten dat uitspraken van de commissie “significante financiële gevolgen” konden hebben voor de resultaten.

De Utrechtse bouwer, die mede door de problemen op het RIVM-project in 2021 een verlies leed van bijna 182 miljoen euro, wil niet inhoudelijk reageren op vragen van Cobouw. Wel wil het bedrijf kwijt dat de relatie met de opdrachtgever, het Rijksvastgoedbedrijf, is verbeterd.

“Na jaren arbitrage zijn we als partijen weer constructief in gesprek. Het is goed dat we een punt kunnen zetten achter de geschillen. De focus kan volledig worden gericht op afronding van de bouw en testfase, waarna de verhuizing van RIVM naar het nieuwe gebouw kan

beginnen”, zegt woordvoerder Irene van Dam. Of het bij de compensatie van 21,2 miljoen euro blijft, is overigens onduidelijk. Er zou namelijk nog een geschillencommissie zijn ingeschakeld. Oud-topman Gerard Sanderink, die vorig jaar op een zijspoor werd gezet door de Ondernemingskamer in Amsterdam, zou daar op hebben aangedrongen. Hij trok de onafhankelijkheid van de andere commissie in twijfel.

Het Rijksvastgoedbedrijf wil inhoudelijk niets kwijt over het afhandelen van de meerkosten. “Over de hoogte van de totale projectkosten en de meerkosten voor het bouwen van het nieuwe RIVM-gebouw zijn we nog in gesprek met MEET Strukton en de financiers”, reageert woordvoerder Eveline Veldt.

“Over de verschillende bedragen en de betalingen die zijn gedaan op dit moment kunnen wij dus geen uitspraak doen.” Voor de zomer verwacht ze dat er meer duidelijk wordt. Ze benadrukt dat de uitspraak van de geschillencommissie leidend is voor het Rijksvastgoedbedrijf.

“Met Strukton zetten we ons in om het project tot een goed einde te brengen.”

Het nieuwe RIVM-complex in Utrecht herbergt kantoren, laboratoria en twee meetvelden. Het wordt gerealiseerd voor het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen.

In 2014 werd het contract gegund aan bouwcombinatie MEET (Strukton, Heijmans en Hurks). Kort daarna bleek dat in het ontwerp onvoldoende rekening was gehouden met trillingen. Iets wat je niet kunt hebben in laboratoria.

Twee jaar na de gunning in 2014 trokken Heijmans en Hurks zich na de eerste verliezen terug uit de combinatie.

Strukton, dat toen nog onder leiding stond van Sanderink, hield vol. “Als ik ergens mijn schouders onder zet, dan zet ik door”, verklaarde Sanderink destijds.

Verliespost De bouw moest toen nog beginnen. De eerste schop ging in 2017 de grond in, drie jaar later dan gepland. Niet alleen de aanpassing van het ontwerp zorgde voor meerkosten. De coronapandemie (2020-2022) en grootschalige Russische invasie van Oekraïne (2022), pakten ook nadelig uit voor de planning en de prijs.

Hoe groot de strop voor Strukton precies is, moet nog blijken. In de meest recente jaarrekening hield het bouwbedrijf rekening met een extra kostenpost van ongeveer 180 miljoen euro voor het hele project. Dat was in 2021.

De oorspronkelijke netto contractwaarde van het RIVM-complex bedroeg in 2014 267 miljoen euro. Het gebouw zou in 2018 worden opgeleverd. Anno 2024 moet dat heugelijke moment nog altijd plaatsvinden.

4

Achtergrond

Woonwethouders positief over regionale woondeals, maar voelen ook de pijnpunten

Netcongestie en flessenhals bij Raad van State domper op het ‘doorbouwen’

Luchtopname van het nieuwbouwproject Iseldoks aan de rivier de Oude IJssel in Doetinchem. De nieuwe woonwijk wordt op steenworp afstand van de binnenstad gebouwd. Foto: ANP

Woningbouw - Hoe kan het dat de woningbouwdoelstellingen uit de regionale woondeals nog niet bepaald gehaald worden? Het ministerie van Binnenlandse Zaken wijst naar de gestegen bouwkosten en rente – maar er is méér aan de hand.

DOOR CASPAR VAN DE POEL

B

ij sommige gemeenten ging het vorig jaar ogenschijnlijk van een leien dakje, huizen bouwen. In Leeuwarden bijvoorbeeld. Conform de regionale woondeal moesten er bruto vijfhonderd woningen bijkomen. Dat doel werd gehaald, ruimschoots. Er verrezen er 915 – ruim tachtig procent meer dan strikt noodzakelijk was.

Woonwethouder Hein de Haan (PvdA) is er maar wat blij mee. Leeuwarden is groeiende, vertelt hij, daarom is de vraag naar woningen hoog. Dat positieve bouwre-

sultaat is daarom meer dan welkom. Tot en met 2030 moet de gemeente zo’n 5600 woningen realiseren en dat gaat volgens De Haan ook lukken. “Ik denk dat we de ambities wel kunnen verhogen.”

Leeuwarden – een gemeente met een eigen regionale woondeal – is geen uitzondering, maar wel een uitschieter. Van de 35 regionale woondeals haalden elf de opgelegde doelstellingen van vorig jaar niet. De regionale woondeals die uiteindelijk wel succesvol waren, lagen altijd aan de randen van Nederland of in Friesland. Op nationaal niveau werd uiteindelijk ruim zestien procent van de geraamde huizen niet gerealiseerd. De oorzaken daarvan? Volgens het ministerie

‘‘Netcongestie wordt op de korte termijn ook voor de Leeuwarder woningbouwambities een serieus probleem’’ van Binnenlandse Zaken komt dat grotendeels door twee problemen: de rente en de bouwkosten waren vorig jaar hoger dan gewoonlijk.

Maar er is méér aan de hand, blijkt uit gesprekken met vijf woonwethouders. Zij vertegenwoordigen ge-

Achtergrond

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

geschikte bouwlocaties lukt. Zelfs stikstof is geen probleem in Ljouwert.

Toch zijn er volgens De Haan twee zaken die de woningbouw in Leeuwarden gaan bemoeilijken: de netcongestie, en omwonenden die woningbouwprocessen jarenlang kunnen traineren door naar de Raad van State te stappen. Iedere wethouder die Cobouw sprak, benoemde deze punten als woningbouwvertragend.

“Netcongestie wordt op de korte termijn ook voor de Leeuwarder woningbouwambities een serieus probleem”, zegt De Haan. Tot dusver ging het goed omdat Leeuwarden vooruit heeft gepland, maar aan moeilijkheden in de toekomst ontkomt de gemeente niet, voorspelt hij. Net als Raad van State-procedures. Leeuwarden zet met enig succes in op intensieve participatieprocessen, waardoor er meer draagvlak ontstaat, zegt De Haan. Zo hebben de bestemmingsplannen voor het nieuwe Cambuurstadion en de nieuwbouwwijk Middelsee – goed voor bijna 3000 woningen – geen procedure bij de Raad van State opgeleverd. Toch, vertelt De Haan, “moet ik aangeven dat wij daar [aan RvS-procedures] niet altijd aan ontkomen.”

5

“De automatische aanname dat de Randstad weinig ruimte heeft en de randen van Nederland véél ruimte, klopt niet helemaal”, zegt de Doetinchemse woonwethouder Ingrid Lambregts (CDA). “Ook in Doetinchem willen we bedrijfsterreinen uitbreiden, er zijn actieve boeren. Het is niet zo dat wij ruimte over hebben.”

Toch lukt het Doetinchem wel om afdoende woningen bij te bouwen: de gemeente zet onder meer in op hoogwaardige, “fabrieksmatig gebouwde” woningen, die in samenspraak met toekomstige bewoners worden aangeschaft.

De Achterhoekse gemeente richt zich daarnaast fors op uitgebreide participatietrajecten, zegt Lambregts.

“We staan echt open voor de mitsen en maren en de mogelijke bezwaren. Daarop kunnen we plannen aanpassen, zodat je de eindstreep haalt zonder dat je naar de Raad van State moet.” Bovendien, vertelt Lambregts, is bij Achterhoekers het besef ingedaald dat woningbouw echt noodzakelijk is. “Mensen hebben kinderen en willen zelf ook nog een keer wat op de woningmarkt. Is het het waard om dat dan te blokkeren?”

Ook Bertijn en Lambregts zien dat randgebieden in

Pech en stikstof De Apeldoornse woonwethouder Peter Messerschmidt (Lokaal Apeldoorn) sluit zich aan bij de woorden van De Haan. Door de netcongestie is het voor hem aanzienlijk ingewikkelder om huizen aan te sluiten op het elektriciteitsnet en uiteindelijk op te leveren. En: hij doet “een dringend beroep op de Rijksoverheid om de Raad van State significant uit te breiden, in mensen en middelen”. Wachttijden van twee jaar voor een vonnis – om te weten of woningbouw op een locatie wel of niet mag – noemt hij “niet ongebruikelijk”.

De woningbouw gaat überhaupt stroever in Apeldoorn dan in Leeuwarden. De gemeente had vorig jaar ruim 1500 woningen moeten bouwen volgens de regionale woondeal, het werden er iets meer dan 600.

“Bij één project, van ongeveer honderd woningen, kon de bouwer niet op tijd aan warmtepompen komen”, verklaart Messerschmidt. Dat project wordt nu in 2024 opgeleverd. En tegen een woningbouwproject van zo’n 500 woningen is een bezwaarprocedure ingediend door omwonenden. “Daar hebben we in onze programmering geen rekening mee gehouden.”

Zijn gemeente zit daarnaast nog met een “cocktail” aan problemen die rap bouwen lastig maakt, zegt hij.

Het zijn kwesties die veel andere wethouders ook benoemen als uitdagingen: de gestegen rente, de gevolgen van inflatie, loonontwikkelingen die achterblijven en de nog altijd vrij hoge bouwkosten. Ook de (on)beschikbaarheid van ambtelijk personeel om vergunningen te verlenen en de Omgevingswet te toetsen, vormt voor sommigen een obstakel.

Natuurgebied

meenten verspreid over het hele land (Apeldoorn, Den Bosch, Doetinchem, Leeuwarden, Vlissingen) en hebben wisselend woningbouwsucces. Hoewel ze allen positief zijn over de regionale woondeals, signaleren ze grofweg dezelfde pijnpunten die het realiseren van woningen belemmeren.

Netcongestie en Nimby Zo ook De Haan, al gaat het bouwen in Leeuwarden momenteel prima. Dat heeft volgens de wethouder een aantal redenen. Zo werkt zijn gemeente hecht samen met zowel woningbouwcorporaties als marktpartijen, waardoor het lukt projecten daadwerkelijk uit te voeren en af te ronden, vertelt hij. Ook hanteert de Friese gemeente “sociale kavelprijzen” en worden grote projecten in één keer aanbesteed – “zodat we niet onnodig veel capaciteit verbranden aan tenders”. Verder kan Leeuwarden zowel binnen- als buitenstedelijk bouwen, zegt De Haan, waardoor ook het vinden van

Apeldoorn ligt bovendien ook nog eens vlak bij een kwetsbaar natuurgebied: de Hoge Veluwe. Van de vijf gemeenten heeft alleen Apeldoorn last van stikstof bij het bouwen van woningen. “Wij hebben rekening te houden met het feit dat we de hoofdstad van de Veluwe zijn en een heel groen DNA hebben”, zegt Messerschmidt. Aan de Veluwe-zijde van de stad bouwen is daarom lastig. De wethouder zet daarom in op woningtransformaties (niet-woonpanden omtoveren tot woonpanden) en binnenstedelijk bouwen. Van de bijna 9000 woningen die Apeldoorn tot en met 2030 moet bouwen, wordt twee derde binnenstedelijk gebouwd.

Twee gemeenten die minder met woningbouwruimte worstelen, zijn Vlissingen en Doetinchem. Beide lopen vóór op de doelstellingen uit hun woondeals. Vlissingen, vertelt verantwoordelijk wethouder Coen Bertijn (CDA/CU), heeft in 2003 een grote, binnenstedelijk scheepswerf opgekocht, die sinds 2013 wordt ontwikkeld als woningbouwlocatie. “Die scheepswerf is begonnen in 1875. Hier in de binnenstad, toen hij daar nog zat. Die heeft langzaam de binnenstad opgegeten. De huizen zijn gesloopt en er zijn loodsen op teruggezet. Dat zijn we weer aan het terugwinnen op het bedrijf.”

‘‘Een straatje erbij links en rechts in alle kernen, dat schiet bij ons in Zeeland al lekker op’’ Nederland hun woningbouwopgave sneller halen dan grootstedelijke gebieden. Ze hebben dezelfde verklaring: qua aantallen hoeven ze gewoon minder te bouwen. Bertijn: “Een straatje erbij links en rechts in alle kernen, dat schiet bij ons in Zeeland al lekker op. Dus je hoeft eigenlijk absoluut gezien niet zoveel woningen te bouwen om relatief goed te scoren. Terwijl Zuid-Holland in tien jaar zo’n 250.000 woningen moet bouwen.”

Rust, reinheid en regelmaat Daar sluit wethouder Pieter Paul Slikker (Den Bosch, PvdA) zich bij aan. “We zitten hier in een volstedelijke omgeving”, zegt hij. “Dat betekent dat 80 procent van de opgave binnenstedelijk is.” En de ruimte is in dichtbebouwde steden nogal schaars. Dat maakt bouwen niet alleen duurder, vertelt Slikker – parkeerplaatsen moeten bijvoorbeeld vaak ondergronds en gebouwen de lucht in –, ook vergroot het de kans op Raad van State-procedures. “Inmiddels calculeren we dat een beetje in”, zegt hij.

Den Bosch moest conform de woondeal vorig jaar 1300 woningen bouwen. Dat is niet honderd procent van de jaaropgave, volgens Slikker, maar 130 procent: om de ambities überhaupt te halen wordt er uitgegaan van overcapaciteit. Vorig jaar realiseerde de gemeente zo’n 1100 woningen, vandaar dat hij ervan uitgaat het doel in 2030 desalniettemin te halen: meer dan 10.000 nieuwe woningen.

Wat denken de vijf wethouders nodig te hebben om de bouwdoelstellingen uit de regionale woondeals te behalen in 2030? Slikker pleit voor het vereenvoudigen van het bouwen van sociale middenhuur door corporaties. Bertijn voor extra middelen vanuit het Rijk om onrendabele toppen te bestrijden. Toch zijn ze redelijk eensgezind: de netcongestie en de flessenhals bij de Raad van State moeten op één of andere manier worden verholpen.

En Messerschmidt heeft gewoon behoefte aan “rust, reinheid en regelmaat”, zegt hij, enigszins lachend.

Dat is een oproep aan een volgend kabinet, of zelfs een kabinet daarop, zegt hij: maak géén plotse draai van 180 graden in het woningbouwbeleid. “En zelfs niet van 25 graden.”

LEES MEER OVER DE WOONDEALS OP COBOUW.NL

Eerste editie

Ontdek het Handboek Aanbestedingspraktijk

Jouw ‘gids’ in het aanbestedingsdoolhof!

# ! !

! " !

! "

& !

* ! ! &

! ! *

" * ) !

* !

( ) ! ! * ! "

* ! !

* ! ' *

* ! ! ! * ! ! !

VSHFLȴFHUHQ *

!

ISBN 9789493196797

Ga naar vakmedianetshop.nl/boeken/handboek-aanbestedingspraktijk

Nieuws

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

7

PVV trekt middenhuurwet over de streep: ‘Beloofd aan de mensen’ Wet- en regelgeving - De Wet betaalbare huur is gisteren door de Tweede Kamer aangenomen. Een laatste, dringende oproep van ontwikkelaars en beleggers om de nieuwbouw voor middenhuurwoningen aantrekkelijker te maken, sorteerde effect.

DOOR MARC DOODEMAN

H

et viel rauw op zijn dak, liet demissionair minister Hugo de Jonge woensdagavond in het plenaire debat over de wet betaalbare huur merken. De brancheverenigingen van ontwikkelaars en beleggers, Neprom en IVBN, stuurden ter elfder ure een persbericht waarin ze “grote zorgen” uitten over de vele amendementen op de wet die afgelopen maandag ingediend werden. Als die aangenomen zouden worden, zou de bouw van 50.000 beloofde nieuwe middenhuurwoningen “in gevaar” zijn.

De minister had de afgelopen twee jaar “uitgebreid aan tafel gezeten” met de brancheverenigingen over de wet. De nieuwbouwopslag werd op hun verzoek verhoogd van 5 naar 10 procent, vertelde hij woensdagavond. Ook werd de maximale jaarlijkse huurverhoging verhoogd van CAO+0,5 procent naar CAO+1 procent. “Allemaal op verzoek van de IVBN en de Neprom.” De Jonge kon het noodsignaal daarom “niet plaatsen”.

De minister onderstreepte in het laatste debat in de Tweede Kamer in de wet te streven naar een “faire balans” tussen de ”bescherming van de huurder en de bescherming van de investeringsbereidheid”.

Twijfel De wet kreeg donderdagavond de steun van PVV, NSC, PvdA, D66, Partij voor de Dieren, CDA, ChristenUnie, Denk, SP en Volt. Tegen stemden VVD, BBB en JA21.

De steun van PVV (37 zetels) voor de middenhuurwet was cruciaal. “PVV steunt de wet om de huren te beperken, dat hebben we beloofd aan de mensen in Nederland”, zei PVV-woordvoerder Barry Madlener. Hij is “wel ongerust” of er niet te veel middenhuurwoningen worden uitgepond als gevolg van de wet.

“Maar ik geef de minister het voordeel van de twijfel.” Ingrijpen in de huur-

Foto: ANP)

markt is noodzakelijk, vindt hij. “Om die aanhoudende prijsstijgingen en dus de verarming van veel burgers te voorkomen.”

De PVV’er vindt bovendien dat over deWet betaalbare huur “goed is nagedacht”, ook al “lost deze wet niet alles op”. Over de zorgen van ontwikkelaars en beleggers, zei hij: “Ik luister naar ze en neem ze deels zelfs serieus [...] maar ze zitten ook snel in de stand van we moeten onze belangen verdedigen.”

Ook NSC-woordvoerder Merlien Welzijn is over de wet te spreken. Ze vindt het “een wet waarin de balans behoorlijk ragfijn gevonden is”.

Maar die balans kwam pas nadat een kamermeerderheid de ontwikkelaars en beleggers tegemoet kwam door de nieuwbouwopslag langer toe te staan.

De Kamer steunt een amendement van SGP’er André Flach die voorstelt dat de termijn wordt verlengd naar 1 januari 2028.

De minister had in zijn oorspronkelijke wetsvoorstel opgenomen dat middenhuurwoningen waarvan de bouw voor 1 januari 2026 zou starten een nieuwbouwopslag van 10 procent mochten rekenen. Dat wil zeggen dat ze 10

procent meer huur mogen vragen dan bestaande middenhuurwoningen.

Hugo-huizen De Tweede Kamer vond echter wel dat de beleggers vervolgens niet eeuwigdurend 10 procent meer huur mogen vragen. Als je dat zou doen, zou er voor altijd een onderscheid komen tussen bestaande middenhuurwoningen en “Hugo-huizen met Hugo-huren”, verwoordde Pieter Grinwis van de ChristenUnie een ongewenst effect. Na twintig jaar vervalt het voordeel, besloot de Kamer.

De Tweede Kamer wil ook dat in 2027 geëvalueerd wordt of de nieuwbouwopslag na 2028 wenselijk is. Daarbij moet gelet worden op de mate van uitponding van middenhuurwoningen en de nieuwbouwproductie.

PVV’er Madlener onderstreepte meerder malen dat hij het nieuw te vormen kabinet oproept “fors” te bouwen en de immigratie in te perken. “We hebben binnenkort 18 miljoen inwoners. Daar is niet tegenop te bouwen.” Hij wil dat het eenvoudiger wordt om “een straatje erbij” te bouwen aan de randen van steden en dorpen.

