“Con đĩ đánh bồng” - điệu múa cổ đất

Thăng Long chỉ của riêng phái mạnh

Nguyễn Long - Báo In K39

Làng Triều Khúc (xã Tân Triều, huyện Thanh Trì, Hà Nội) lâu nay nổi tiếng với điệu múa trai giả gái mang tên Con đĩ đánh bồng hay còn gọi tắt là múa bồng.

Nếu có dịp đến làng Triều Khúc vào đúng ngày lễ hội (từ ngày 9 đến 19 tháng giêng âm lịch), tất cả du khách đều bị thu hút bởi những chàng trai đánh phấn bôi son, mặc áo mớ ba mớ bảy múa ở sân đình. Không chỉ có thế, những “con đĩ” này còn liếc mắt đưa tình, trao cho nhau những cử chỉ tình tứ không khác gì những cô gái thực thụ.

Đây không chỉ là dịp để tưởng nhớ công lao to lớn của vị Vua Phùng Hưng mà còn là dịp vui chơi, trẩy hội đầu xuân năm mới của người dân trong làng. Bên cạnh các nghi thức rước kiệu, tế lễ vua Phùng Hưng, điểm nhấn của lễ hội là điệu múa “Con đĩ đánh bồng”. Đây là 1 trong 10 điệu múa của đất Thăng Long xưa.

Tục xưa kể rằng, vào thế kỷ thứ 8, Vua Phùng

Hưng Bố Cái Đại Vương tập kết các nghĩa sĩ tại làng Triều Khúc để bao vây đạo quân nhà Đường. Để khích động tướng sĩ và cũng là để giải trí cho nghĩa quân, Nhà vua đã cho binh lính đóng giả làm gái, ăn mặc sặc sỡ và đeo trống múa bồng.

Từ đó đến nay, cứ đến ngày Mùng 9 tháng

Giêng, trai tráng trong làng lại ăn mặc sặc sỡ, tô son, đánh phấn và cùng múa điệu “con đĩ đánh bồng” nhằm tưởng nhớ công lao của vua Phùng

Hưng trong công cuộc mang yên bình cho dân làng.

Cần có 6 trai tráng hóa thân thành “đĩ” để thực hiện điệu múa. Điều kiện để được tuyển chọn phải là trai chưa vợ, mặt mũi sáng sủa, tươi tắn, con nhà gia giáo.

Bạn Cao Xuân Phong (17 tuổi, người dân làng Triều Khúc) cảm thấy vô cùng tự hào khi được thực hiện điệu múa này. “Đây là năm thứ 7 em tham gia múa bồng. Hồi mới đầu tập múa em cũng rất ngại vì phải đánh phấn, tô son. Nhưng sau em hiểu được ý nghĩa, em không những không ngại mà còn rất tự hào về điệu múa này.” Phong chia sẻ.

Đội múa của làng không chỉ có các chú trung niên, mà có nhiều nam thanh niên, thậm chí nhiều bạn thiếu niên tham gia. Dù là nam giới, nhưng tất cả động tác múa đều rất dẻo, đều và đẹp.

Hội làng Triều khúc là hội làng lớn, độc đáo nên thu hút không chỉ người dân bản địa, nhiều du khách từ phương xa cũng có mặt ngày hôm nay

Với người dân làng Triều Khúc, lễ hội này vừa là dịp để người dân thể hiện lòng biết ơn sâu sắc với vị vua có công. Đây còn dịp người dân thể hiện nét đẹp truyền thống dân tộc được truyền qua nhiều thế hệ ngàn đời nay.

Nhạc sĩ Thao Giang: “Làm tất cả để

âm nhạc dân tộc thăng hoa”

Nguyễn Long - Báo In K39

Cả cuộc đời gắn bó với âm nhạc dân tộc, giờ khi đã bước vào cái tuổi “xưa nay hiếm”, nhạc sĩ Thao Giang chẳng trông mong gì cho bản thân mình. Ông luôn tâm niệm: “Ngày nào trời phật còn cho sức khoẻ, thì còn tiếp tục cống hiến.”

Chữ tài đi với chữ tâm

Gặp nhạc sĩ Thao Giang trong một buổi sáng thứ 7 tại

Trung tâm Phát triển Âm nhạc nghệ thuật Việt Nam, nằm vỏn vẹn tại khuôn viên đình Hào

Nam, Hà Nội; tôi bị ấn tượng bởi khung cảnh nhộn nhịp của nơi này. Người lên dây đàn, người là lượt quần áo nhưng vẫn không ngừng tiếng hát.

Không khí yêu nhạc này đã được duy trì hàng chục năm nay bởi những người nghệ sĩ đam mê nhạc cụ dân tộc, mà vai trò lớn nhất phải kể đến Giám đốc, nhạc sĩ Thao Giang. Chân thành và nhiệt tâm là ấn tượng đầu tiên khi tiếp xúc với nhạc sĩ Thao Giang. Không ồn ào, cả cuộc đời của ông dành tình yêu lớn cho âm nhạc dân tộc. Với nhạc sĩ Thao Giang, âm nhạc đến với ông bằng chữ “duyên”. Lên tám tuổi, ông tình cờ đi qua Trường Âm nhạc Việt Nam và thấy có hàng dài người đang xếp hàng chờ đợi. Với bản tính tò mò và tự tin với khả năng ca hát của mình, ông đã mạnh dạn vào thi. Chẳng một chút chuẩn bị nhưng khi nhạc sĩ Tạ Phước, khi ấy là Hiệu trưởng nhà trường, hỏi ông biết hát không, ông đã tự tin trả lời “có” và say sưa với giai điệu của hai ca khúc “Kết đoàn”, “Giải phóng Điện Biên”.

