Arbo eve praktijk presentatie van moeten naar willen

Van moeten naar willen Een dynamische RI&E

Cecile van der Velde Walter Zwaard

Dynamische RI&E (onze interpretatie)

• De dynamische RI&E is een fase in een organisatieontwikkeling • Daarbij ontwikkelt een organisatie zich in het omgaan met haar risico’s

Wat is het probleem?

• Mogelijke schades in de toekomst • Onzekerheid • Bedreiging van kwaliteit en groei • Narigheid

• Risico

De rode draad (Een natuurlijk proces in het omgaan met risico’s)

willen

cultuurverandering

Vier fasen in de ontwikkeling van een organisatie

managementsysteem RI&E inspectie

moeten

NB: RI&E is een afkorting, geen wettelijk voorschrift

Inspectie (de fase die vaak vooraf gaat aan RI&E)

• • • • • •

‘Compliance based’ Normatief (‘deterministisch’) Gebaseerd op wetgeving en normen Checklisten Risicobeheersing door Toezicht Nadruk op ‘moeten’

Van Inspectie naar RI&E Nadenken over Risico

• Van compliance based naar risk based • Probabilistisch • ‘Risico’ maakt dialoog mogelijk – risico-evaluatie en prioriteit maatregelen

• Ondersteunt ‘nuchter omgaan met risico’s’ – spanningsveld risicoanalyse en risicobeleving

• Moeten of willen?

Handvatten voor de risicodialoog (hoe beoordelen we eigenlijk risico’s?)

In kaart brengen van risicobeleving

Berekenen of schatten van kansen en effecten

(vierde methode)

(eerste methode)

Methoden voor risico-evaluatie Toepassen van benchmarking

Vergelijken van risicokenmerken met normen

(derde methode)

(tweede methode)

Van RI&E naar Managementsysteem Herhaald nadenken over Risico

• • • • • •

Een aantal risico’s is beheerst De organisatie is veranderd De omgeving is veranderd Er zijn afspraken gegroeid (vastgelegd) De dialoog over risico’s vindt plaats De organisatie heeft geleerd Er ontstaat structuur in het ‘omgaan met risico’s’

Van RI&E naar Managementsysteem Structuur in het omgaan met risico’s …

… is het begin van een managementsysteem

Het geheel aan mensen, middelen en afspraken dat binnen een organisatie functioneert om de resultaten op een bepaald bedrijfsaspect, zoals risicobeheersing, op een samenhangende en systematische manier te borgen en te verbeteren

Meerwaarde van een managementsysteem • Inzicht kunnen geven • Borgen van risicobeheersing

Maar ook: • Borgen van de dialoog over risico’s

Een managementsysteem is geen ordner • bouwstenen van het systeem – Beleid / Documenten / Processen / Procedures / Werkinstructies / Registraties

• regelkringen van het systeem – Terugkoppeling / Leerprocessen / Dialoog over risico

Van Managementsysteem naar Cultuurverandering Een langer bestaand systeem …

• Het systeem is vastgelegd • Het systeem is aangevuld • Het systeem is gedocumenteerd Maar …

• Borging belemmert groei • De praktijk en de ordner verschillen Er ontstaat behoefte aan een ‘levend’ systeem, aan groei en verinnerlijking

Van Managementsysteem naar Cultuurverandering

De dialoog over risico’s (delen van kennis en ervaringen) ‌

leidt tot gedeelde normen en waarden

Cultuur als gelaagd begrip (de rokken van de ui)

• Symbolen • Rituelen • Normen • Waarden

Symbolen • Symbolen laten zien hoe een collectief zich presenteert aan de omgeving – Woorden (afkortingen!), slogans, voorwerpen, logo’s, bedrijfskleding, architectuur, inrichting gebouwen

Rituelen • Rituelen zijn gangbare collectieve gedragingen – Omgangsvormen, koffiepauzes, vaste bedrijfsuitjes en -borrels, viering van feestdagen

Normen • Normen zijn geschreven en ongeschreven regels die gelden binnen een collectief – Afspraak is afspraak (of juist niet), kledingnormen, etiquette, rookverbod (of juist niet)

Waarden • Waarden zijn binnen een collectief niet ter discussie staande overtuigingen – Betrouwbaarheid, rechtvaardigheid, eerlijkheid, professionaliteit, klantvriendelijkheid

rin a v er

g

g lin e d

Persoonlijke ervaringen

sta

Gedeelde opvattingen

ar a nd

g in r se di

Normen

v ld e be

g in m or

Waarden

Een model voor cultuurontwikkeling

De dialoog over risico’s kan tot gedeelde normen en waarden leiden

rin a v er

g

g lin e d

Persoonlijke ervaringen

sta

Gedeelde opvattingen

ar a nd

g in r se di

Normen

v ld e be

g in m or

Waarden

Een model voor cultuurontwikkeling

De rode draad (een natuurlijk proces in het omgaan met risico’s)

cultuurverandering

Vier fasen in de ontwikkeling van een organisatie

managementsysteem

RI&E inspectie

De rode draad (wat er gebeurt in de verschillende fasen)

cultuurverandering

Vier fasen in de ontwikkeling van een organisatie

Delen van kennis Delen van ervaringen

managementsysteem

Borgen van risicobeheersing Borgen van dialoog

RI&E

Evalueren van risico’s Stellen van prioriteiten

inspectie

Voldoen aan wet Toetsen aan normen

De rode draad (waarom het een natuurlijk proces is)

cultuurverandering

Vier fasen in de drijfveren van een organisatie

Streven naar verinnerlijking en groei

managementsysteem

Streven naar ratio en dialoog

inspectie

RI&E

Streven naar samenhang en borging

De rode draad

willen

is een cultuurontwikkeling

cultuurverandering

Vier fasen in de cultuur van een organisatie

Visionair Excellent

managementsysteem Planner Proactief

RI&E

Denker Responsief

inspectie moeten

Doener Reactief

“Cultuurverandering” • Wat we hopen – Veranderen van cultuur is mogelijk en niet zo moeilijk

• Wat we weten – Het gaat om trage processen, het vraagt geduld en succes is niet verzekerd

• Wat we doen – Ondersteunen en stimuleren van natuurlijke processen

Wetgeving Branche-afspraken Voorlichtingscampagnes

Afspraken vastleggen Managementsysteem Risico-evaluatie Interventies Ongevallenonderzoek Werkoverleg

rin a v er

g

g lin e d

Persoonlijke ervaringen

sta

Gedeelde opvattingen

ar a nd

g in r se di

Normen

Trainen Corrigeren Bekrachtigen Verinnerlijken

v ld e be

g in m or

Waarden

De begeleider

organisatieontwikkelend

gedragsontwikkelend

programmerend

expertisebiedend

g s e ti

e ev

n

sic i -R

o s ’ o

uc r t Ins ten

e o m

n

rz e d

k oe

e

A n

r f sp

a

nv e k

as

ge g tle

n

r T -

a

n ine

-

Sp

e ar r

n

lle i w

n

cultuurverandering

managementsysteem

RI&E inspectie

De organisatie

Om voor op te passen

• De vlotte babbels • De gebakken lucht • “Voor een fijn prijsje verander ik uw cultuur”