De Tweede Kamer nam ook een amendement aan van Habtamu de Hoop (GroenLinks-PvdA), waarin huurders van woningen met energielabel E, F en G een “tochtkorting” krijgen. Verhuurders mogen minder huur voor deze huizen vragen. Verhuurders met label A- en B-woningen mogen daarentegen iets meer huur innen.

Europese Commissie De vrees dat er te weinig nieuwe middenhuurwoningen gebouwd zullen worden, probeert De Jonge op een andere manier weg te nemen. Met de Europese Commissie is hij in gesprek over het stimuleren van het bouwen van middeldure huurwoningen. De commissie zou volgens hem “behoorlijk positief” zijn over een op te tuigen financieringsconstructie met geborgde leningen waar zowel corporaties als marktpartijen gebruik van kunnen maken als ze middenhuurwoningen willen bouwen.

“Wat ik voor me zie”, zei De Jonge afgelopen maandag, “is dat het goedkopere deel van die middenhuur met name door corporaties verzorgd zal gaan worden. En het dure deel van de middenhuur met name door marktpartijen.”

8

Gunningenonderzoek

Minder bouwopdrachten Rijkswaterstaat, verschuiving in top aannemers

Boskalis graaft zich terug naar de infrabouwelite Aanbestedingen - Rijkswaterstaat heeft in 2023 minder opdrachten voor bouwers en ingenieurs op de markt gezet dan het jaar ervoor. De top van opdrachtnemers die veel klussen voor de beheerder uitvoeren, is flink verschoven.

DOOR NOUSKA DU SAAR EN JELLE ADAMSE

I

n totaal 53 aanbestedingen voor bouwwerkzaamheden en ingenieursdiensten door Rijkswaterstaat leverden in 2023 bijna 1,3 miljard euro op. Dat blijkt uit het Gunningenonderzoek door Cobouw, op basis van informatie uit TenderNed, het platform voor publieke aanbestedingen.

Met 1,3 miljard euro aan aanbestedingen is Rijkswaterstaat na de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland (RVO) en netbeheerders Alliander en Stedin, een van de grootste publieke opdrachtgevers van bouw- en ingenieursopdrachten. 39 van de aanbestedingen betroffen bouwopdrachten en 14 uitvragen voor ingenieursdiensten.

De hoeveelheid aanbestedingen van de infrabeheerder loopt de afgelopen jaren gestaag terug. Het aantal opdrachten is geslonken van 93 in 2022 naar 53 in 2023. De totale som geld die daarmee is gemoeid, blijft al jaren schommelen boven de 1 miljard euro. Vorig jaar heeft Rijkswaterstaat 200 miljoen euro minder aanbesteed dan in 2022, maar omdat gunningen soms later worden gepubliceerd op TenderNed kan dat bedrag nog oplopen.

Effectief Wat er in 2023 precies anders verliep, valt niet te zeggen. Volgens Rijkswaterstaat fluctueert het aantal gunningen ieder jaar. Soms worden veel percelen als individuele opdrachten aanbesteed, terwijl in andere jaren percelen wel in één opdracht worden verzameld. Wat mogelijk meespeelt in het dalende aantal opdrachten is dat de infrabeheerder al langere tijd het bundelen van objecten in contracten onderzoekt. Het samenvoegen van projecten komt ten goede aan “een effectieve en efficiënte samenwerking met de markt”, aldus een woordvoerder.

Wel is in de cijfers terug te zien dat met 385 miljoen euro het twee-fasen-contract (ontwerp en uitvoering) voor de A27 Houten-Everdingen de grootste aanbesteding was vorig jaar. Het kleine broertje van het project, de A27 Everdingen-Hooipolder, volgt met 365 mil-

joen euro. In 2022 was de reconstructie van knooppunt De Nieuwe Meer nog de grootste met 348 miljoen euro.

Grote wegenbouwprojecten domineren de top drie.

‘‘Alleen Heijmans Infra evenaart Boskalis in het aantal succesvolle tenders bij Rijkswaterstaat’’ ‘Ondanks’ de problemen met stikstof die vooral de aanleg van grote snelwegen raken, zou je kunnen zeggen. De A27-projecten bestaan weliswaar vooral uit het vernieuwen van wegen, knooppunten en bruggen, maar alsnog zullen de aannemers daarbij aardig wat stikstof uitstoten.

In de rest van de top tien staan met name onderhoudsprojecten voor wegen, bruggen en sluizen. Die kunnen meestal ongehinderd door stikstofregels doorgang vinden. Dat was de voornaamste reden van minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) om vorig jaar zeventien grote aanlegprojecten te pauze-

Gunningenonderzoek

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

9

De aanleg van een nieuw stuk snelweg: de verlengde A16 Rotterdam. Consortium De Groene Boog bestaat uit Besix, Dura Vermeer, Van Oord PPP, John Laing, RebelValley en TBI PPP. Foto: ANP

ren en dat budget over te hevelen naar onderhoudsprojecten.

Boskalis, nummer drie in de Cobouw50, is terug

Verantwoording Cobouw verzamelt voor het jaarlijkse gunningenonderzoek alle gepubliceerde aanbestedingen voor publieke bouwprojecten uit TenderNed. Opdrachtgevers zijn overheidsdiensten, gemeenten, provincies, stichtingen en onderwijsinstellingen. Twee categorieën van aanbestedingen zijn geanalyseerd: de code ‘Bouwwerkzaamheden’ met bouw- en civieltechnische werkzaamheden, installatiewerk, afwerking van gebouwen, en terrein bouwrijp maken, en de code ‘Dienstverlening door ingenieurs’. Er zitten wat oneffenheden in deze data. Het aantal aanbestedingen kan incompleet zijn omdat een gunning van een opdracht soms ruim een jaar later pas wordt gepubliceerd. Onderhands gegunde opdrachten van Rijkswaterstaat worden niet gepubliceerd op TenderNed.

van weggeweest als een van de vaste bouwers van Rijkswaterstaat. In 2021 en 2022 was Boskalis nog voorbijgestreefd door andere infrabouwers zoals Heijmans en Dura Vermeer. De baggeraar heeft zich echter met zes grote opdrachten een weg teruggegraven naar de elite.

Boskalis maakte vooral een inhaalslag door het binnenhengelen van de A2 ‘t Vonderen in Limburg (190 miljoen euro), ‘een van de laatste grote aanlegprojecten die voorlopig door mag’. Een variabel onderhoudscontract voor de hoofdwegen in Zuid-Holland (24 miljoen euro) en suppletiewerken langs de Nederlandse kust (20 miljoen euro) deden ook een duit in het zakje.

Alleen Heijmans Infra evenaart Boskalis in aantal succesvolle tenders bij Rijkswaterstaat. Deze infrabouwer haalde met de renovatie van de Spijkenisserbrug (30 miljoen euro) en meerjarig onderhoud in Zuid-Nederland (26 miljoen euro) grote opdrachten binnen.

neerkomt op ruim 180 miljoen euro per bouwer. Het is tevens de enige opdracht van Rijkswaterstaat die ze vorig jaar binnensleepten.

De aannemerscombinatie voor de A27 ‘noord’, De Groene Waarden, verdeelt de aanneemsom grotendeels over de aannemers Besix en Mobilis. Twee kleinere stukken van de taart gaan naar Van Gelder en Mourik, die daarmee ook in de top tien terechtkomen.

De aanneemsommen voor beide projecten zijn nog de geschatte waarden van de uiteindelijke opbrengsten voor de aannemers. Dat komt omdat er wordt gewerkt met een twee-fasen-aanpak, waarin een deel van de aanneemsom nog in de ontwerpfase wordt bepaald. De bedoeling is dat de aannemers nog dit jaar beginnen met de werkzaamheden voor de A27 en die in 2031 afronden.

Topposities vooral door A27 Aannemers op de A27 vullen de andere tribuneplaatsen. De combinatie van Ballast Nedam en Fluor splitst de aanneemsom voor de A27 ‘zuid’ 50/50, dat

LEES ALLE ARTIKELEN VAN HET GUNNINGENONDERZOEK OP COBOUW.NL

10

Reportage

Golvende balkons van 3D-geprint beton laten Den Helder straks ‘swingen’

Een vleugje Gaudí voor de eens zo monotone galerijflats Digitalisering - Met golvende balkons van 3D-geprint beton krijgen twee galerijflats in Den Helder een nieuwe uitstraling. Het maakproces was een flinke leercurve.

DOOR AD TISSINK

O

nbegrensde vormvrijheid zonder eerst een kostbare mal te maken. En materialen alleen aanbrengen waar ze nodig zijn. Met die nieuwe mogelijkheden van 3D-betonprinten in zijn achterhoofd, zette architect Ron van Leeuwen zich vijf jaar terug aan het schetsen.

De bedoeling was om twee flats aan de Hendrik Baskeweg in Den Helder een flinke upgrade te geven, zodat ze nog vijftig jaar meekunnen.

Hij wist van een eerder project voor woningstichting Den Helder dat die niet terugdeinsde voor een experiment. In hetzelfde project was hij ook betonfabrikant Bruil tegengekomen, die driftig pionierde met 3D-betonprinten en rondliep met plannen voor een printfabriek. Van Leeuwen en zijn collega’s bij Kokon Architectuur & Stedenbouw hielden zich daarom niet in. Op de tekeningen die ze presenteerden leek het wel of de Catalaanse meesterarchitect Gaudí postuum in de marinestad was neergestreken. De strakke rechte lijnen van de galerijflats uit de vroege jaren zeventig hadden plaatsgemaakt voor zwierige, golvende constructies.

Vijf jaar verder Vijf jaar en een lading bloed, zweet en tranen verder, is de metamorfose van de eerste flat nagenoeg afgerond. De bewoners hebben grote balkons gekregen met sierlijke borstweringen die in alle richtingen gekromd zijn. Stuk voor stuk zijn ze opgebouwd uit honderden dunne laagjes beton.

Honderd meter verderop staat flat nummer twee, nog vrijwel in oorspronkelijk staat, zodat de vergelijking goed te maken is. Aannemingsbedrijf A. Tuin is daar net begonnen met het plaatsen van de draagconstructie voor de nieuwe balkons.

Architect Ron van Leeuwen (links) en uitvoerder Ruud Roemer.

Van Leeuwen neemt het beeld goed in zich op. Zo vaak is de Rotterdamse architect niet in Den Helder en iedere keer dat hij er komt, blijkt er veel veranderd.

Het plaatje bevalt hem. Het valt mooi samen met de artist’s impressions. Samen met uitvoerder Ruud Roemer bemonstert hij de gevel rondom. Ook blikken ze terug op het maakproces. Want dat verliep bepaald niet in een rechte lijn van A naar B.

Terugkoppeling Van Leeuwen en collega’s tekenden de balkons aanvankelijk met een grotere bolling. Maar in de printfabriek bij Bruil bleek dat te veel van het goede. Dan zakte de natte mortel onderuit voordat het voldoende was uitgehard. Zo werd er voortdurend gesleuteld aan het ontwerp op basis van de terugkoppeling van de betonfabrikant.

‘‘Het was een intensief experiment.

We hebben allemaal ongelofelijk veel geleerd” Mooie, regelmatige betonlaagjes produceren zonder verstoringen bleek in de weerbarstige praktijk een hele opgave. Het is een bekend probleem waar alle betonprintbedrijven mee worstelen. Onderwijl moesten de balkons behalve aan esthetische ook aan strenge constructieve eisen voldoen. Zandzakslingerproeven en andere tests moesten aantonen dat de techniek veilig was voor toepassing op balkons tot aan de zesde verdieping.

De complexe vormen plaatsten ook Renovum, de fabrikant van de balustrades, voor flinke uitdagingen.

Want de betonnen borstweringen buiken niet alleen naar voren uit, ze golven ook omhoog en omlaag. Om aan alle veiligheidseisen uit het Bouwbesluit te voldoen,

moeten de balustrades en hekwerken die bewegingen volgen. Op verzoek van de hekwerkbouwer werd de bovenrand van het betonprintwerk hellend naar binnen uitgevoerd. Daardoor viel alles in één vlak, waardoor het veel gemakkelijker te produceren was.

Tweede draagweg Constructeur Pieters maakte zich onder andere zorgen over wat er na een jaar of twintig zou gebeuren met de betonlaagjes onderaan de borstwering. De angst bestond dat, als die niet op druk werden belast, ze na verloop van tijd spontaan naar beneden konden komen. Zo ontstond de oplossing waarbij de betonnen borstwering bovenop de bronskleurige stalen onderrand werd geplaatst van Renovum. Dat bood meteen de kans om de balkons een tweede draagweg mee te geven. Al dit soort oplossingen werden uitgewerkt tijdens eindeloze bouwvergaderingen waaraan soms wel twintig mensen deelnamen.

Al die tijd maakten ze op kantoor bij Kokon in Rotterdam ook voortdurend schaalmodellen op hun eigen 3D-printers. Van Leeuwen: “Daardoor wisten we echt wel wat we van Bruil vroegen met onze ontwerpen.

Maar we wisten ook hoe ver ze daar waren met de perfectionering van de techniek. We zeiden altijd tegen elkaar: ‘Als wij het hier op onze kunststof printers in het klein voor elkaar krijgen, lukt het ze in Ede op ware grootte met beton’.”

Neuriën Van Leeuwen stapt de portiek in, pakt de lift en belt aan bij een woning op de derde verdieping. Wachtend of er iemand open doet, neuriet de architect een melodietje. Het blijkt een eigen compositie. In zijn vrije tijd is de architect namelijk ook een verdienstelijk muzikant en componist.

Aannemingsbedrijf A. Tuin neemt nu de tweede flat onderhanden.

Reportage

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

11

De nieuwe balkons van de flats aan de Baskeweg in Den Helder golven en krullen alle kanten op. Foto’s: Niels de Vries

Na wat gestommel gaat de deur open en vraagt Van Leeuwen de bewoner of hij even op haar balkon mag kijken. Daar kan hij goed laten zien wat voor technische puzzel er moest worden opgelost. Er zijn krommingen met verschillende boogstralen gebruikt. Om alles zonder abrupte overgangen op elkaar aan te laten sluiten, bleek de clou om de middelpunten van al die cirkels netjes op een lijn te plaatsen. “Toen we die geometrische puzzel hadden opgelost, viel alles ineens op zijn plek. Het bleek de sleutel tot bijna alle volgende ontwerpvragen.”

Van Leeuwen vraagt de bewoonster wat ze ervan vindt. Haar balkon is toch zo’n beetje verdubbeld in omvang. Maar de bejaarde dame vindt vooral dat het erg lang geduurd heeft. Driekwart jaar kon ze haar balkon niet op.

Standvastig Het zijn reacties die Van Leeuwen kent van andere renovaties en verbouwingen. “Het proces en de onvermijdelijke overlast overschaduwen vaak het eindresultaat. Maar meestal slaat dat na een tijdje wel om en worden de bewoners alsnog enthousiast.” Hij roemt de standvastigheid van Woningstichting Den Helder, die met het project niet alleen de twee flats, maar de hele omgeving opwaardeert.

Onderwijl zijn de mensen van aannemer Tuin bij de tweede flat de prefabbetonnen portalen aan het plaatsen die de nieuwe balkons gaan dragen. Die worden net wat anders tegen de gevel geplaatst, waardoor niet de horizontale, maar juist de verticale lijnen worden benadrukt. De twee flats verschillen daardoor subtiel van elkaar. “Maar allebei gaan ze swingen.”

De stalen schoenen waarmee de kolommen aan de bestaande consoles worden verankerd, zitten al op hun plek, wijst uitvoerder Roemer. “Dat is het meest tijdrovende onderdeel, want de maatvoering luistert nauw. Nadat de flat compleet digitaal was gescand en er een pointcloud was gemaakt, bleek dat alles sinds

de oplevering in 1971 lang niet zo strak in het gelid stond als gedacht. “Het viel niet op, maar de gevel bleek van zichzelf al flink te golven.”

Met vijf verschillende stalen schoenen kan het bouwteam alle maatverschillen overbruggen. Zodra die zijn gesteld, worden de betonnen portalen gestapeld op de nieuwe fundering. De ruimte tussen schoen en kolom wordt daarna gevuld met krimparme mortel. Dat was volgens Roemer handiger dan werken met vulplaten.

Lijmnaad Ook de tweede flat krijgt geprinte kolommen tegen de plint, met bogen ter hoogte van de tweede verdiepingsvloer. “Die bogen zijn op hun kop geprint en daarna verlijmd met het bovendeel”, vertelt Van Leeuwen. Dat zou hij nu heel anders doen. Hij zou de contravorm eerst met de printer maken en daarna, met een folie ertussen om hechting te voorkomen, de boog er bovenop printen. “Dan kun je dat element in één keer doorprinten en voorkom je een lijmnaad.”

Hij sluit niet uit dat die contramal een plek krijgt in de galerijen aan de achterkant van de flat. Want daar hebben ze wat minder uitbundig uitgepakt en zijn alleen 2D-gekromde vormen gebruikt. “Anders waren de kosten wel heel erg hoog opgelopen. Die waren nu al niet mals. Het was een intensief experiment. We hebben allemaal ongelofelijk veel geleerd en de techniek stappen verder gebracht. Dat kan ook niet anders als je je waagt aan één van de grootste 3D-betonprintprojecten ter wereld.”

Ritme Terwijl Van Leeuwen terugloopt naar de keet, neuriet hij weer de melodie die hij eerder al op de bouwplaats liet klinken. De kenner hoort er een mambo in. Maar het is complexer, legt de architect uit. Het ritme van de Latijns-Amerikaanse dans wordt afgewisseld met dat van de chachacha én de shuffle.

Architones Naast architectuur heeft Ron van Leeuwen nog een grote passie: muziek. Hij speelt diverse instrumenten en componeert. Vijf jaar terug bracht het Metropole Orkest al eens een album uit met muziek van zijn hand. Terwijl hij met zijn bureau Kokon Architectuur & Stedenbouw werkte aan het Baskeweg-project in Den Helder, schreef hij een muziekstuk dat geïnspireerd is op de metamorfose die het complex ondergaat. Voor het album Architones zette hij nog twaalf andere iconische gebouwen op muziek. Het gaat onder andere om de Chinese Muur, het Empire State Building in New York, Centre Pompidou in Parijs, The Gherkin in Londen en het Groot Handelsgebouw in Rotterdam. In dat laatste pand is Kokon gevestigd. Grondlegger van het bureau is Willem van Tijen, een van de architecten van het Rotterdamse wederopbouwicoon.

De wiskundige puzzel die Van Leeuwen moest oplossen voor het project in Den Helder was hem nog niet genoeg. In de avonduren componeerde hij er ook een muziekstuk over waarin vergelijkbare verschuivingen plaatsvinden in ritme en akkoorden. Dat deed hij ook voor twaalf iconische gebouwen die hem al zijn hele carrière inspireren. Het Paradox Jazz Orchestra nam de stukken op en voerde ze recent uit tijdens een concert. Van Leeuwen hoopt dat hij er op een of andere manier ook iets mee kan bij het feestje ter gelegenheid van de oplevering, later dit jaar. Want als het aan hem ligt, gaat de boel lekker swingen daar aan de Baskeweg. Op elke denkbare manier.

LEES MEER OVER 3D-PRINTEN OP COBOUW.NL

12

Nieuws

Concrete afspraken Rijkswaterstaat ‘goede stap’ naar veilig werken op de vluchtstrook Veiligheid - Rijkswaterstaat kondigt nieuwe maatregelen aan voor veilig werken op de vluchtstrook. “De afgelopen drie maanden is op dit onderwerp meer veranderd dan in de dertig jaar ervoor.”

DOOR PETRA PLATSCHORRE

M

et nieuwe, concrete maatregelen wil Rijkswaterstaat werken op de vluchtstrook veiliger maken. De beheerder van rijkswegen wil onder andere het aantal werkzaamheden op de vluchtstrook verminderen en werkzaamheden vaker combineren. Daarnaast streeft de opdrachtgever naar duidelijkere en uniformere koppelingen tussen een vaste veiligheidsmaatregel en bepaalde werkzaamheden. Ook wil Rijkswaterstaat technische innovaties verder ontwikkelen.

De maatregelen zijn het resultaat van gesprekken die de afgelopen maanden plaatsvonden met marktpartijen en brancheverenigingen. De discussie over de veiligheid bij wegwerkzaamheden loopt al jaren, maar in september vorig jaar kwam het gesprek in een stroomversnelling. Directe aanleiding was een ongeval op de A58, waarbij een medewerker van Mourik Infra gewond raakte nadat een vrachtwagen op zijn werkvoertuig was gebotst.

In februari riepen vijf verenigingen (Bouwend Nederland, Cumela, MKB Infra, Techniek Nederland en de VHG) in een statement op tot een nieuwe norm voor werken op de vluchtstrook. De organisaties willen toe naar een praktijk waarin er niet meer gewerkt wordt op

de vluchtstrook, tenzij er aanvullende maatregelen worden genomen.

Na publicatie van hun standpunten organiseerden de partijen vier bijeenkomsten voor leden om over het onderwerp te praten. In november organiseerde Rijkswaterstaat ook al een marktconsultatie om te kijken hoe het werk veiliger kon. Na al die bijeenkomsten kwam Rijkswaterstaat op 1 april met een memo over veilig werken op de vluchtstrook. Daarin staan verschillende plannen en uitgangspunten om de veiligheid te verbeteren.

Werkplan Zo wil Rijkswaterstaat zijn rol als opdrachtgever beter gaan invullen. In de voorbereiding voor een klus moet al worden bepaald hoe deze veilig en gezond uitgevoerd kan worden. De aannemer moet zijn beoogde werkwijze voorleggen aan het projectteam van Rijkswaterstaat.

Werkplannen waarin personeel onbeschermd werk uitvoert op de vluchtstrook, worden niet meer geaccepteerd.

“Sterker nog, zonder geaccepteerd werkplan mag er niet gewerkt worden”, aldus Rijkswaterstaat. Basis van de afspraken is de arbeidshygiënische strategie, waarbij zo veel mogelijk het gevaar bij de bron wordt aangepakt.

De opdrachtgever is ook van plan om aannemers die het goede voorbeeld geven beter te belonen. Wanneer er een ernstig ongeval gebeurt, wil de infrabe-

heerder binnen 48 uur een ‘leertafel’ om lessen te trekken uit het ongeval.

Dertig jaar Bouwend Nederland noemt de memo van Rijkswaterstaat een “goede stap richting verdere afstemming”, zo schrijft de brancheorganisatie op haar website. “In de afgelopen drie maanden is op dit onderwerp meer veranderd dan de dertig jaar ervoor.” Bouwend Nederland denkt dat mede dankzij het statement de partijen in korte tijd dichter bij elkaar zijn gekomen. “We willen hetzelfde, veiliger werken, en dat gaat niet vanzelf.”

De betrokken brancheverenigingen kijken ook kritisch naar zichzelf. Uit de bijeenkomsten met de marktpartijen bleek dat zij het niet altijd bij Rijkswaterstaat meldden als er tijdens werkzaamheden sprake was van onveilige situaties. Bedrijven moeten dus ook kijken naar hun eigen werk en dit checken op de arbeidshygiënische strategie.

Minder veilige keuze Aannemers vonden het belangrijk dat de CROW-richtlijn wordt aangepast.

Daarin staat vastgesteld welke veiligheidsmaatregelen nodig zijn voor het uitvoeren van werkzaamheden. Maar zij voldoen niet meer, zeiden partijen al eerder. Rijkswaterstaat heeft met een werkgroep opnieuw gekeken naar de richtlijnen en naar de Arbowet. De op-

Veilig rijgedrag Rijkswaterstaat doet ook een oproep aan weggebruikers: rij veilig. Ga niet met verdovende middelen de weg op, denk niet dat de rode kruizen niet voor jou gelden en houd je aan de snelheidsbeperkingen, zo is de oproep van Rijkswaterstaat. En: “Reageer uw agressie niet af op wegwerkers.” Recent vertelden verschillende partijen nog in Cobouw dat agressie naar werknemers toeneemt en dat verkeersregelaars het vaak moeten ontgelden. In de memo schrijft Rijkswaterstaat in gesprek te zijn met de politie en justitie om te kijken hoe de handhaving van regels bij wegwerkzaamheden geborgd kan worden.

drachtgever concludeert dat voor het merendeel van de situaties geldt dat wegwerkers veilig kunnen werken.

Maar dan moeten wel de juiste keuzes worden gemaakt. Rijkswaterstaat schrijft in de memo dat er in de CROW-richtlijnen al verschillende maatregelen staan, maar dat in de praktijk niet altijd de juiste wordt gekozen. Soms wordt er een minder veilige keuze gemaakt, omdat dit goed is voor de doorstroming of goedkoper is, schrijft Rijkswaterstaat. “Dit mag niet meer aan de orde zijn”, vindt de organisatie.

Vooral bij de zogeheten stop-en-go-werkzaamheden, het kortdurende werk op de vluchtstrook, is er discussie over welke maatregelen voldoende zijn. “Rijkswaterstaat gaat in samenwerking met de markt bepalen welke maatregel voor welke activiteit gebruikt kan worden.” Bouwend Nederland vindt nog steeds dat het voor de hand ligt dat de CROW-richtlijn wordt aangepast.

Pilots van start De komende tijd lopen er weer gesprekken met de brancheorganisaties voor verdere uitwerking van de afspraken.

Ook is het de bedoeling dat de markt dilemma’s en goede voorbeelden deelt.

Via een speciale website over het onderwerp worden die verzameld.

Daarnaast starten er pilots om de veiligheid te verbeteren. Eén daarvan vindt plaats bij de A15, die wordt afgesloten zodat er asfaltonderzoek kan plaatsvinden. Normaal gesproken zouden daar, in lijn met de CROW-richtlijnen, 171 verkeersborden worden geplaatst. Nu worden er slechts 14 tekstkarren geplaatst om het verkeer om te leiden.

Foto: ANP

Innovatie

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

13

‘Het heeft een paar ton gekost, maar nu hebben we het procedé in de vingers’ Infra - Nieuwe sluisdeuren van ultrahogesterktebeton (UHSB) moeten de Robbengatsluis vrijwel onderhoudsvrij maken. Een spectaculaire innovatie, maar ook een lastige.

DOOR EDO BEERDA

H

et klinkt als een droomoplossing: sluisdeuren van ultrahogesterktebeton in plaats van hout of staal.

Het sluizencomplex bij Lauwersoog in Noord-Groningen is daarmee in één klap verlost van het vele lapwerk aan de onderhoudsgevoelige deuren. Alleen moeten ze wel dezelfde maat hebben als de bestaande deuren en niet te veel extra gewicht krijgen vanwege het bestaande sluishoofd. Probleem is dat USHB veel zwaarder is dan hout. Zou het kunnen met een kern van polystyreen en dunne betondoorsneden, vroeg een groepje betonspecialisten zich af? Dat maakt de deuren lichter en geeft ze in het water een opwaartse kracht. “Op de ontwerptafel kan het, maar daadwerkelijk bouwen is een ander verhaal”, zegt directeur Dil Tirimanna van ingenieurs en constructiebureau FDN Group. “Ultrahogesterktebeton bevat weinig water en vloeit daarom niet lekker. Dat maakt het heel lastig alle hoeken en gaten te vullen.”

Bauxietkorrels Afgelopen maand lukte het uiteindelijk bij Waco Concrete Valley in Bergen op Zoom om de twee joekels van deuren te storten, maar dat had heel wat voeten in aarde. Het consortium, dat vijf jaar geleden aan de opdracht van de provincie Groningen begon, deed eerder drie mislukte pogingen.

Het consortium gebruikte een UHSBmix van cement, bauxietkorrels, staalvezels en micrometers kleine silicakorreltjes. Deze betonsoort is wel honderd keer dichter dan doorsnee beton, heeft nauwelijks poriën en de betonsterkteklasse ligt rond C200. Daardoor moet het minstens honderd jaar meekunnen.

Groot voordeel van het materiaal is dat zeewater niet kan binnendringen én dat ingenieurs er zeer slank mee kunnen ontwerpen. Het materiaal kan bovendien tegen een stootje door zijn flexibiliteit.

Een houten sluisdeur heeft bij een aanvaring meestal een reparatie nodig.

Dat is bij een exemplaar van UHSB niet

Afgelopen maand lukte het uiteindelijk bij Waco Concrete Valley in Bergen op Zoom om de twee joekels van deuren te storten. Foto: FDN Group

snel het geval, blijkt uit proeven. De onderzoekers lieten een kogel van vijftig kilogram op een zestig millimeter dikke UHSB-testplaat vallen. “De eis was een hoogte van drie meter”, vertelt Tirimanna. “Maar we kregen pas een buts toen we de kogel vanaf 23 meter hoogte lieten vallen.” Bij die kracht, vergelijkbaar met een ‘scheepsstoot’ van 30 ton, deukte de plaat in, maar veerde ook weer terug. De veerkracht is mede te danken aan de wapeningsnetten en de staalvezels. De gebutste testplaat fungeert inmiddels als vergadertafel in het provinciehuis van Groningen.

Polystyreenblokken Nadat het materiaal geschikt was gebleken, kostte het daadwerkelijke storten van de sluisdeuren veel hoofdbrekens.

Dat komt vooral door de vormgeving, de complexe wapeningsconfiguratie en de omvang. De deuren kunnen door hun formaat van elk 7,3 x 5,3 x 0,4 meter bij de meeste prefabproducenten niet eens door de fabrieksdeur, dus veel gegadigden vielen sowieso af. Het gewicht van achttien ton per deur is relatief licht – ‘slechts’ een paar ton zwaarder dan de originele houten exemplaren – dankzij de kern van piepschuim. Maar deze vormgeving maakt storten zeer lastig. Door de extreem lage water-bindmiddelfactor wilde het UHSB-mengsel niet tot bijna twee meter onder de eps-blokken vloeien. Het

lukte uiteindelijk met enkele kunstgrepen. Tijdens het storten zette een bovenloopkraan de mal af en toe schuin en hielpen trilmotoren een handje.

Verder werd de waterbindmiddelfactor geoptimaliseerd om het mengsel voldoende te laten vloeien. Daarmee lukte het zelfs om het mengsel vanaf Kijlstra Betonmortel gedurende 45 minuten per mixer naar de prefabproducent te rijden.

Na enkele vergeefse pogingen in Friesland ging de mal op transport naar Waco, dat het graag wilde proberen en nog een gaatje had in de planning. Het uiteindelijke storten kostte zo’n zes uur per deur. Tijdens de stort voorkwam een stalen bovenwerk dat de eps-blokken zouden opdrijven. De deuren kregen een wapeningsdekking van 15 millimeter. Dat moet ruim voldoende zijn om aantasting te voorkomen.

Voordeliger Inhangen van de innovatieve deuren gebeurt in oktober. Als het goed is hebben de sluisbeheerders in Lauwersoog er daarna geen omkijken meer naar. De verwachting is dat ze minstens honderd jaar meegaan, met minimaal onderhoud. Ter vergelijking: houten deuren worden doorgaans na 25 jaar vervangen en stalen exemplaren hebben na een jaar of vijftien jaar een nieuwe, milieubelastende coating nodig. “De kostprijs is vergelijkbaar met die van stalen deu-

ren, dus op lange termijn ben je veel voordeliger uit.”

FDN Group onderzoekt met de TU Delft optimalisatie van het wapeningsconcept, voor een volgend project.

Of dat opnieuw een sluisdeur betreft is allerminst zeker. “Het heeft ons een paar ton gekost, maar nu hebben we het procedé in de vingers en kunnen we veel meer met UHSB”, zegt Tirimanna.

“Denk aan de mast en onderbouw van grote offshore windturbines of aan bruggen en constructies in een maritieme omgeving zoals havens en golfbrekers.”

Robbengatsluis De betonnen sluisdeuren voor de Robbengatsluis zijn geproduceerd in opdracht van de Provincie Groningen, met medefinanciering van de Provincie Friensland. Ze worden na het vaarseizoen in oktober in de sluis in Lauwersoog gehangen, als vervanging van de bestaande houten deuren.

Behalve hoofdaannemer FDN Group waren Waco Concrete Valley, Haitsma Beton, Verhoeven Timmerfabriek, Kijlstra Betonmortel, Taekema Staal, Nebest, Combex Bouwlogistiek, Dudok Legal en De Jongsbeton betrokken bij het project.

14

Reportage

Steeds meer zorgen over strengere waternorm. Vergunningverlening in de knel

‘Aannemers ontkomen er niet aan om bouwput te bemalen’ Waterbouw - Het droogleggen van bouwputten kan door nieuwe milieuregels een stuk ingewikkelder worden.

Kan retourbemaling voorkomen dat infraprojecten vastlopen?

DOOR NOUSKA DU SAAR

J

e moet je hand even op de enorme leiding leggen, maar dan voel je het. Een constante trilling, veroorzaakt door de tweehonderd kubieke meter water die per uur uit de Amsterdamse bouwput wordt opgepompt. Na een halve dag is er op de bouwplaats van het Amsterdamse ziekenhuis AMC een volledig olympisch zwembad aan grondwater onttrokken.

Op de bouwplaats wordt gebruikgemaakt van ‘retourbemaling’: het water uit de drooggemalen bouwput legt in een leiding honderden meters af, voordat het weer in de grond verdwijnt. Het water komt precies in dezelfde diepe zandlaag terecht als waaruit het onttrokken is. Dat is een andere aanpak dan bij reguliere bronbemaling, waarbij opgepompt grondwater onder hoge druk uit een leiding spuit op een slootje in de buurt van de bouwput.

Bouwputblokkade “Van retourbemaling zie je boven de grond niets”, zegt Bram Bakker, manager bij Mos Grondwatertechniek, het bedrijf dat de bouwplaats van het AMC droog houdt. Alleen de kunststof leidingen op de bouwplaats richting een

groenstrook bijna een kilometer verderop verraden dat er iets wordt afgevoerd.

“Als je wel water zou zien lopen, dan zou er iets niet goed gaan”, grapt Bakker.

Met de methode van Mos Grondwatertechniek komt in principe geen druppel grondwater direct in contact met slootwater. Dat kan een manier zijn om bouwprojecten voortaan aan te pakken.

Vanaf 2027 gaan er namelijk strengere milieu-eisen in. Bouwers mogen dan niet meer zomaar grondwater onttrekken uit een bouwput en elders lozen.

‘‘Bij een groot deel van de projecten is sprake van risico’s voor meerdere vergunningen” De meeste aannemers hebben nog geen slapeloze nachten over de eisen in deze Kaderrichtlijn Water (KRW). Maar brancheverenigingen als Bouwend Nederland en de Unie van Waterbouwers zijn er al volop mee bezig. Zij vrezen dat de KRW een nieuwe belemmering kan vormen voor bouwvergunningen, en zo kan uitlopen op een tweede stikstofcrisis. De organisaties zoeken naar manieren om de lokale waterkwaliteit te bor-

Alleen de kunststof leidingen op de bouwplaats richting een groenstrook bijna een kilometer verderop verraden dat er iets wordt afgevoerd.

gen en de vergunningverlening overeind te houden. Technieken zoals retourbemaling.

Tunnel- en waterbouw De zorgen bij de bouwclubs namen toe na publicatie van een onderzoek door ingenieursbureau Witteveen+Bos eerder dit jaar. De vergunningverlening kan bij 40 procent van de woningbouw- en infraprojecten onzeker worden. De onderzoekers brachten in opdracht van Bouwend Nederland in kaart wat de mogelijke impact is van de strengere milieuregels op ruim honderd landelijke infraprojecten. “Bij een groot deel van de projecten is sprake van risico’s voor meerdere vergunningen”, licht onderzoeker Daan van Wieringen toe.

Ook waar grondwater onttrokken wordt, gaan strenge eisen gelden. Minstens tien van de onderzochte projecten hebben een negatief effect op de waterkwaliteit, omdat er grootschalig grondwater onttrokken wordt. Dit gebeurt onder meer voor de aanleg van tunnels of sluizen, zoals de A1/A6/A9 Schiphol-Amsterdam-Almere. Het bemachtigen van een vergunning voor bemaling en lozing van water kan hier een knelpunt worden. Zeker als de Nederlandse waterkwaliteit de komende jaren niet verbetert. Geen enkel oppervlakte-

Over deze serie Alle bouwers - van water- en wegentot woningbouwers - krijgen door de Kaderrichtlijn Water (KRW) te maken met strengere regels rondom waterkwaliteit. Moet de bouwsector zich zorgen maken? Waar vallen de klappen? Of zijn er reddingsboeien in de maak? Cobouw gaat in de serie ‘De KRW gepeild’ langs bij bouwers, opdrachtgevers, ingenieurs en juristen om te vragen wat zij van het nieuwe beleid (denken te) gaan merken.

Waar lopen ze tegenaan óf kijken ze naar uit?

water in Nederland voldoet momenteel aan de chemische en ecologische eisen uit de KRW. Sinds 2009 is de waterkwaliteit zelfs achteruitgegaan, schreven de onderzoekers van Witteveen+Bos.

Druk Ook het lozen van water bij bodemsanering, bijvoorbeeld voor de bouw van een station, is een risico voor het oppervlaktewater van sloten en rivieren. Van Wieringen: “Dit geldt vooral in meer stedelijke en (voormalige) industriële gebieden, omdat hier een hogere kans is op bodemvervuiling.” Onder andere

Een ‘retourpunt’ van Mos Grondwatertechniek. Het via een bovengrondse persleiding onttrokken water gaat hier terug de diepe zandlaag in.

Reportage

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

15

Retourbemaling van bouwput bij het AMC in Amsterdam Zuid-Oost. Foto’s: Eran Oppenheimer

de projecten A24 Blankenburgverbinding, de ViA15 Ressen-Oudbroeken en de sluis bij Terneuzen kunnen tegen vergunningsproblemen aanlopen.

Vertraging Niet alle onderzochte infraprojecten lopen tegen de KRW-eisen aan. Sommige zijn allang begonnen. En kleinere bouwprojecten, die mogelijk minder hoeven te bemalen, heeft Witteveen+Bos niet tegen het licht gehouden. Toch kan er over een paar jaar sprake zijn van grote maatschappelijke kosten, zegt Van Wieringen. “Omdat het oplossen van de woningnood verder wordt vertraagd, de capaciteit van ons spoor- en wegennet niet kan worden uitgebreid en projecten voor duurzame energieopwekking niet vergund kunnen worden.”

Lozingsvergunning Sommige bouwers voelen de druk inmiddels wel. Zij zijn bezorgd dat milieugroepen hun pijlen niet alleen gaan richten op fabrieken die afvalwater lo-

zen, maar ook op grote bouwprojecten die de waterkwaliteit negatief beïnvloeden. Wegenbouw, bouwkundige installaties, grote constructies en rioolbouw kunnen al snel in de knel komen, zegt Roger Feller, commercieel directeur van het Brabantse BLM Wegenbouw. Een aannemer ontkomt er bij dit soort opdrachten niet aan de bouwput te bemalen.

‘‘Grote gemeenten zouden ook gebieden kunnen aanwijzen om te reserveren als centrale retourlocaties’’ Aannemers vragen deze lozingsvergunning aan. De kosten voor onderzoek naar de waterkwaliteit, of van vertraging in de aanvraagprocedure, komen volgens Feller geheel voor rekening van de bouwer. BLM Wegenbouw probeert daarom alvast alternatieve methoden te

bedenken om grondwater te bemalen.

Of misschien zelfs zonder bemaling te werken. Maar ook dat is niet gratis. “Het betekent dat we extra tijd moeten nemen voor de voorbereidingen.”

Wat mag straks dan nog wel bij deze bouwprojecten? Retourbemaling is in ieder geval één van de oplossingen die brancheverenigingen aandragen. Ook Feller ziet het als een kansrijke optie, zelfs voor grotere infraprojecten. “Maar het is erg technisch en vergt veel voorbereidingen.” De methode wordt daarom niet breed ingezet. Bovendien zou normale bronbemaling eenvoudiger en goedkoper zijn.

Retourveld Nonsens, zegt Bram Bakker van Mos Grondwatertechniek. Het bedrijf legt al zestig jaar retourbemaling aan en monitort de toestand van het onttrokken grondwater. Ook hier in Amsterdam werken elektrische pompen dag en nacht om het zoutere grondwater honderden meters verderop terug te lozen

in de oorspronkelijke, diepe zandlaag.

Dit ‘retourveld’ boren en inrichten kost meer dan de standaard lozingskosten.

“Maar zodra de retourbemaling langer duurt, komen de kosten in balans.”

De techniek wordt voordeliger naarmate zij voor meerdere nabijgelegen bouwputten kan worden ingezet. Er lopen nu bijvoorbeeld gesprekken met opdrachtgever AMC om het Amsterdamse retourveld voor een naastgelegen bouwkavel opnieuw te gebruiken.

“Grote gemeenten zouden ook gebieden kunnen aanwijzen om te reserveren als centrale retourlocaties”, bepleit Bakker. Dan moeten zijn technici wel eerder bij projecten betrokken worden om bijvoorbeeld een locatie te vinden voor de retourpunten. “De techniek is er. Het komt neer op meer bewustwording bij zowel hoofdaannemer als opdrachtgever.”

LEES ALLES IN DEZE SERIE OVER DE KRW OP COBOUW.NL

16 01Kop01 met eyecatcher Theaterhal DOOR APA/SJEF 04CREDIT PRINS

Achter de Midden Nederland Hallen in 07Brood Barneveld verrijst de modernste theaterhal van Nederland. Het theater wordt 85 meter lang, 75 meter breed en 21 meter hoog. De hal heeft een volledig vrije overspanning. Dat geeft organisatoren van congressen en andere

zakelijke evenementen straks meer flexibiliteit. Naast de Midden Nederland Hallen wordt The Green House herbouwd.

Deze kas was in 2022 de eyecatcher van de Floriade in Almere en is geïnspireerd op een iconische kas die in 1850 werd gebouwd voor de wereldtentoonstelling in Londen. Hoofdaannemer is J G Timmer Bouwbedrijf uit Kesteren.

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

17

18

Onderzoek

Cobouw Insights | Vernieuwingsopgave gaat 170 miljard euro kosten tot het jaar 2100

Veel kunstwerken naderen einde van levensduur. Maar wanneer?

Cijfers en trends - Veel civiele constructies naderen het einde van hun technische levensduur. Informatie over de precieze status is echter nog lang niet up to date. TNO schat de vernieuwingsopgave in totaal op 170 miljard tot einde van de eeuw.

DOOR ANTON VAN ELBURG

I

nformatie over de staat van onderhoud van de ruim 587.000 kunstwerken in Nederland is verre van volledig. Dat maakt het lastig om de kosten van vernieuwing heel precies in te schatten. TNO heeft onlangs een tweede grootschalige prognose van de vernieuwingsopgave opgesteld, na een eerste aanzet in 2021. Er zijn meer witte vlekken ingevuld, maar nog steeds is bijvoorbeeld van ruim 552.000 kunstwerken het bouwjaar niet publiek beschikbaar.

Het areaal civiele kunstwerken bestaat uit een aantal hele grote constructies, zoals de Zeelandbrug, en heel veel kleine constructies, zoals een duiker onder een landelijk weggetje. Juist die duikers vormen opgeteld het grootste deel van de voorraad. De meeste daarvan zijn in beheer bij de waterschappen.

Waterschappen Uitgedrukt in oppervlakte ontstaat er een ander beeld. Dan zijn de bruggen en viaducten met ruim 15 miljoen vierkante meter de grootste categorie. De gemeenten hebben daarvan het leeuwendeel onder hun hoede, op de voet gevolgd door Rijkswaterstaat.

Alles bij elkaar opgeteld, hebben wa-

terschappen de meeste aantallen kunstwerken in beheer, en gemeenten de meeste oppervlakte aan civiele constructies. De landelijke beheerders gaan vooral over de grote objecten. Rijkswaterstaat en Prorail beheren 2% van de aantallen en 34% van de oppervlakte aan civiele kunstwerken.

‘‘Juist de duikers vormen opgeteld het grootste deel van de voorraad’’ Om het moment van vernieuwing te bepalen zijn gegevens over het bouwjaar en de gemiddelde technische levensduur van een constructie van belang. Daarmee kan berekend worden in welk jaar een constructie vervangen moet worden. Van tweederde van de tunnels is het bouwjaar bekend. Van de bruggen ongeveer een kwart, en dat betreft met name de bruggen onder beheer van provincies en het rijk.

Van de overige kunstwerken zijn nauwelijks bouwjaren bekend. Dat wil zeggen dat ze niet via een centrale database zijn ontsloten. TNO-onderzoeker Peter Rasker: “De informatie zal er grotendeels best zijn, maar is verspreid over

Excel-sheets, oude kaarten en zit soms alleen in hoofden van mensen. De uitdaging is om dit gestandaardiseerd beschikbaar te maken. Wij spreken veel bronhouders die daar mee bezig zijn.”

Bouwjaren TNO heeft de data over de aantallen kunstwerken verkregen uit de Basisregistratie Grootschalige Topografie (BGT), die echter zeer beperkte infor-

matie bevat over bouwjaren. Het onderzoeksinstituut heeft vervolgens getracht de data van de BGT te verrijken met data uit andere bronnen.

Zo zijn de bouwjaren en materiaalsoorten van bruggen uit de Nationale Bruggenbank verkregen. Verder heeft TNO gezocht naar publiek beschikbare informatie bij de beheerders van de civiele kunstwerken. Van slechts 20 partijen zijn vernieuwingsprognoses voor

Onderzoek

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

19

Foto: Shutterstock

hun infrastructuur verzameld. Dat zijn er weliswaar 17 meer dan bij de eerste inventarisatie van 2021, maar nog steeds erg weinig. Deze rapportages verschillen daarnaast aanzienlijk in opzet en methodiek. De tijdshorizon van de prognoses loopt bijvoorbeeld uiteen van minder dan 10 tot meer dan 75 jaar. Er ligt dus nog een enorme opgave bij de infrabeheerders om informatie over kunstwerken gestructureerd en eenduidig op orde te krijgen.

Kosten bij gemeenten Zonder bouwjaar is het moeilijk om precies vast te stellen wanneer een kunstwerk voor renovatie of vervanging aan

de beurt is. TNO heeft daarom de vernieuwingsmomenten van de voorraad zonder bouwjaar evenredig verdeeld over de komende decennia. In de berekeningen zijn verder referentiegetallen voor de technische levensduur van soorten objecten gebruikt. Zoals 110 jaar voor een spoortunnel en 40 jaar voor een houtendamwand.

Het uitgangspunt van de berekeningen is één-op-één vervanging van een constructie. Daarbij is geen rekening gehouden met mogelijke toekomstige functionele- of duurzaamheidseisen die gesteld kunnen worden aan een constructie.

Denk bijvoorbeeld aan het toepassen van circulaire bouwmaterialen of het ge-

schikt maken van een brug voor zwaarder verkeer.

Verder rekent TNO met kostenkengetallen op basis van het prijspeil op 1 januari 2023. De werkelijke kosten zullen op termijn dus hoogstwaarschijnlijk anders uitpakken.

De kosten voor vernieuwing van riolering en wegfundering zijn door TNO ook betrokken in de prognose. Van dit type infrastructuur zijn data bekend via onder meer RIONED, Rijkswaterstaat en het

‘‘Vernieuwing van alleen de civiele constructies tot 2100 gaat ongeveer 170 miljard euro kosten’’ CBS. Sluizen, de toplaag van wegen, spoorbanen, geluidsschermen, installaties, waaronder tunneltechnische installaties, ICT voorzieningen en groenvoorzieningen zijn juist niet meegenomen in de TNO-prognose wegens het ontbreken van data.

De prognose voor de jaarlijkse kosten van vernieuwing van civiele constructies plus riolering en wegfundering ligt op 2,5 miljard euro per jaar in dit decennium. Dat loopt op naar 3,8 miljard per jaar in het tijdvak 2081-2090. Ter vergelijking: momenteel wordt er volgens het

EIB, zoals geciteerd in het TNO-rapport, 1,1 miljard per jaar uitgegeven aan deze posten. Beleidsmakers moeten dus twee tot drie keer zoveel geld per jaar gaan reserveren.

170 miljard Opgeteld gaat vernieuwing van alleen de civiele constructies tot het jaar 2100 ongeveer 170 miljard euro kosten. Meer dan de helft van die kosten (53%) wordt veroorzaakt door het vervangen van bruggen en viaducten, gevolgd door 23 procent voor duikers. Damwanden, gemalen, steigers en stuwen dragen voor 12 procent bij aan de totale opgave. Als hierbij de vernieuwingskosten voor wegfundering en riolering worden opgeteld komt de totale vernieuwingsopgave tot het jaar 2100 op ongeveer 260 miljard euro.

Het grootste deel van de vernieuwingsopgave ligt bij gemeenten. Dit komt onder andere doordat de vernieuwingsopgave van alle rioleringen en een groot deel van bruggen en wegen aan de gemeenten moeten worden toegerekend.

Globaal liggen ongeveer 55 procent van de kosten bij gemeenten, 9 procent bij provincies, 13 procent bij waterschappen, en 23 procent bij landelijke beheerders.

LEES MEER INSIGHTS-ARTIKELEN OP COBOUW.NL

)+

0 0 )+ - 00 $& & ! ", .

$& 0& ! " )()* / $$!' / % # / # " ! / ! / $ # / $&%! $&

Bouwberichten

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

21

Veertig middeldure woningen voor 55-plussers in woongebouw De Admiraal Rijswijk

Van donker en hokkerig naar duurzaam en transparant Het oude kantoorpand van woningcorporatie Rijswijk Wonen aan de Admiraal Helfrichsingel in Rijswijk gaat tegen de vlakte, om plaats te maken voor een nieuw woongebouw met 40 middeldure huurwoningen. De voorlopige naam van het project: De Admiraal.

DOOR JEROEN KREULE

H

et nieuwe pand is vooral bedoeld voor vitale 55-plussers”, zegt projectontwikkelaar Michael Tijssen van Rijswijk Wonen. Ook komt een aantal woningen beschikbaar voor woningzoekenden die werken bij politie of brandweer, in de zorg of in het onderwijs.

Tijssen hoopt dat begin 2025 kan worden gestart met de bouw. “Hoe sneller, hoe beter. Ook in Rijswijk is grote behoefte aan meer woningbouw. Om differentiatie aan te brengen in de wijk, is na overleg met de gemeente besloten om woningen in de middeldure huur te realiseren.”

Rijswijk Wonen is enkele jaren geleden al verhuisd naar een pand aan de Lange Kleiweg. Het oude kantoorpand is daarna tijdelijk in gebruik genomen door stichting Welzijn Rijswijk, een maatschappelijke organisatie. Tijssen: “Het pand aan de Admiraal Helfrichsingel dat binnenkort tegen de vlakte gaat, voldeed niet meer aan onze eisen. Het was een donker en hokkerig gebouw, bovendien waren we verdeeld over twee verdiepingen. Dat past niet goed bij de manier waarop we tegenwoordig werken. Ook werd het vanwege personeelsuitbreiding te krap. We beschikken nu over één grote verdieping in een bedrijfsverzamelgebouw.”

Transformatie De woningcorporatie heeft aanvankelijk gekeken of transformatie een optie was, maar dat bleek niet het geval. Daarom is besloten voor sloop en nieuwbouw.

HP architecten is verantwoordelijk voor het (voorlopige) ontwerp van het nieuwe woongebouw. De aannemer is nog niet bekend. Rijswijk Wonen is momenteel bezig om de aanbesteding in de markt te zetten. Het wordt een Design & Build-opdracht. Tijssen: “We gaan voor houtbouw, maar weten nog niet zeker of het lukt.

Het verzoek aan de marktpartijen is in elk geval om een dubbele aanbieding te doen: een voor houtbouw en een voor beton als backup. We richten onze pijlen op houtbouw, het is circulair, bovendien is de CO2-uitstoot veel lager. Als het lukt, wordt dit in Rijswijk het eerste houtbouwproject dat hoger wordt dan vier lagen.”

Foto: HP Architecten

Opvallend aan het ontwerp is de woongalerij aan de straatzijde: dit is niet alleen een doorgang naar de woningen, maar wordt ook een plek voor ontmoeting tussen bewoners. Het complex krijgt een half verdiepte kelder die ruimte biedt aan 18 auto’s en individuele bergingen. Ook komt op de begane grond een scootmobielruimte en gemeenschappelijke ruimte, zodat bewoners samen leuke dingen kunnen doen en niet hoeven te vereenzamen.

De bewoners kijken straks uit op een gezamenlijke binnentuin. Deze tuin is er al: bewoners van de seniorenwoningen aan de naastgelegen Bazuinlaan maken er al gebruik van. Deze woningen en tuin zijn overigens ook in bezit van Rijswijk Wonen.

Het wordt uiteraard een gasloos gebouw, maar er kan nog geen gebruik gemaakt worden van het toekomstig warmtenet. Er wordt dus waarschijnlijk gekozen voor een luchtwarmtepomp of een bodemwarmtepomp, aldus Tijssen. “En het hele dak komt vol te liggen met zonnepanelen. We gaan uiteraard voor een zo duurzaam mogelijk gebouw. Als het kan, wordt het zelfs energieneutraal. De nadere uitwerking doen wij graag met de geselecteerde partij voor de Design- en Build opdracht.”

Omwonenden zijn nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van het project en mochten meedenken, vervolgt de projectontwikkelaar. “Met een dergelijk gebouw wil je zoveel mogelijk rekeningen houden met de buurt. Het huidige pand telt twee lagen, het nieuwe gebouw zeven.” Om omwonenden een idee te geven van de toekomstige situatie, konden ze tijdens

een van de participatieavonden gebruikmaken van VR-brillen. Via een QR-code konden bezoekers met hun eigen mobiele device de maquette middels augmented reality op tafel projecteren. Tijssen: “Dat deden we in nauwe samenwerking met Dutch VR. Er was een omwonende die sceptisch was. Hij heeft nu een redelijk vrij uitzicht en was benieuwd hoe zijn uitzicht straks zou worden. We hebben vanaf zijn balkon een 360 graden foto gemaakt en hebben daarin vervolgens de nieuwbouw geprojecteerd. Het viel hem heel erg mee. Dat is het voordeel van augmented en virtual reality ten opzichte van 2D: je krijgt een heel realistisch beeld van de toekomstige situatie.”

Bouwberichten.nl Plaats: Rijswijk Opdrachtgever: Rijswijk Wonen Ramingsgroep: 8 miljoen euro Nummer: 548947 Wil je meer informatie over dit en andere projecten zien, inclusief alle contactpersonen en marktpartijen? Probeer Bouwberichten dan 14 dagen gratis.

Zonder verplichting. Heb je een inhoudelijke vraag of opmerking, neem dan contact op met het redactieteam van Cobouw Bouwberichten: content@vmnmedia.nl.

22

Bouwberichten

Regio-indeling West Noord-Holland, Zuid-Holland

Zuid Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Noord Friesland, Groningen, Drenthe

Oost Utrecht, Overijssel, Gelderland, Flevoland

West ONTWERP

HAARLEM d8 Bouwen, na sloop, Integraal Kindcentrum (IKC) t.b.v. Christelijke Basisschool De Wadden-Boerhave aan de Alexander Flemingstraat.

Geplande Start 05-2025 Opdrachtgever: Stichting TWijs, Garenkokerskade 19, 2013 AJ Haarlem, 023-7078380 Architect: Architectengroep VBW-GAJ B.V., Eusebiusbuitensingel 79, 6828 HZ ARNHEM, 026-4452451

ZWAMMERDAM e7 Bouwen bewegingscentrum met 2 sportzalen / fitnessruimte / fysiotherapie / aerobics / multifunctionele behandelruimtes / kantoren en ruimtes voor het personeel t.b.v. Ipse de Bruggen op het zorglandgoed Hooge Burch aan de Spoorlaan e.o.

Geplande Start 12-2024 Opdrachtgever: Stichting Ipse de Bruggen, Louis Braillelaan 42, 2719 EK Zoetermeer, 0172-617639 Architect: MoederscheimMoonen Architects, Benjamin Franklinstraat 509, 3029 AC Rotterdam, 010-4132625

Gebouwtypen en soorten werk

Ramingsgroepen

a Gezondheidszorg b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie c Wonen d Onderwijs e Cultuur en religie f Bedrijven en logistiek g Horeca, sport en recreatie h Winkels en parkeren

1 10.000 - 20.000 2 20.000 - 50.000 3 50.000 - 125.000 4 125.000 - 500.000 5 500.000 - 1.000.000 6 1.000.000 - 2.000.000 7 2.000.000 - 5.000.000 8 5.000.000 - 10.00.000 9 10.000.000 - 50.000.000 0 50.000.000 en hoger - Onbekend

Opdrachtgever: Rijksvastgoedbedrijf Hoofdvestiging, Regio Zuid-West, Korte Voorhout 7, 2511 CW ‘s-Gravenhage, 088-1158000 Architect: Office Winhov, Johan van Hasseltweg 2E1, 1022 WV Amsterdam, 020-6844446 Architect: Inbo Rotterdam, Goudsesingel 66, 3011 KD Rotterdam, 010-4961900

ROTTERDAM d8 Bouwen CBS Beatrix / peuteropvang / speellokaal / gymzaal, na sloop huidige school, aan het Herenoord. Europese aanbesteding met voorafgaande selectie t.b.v. selecteren partij voor de sloop- / bouwkundige- / en installatietechnische werkzaamheden. Beoogd aantal deelnemers maximaal 5. Procedure: Niet openbaar.

Geplande Start 02-2025 Opdrachtgever: Stichting Protestants-Christelijk Basis- en Orthopedagogisch Onderwijs (PCBO), Elzendaal 15, 3075 LS Rotterdam, 010-4191300 Architect: Studio Nuy van Noort, KNSM-laan 53, 1019 LB Amsterdam, 020-2159340 GEGUND

ZWARTEWAAL c9

Bouwen kantoorgebouw (15.000m2) / parkeergarage met 148 parkeerplaatsen / fietsenstalling voor 331 fietsen op vml. locatie EY, na sloop kantoorgebouw, nabij Station Rotterdam Alexander aan de Marten Meesweg. Plan: ‘2024’.

Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: Impact Vastgoed B.V., Westerlaan 62, 3016 CK Rotterdam, 010-2823131 Architect: V8 Architects, Vasteland 8, 3011 BK Rotterdam, 010-4123344

Bouwen 85 grondgebonden koopwoningen in het plan ‘Dorpshart’. Project wordt in 4 fases gebouwd. Project ligt stil. Het valt niet binnen het bestemmingsplan. Startdatum is niet bekend.

Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: VORM Ontwikkeling B.V., Schiehaven 13, 3024 EC Rotterdam, 010-6421300 Architect: Schippers Architecten BNA BV, Javastraat 76, 2585 AS ‘s-Gravenhage, 070-3505751 Hoofdaannemer: Vorm 6D Wonen, Veerweg 165, 3351 HC Papendrecht, 078-6421300

DENHHOORN e9

AMSTERDAM c9

Bouwen geautomatiseerd boekenmagazijn Koninklijke Bibliotheek in de Harnaschpolder tussen de A4 / Noordhoornseweg.

Europese aanbesteding met voorafgaande selectie t.b.v. bouwkundige partij. Beoogd aantal deelnemers maximaal 5. Procedure: Niet-openbaar. Dit betreft een heraanbesteding, zie project ID 541854. Inbo is betrokken voor het technisch ontwerp in samenwerking met Buro Happold.

Geplande Start 04-2025

Bouwen 75 huurappartementen / multifunctionele ruimtes / maatschappelijke voorzieningen / horeca aan de Beethovenstraat. Plan: ‘Tic Tac Toe’.

Geplande Start 01-2025 Projectontwikkelaar: Edwin Oostmeijer Projectontwikkeling BV, Overhoeksparklaan 210, 1031 KC Amsterdam, 06-53930161 Architect: VMX Architecten, Wamberg 35, 1083 CW Amsterdam, 020-6761211

ROTTERDAM f9

Snel relevante bouwberichten vinden?

Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

Architect: DS landschapsarchitecten, Van Ostadestraat 178 hs, 1072 TH Amsterdam, 020-5301252 Hoofdaannemer: Bouwonderneming van Bekkum B.V, Wiekenweg 53, 3815 KL AMERSFOORT, 033-2544222

088-9898301 Architect: Bureau 070, Burgemeester van Karnebeeklaan 6, 2585 BB ‘s-Gravenhage, 070-2190190

HAARLEM c9

Bouwen 4 blokken met 40 huurappartementen / 32 seniorenappartementen (huur) aan de Laning. Nul op de meter woningen.

Architect bekend bij de opdrachtgever.

Geplande Start 09-2024 Hoofdaannemer: Trebbe Bouw B.V., Marconibaan 65, 3439 MR Nieuwegein, 088-2590000

Bouwen 14 hofwoningen / 3 herenhuizen / 22 (split) levelappartementen (De drie Pakhuizen) / 3 midden-koopwoningen / 1 vrije koopwoning (Het Scheepje) / 2 appartementen (allen koop) / ondergrondse parkeergarage / verbouwen oude bakkerij tot 20 sociale huurappartementen t.b.v.

Ymere / daktuinen aanleggen aan de Oostvest / Dijkstraat. Vml. aanbesteding.

Project ‘Fietsznfabriek’. Vml. Nationale aanbesteding.

Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: EFY Group B.V, Hendrik Figeeweg 1 0016, 2031 BJ Haarlem, 023-2052011 Architect: Paul de Ruiter Architects, Valschermkade 36d, 1059 CD Amsterdam, 020-6263244 Hoofdaannemer: Ter Steege Bouw Vastgoed Apeldoorn bv, Surinameweg 10, 7333 PD Apeldoorn, 055-5431222

HLEIDERDORP d7 Bouwen / verbouwen / uitbreiden OBS De Hobbit (1.750 m2)/ kinderdagverblijf aan het Klerkenhof 5 en PCB ‘t Bolwerk (1.790 m2) aan het Klerkenhof 1 naar Integraal Kindcentrum ‘Buitenhof’. Vml. Europese aanbesteding.

Geplande Start 01-2025 Opdrachtgever: Gemeente Leiden, Bargelaan 190, 2333 CW Leiden, 14-071 Architect: Topos Architecten BV, Harderwijkweg 2, 2803 PW Gouda, 0182-394344 Hoofdaannemer: KernBouw Rotterdam B.V., Stolwijkstraat 51, 3079 DN Rotterdam, 088-3232600

BODEGRAVEN c9 Bouwen 17 huurappartementen / 50 koopwoningen (waarvan 4 seniorenwoningen) / aanleggen 123 parkeerplaatsen aan de Overtocht. Plan ‘Vlietkade’. Bestemmingsplan procedure is afgerond. Bouwaanvraag is ingediend.

Geplande Start 02-2025 Projectontwikkelaar: Thunnissen Ontwikkeling B.V, Wipperplein 10, 2103 LR Heemstede, 088-9898303 Hoofdaannemer: Thunnissen Bouw BV, Wipperplein 10, 2103 LR Heemstede,

PUTTERSHOEK c9

‘S-GRAVENHAGE c8 Bouwen 13 koopwoningen / 26 koopappartementen / parkeergarage aan de Groen van Prinstererlaan in het Haagkwartier. Plan: ‘De Groene Prins’. De woningen zijn in verkoop.

Geplande Start 09-2024 Architect: Architektenkombinatie Bos Hofman B.V., Stille Veerkade 35, 2512 BE ‘s-Gravenhage, 070-3636960 Projectontwikkelaar: SDJ Vastgoed, Saturnusstraat 60, 2516 AH ‘s-Gravenhage, 070-3014747 Hoofdaannemer: Van Rhijn Bouw BV, Valkenburgseweg 62, 2223 KE KATWIJK ZH, 071-4016041

LEIDEN f0 Bouwen, na sloop sportcentrum / winkels / kantoren, 350 koop- en huurwoningen / bedrijfsgebouwen / winkels / horeca op locatie Sportcentrum Vlietlijn aan de Zoeterwoudseweg. Project ‘Watergeus’.

Bestemmingsplan procedure is gaande. De sloop start in Q4 2024.

Geplande Start 01-2025 Projectontwikkelaar: FSD Development BV, Frederik Hendrikplein 33, 2582 AX ‘s-Gravenhage, 06-22452694 Architect: Architektenkombinatie Bos Hofman B.V., Stille Veerkade 35, 2512 BE ‘s-Gravenhage, 070-3636960 Hoofdaannemer: De Vries en Verburg Bouw B.V., ‘t Vaartland 8, 2821 LH Stolwijk, 0182-341741

NIEUWERBRUG AAN DEN RIJN c7 Bouwen 8 kwadrantwoningen / 14 twee-onder-één kap woningen / 3 drie-onder-een-kapwoningen / 4 vrijstaande woningen (allen koop) aan de Korte Waarder e.o. Plan: ‘De Brugse Zoom’.

Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: Boer

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

Projectontwikkeling BV, De Bree 13, 2415 BE NIEUWERBRUG, 0348-688221 Hoofdaannemer: Boer Bouw B.V., De Bree 13, 2415 BE Nieuwerbrug aan den Rijn, 0348-688221 Architect: Kokon Architecten & Stedenbouw B.V, Weena 723, 3013 AM ROTTERDAM, 010-4117180 E-Installateur: Velegro Installatietechniek BV, Laan van Snelrewaard 59, 3425 ES SNELREWAARD, 0348-565970 W-Installateur: Blankestijn Installaties B.V, Leidsestraatweg 217, 3443 BT WOERDEN, 0348-422888

HELLEVOETSLUIS f8 Bouwen SMARTLOG distributiecentra DC5 / DC 6 t.b.v. verhuur aan de Voltaweg op het bedrijventerrein Kickersbloem 3. Duurzaam project vanwege streven naar Breeam Very Good certificering. Start bouw n.n.b.

Geplande Start 01-2025 Projectontwikkelaar: David Hart Group (DHG), Maasboulevard 7, 3114 HB Schiedam, 010-4264455 Architect: Convexarchitecten, Piekstraat 31, 3071 EL Rotterdam, 06-11150411 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Vrolijk B.V, Edisonstraat 60, 4816 AX Breda, 076-2092000

HELLEVOETSLUIS f8 Bouwen SMARTLOG distributiecentra DC1 / DC2a/b t.b.v. verhuur aan de Voltaweg op het bedrijventerrein Kickersbloem 3.

Duurzaam project vanwege streven naar Breeam Very Good certificering.

Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: David Hart Group (DHG), Maasboulevard 7, 3114 HB Schiedam, 010-4264455 Architect: Convexarchitecten, Piekstraat 31, 3071 EL Rotterdam, 06-11150411 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Vrolijk B.V, Edisonstraat 60, 4816 AX Breda, 076-2092000 UITVOERING

HUIZEN f8 Bouwen 45 bedrijfsunits verdeeld over 3 gebouwen / aanleggen parkeerplaatsen aan de Havenstraat op bedrijventerrein ‘t Plaveen. Plan: ‘District H’.

Geplande Start 02-2024 Projectontwikkelaar: Herkon BV, Stationspark 100, 3364 DA Sliedrecht, 088-4401020 Architect: RoosRos Architecten, Laurens Jzn. Costerstraat 2, 3261 LH Oud-Beijerland, 0186-691580 E-Installateur: Elmon BV, Energieweg 6, 2964 LE GROOT-AMMERS, 0184-608888 W-Installateur: Hol Installatietechniek, Veenweideweg 9, 2957 LD NIEUW LEKKERLAND, 0184-683300 Hoofdaannemer: Bouwonderneming Stout BV, Stationspark 1100, 3364 DA Sliedrecht, 088-4401000

GOUDA a7 Renoveren woonzorgcentrum Huize Winterdijk / bouwen 10 zorgkamers aan de Winterdijk.

Geplande Start 03-2024 Opdrachtgever: Stichting Huize Winterdijk, Winterdijk 8, 2801 SJ GOUDA,

0182-680000 Hoofdaannemer: Davelaar Bouwbedrijf BV, De Nort 3, 3931 NE WOUDENBERG, 033-2866916 Architect: Buro De Haan BDH, Achthoevenweg 34A, 7951 SK Staphorst, 0522-468127

AMSTERDAM c9 Bouwen 85 koopappartementen / BSO kinderdagverblijf / horeca / ondergrondse parkeergarage aan de Rijnlandlaan / Cornelis Lelylaan in plan ‘Tikkertje Trap’, deelplan ‘Cornelis. Project wordt gebouwd op kavel E van het Podiumgebied’. Op 11 april 2024 is het hoogste punt bereikt.

Geplande Start 11-2022 Projectontwikkelaar: BuildingForLife, WG-plein 75, 1054 RB Amsterdam, 020-3318503 Architect: Faro Architecten B.V., Lisserweg 487d, 2165 AS Lisserbroek, 0252-414777 Architect: Van Bergen Architectura, WG-plein 75, 1054 RB Amsterdam, 06-58968896 Architect: Bureau Rowin Petersma, Van Reenenstraat 17, 1051 JA Amsterdam, 020-4860118 Projectontwikkelaar: Heutink Ontwikkeling en Bouw Genemuiden B.V., Sisalstraat 1, 8281 JJ GENEMUIDEN, 038-3854344 Hoofdaannemer: Heutink Ontwikkeling en Bouw Genemuiden B.V., Sisalstraat 1, 8281 JJ GENEMUIDEN, 038-3854344 E-Installateur: Smit Elektrotechniek B.V., Bellstraat 3, 1131 JV Volendam, 0299-363889 W-Installateur: Steboma Ventilatietechniek B.V, Kagerweg 31, 1948 PP Beverwijk, 0251-267010 W-Installateur: Bogro Snelrewaard B.V., Laan Van Snelrewaard 57, 3425 ES SNELREWAARD, 0348-566000

HEERHUGOWAARD c7 Bouwen 30 zorgappartementen met dagbesteding in de wijk Vaandel Zuid aan de De Banier. Onderdeel van project ‘Hugo’s tuin’.

Geplande Start 12-2023 Opdrachtgever: Stichting Philadelphia Zorg, Wijersstraat 1, 3811 MZ Amersfoort, 033-7602000 Hoofdaannemer: Ter Steege Bouw Vastgoed Apeldoorn bv, Surinameweg 10, 7333 PD Apeldoorn, 055-5431222 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Ted Groot BV, Coulombstraat 8, 1704 SP HEERHUGOWAARD, 072-5717408 Projectontwikkelaar: CittaNova Planontwikkeling B.V, Stadseiland 34, 8243 HT LELYSTAD, 06-11111595

ZANDVOORT e6 Bouwen reddingsbrigade Post Zuid op het strand langs de Boulevard Paulus Loot.

Geplande Start 11-2023 Opdrachtgever: Gemeente Zandvoort, Swaluestraat 2, 2042 KB Zandvoort, 023-5740100 Architect: AG Architecten BV, Nijverheidsweg 50 A, 2031 CP Haarlem, 023-5316964 Hoofdaannemer: Ooijevaar Bevlogen Bouwers, Toermalijnstraat 10, 1812 RL Alkmaar, 072-5118696

24

Bouwberichten

E-Installateur: Visser Elektrotechniek BV, Havenstraat 9, 1948 NP Beverwijk, 0251-279999 W-Installateur: Centragas Van Galen B.V, Mollerusweg 2-6, 2031 BZ HAARLEM, 023-5513838

GOUDA c9 Bouwen 156 sociale huurappartementen (30 worden gehuurd door Ipse de Bruggen) / 550 m2 bedrijfsruimte / 2 fietsenstallingen / aanleggen 50 parkeerplaatsen aan de Burgemeester Jamessingel. Project ‘De Koploper’.

Geplande Start 12-2022 Architect: Studio Leon Thier, Zuidlarenstraat 57, 2545 VP ‘s-Gravenhage, 070-3584000 Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Zuid West B.V, Rotterdam Airportplein 21, 3045 AP Rotterdam, 010-2808700 W-Installateur: Bogro Snelrewaard B.V., Laan Van Snelrewaard 57, 3425 ES SNELREWAARD, 0348-566000 E-Installateur: Schipper Electrotechniek, Langeweg 14, 3244 BH Nieuwe-Tonge, 0187-651777

PIJNACKER c9 Bouwen 320 woningen waaronder 132 sociale huur- / 90 midden- / 8 vrije sector huurappartementen / ca. 100 koopwoningen / maisonettes / stadswoningen verdeeld over 4 woonblokken / parkeergarage tussen de Klapwijkseweg en de metrolijn / Hofpleinpad. Project ‘WijCK ‘, nieuwbouwwijk ‘Centrumlijn Noord’. Vml. Europese aanbesteding. Architecten ZUS en We architecten zijn de architecten van de SmartDock.

Geplande Start 01-2024 Projectontwikkelaar: Dura Vermeer Bouw Zuid West B.V, Rotterdam Airportplein 21, 3045 AP Rotterdam, 010-2808700 Architect: WE architecten, Leen Jongewaardkade 31, 1031 HS Amsterdam, 020-3080019 Architect: Studio Komma, Kerkhoflaan 11 a, 2585 JB ‘s-Gravenhage, 070-2211169 Architect: Meesvisser, Abram Dudok van Heelstraat 3, 1096 BE Amsterdam, 020-7371742 Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Zuid West B.V, Rotterdam Airportplein 21, 3045 AP Rotterdam, 010-2808700 Architect: ZUS Zones Urbaines Sensibles, Schiekade 189, 3013 BR Rotterdam, 010-2339409 W-Installateur: Visser’s Installatiebedrijf B.V, Waalstraat 20, 3087 BP ROTTERDAM, 010-4280066 W-Installateur: Giesbers Rotterdam Bouw B.V, Schuttevaerweg 79, 3044 BA Rotterdam, 010-2620122 E-Installateur: A&B Electrotechniek Zuid-Beijerland BV, Jan van der Heydenstraat 9, 3284 WB Zuid-Beijerland, 0186-662456

AMSTERDAM c0 Bouwen 2 torens (kantoor-/ woontoren) met 200 huurappartementen (14.296 m2) / kantoren (35.672 m2) / commerciële ruimten / horeca / filmhuis / supermarkt / ondergrondse parkeergarage op het braakliggende terrein aan de Florence Pricehof / Hildegard von Bingenstraat / Jaddanbaikade op de Zuidas. Project ‘The Pulse’.

Duurzaam project vanwege volledig zelfvoorzienend / energieneutraal EPC 0 / BREEAM Certificaat ‘Outstanding’ / WKO / WTW / klimaatplafonds / WELL Platinum.

Eteck realiseert samen met Schouten Techniek een duurzame all-electric WKO-installatie.

Geplande Start 09-2021 Projectontwikkelaar: VORM Ontwikkeling B.V., Schiehaven 13, 3024 EC Rotterdam, 010-6421300 Architect: MVSA B.V., Moermanskkade 600, 1013 BC Amsterdam, 020-5319800 Architect: VMX Architecten, Wamberg 35, 1083 CW Amsterdam, 020-6761211 Hoofdaannemer: VORM Bouw B.V, Schiehaven 13, 3024 EC Rotterdam, 010-6421300 W-Installateur: Eteck B.V, Coenecoop 12, 2741 PG WADDINXVEEN, 0182-621600 W-Installateur: Schouten Techniek, De Marowijne 47, 1689 AR ZWAAG, 0229-291500 E-Installateur: De Bosman Bedrijven B.V, Heliumweg 38, 3812 RE AMERSFOORT, 033-4699199 W-Installateur: De Bosman Bedrijven B.V, Heliumweg 38, 3812 RE AMERSFOORT, 033-4699199 W-Installateur: De Groot Installatiegroep Emmen, Phileas Foggstraat 8, 7821 AK EMMEN, 0591-613344 Projectontwikkelaar: EDGE Technologies, Fred. Roeskestraat 115, 1076 EE Amsterdam, 088-1701000

LEIDEN f7 Bouwen 7 waterwoningen / 13 appartementen (allen koop) aan de Haagweg. Plan ‘De Molen’.

Geplande Start 04-2024 Projectontwikkelaar: Du Prie Bouw en Ontwikkeling BV, Admiraal Banckertweg 23, 2315 SR LEIDEN, 071-5222919 Architect: Architectenbureau van Manen BV, Atjehweg 9, 2202 AM Noordwijk, 071-3617200 Hoofdaannemer: Du Prie Bouw en Ontwikkeling BV, Admiraal Banckertweg 23, 2315 SR LEIDEN, 071-5222919

LEIDERDORP c9 Bouwen 92 sociale huurappartementen aan de Pinksterbloem. Plan: ‘Pinksterbloem.

Geplande Start 12-2023 Architect: Architectenbureau Ab Veerbeek, Friendshipring 25, 2631 MH Nootdorp, 06-28429593 Hoofdaannemer: Bouwonderneming

ADVERTENTIE

6LOER Wand- en plafondsystemen met zekerheid en kwaliteit!

www.boeve-afbouw.nl.

Tel. 0572 - 372122

Stout BV, Stationspark 1100, 3364 DA Sliedrecht, 088-4401000 E-Installateur: A&B Electrotechniek Zuid-Beijerland BV, Jan van der Heydenstraat 9, 3284 WB Zuid-Beijerland, 0186-662456 W-Installateur: Werkendamse Verwarmings Industrie, Ir. Blankenstraat 6, 4251 NR WERKENDAM, 0183-502744

REEUWIJK c7 Bouwen 30 duurzame sociale huurappartementen verdeeld over 3 complexen aan de Raadhuisweg.

Geplande Start 03-2024 Hoofdaannemer: De Langen & Van den Berg Vastgoed BV, Smederijstraat 35, 2861 GP Bergambacht, 0182-351759 Opdrachtgever: Woningbouwvereniging Reeuwijk, Koningin Wilhelminahof 6, 2811 SZ REEUWIJK, 0182-394593 Architect: FKG Architecten aan de Zaan BNA, Stationsstraat 21, 1541 LE Koog Aan De Zaan, 075-6474999 E-Installateur: Rehorst Electrotechniek BV, Transportstraat 12, 2861 DZ BERGAMBACHT, 0182-351371 W-Installateur: Dorst Installatietechniek, Pascal 21-23, 3241 MB Middelharnis, 0187-484343

Oost ONTWERP

UTRECHT e6 Bouwen, na sloop, buurtcentrum aan de Sint-Ludgerusstraat. Duurzaam project vanwege gasloos bouwen. Aanbesteding t.b.v. selecteren aannemer. Procedure: openbaar.

Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: Gemeente Utrecht, Stadsplateau 1, 3521 AZ Utrecht, 14-030 Architect: Architectuur Studio Kuiper B.V., Verlengde Molenweg 13, 3604 DA MAARSSEN, 0346-830138

VORDEN f5 Verbouwen / uitbreiden brandweerkazerne aan de Rondweg.

Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: Gemeente Bronckhorst, Elderinkweg 2, 7255 KA Hengelo (Gld), 0575-750250 Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE ZELHEM, 0314-624348

HENGELO f5 Verbouwen / uitbreiden brandweerkazerne aan de Zelhemseweg.

Geplande Start 10-2024 Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE ZELHEM, 0314-624348 Opdrachtgever: Gemeente Bronckhorst, Elderinkweg 2, 7255 KA Hengelo (Gld), 0575-750250

STEENDEREN f5 Verbouwen / uitbreiden brandweerkazerne aan de Doctor A. Ariensstraat.

Geplande Start 09-2024

Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE ZELHEM, 0314-624348 Opdrachtgever: Gemeente Bronckhorst, Elderinkweg 2, 7255 KA Hengelo (Gld), 0575-750250

EIBERGEN c6 Renoveren / verduurzamen 56 sociale huurwoningen aan de Meidoornstraat e.o.

Geplande Start 09-2024 Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE ZELHEM, 0314-624348

URK c6 Bouwen, na sloop zalencentrum Het Irene, appartementencomplex (huur / koop/ aantal n.n.b.) aan de Wijk 8-85. De sloop start in 2025. Het project bevindt zich nog in een zeer prille voorlopig ontwerp fase.

Geplande Start 08-2025 Opdrachtgever: Dayseaday Fresh BV, Schulpengat 9, 8321 WC URK, 0527-684684 Architect: H2W architecten BNA, Wijk 1, 8321 EN Urk, 0527-687881

HENGELO c7 Bouwen 29 parkappartementen (huur / koop n.n.b.) / ca. 42 parkeerplaatsen op het vml. sportveld aan de Oldenzaalsestraat. Plan: ‘Wemenpark’, deelplan Parkappartementen, fase 1 Wemenpark deelgebied ‘Het Badhuis’ staat onder project ID 296389.

Geplande Start 04-2025 Projectontwikkelaar: Domain Vastgoed BV, Deldenerstraat 360, 7555 AR HENGELO, 074-2917131 Architect: FONS B.V., Oosterveldsingel 53, 7558 PJ Hengelo (O), 074-2421111

RENKUM e5 Renoveren / uitbreiden kerk aan de Utrechtseweg.

Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: Protestantse Gemeente te Renkum-Heelsum, Utrechtseweg 93, 6871 DP Renkum, 0317-316720 Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE ZELHEM, 0314-624348

HAARLO a7 Uitbreiden zorgcomplex De Berkelhof met 24 eenheden aan de Haarlosesteeg.

Geplande Start 12-2024 Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE ZELHEM, 0314-624348

NIEUWEGEIN a7 Bouwen 18 appartementen voor jongeren met een verstandelijke beperking / gezamenlijke leefkeuken / ontmoetingsruimte / fietsenstalling / aanleggen 9 parkeerplekken aan de Emmaweg. Startdatum is niet definitief. Project ‘De Pinguïn’.

Geplande Start 02-2025 Architect: HevoFame, Burgemeester Roelenweg 40, 8021 EW Zwolle, 038-4258101 Opdrachtgever: Stichting Wooninitiatief Huis Mandala, Donkeregaarde 3436 ZH, 84 Nieuwegein,

Bouwberichten

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

VREELAND e7 Bouwen MFC Vreeland met dorpshuis / gymzaal / 5 vrije sector huurwoningen aan de Fetha. DO fase. De gemeenteraad dient nog een besluit te nemen over dit project (begin juli 2024). Hierna zal mogelijk de planologische procedure worden opgestart en de aanbesteding worden opgestart.

Geplande Start 02-2025 Opdrachtgever: Gemeente Stichtse Vecht, Endelhovenlaan 1, 3601 GR MAARSSEN, 14-0346 Architect: Heren 5 Architecten bv bna, tt. Vasumweg 152, 1033 SH Amsterdam, 020-5550155

APELDOORN c0 Bouwen ca. 450 woningen (aantal huur/ koop n.n.b.) / 10.000m2 winkelruimte / 3000m2 kantoorruimte / hotel met ca 100 kamers / 500m2 centrumvoorzieningen (huisartsenpost) / horeca / park aan de Oranjerie. Project ‘Stadspark Oranjerie’, herontwikkeling winkelcentrum De Oranjerie. De woontoren is geschrapt uit het oorspronkelijke plan. Bestemmingsplanprocedures gaande; vaststelling mogelijk rond de zomer 2024 Geplande Start 03-2025 Projectontwikkelaar: Bridges Real Estate, Maliebaan 8, 3581 CM Utrecht, 030-2045014 Architect: ZZDP Architecten B.V., Valschermkade 37D, 1059 CD Amsterdam, 020-6471881

ZELHEM, 0314-624348 Hoofdaannemer: De Naobers, Kryptonstraat 12, 7031 GG Wehl, 0314-361716

ALMELO c8 Bouwen 38 koopwoningen bestaande uit 12 twee-onder-een-kapwoningen / 12 rijwoningen / 14 levensloopbestendige woningen in de wijk Rumerslanden aan de Bevrijdingslaan. Plan Rumerslanden, fase 1. De woningen van fase 1 zijn in verkoop. Zie ook voor het totaalproject ID 558471.

Geplande Start 11-2024 Hoofdaannemer: Nijhuis Bouw B.V, Molendijk Noord 92a, 7461 JE Rijssen, 0548-535445 Projectontwikkelaar: Nijhuis Bouw B.V, Molendijk Noord 92a, 7461 JE Rijssen, 0548-535445 Architect: IAA Architecten, De Coöperatie 15, 7514 JK Enschede, 053-4804444

SCHALKHAAR c6 Bouwen 12 koopwoningen aan de Prinses Beatrixlaan. Procedures gaande.

Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: Nikkels Projecten BV, Zuiderlaan 1, 7391 TZ Twello, 0571-277800 Hoofdaannemer: Nikkels Bouwbedrijf BV, Zuiderlaan 1, 7391 TZ Twello, 0571-277800 Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE ZELHEM, 0314-624348

EPE d9 Renoveren / verbouwen (5500 m2) / uitbreiden (1400 m2), na gedeeltelijke sloop, schoolgebouw t.b.v. ‘RSG Noord Oost Veluwe’ aan de Schotweg. Vml. Europese aanbesteding t.b.v. bouwkundige werkzaamheden / elektrotechnische werkzaamheden / werktuigbouwkundige werkzaamheden. Procedure: niet-openbaar.

Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: RSG N.O.-Veluwe, Schotweg 1, 8162 GM EPE, 0578-612094 Architect: Sec. Architecten, IJsselkade 51, 8261 AG Kampen, 038-3333340 Hoofdaannemer: Rots Bouw B.V, Broekstraat 24, 7122 LC Aalten, 0543-495010

DEVENTER c7 Bouwen 16 koopwoningen (w.o. 9 rij- / 2 twee-onder-eenkap- / 4 levensloopbestendige woningen / in de wijk Steenbrugge in de buurt Zwermdorp aan de rand van het Zandweteringspark / Wechelerweg. Project ‘De Groene Gaard’. De verkoop van de woningen is gestart op 18 januari 2024.

Geplande Start 09-2024 Hoofdaannemer: Reinbouw B.V., Industrielaan 8, 6951 KG Dieren, 0313-491949 Projectontwikkelaar: Reinbouw Vastgoed B.V., Industrielaan 8, 6950 AA Dieren, 0313-49 19 29 Architect: I’M Architecten, Bergpoortstraat 59, 7411 CL Deventer, 0570-613291 UITVOERING

GEGUND

ZUTPHEN e6

UTRECHT c9

UTRECHT c8

Renoveren / verbouwen / uitbreiden bestaande accommodatie ZVV De Hoven tot ‘Buurthuis De Hoven’ aan de Molenweg 36 in de wijk De Hoven. Het project loopt vertraging op vanwege financiële belemmeringen en procedures.

Geplande Start 02-2025 Opdrachtgever: Stichting Buurthuis de Hoven, Weg naar Voorst 75, 7205 CM Zutphen, 06-20496944 Architect: Visser en Withag Architecten bna, ‘s-Heerenbergseweg 20/A, 7038 CC Zeddam, 0314-653177 Hoofdaannemer: Christiaans Bouwbedrijf B.V, Weg naar Voorst 184, 7205 CW ZUTPHEN, 0575-513866

Verbouwen / transformeren vml. KPN Datacenter met 126 zelfstandige studentenstudio’s / 80 onzelfstandige studentenkamers (allen huur) aan de Burgemeester Fockema Andreaelaan. Project ‘Boabab, De Kwekerij’, fase III. BREEAM ‘Very Good’.

Geplande Start 11-2022 Projectontwikkelaar: Jebber B.V, Helling 14, 3523 CC UTRECHT, 030-7600460 Hoofdaannemer: Van Mierlo Dinkq B.V., Klopperman 4, 2292 JD Wateringen, 088-7141414 Architect: MOR Studio B.V., Willem Buytewechstraat 45, 3024 BK Rotterdam, 06-34059490

Bouwen, na sloop 3 woningen / winkels, 13 studio’s (sociale huur) / 32 huurappartementen waarvan 1 woon werk woning (atelier) aan de Gansstraat. Plan ‘The Goose’.

Startdatum is n.n.b.

Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: Vireo Vastgoed, Gaslaan 11, 3603 CN MAARSSEN, 06-10896244 Architect: Vocus Architecten, Bussummergrindweg 1 C, 1406 NZ Bussum, 035-6989135 Hoofdaannemer: Vink Bouw Nieuwkoop B.V, Nieuwveenseweg 55, 2421 LB Nieuwkoop, 0172-520260

VEENENDAAL c7 Bouwen 21 koopwoningen in de wijk Groenpoort in de buurt De Wilgen in het plan ‘Radiks’. Verkoop is medio april 2024 gestart.

Geplande Start 09-2024 Hoofdaannemer: Kelderman Bouw BV, Zuiderkade 7, 6718 PE EDE GLD, 0318-519073 Projectontwikkelaar: Latei projectontwikkeling, Stadsring 139, 3817 BA Amersfoort, 033-4605500 Architect: Jan Bloemendal, Hoogstraat 24B2, 3862 AL NIJKERK, 06-29357592

TERBORG c5 Renoveren / verduurzamen 28 sociale huurwoningen aan het Oranjehof.

Geplande Start 06-2024 Architect: Architektengroep Gelderland BV, Hummeloseweg 16, 7021 AE

ELST c9 Bouwen 8 twee kamer appartementen / 9 drie kamer appartementen / 12 hoekwoningen / 17 tussenwoningen / 4 twee-onder-een-kapwoningen / 3 vrijstaande woningen (allen koop) / 6 sociale huurwoningen aan de Marathon. Amvest en BPD zijn verenigd in Ontwikkelcombinatie De Pas BV. Project: ‘De Pas Fase 1’. Architect bekend bij ontwikkelaar. Zie hoofdproject Project ID: 535113.

Geplande Start 05-2024 Projectontwikkelaar: BPD, regio NoordOost en Midden (NOM), De Brand 30, 3823 LK Amersfoort, 033-4534111 Projectontwikkelaar: Amvest B.V., Zeeburgerkade 1184, 1019 VK Amsterdam, 020-4301212 Hoofdaannemer: Trebbe Bouw B.V., Marconibaan 65, 3439 MR Nieuwegein, 088-2590000

KAMPEN c8 Verbouwen / transformeren rijksmonument (vml. HBS) tot 59 zorgappartementen aan het Engelenbergplantsoen.

25

Geplande Start 05-2023 Opdrachtgever: Myosotis Verpleeg- en Reactiveringscentrum / IJsselheem, Engelenbergplantsoen 3, 8266 AB KAMPEN, 088-3394400 Projectontwikkelaar: Schavast B.V., Hanzeweg 21, 8061 RC HASSELT, 038-4771741 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Salverda BV, Industrieweg 13, 8084 GS ‘t Harde, 0525-651666 E-Installateur: Installatiebedrijf Boer en Van Veen Kampen B.V, Ambachtsstraat 25, 8263 AJ KAMPEN, 038-3312800 W-Installateur: Van der Sluis Woningbouw B.V., Kamperzeedijk 107, 8281 PD Genemuiden, 038-3446555 Architect: De Bruin Architecten B.V. BNA, Veerallee 38, 8019 AD Zwolle, 038-4541675

SOESTERBERG g7 Bouwen Sociaal Cultureel Centrum / zalen / gemeenschappelijke ruimten / horeca / verbouwen bibliotheek in de plint aan het Den Berghplein. Voor het appartementencomplex zie ook ID 507808.

Geplande Start 03-2024 Architect: KdV architectuur, Floralaan West 189, 5644 BK Eindhoven, 040-2430885 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van den Hengel BV, Veldweg 2b, 3764 CP Soest, 035-6092222 Opdrachtgever: Gemeente Soest, Raadhuisplein 1, 3762 AV Soest, 035-6093411 E-Installateur: RDM Techniek B.V., Binnendelta 13 h, 1261 WZ Blaricum, 035-3031340 W-Installateur: Reijerse BV, Laanstraat 20/A, 3762 KD SOEST, 035-6013324

Zuid ONTWERP

REEK e7 Bouwen multifunctionele sport- en spelaccommodatie aan de Monseigneur Suijsstraat. Aanbesteding t.b.v. selecteren aannemer. Procedure: niet openbaar.

Geplande Start 11-2024 Opdrachtgever: Stichting Sport en Spel Reek, Monseigneur Suijsstraat 1, 5375 AE Reek, Architect: SORS Architecten B.V., Rijksweg 50, 5374 RB Schaijk, 06-31181917

ADVERTENTIE

%UXJJHQ SRQWRQV HQ 5R5R YHUKXXUEHGULMI 1HHP FRQWDFW PHW RQV RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %UXLVWHQVLQJHO 'HQ %RVFK 7 ) ( VDOHV#UHWUREULGJH FRP , UHWUREULGJH FRP

26

Bouwberichten

HELMOND c9 Bouwen 106 koopwoningen aan de Engelbrechthoek / Heelwardhoek / Vinkhoek / Ermgardhoek / Daamhoek / Hubrechthoek / Goderthoek. Plan ‘Hazenwinkel 2”.

Geplande Start 09-2024 Architect: Scala Architecten, Assendelftstraat 11a, 2512 VS ‘s-Gravenhage, 070-3638476 Projectontwikkelaar: Cedrus Vastgoed BV, Geeneindseweg 12, 5708 BB Helmond, 06-51315563 Projectontwikkelaar: Adriaans Groep Brandevoort B.V., Geeneindseweg 12, 5708 BB Helmond, 0492-476262 Architect: Omni Architecten B.V, Bunderstraat 107, 5481 KC Schijndel, 073- 5492409 Architect: Pauwert Architectuur, Jeroen Boschlaan 1, 5642 AP Eindhoven, 040-2812782

BREDA c9 Bouwen ca. 189 appartementen (110 huur / koop / verdeling n.n.b. / 75 sociale huur) / 54 zorgappartementen (huur) aan de Bernard de Wildestraat. Bestemmingsplanfase.

Geplande Start 09-2024 Projectontwikkelaar: AM B.V., Ptolemaeuslaan 80, 3528 BP Utrecht, 030-6097222 Architect: Martens Willems & Humblé architecten, Gerechtigheidslaan 46, 6226 CH Maastricht, 043-3623444

BOXTEL c0 Bouwen 26 koopwoningen (16 twee-onder-een-kapwoningen / 10 rijwoningen in 2 blokken met elk 5 huizen) aan de Laan van Selis in het ‘Heem van Selis’, fase 6.

Geplande Start 01-2025 Architect: E & V architectuur en bouwtechniek B.V., Obrechtstraat 33, 5344 AT Oss, 0412-650292 Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf van Peer B.V., IJsselstraat 47, 5347 KG OSS, 0412-624252 GEGUND

VEGHEL f8 Verbouwen boerderij (hoofdgebouw) tot 6 koopwoningen / verbouwen schuren tot 36 koopwoningen aan de Buitendreef in Veghels Buiten. Plan: ‘Catharinahoeve’.

Cedrus stelt geen prijs op acquisitie. De woningen gaan augustus / september 2024 in verkoop.

Geplande Start 03-2025 Architect: Pauwert Architectuur, Jeroen Boschlaan 1, 5642 AP Eindhoven, 040-2812782 Projectontwikkelaar: Bloom Vastgoed B.V., Geeneindseweg 12, 5708 BB Helmond, 06-51315563 Projectontwikkelaar: Cedrus Vastgoed BV, Geeneindseweg 12, 5708 BB Helmond, 06-51315563

Hoofdaannemer: Hoedemakers Bouw en Ontwikkeling, De Grote Elst 40, 5246 JP ROSMALEN, 073-6410814

BERKEL-ENSCHOT c7 Bouwen 15 grondgebonden huurwoningen t.b.v. senioren aan het Heuneind. Project ‘Voorhof.’ De woningen worden gebouwd volgens Heijmans’ eigen Woonconcept (Heijmans Huismerk). Prefab bouw.

Geplande Start 10-2024 Hoofdaannemer: Heijmans Hoofdkantoor, Graafsebaan 65, 5248 JT ROSMALEN, 073-5435111 Architect: Heijmans Hoofdkantoor, Graafsebaan 65, 5248 JT ROSMALEN, 073-5435111

LIEMPDE c8 Bouwen 8 beneden- bovenwoningen (huur) / 18 semibungalows (koop) / 1 vrijstaande woning (koop) tussen de Kerkheiseweg / Bergstraat / Boxtelseweg. Plan: ‘Kerkweide oost’.

Geplande Start 09-2024 Opdrachtgever: LL Vastgoed B.V., Burgemeester Krollaan 87, 5707 BB Helmond, 06-28974449 Projectontwikkelaar: Lijn Ontwikkeling B.V., Stationsstraat 87, 5281 GC Boxtel, 06-23384330 Architect: JYB Architecten, Rubenslaan 8 A, 5143 GB Waalwijk, 06-44750775 Hoofdaannemer: BurgtBouw BV, Hendrik Mesdagstraat 6, 5753 DA DEURNE, 0493-315050 UITVOERING

HULST f0 Bouwen XXL distributiecentrum / kantoor / aanleggen 1000 parkeerplaatsen op bedrijvenpark Hogeweg aan de Wijngaardstraat. Gefaseerde bouw, fase 1: (66.500 m2) / fase 2: (51.500 m2). Project ‘Park 34 Crossings (DC Hulst)’. BREEAM Very Good Certificaat. Oplevering fase 1 in de loop van Q2 2024.

Geplande Start 03-2023 Hoofdaannemer: Hercuton B.V., Touwslager 2, 5253 RK Nieuwkuijk, 088-2053400 Projectontwikkelaar: Over Engh Vastgoed B.V., Henriëtte Bosmanslaan 37, 3055 WG Rotterdam, 06-53909750 Architect: Hercuton B.V., Touwslager 2, 5253 RK Nieuwkuijk, 088-2053400

WEERT f7 Bouwen bedrijfspand t.b.v. Elsto Smart Solutions op Kampershoek 2.0 aan de Via Raeka 11.

Geplande Start 02-2024 Architect: Derckx Weert BV, Oude Graaf 2, 6002 NL Weert, 0495-580000 Hoofdaannemer: Derckx Weert BV, Oude Graaf 2, 6002 NL Weert, 0495-580000 Opdrachtgever: Elsto Smart Solutions,

Copernicusstraat 11 E, 6003 DE Weert, 088-7865460

HOLTUM c7 Bouwen 14 grondgebonden koopwoningen aan de Munnikstraat / Aan de Munnik.

Geplande Start 07-2023 Hoofdaannemer: Vlassak Aannemingsmaatschappij BV, ‘t Inne 14, 6021 DA Budel, 0495-491229 Architect: Architectenbureau Boosten Rats BNA, Sint Maartenslaan 14, 6221 AX Maastricht, 043-3254061 Projectontwikkelaar: Mulleners Vastgoed BV, Nieuwe Markt 52, 6101 CV ECHT, 0475-418020 E-Installateur: Bergmans en Wijnen Elektro BV, Rijksweg 60, 6286 AH WITTEM, 043-4512244 W-Installateur: Rodrie Ventilatietechniek BV, De Giesel 6, 6081 PH HAELEN, 0475-390330

‘S-HERTOGENBOSCH f9 Verbouwen vml. kantoorgebouw ‘AAG’ tot 73 dure en middeldure huurappartementen aan Het Wielsem. Vanaf mei 2025 wordt het gebouw opgetopt met 1 bouwlaag. Project ‘De Bourgondiër’.

Geplande Start 01-2024 Projectontwikkelaar: Borgdonck O.G. B.V., Broekstraat 2, 5386 KD Geffen, 073-5340400 Projectontwikkelaar: SMT Bouw & Vastgoed, Hambakenwetering 5, 5231 DD ‘s-Hertogenbosch, 073-6924444 Architect: Penners Architectuur, Empelse Schans 5, 5235 AC ‘s-Hertogenbosch, 073-8886835 Hoofdaannemer: SMT Bouw & Vastgoed, Hambakenwetering 5, 5231 DD ‘s-Hertogenbosch, 073-6924444 W-Installateur: MG Vloerverwarming, Ambachtweg 12, 5731 AG Mierlo, 0887780050

EINDHOVEN c9 Bouwen 179 vrijstaande koopwoningen op de hoek Buitendreef / Panorama in de wijk Plateau. Project ‘Blixembosch Buiten’, deelplan Het Plateau’. Project wordt in 3 fases uitgevoerd. Fase 1 en 2 zijn opgeleverd.

Geplande Start 06-2021 Projectontwikkelaar: Hurks bouw & vastgoedontwikkeling, Pastoor Petersstraat 3, 5612 WB Eindhoven, 040-2626200 Projectontwikkelaar: BPD, regio Zuid, Kronehoefstraat 72, 5622 AC Eindhoven, 040-2659859 Hoofdaannemer: Hurks bouw & vastgoedontwikkeling, Pastoor Petersstraat 3, 5612 WB Eindhoven, 040-2626200 E-Installateur: KSO installaties B.V, Vliedberg 3, 3356 GA Papendrecht, 078-6428039 W-Installateur: Breman Zuid-Holland, Vlaardingweg 18, 3044 CK Rotterdam, 010-4624055

ADVERTENTIE

DIRECT UIT VOORRAAD LEVERBAAR: Betonmortel in Friesland en randgebieden, stampbeton en stelspecie Betonplaten o.a. 200x200 cm en 325x250 cm voor bouwwegen Megablokken in diverse afmetingen Voorgespannen heipalen in diverse afmetingen www.dambeton.nl Tel. 0566 651 575

Noord ONTWERP

NES g9 Bouwen hotel met ca. 120 kamers op locatie

vml. zwembad Aqua Plaza aan de Molenweg 18.

Geplande Start 11-2024 Projectontwikkelaar: Kontour Vastgoed Nederland B.V., Abe Lenstra boulevard 50-1, 8448 JB Heerenveen, 0513-745016 Architect: MVSA B.V., Moermanskkade 600, 1013 BC Amsterdam, 020-5319800

MARUM c7 Bouwen 18 levensloopbestendige woningen / 6 tiny houses (allen koop), na sloop huidige christelijke basisschool De Bron aan de Molenstraat. Stichting Knarrenhof wenst geen acquisitie na aanleiding van dit bericht.

Plan: ‘De Meerborg’.

Geplande Start 03-2025 Opdrachtgever: Stichting Knarrenhof Nederland, Eemlaan 72, 8032 EB Zwolle, 06-38821162 Architect: Inbo Amsterdam, Koningin Wilhelminaplein 29, 1062 HJ Amsterdam, 020-4212422 GEGUND

DELFZIJL c7 Bouwen 14 halfvrijstaande koopwoningen aan de Ubbenslaan.

Geplande Start 04-2025 Projectontwikkelaar: VDM Woningen B.V, De Buorren 40A, 9289 HH Drogeham, 0512-571234 Architect: VDM Woningen B.V, De Buorren 40A, 9289 HH Drogeham, 0512-571234 Hoofdaannemer: VDM Woningen B.V, De Buorren 40A, 9289 HH Drogeham, 0512-571234

LEEUWARDEN c9 Bouwen 41 stadswoningen / 32 koopappartementen aan de Boksumerdyk / Hendrik Algraweg. Plan: ‘Havenstad deelplan Haveneiland’. Onderdeel van totaalplan Middelsee project ID: 537171.

Geplande Start 03-2025 Projectontwikkelaar: Slokker Vastgoed B.V. vestiging Zwolle, Zwartewaterallee 44, 8031 DX Zwolle, 038-8537032 Hoofdaannemer: Lont, De Wissel 19, 9076 PT St.-Annaparochie, 0518-409393 Architect: De Zwarte Hond Architecten, Hoge der A 11, 9712 AC Groningen, 050-3134005

VALTHERMOND c6 Bouwen 8 huurwoningen aan de Roelof Tuinstraat. Dit project wordt een pilot voor circulaire woningbouw in project ‘Drenthe woont circulair’ van een consortium van 6 woningbouwcorporaties in Drenthe.

Geplande Start 05-2024 Architect: LKSVDD architecten, Lonnekerspoorlaan 114-d, 7523 JM Enschede, 053-7400777 Hoofdaannemer: Trebbe Bouw B.V., Tubantiasingel 63, 7514 AB Enschede, 088-2590000

NORG c7 Bouwen 1 vrijstaande woning / 16 half vrijstaande woningen aan de Lange Akker.

Project ‘Oosterveld, fase 3’. Vml. Europese aanbesteding. Procedure: niet-openbaar.

Startdatum is nog niet bekend.

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

Geplande Start 06-2024 Projectontwikkelaar: Hegeman Ontwikkeling, Bornerbroeksestraat 155, 7601 BG Almelo, 0546-454541 Architect: Jan Bloemendal, Hoogstraat 24B2, 3862 AL NIJKERK, 06-29357592 Hoofdaannemer: Hegeman Bouwgroep Almelo, Bornerbroeksestraat 155, 7601 BG Almelo, 0546-454541

LEEUWARDEN c8 Bouwen 42 koop eengezinswoningen / 1 vrijstaande koopwoning aan de Redbadwei in het plan ‘Middelsee’, deelplan ‘Wetterhiem’. Project loopt vertraging op. Het project wordt herontwikkeld. Startdatum is nog onbekend.

Geplande Start 11-2024 Projectontwikkelaar: Frisoplan B.V, Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG Sneek, 0515-429999 Architect: dok architecten, Kraanspoor 34, 1033 SE Amsterdam, 020-3449700 Hoofdaannemer: Aannemingsmaatschappij Friso B.V. (Hoofdkantoor), Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG Sneek, 0515-429999

APPINGEDAM a9 Bouwen woonzorgcentrum De Eendracht t.b.v. 168 bewoners (waarvan 120 ouderen (PG) en 48 mensen met een verstandelijke beperking (VG)) op terrein vml. strokartonfabriek aan de Woldweg. DO fase.

Geplande Start 11-2024 Opdrachtgever: Expent, M.L. Kingstraat 121, 9728WN , Architect: KAW architecten en adviseurs 1 B.V., Kattenhage 1, 9712 JE Groningen, 088-5290000 Opdrachtgever: Stichting De Hoven, Bedumerweg 2, 9959 PG Onderdendam, 0503672060 Opdrachtgever: Stichting De Zijlen, Oldebertweg 65, 9356 AA TOLBERT, 0594-850100 Hoofdaannemer: Aannemingsmaatschappij Friso B.V. (Hoofdkantoor), Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG Sneek, 0515-429999 UITVOERING

LEEUWARDEN f7 Bouwen bedrijfspand met distributiecentrum / 11 laaddocks / servicecentrum / uitgiftepunt / kantoorfaciliteiten t.b.v.

Technische Unie aan de Brailleweg op het bedrijventerrein ‘De Zwette’. Het dak krijgt een showroomfunctie door een buitenopstelling met de nieuwste installaties.

Architect stelt geen prijs op acquisitie.

Geplande Start 03-2024 Projectontwikkelaar: Sonepar Nederland Vastgoed B.V., Bovenkerkerweg 10, 1185 XE Amstelveen, 020-5450317 Architect: Buro Duck, Deventerweg 17 A, 7383 AA Voorst, 0575-743511 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Aan de Stegge Twello B.V, Hietweideweg 14, 7391 XX Twello, 0571-277331 E-Installateur: Lodema Elektrotechniek BV, Uranusweg 12, 8938 AJ Leeuwarden, 058-2881922 W-Installateur: Installatiebedrijf Bakker BV, Zoltstede 10, 8431 HM OOSTERWOLDE FR, 0516-513841

BEETSTERZWAAG a8 Bouwen woonzorgcentrum met 56 zorgappartementen / restaurant / praktijkruimten fysiotherapie / dagbesteding en aanleggen parkeerterrein aan de Commissieweg. Na oplevering zal het bestaande zorgcentrum Ikenhiem gesloopt worden. Bureau 1232 is betrokken als energetisch adviseur. Para B.V. voor de prefab elementen.

Geplande Start 12-2022 Opdrachtgever: Stichting ZuidOostZorg, Burgemeester Wuiteweg 140, 9203 KP DRACHTEN, 0512-571800 Architect: Van Manen en Zwart Architecten VMEZ BV, Martin Luther Kingsingel 11, 9203 JC Drachten, 0512-584646 Hoofdaannemer: Paas B.V., Zuiderdiep 299, 9521 AH Nieuw-Buinen, 0599-616833 E-Installateur: DonkerVeenstra, De Giek 16, 9206 AT Drachten, 085-0711848 W-Installateur: DonkerVeenstra, De Giek 16, 9206 AT Drachten, 085-0711848

SCHIERMONNIKOOG g7 Bouwen Leer- en Ontwikkelcentrum ‘LOC Schiermonnikoog’ t.b.v. Inspecteur Boelensschool (voortgezet onderwijs) / Yn de Mande (basisonderwijs) / gymzaal / kinderopvang aan de Burgemeester van de Bergstraat 15 / F.H. Gasaustraat 26 in de wijk Nieuw-Dokkum. Vml. aanbesteding.

Geplande Start 04-2024 Opdrachtgever: Gemeente Schiermonnikoog, Nieuwestreek 5, 9166 LX SCHIERMONNIKOOG, 0519-535050 Architect: 19 Het Atelier, Thorbeckegracht 19, 8011 VM Zwolle, 038-4226633 Hoofdaannemer: Aannemingsmaatschappij Friso B.V. (Hoofdkantoor), Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG Sneek, 0515-429999

ZUIDWOLDE c6 Bouwen 4 appartementen / 6 patiowoningen / 4 twee-onder-een-kapwoningen (allen koop) op vml. locatie Bakkerij Drost aan de Hoofdstraat. Project ‘De Bakkerij’.

Geplande Start 04-2024 Projectontwikkelaar: WVG ontwikkeling, Blankenstein 120, 7943 PE Meppel, 0522-238550 Architect: 01 Architecten, Rijssensestraat 56, 7442 MJ Nijverdal, 0548-851022 Hoofdaannemer: Plegt Bouwgroep BV, De Mors 161, 7631 BB Ootmarsum, 0541-295000 W-Installateur: United Installaties B.V., Productieweg 5, 8061 RK Hasselt, 085-6204200 E-Installateur: Linde Kroon Elektrotechniek B.V., Marconistraat 13, 7701 SJ DEDEMSVAART, 0523-616989

STEDUM c6 Bouwen 11 huur eengezinswoningen aan de Weemweg. Project was eerder ook bekend onder project ID 555775. Hoogste punt is bereikt op 17 april 2024.

Geplande Start 01-2024 Architect: VDM Woningen B.V, De Buorren 40A, 9289 HH Drogeham, 0512-571234 Hoofdaannemer: VDM Woningen B.V, De Buorren 40A, 9289 HH Drogeham, 0512-571234

28

Nieuws

Op ‘overspannen’ woningmarkt in regio Eindhoven gedijt Hurks goed Marktontwikkeling Hurks kampt met verschillende bouwprojecten die zijn doorgeschoven. Maar directeur-eigenaar Geert Hurks is desondanks optimistisch, omdat er in de regio Eindhoven ‘veel te gebeuren staat’.

DOOR MARC DOODEMAN

G

eert Hurks is ondanks een ‘rustige’ start van 2024 optimistisch over de toekomst van zijn bouwonderneming.

“Ik heb niets te klagen”, zegt hij aan de telefoon. De omzet van de nummer 47 uit de Cobouw50 steeg met 7 procent naar 143 miljoen euro. De nettowinst kwam uit op 6,7 miljoen euro.

Omdat verschillende projecten zijn doorgeschoven, is Hurks Groep “rustig” aan het jaar begonnen. Na de bouwvak verwacht de directeur-eigenaar echter een stijgende lijn. Dat heeft te maken met de recente gunning van de nieuwbouw van het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg. Een opdracht van “tussen de 120 en 130 miljoen euro”, zegt Hurks. Het Eindhovense bouwbedrijf voert de uitbreiding van het ziekenhuis samen met ULC Installatietechniek uit en begint na de bouwvak. De nieuwbouw betreft 35.500 vierkante meter bestaande uit een spoedeisende hulp, een huisartsenspoedpost en operatiekamers.

Het gaat volgens Hurks om woningbouwprojecten en utiliteitsprojecten,

In de projectontwikkeling, op eigen grond, heeft Hurks de stijgende lijn weer te pakken. Foto: ANP

ook grote, die doorgeschoven zijn. Om allerlei redenen: stroomaansluitingen zijn niet gereed (“dat is schering en inslag”); vergunningen worden niet op tijd afgegeven; en beleggers moeten de financiering nog rond zien te krijgen.

“Dat zorgt voor enige stagnatie in de productie”, legt de bouwdirecteur uit.

De teller met opgeleverde woningen stopte vorig jaar bij ruim tweehonderd woningen, inclusief woningen uit eigen ontwikkeling.

In de projectontwikkeling, op eigen grond, heeft het Eindhovens bedrijf de stijgende lijn weer te pakken. “Vorig jaar was het zeer rustig en hebben we niet zoveel woningen verkocht.” 2024 wordt volgens hem een actiever jaar.

“We verkopen op een aantal plekken grondgebonden woningen, die lopen heel goed.” Het bedrijf heeft woningbouwprojecten in Noord-Brabant, Utrecht en Limburg. Hurks werkt op sommige vastgoedprojecten samen met BPD of Janssen de Jong Bouw.

Optimisme

Hurks heeft de eerste van de vier kantoren aan ASML opgeleverd. Foto: Fotostudio Eye 4 You

Vooral in de regio Eindhoven gedijt Hurks goed. “Dat is een overspannen woningmarkt. Daar kun je de koopwoningen uitdelen. Vorig jaar even niet, maar dit jaar wel.”

De omzet van vorig jaar evenaren, zal echter waarschijnlijk niet lukken. Geen man overboord. “Vroeger was ik heel erg met omzet bezig. Nu totaal niet. Ik let op drie dingen: dat ik een goed product bouw, dat ik een tevreden klant heb en dat ik er ook nog wat aan verdien omdat dat belangrijk is voor de continuiteit.” Dat is gelukt. “Als ik 9 miljoen (brutowinst, red.) verdien op 143 miljoen euro, dan heb ik het procentueel toch niet verkeerd gedaan.”

De toekomst van Hurks ziet hij met optimisme tegemoet. “Dat heeft natuurlijk wel een beetje te maken met de regio waarin we volop actief zijn. Daar

staat veel te gebeuren. De verwachting is dat er veel woningbouw aan zit te komen.”

Voor corporaties kan Hurks dit jaar ook meer aan de slag. Eind vorig jaar tekende Hurks samenwerkingsovereenkomsten met woningcorporaties in Brabant voor verschillende projecten. Hurks verwacht “honderden” conceptwoningen per jaar te kunnen gaan bouwen. Alles bij elkaar heeft het bedrijf een “goede basis voor 2024, met een gevulde orderportefeuille met gezonde projecten”.

In februari van dit jaar leverde Hurks de eerste van de vier kantoren van ASML op. Dit project wordt samen met Croonwolter&dros en Mansveld uitgevoerd.

Rond de zomer zal de laatste oplevering plaatsvinden, verwacht Geert Hurks.

Rechtszaak Gerelateerd aan dit project voor de chipmachinemaker uit Veldhoven loopt er nog wel een rechtszaak tegen verzekeraar Zürich in verband met een bankgarantie die Hurks wilde inroepen na het faillissement van onderaannemer Byldis tijdens het project. Byldis was een voormalig onderdeel van Hurks. De rechter wees de vordering eind vorig jaar af. Hurks is in hoger beroep gegaan, zegt Geert Hurks, die verder weinig kwijt wil over de zaak. “Wanneer er uitspraak wordt gedaan, weten we niet.

Dat heeft gewoon tijd nodig.”

Opinie

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

29

Eerste toets op grond van Twijfelend de Omgevingswet naar 2050 ARJO RIEDIJK

Juridisch - Onlangs verscheen een uitspraak van de rechtbank Gelderland waarin een voorzieningenrechter voor het eerst toetst aan het criterium van ‘een evenwichtige toedeling van functies aan locaties’ op grond van de Omgevingswet. Hiermee wordt een voorbeeld gegeven van de rechterlijke toets onder deze nieuwe wet.

H

et college van B en W van Epe heeft bij besluit van 14 maart 2024 een omgevingsvergunning verleend voor het huisvesten van maximaal 10 statushouders en 80 oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne in een hotel voor de duur van drie jaar. Voorheen konden in het hotel circa 78 gasten verblijven.

Verschillende omwonenden zijn niet tevreden met deze ontwikkeling en hebben bezwaar aangetekend tegen de omgevingsvergunning. Daarnaast hebben zij de voorzieningenrechter verzocht om het besluit te schorsen.

De voorzieningenrechter geeft in de uitspraak (Rb. Gelderland 29 maart 2024, ECLI:NL:RBGEL:2024:1822) eerst een korte en heldere uitleg van de Omgevingswet. Hij legt uit dat per 1 januari 2024 – het moment waarop de Omgevingswet in werking trad – iedere gemeente van rechtswege één omgevingsplan heeft gekregen. Dit omgevingsplan bestaat uit alle ruimtelijke plannen die een gemeente voorafgaand aan 1 januari 2024 had. Op grond van artikel 5.1 lid 1 van de Omgevingswet is het verboden om zonder omgevingsvergunning een omgevingsplanactiviteit te verrichten. Onder een omgevingsplanactiviteit valt onder meer een activiteit die in strijd is met het omgevingsplan.

Vervolgens gaat de voorzieningenrechter in op de casus. Het huisvesten van de statushouders en oorlogsvluchtelingen in het hotel was op grond van het omgevingsplan van de gemeente Epe niet toegestaan. Daarom moest het college van B en W een omgevingsvergunning voor een zogeheten buitenplanse omgevingsplanactiviteit verlenen.

Het Besluit kwaliteit leefomgeving – een algemene maatregel van bestuur die bij de Omgevingswet hoort – bevat hiervoor beoordelingsregels. In artikel 8.0a lid 2 van het Besluit kwaliteit leefomgeving staat dat een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit alleen wordt verleend met het oog op ‘een evenwichtige toedeling van functies aan locaties’.

Toets aan een evenwichtige toedeling van functies aan locaties De voorzieningenrechter stelt vast dat hij moet toetsen of het college van B en W in redelijkheid heeft kunnen stellen dat het toestaan van de opvang van de

Foto: Shutterstock

statushouders en vluchtelingen in het hotel voldoet aan het criterium van ‘een evenwichtige toedeling van functies aan locaties’.

Omgevingsvergunning De omwonenden die de voorzieningenrechter hebben verzocht het besluit te schorsen stellen dat de omgevingsvergunning niet voldoet aan dit criterium.

Volgens hen heeft de verhoging van de bezettingsgraad van het hotel feitelijk tot gevolg dat er in de bosrijke omgeving een kleine woonwijk ontstaat. Daarnaast zou er onvoldoende parkeergelegenheid op het terrein zijn. Het college van B en W bestrijdt dit betoog en stelt zich, op basis van een aan de omgevingsvergunning ten grondslag gelegde ruimtelijke onderbouwing, op het standpunt dat er voor het woon- en leefklimaat van de omwonenden geen onevenredige gevolgen (zoals geuroverlast, geluidshinder en de luchtkwaliteit) te verwachten zijn.

De voorzieningenrechter kan dit standpunt van het college van B en W volgen. Ten opzichte van de oude situatie treden er slechts twee wijzigingen op: de statushouders en oorlogsvluchtelingen zullen voor een langere periode dan de reguliere hotelbezoekers in het

hotel verblijven er is een beperkt aantal extra personen op de locatie toegestaan (90 in plaats van 78). Voor wat betreft de gevolgen hiervan voor het woon- en leefklimaat van omwonenden zal dit naar het voorlopig oordeel van de voorzieningenrechter maar beperkt verschil maken. Dat geldt te meer nu de opvang alleen voor de duur van drie jaar – en dus tijdelijk – is vergund. Daarnaast stelt de voorzieningenrechter vast dat er op eigen terrein voldoende parkeergelegenheid is.

Het voorgaande leidt tot het oordeel dat het college van B en W zich in redelijkheid op het standpunt heeft kunnen stellen dat er sprake is van een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Dit betekent dat het besluit van 14 maart 2024 niet wordt geschorst. In een eventuele bodemprocedure kan het besluit nog wel worden vernietigd.

Meer weten over de Omgevingswet en op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen? Kijk dan op www.ibr.nl/onderwijs/ en ons kennisportaal www.ibrtracker.nl/.

Martijn Stuiver, wetenschappelijk medewerker Instituut voor Bouwrecht

We zijn met elkaar, het bedrijfsleven en ook de consumenten, flinke stappen aan het zetten op het gebied van verduurzaming. De piketpaaltjes zijn daarvoor geslagen: in 2050 moeten we klimaatneutraal zijn. Maar tegelijkertijd zie ik om mij heen, en niet in de laatste plaats bij mijzelf, toch ook veel twijfel en onzekerheid.

Een voorbeeld daarvan is de elektrificatie van materieel. In de infrastructuur wordt het gebruik hiervan steeds vaker uitgevraagd. Omdat meestal de overheid de opdrachtgever is, is hier ook meer geld voor beschikbaar. In de woningbouw begint het om, in verband met stikstofeisen toch te kunnen bouwen, ook toe te nemen. Wij hebben zelf met subsidie een elektrische vorkheftruck aangeschaft. De kosten van elektrisch materieel zijn namelijk enorm. En die kosten zullen links- of rechtsom ergens moeten worden neergelegd. De vraag is alleen of het financieel wel bij te benen is.

Met een verregaande elektrificatie gaat ook de toenemende netcongestie een belangrijke rol spelen. De behoefte aan elektriciteit voor het verwarmen van de huizen en het laden van auto’s en dus ook materieel, wordt alleen maar groter. Hoe gaan netbeheerders dit oplossen? De energie moet worden opgewekt met zon, water en wind.

Veel consumenten maken nu met de onzekerheid over de salderingsregeling een pas op de plaats. Onzekerheid is er ook bij verschillende gemeenten. Zo krijgen wij vaker de eis om toch loze invoeren te maken.

Mocht in de toekomst de nood aan de man komen, dan kunnen de woningen toch nog een gasaansluiting krijgen.

Of een waterstofaansluiting? Waterstof was nog niet zo lang geleden dé brandstof van de toekomst. Shell is op de Maasvlakte een enorme fabriek aan het bouwen, maar verder blijft het rond waterstof naar mijn idee nog heel stil. Wordt waterstof straks alleen een brandstof voor scheepvaart en industrie? Waar zetten we op in? Ik ben benieuwd hoe jullie naar alle ontwikkelingen kijken en daarmee omgaan? Reacties zijn meer dan welkom.

Arjo Riedijk Algemeen directeur bouwbedrijf Weboma

30

Bouwtalent`

Boyd van Dijk projectcoördinator-E bij Kuijpers

‘Ik ben een technische generalist, op vakantie moet ik altijd even kijken als ik een installatie zie’ Arbeidsmarkt - Boyd van Dijk werkt ruim een jaar als projectcoördinator-E bij Kuijpers. Binnenkort groeit hij door naar de functie van projectleider bij technisch dienstverlener Kuijpers.

DOOR MARGREET KWAKS FOTO: DOLPH CANTRIJN

Hoe kwam je bij Kuijpers terecht?

“Ik liep stage bij Kuijpers voor mijn mbo-opleiding high tech metal elektro.

Het beviel van beide kanten goed, alleen ik was ervan overtuigd dat ik verder wilde leren. Zo begon ik vier dagen per week als werkvoorbereider. Daarnaast ging ik een dag in de week naar school voor de brancheopleidingen MIT-E en HIT-E.”

Hoe beviel de combinatie werken en leren?

“Goed, ik heb altijd moeite gehad met het traditionele onderwijs, omdat niet alle vakken mijn interesse hadden.

Maar bij de brancheopleidingen zijn nagenoeg alle vakken leuk, omdat ze op de praktijk gericht zijn. Het was wel een tijdsinvestering, ik heb tijdelijk minder gesport, omdat ik een avond in de week naar school ging. De HIT-E opleiding kostte acht tot twaalf uur per week aan thuisstudie. Nu ik klaar ben, ervaar ik rust.”

Kort na je opleiding groeide je door naar projectcoördinator en binnenkort stroom je door naar projectleider. Wat is het verschil?

“Nu werk ik nog onder verantwoordelijkheid van een projectleider, dadelijk draag ik zelf de verantwoording. Ik werk gemiddeld aan zo’n drie grote kortlopende projecten - met een duur van zes tot acht maanden - in de utiliteitsbouw.

CV Naam: Boyd van Dijk (26) Functie: projectcoördinator-E Bedrijf: Kuijpers Missie: “Met heel veel plezier bijdragen aan duurzame elektrotechnische installaties in gebouwen en industrie om een betere wereld voor de volgende generaties te creëren.”

Daarnaast ben ik betrokken bij enkele kleinere klussen zoals een verbouwing, renovatie of het plaatsen van zonnepanelen. Ik hou van veel variatie in mijn dag. Als projectleider ga ik zo’n zeven mensen aansturen, waaronder zes monteurs en een werkvoorbereider.

Heb je ook te maken met aanbestedingen?

“Een enkele keer. Dat is maar goed ook, want ik hou niet van verliezen. Ik werk veel met vaste klanten. De energietransitie zorgt voor meer dan genoeg werk.

Bedrijven krijgen daarnaast ook steeds meer te maken met wetten en regelgeving op het gebied van verduurzaming.”

Wat is je talent?

“Ik ben een technische generalist, leergierig en enthousiast. Als ik op vakantie ben, moet ik altijd even kijken als ik ergens een installatie zie. Ook motiveer ik jongeren op scholen en evenementen om te kiezen voor installatietechniek.

Het is prachtig om een nieuwe installatie van A tot Z te ontwerpen of een bestaande installatie aan te passen naar een duurzamer gebruik en meer comfort als resultaat. Klanten in de utiliteitsbouw neem ik mee in alle mogelijkheden om tot een eerlijk advies te komen. Dat heeft meer waarde dan maken wat de klant vraagt.”

Hoe zie je jouw toekomst?

“Ik besef dat er nog veel te leren valt als projectleider. Ik vind het fijn om bij een familiebedrijf te werken, ik voel me hier echt mens en geen nummer. Mijn ambities gaan uit naar het pad van bedrijfsleiderschap, ik hoop hiervoor de juiste competenties te ontwikkelen.”

Heb je een idee waar het personeelstekort in de installatietechniek vandaan komt?

“Nee, dat weet ik niet. Wat ik merk is dat jongeren minder snel kiezen voor werken met de handen. Ze studeren liever door. Ik vermoed dat fysiek werk nog altijd wordt geassocieerd als zwaar en met het risico op lichamelijke klachten.

Ondanks de beschikbaarheid van moderne hulpmiddelen zoals een exoskelet.”

31

donderdag 2 mei 2024, Cobouw 17

COLOFON Cobouw, de onafhankelijke nieuwsbron voor de bouw, verschijnt 1x per week en biedt nieuws en achtergronden over thema’s als duurzaamheid, veiligheid, innovatie, aanbesteden, marktontwikkelingen en bouwkwaliteit.

Hoofdredactie Eric Verweij, hoofdredacteur ericverweij@vmnmedia.nl Joost Zwaga, adjunct-hoofdredacteur joostzwaga@vmnmedia.nl Jorge Groen adjunct-hoofdredacteur data en kennis Redactie Thomas van Belzen (bouwkwaliteit) thomasvanbelzen@vmnmedia.nl Marc Doodeman, (marktontwikkelingen) marcdoodeman@vmnmedia.nl Ad Tissink (innovatie) adtissink@vmnmedia.nl Petra Platschorre petraplatschorre@vmnmedia.nl Nouska du Saar nouskadusaar@vmnmedia.nl Rens Knapen rensknapen@vmnmedia.nl Alexander Leeuw alexanderleeuw@vmnmedia.nl Eindredactie Hendrik-Jan Huurdeman hendrikhuurdeman@vmnmedia.nl Laura Klompenhouwer lauraklompenhouwer@vmnmedia.nl Ingrid de Zwart-Schaap ingriddezwart-schaap@vmnmedia.nl Persberichten Cobouw@vmnmedia.nl Redactie Cobouw Utrechtseweg 44 3704 HD Zeist Redactie Bouwberichten bouwberichten@vmnmedia.nl Vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl

Op 11 april is het officiële startsein gegeven voor de bouw van 55 appartementen en een ruimte van 200m2 voor buurtactiviteiten aan de Tongelresestraat in Eindhoven. Een bijzondere plek met historie krijgt een nieuwe bestemming. Woonbedrijf gaat het vroegere schoolgebouw De Laak en voormalig buurthuis De Ronde herontwikkelen. Op deze plek aan de Tongelresestraat in Eindhoven komen 55 nieuwe appartementen voor 1 of 2 personen. De appartementen zijn geschikt voor verschillende doelgroepen, waaronder ook ouderen. Bouwbedrijf Huybregts Relou is net gestart met de bouw. Naar verwachting zijn alle appartementen en de buurtruimte eind 2025 klaar.

BAM Wonen is in opdracht van Woonstichting ‘thuis gestart met de realisatie van 121 sociale huurappartementen in de wijk ’t Ven in Eindhoven. Op de locatie aan het Hugo de Grootplein zijn 41 grondgebonden woningen gesloopt die nu plaatsmaken voor de nieuwe appartementen. Naar

verwachting worden de appartementen in de zomer van 2025 opgeleverd aan de nieuwe bewoners. Het ontwerp komt van VFO Architecten uit Eindhoven.

Maandag 15 april was het officiële startschot van de bouw van 257 nieuwe woningen in Amsterdam-Noord. Op de Kubus-Katrijplocatie bouwt Stadgenoot – in samenwerking met bouwbedrijf De Nijs – een mix van 152 sociale huur- en 105 koopwoningen, naar een ontwerp van Moke Architecten. Er komen woningen voor jongeren, gezinnen, ouderen én bewoners die extra ondersteuning nodig hebben. Het nieuwe gebouw komt schuin tegenover het winkelcentrum Waterlandplein, op de hoek van de Werengouw en de Katrijpstraat. De oplevering staat gepland voor eind 2025.

Op 18 april werd feestelijk stilgestaan bij de renovatie van 146 appartementen in Hooghe Clock, ’s-Hertogenbosch.

Knaapen voert deze renovatie uit in opdracht van Mooiland. Het is een omvangrijk project, want alle appartementen gaan zij verduurzamen en toekomstbestendig maken. Wethouder

Pieter Paul Slikker kreeg een rondleiding op het project en voor bewoners was er een gezellig programma met muziek en een hapje en drankje. De werkzaamheden omvatten onder andere het vernieuwen van keukens en badkamers/ toiletten, leidingen vernieuwen en installaties verbeteren. Ook gaan zij de uitstraling van balkons en het gebouw moderniseren, de algemene ruimtes verbeteren en keuzemogelijkheden bieden voor de indeling van de woningen.

Aan de zuidzijde van Hoofddorp, gelegen tussen TudorPark en het toekomstige Park21, heeft corporatie Ymere de grondpositie ‘Victoriapark-midden’ met woonbestemming en beeldkwaliteitsplan verkocht. Voor de ontwikkeling van Victoriapark-midden zijn Dura Vermeer Bouw Midden West en gebiedsontwikkelaar Amvest de samenwerking aangegaan, samen vormen zij de ontwikkelcombinatie Victoriapark CV. De ontwikkelcombinatie en Ymere hebben een koopsamenwerkingsovereenkomst gesloten. In aanvulling daarop is de anterieure overeenkomst met de gemeente Haarlemmermeer overgenomen van Ymere.

Een tip voor deze rubriek? Mail je tekst en foto naar cobouw@vakmedianet.nl

Freelancemedewerkers Edo Beerda, Alex de Haan, Yvonne Ton, Jan Smit, Ton Verheijen, Jaap van Sandijk, Margreet Kwaks, Rob Hendriks, Johan Nebbeling Fotografen APA, Ronald Bakker, Guido Benschop, John Gundlach, Alex J. de Haan, Ruud Jonkers, Suzanne van de Kerk, Christiaan Krouwels, Eran Oppenheimer, Ruud Ploeg, Ries van Wendel de Joode.

Infografieken en illustraties Erik Flokstra, Pixels G Inkt Uitgever Mieke Luisman-Stikkelorum miekestikkelorum@vmnmedia.nl Advertenties Marcel Nibbeling Tel: 06 55 87 13 76 Email: marcelnibbeling@vmnmedia.nl Abonnementen • Online abonnement met onbeperkt toegang tot cobouw.nl en de Cobouw-app: € 21,00/mnd • Krant (1x per week), incl. themaspecials en onbeperkt toegang tot cobouw.nl, de Cobouw-app en de digitale krant: € 75,00,-/ mnd Klantenservice VMN media Telefoon: (088) 58 40 888 klantenservice@vmnmedia.nl

MEI 13 en 27 mei & 3, 10, 17 en 24 juni 2024 Nyenrode Collegereeks Duurzaam Bouwen Gasloos maken van woningen en wijken, circulair bouwen, energietransitie, terugdringen van CO2-uitstoot.

Enkele termen die steeds weer voorbijkomen als het gaat over duurzaamheid. Hoe maak je van duurzaam bouwen een winstgevende businesscase? Toonaangevende sprekers en hoogleraren van Nyenrode Business Universiteit geven jou wetenschappelijke inzichten mee. www.cobouwacademy.nl/ opleidingen/collegereeks-duur-

Op alle artikelen in Cobouw en op Cobouw.nl rust auteursrecht.

Auteursrechtelijk beschermde werken mogen niet elders openbaar worden gemaakt, gearchiveerd of verveelvoudigd zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bij gebruik van artikelen van Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

zaam-bouwen

14 t/m 16 mei Renovatie vakbeurs De Renovatie vakbeurs is het event voor verbetering van bestaande woningen & utiliteitsgebouwen en vindt plaats in de Brabanthallen, Den Bosch. Het moment voor aannemers, installateurs en specialistische renovatiebedrijven en natuurlijk ontwerpers, adviseurs en andere voorschrijvers om prakti-

sche kennis op te doen en de nieuwste producten en technieken te ervaren.

Naast een compleet overzicht van leveranciers op de beursvloer is er een uitgebreid inhoudelijk programma met praktijktheaters en diverse lezingen en workshops waar de belangrijkste thema’s ook vanuit het perspectief van de gebouwbeheerder en -eigenaar worden belicht. https://www.renovatiebeurs.nl/nl/

27 & 28 mei Nyenrode Masterclass Contract- en Risicomanagement Bouwprojecten lopen een steeds groter risico om te falen. Ze gaan over budget heen, halen mijlpalen niet en/of gaan over datum heen. Daarnaast zijn er steeds complexere en nieuwe vormen van contracten en aanbesteden. Neem daarbij de scherpe prijzen, de dunne marges en de hoge eisen die opdrachtgevers in contracten stellen. Tijdens deze intensieve tweedaagse masterclass wordt er gebruik gemaakt van gefundeerde theo-

rie. Topdocenten koppelen deze wetenschappelijke inzage aan jouw praktijk, middels casussen en oefeningen. De masterclass is inclusief lichte maaltijden en overnachting in het campushotel. https://cobouwacademy.nl/ opleidingen/nyenrode-masterclass-contract-en-risicomanagement

OKTOBER 15 t/m 17 oktober Vakbeurs PREFAB Leveranciers en koplopers in uitvoering binnen de B&U tonen er op de beursvloer hun – direct toepasbare – oplossingen, terwijl de experts in de theaters de bezoekers bijpraten over de laatste ontwikkelingen. PREFAB onderscheidt drie segmenten, die zich allen duidelijk laten terugvinden in zowel het kennisprogramma als op de beursvloer: Ontwerp & Engineering, Componenten & Modules en Logistiek & Assemblage.

PREFAB vindt gelijktijdig plaats met Vakbeurs Energie. Met een toegangsbewijs voor PREFAB kan men kosteloos ook Vakbeurs

Energie bezoeken – en andersom. https://www.prefabbeurs.nl/nl/ prefab-is/

NOVEMBER 20 en 21 november DigiBouw 2024 DigiBouw is het platform voor de Nederlandse bouwer die alles wil weten over de digitalisering van zijn bouwbedrijf. Op 20 en 21 november 2024 organiseert Jaarbeurs in samenwerking met DigoGO de eerste editie in het Beatrixgebouw. DigiBouw 2024 is de jaarlijkse ontmoetingsplek voor professionals uit de bouw- en installatiesector om zich te laten informeren en inspireren door slimme technologieën en innovatieve oplossingen die bijdragen aan de digitalisering van het bouwproces. https://www.digibouw.nl/

26 november Cobouw Awards De uitreiking van de Cobouw Awards is hét hoogtepunt van het jaar voor de bouwwereld. Onafhankelijke jury’s belonen het allerbeste werk in de categorieën digitalisering, duurzaamheid, innovatie en infra. We reiken prijzen uit voor het beste jonge talent, het meest duurzame bedrijf en de Bouwvrouw van het jaar. En tot slot presenteren we de best presterende bouwonderneming van het jaar met de Cobouw50 Award. Dat doen we in samenwerking met advies- en accountantskantoor PwC. Het winnen van een Award viert de duurzame vooruitgang in de bouw en zorgt voor het krijgen van waardevolle aandacht en winnen van prestige. https://cobouwacademy.nl/ events/26-nov-2024-cobouwawards

13 mei: Collegereeks Duurzaam Bouwen.

!

# ., . "# . $

!.&

(. / . . % !& # ." # !

2I MH QX GLUHFWHXU ,7 PDQDJHU Ƭ QDQFLHHO PHGHZHUNHU RI FDOFXODWRU EHQW QD GH]H GDJ ]LW MH YRO QLHXZH LQ]LFKWHQ RYHU KRH MH DOV DIGHOLQJ RI RUJDQLVDWLH VOLPPHU OHXNHU HQ HƯ FLÆQWHU NXQW ZHUNHQ

! . . .% . . + .% . $ # !! &' *

"" ".% . !. ! )

. . . . .