“Thật không ngờ là vài hôm sau có giấy gọi nhập học gửi đến nhà. Vào học nhưng tôi lại không hề biết chơi một loại nhạc cụ nào, thế là được nhà trường xếp vào học đàn nhị”, nhạc sĩ Thao Giang nhớ lại. Khi các bạn bè ở Hà Nội phần lớn học nhạc Tây, còn ông và các bạn bè ở quê lên lại phần lớn học nhạc dân tộc. Không ít lần, nhìn thấy những người hát xẩm ngoài đường, nhạc sĩ

Thao Giang tự hỏi trong tương lai liệu mình có trở thành như thế hay không? “Những lúc ấy, thầy của tôi ở trường lại an ủi rằng nếu học tốt, thì vươn lên ngang bằng với những người học nhạc Tây, chứ cũng không kém gì cả. Đến giờ khi ra ngoài làm nghề hơn 50 năm, tôi mới thấy là đúng như vậy.”

Lạ từ cái tên đến cách chơi, thế rồi âm thanh đàn nhị đi vào tâm trí ông một cách tự nhiên, nhẹ nhàng, trở thành niềm đam mê từ lúc nào không hay. Khi tốt nghiệp, ông được giữ lại làm công tác giảng dạy sau mười năm rèn rũa tại Nhạc viện. Ông cũng từng được cử sang Ấn Độ 5 năm để học hàm thụ, biểu diễn giao lưu học hỏi kinh nghiệm. Sau nhiều năm công tác, nhận thấy cách giảng dạy theo lối cũ không còn phù hợp và khơi gợi được niềm đam thay đổi giáo trình và phương pháp dạy học, thế nhưng gặp nhiều bất cập nên không thành.

Bởi vậy, nhạc sĩ Thao Giang đã từ bỏ cả cương vị Phó khoa

Âm nhạc truyền thống ở Nhạc viện Hà Nội để có thể dồn hết tâm huyết và thời gian để tìm ra “hơi thở” mới cho những loại hình nghệ thuật cổ truyền.

Cánh chim không mỏi

Ông xác định rõ, muốn duy trì phát triển vốn quý âm nhạc dân tộc, thì cần phải chú trọng đến yếu tố con người. Ngay sau khi về hưu, nhạc sĩ Thao

Giang đã phối hợp cùng Giáo sư Phạm Minh Khang thành lập Trung tâm Phát triển nghệ thuật âm nhạc Việt Nam

(thuộc Hội Nhạc sĩ Việt Nam) năm 2005. Những ngày đầu thành lập khó khăn chồng chất khó khăn, kinh phí thì thiếu, trụ sở lại không, ông cùng các cộng sự phải lăn lộn khắp nơi, kêu gọi các nghệ sĩ như: Thanh Ngoan, Xuân Hoạch, Văn Ty, Hạnh Nhân… chung tay giúp đỡ nhưng không lương. Trong kí ức của nhạc sĩ Thao Giang, đó là “những ngày chẳng có gì, trụ sở không, nhân viên không, trang phục không…”. Rất may Trung tâm nhận được sự ủng hộ của các nghệ sĩ, cùng với sự đón nhận nồng nhiệt của nhân dân, đặc biệt là sự quan tâm của nhiều bạn trẻ muốn được theo học các loại hình nghệ thuật dân gian, nhạc sĩ Thao Giang càng thêm vững tin trên con đường “lội ngược dòng” của mình. Với những lớp truyền dạy âm nhạc dân tộc miễn phí, thương hiệu “xẩm đình Hào Nam” đã vươn xa, vẫy gọi các học viên ở nhiều lứa tuổi khác nhau nhưng cùng chung một niềm đam mê đến Trung tâm để học âm nhạc truyền thống. Trung tâm Phát triển nghệ thuật âm nhạc Việt Nam được Hội Nhạc sĩ Việt Nam giao 3 nhiệm vụ: Sưu tầm, nghiên cứu; truyền dạy, đào tạo; biểu diễn, giới thiệu tác phẩm âm nhạc truyền thống. Trong đó, việc bồi dưỡng chuyên môn cho thế hệ trẻ được đặc biệt chú trọng bởi ông sớm nhận ra rằng các nghệ nhân am hiểu âm nhạc truyền thống đang ngày một già, còn thế hệ trẻ thì không nhiều người có kiến thức sâu sắc. Đối với ông, hai yếu tố giữ gìn và kế thừa phải luôn đi đôi với nhau, thế hệ “già” và “trẻ” cần phải cùng nhau đồng lòng, chung sức. Chính vì thế, trong suốt 16 năm qua, trung tâm đã kết hợp với khoa Di sản âm nhạc của Học viện Âm nhạc Huế đào tạo hàng chục cử nhân và thạc sĩ có đầy đủ kiến thức, trình độ, phẩm chất và sự tâm huyết trong việc tiếp nối mạch nguồn âm nhạc truyền thống. Nhiều năm dồn tâm huyết dạy đàn, dạy hát cho các em, khi lại sắp lịch biểu diễn, thu âm bài hát, nhạc sĩ Thao Giang dường như không có giây phút nghỉ ngơi. Ông cho rằng, có nghề trong tay mà không có ý thức gìn giữ và truyền dạy cho thế hệ trẻ là có tội với cha ông. Cũng chính vì suy nghĩ ấy, mà nhạc sĩ Thao Giang luôn trăn trở trong sự nghiệp giữ gìn bản sắc âm nhạc nước nhà, đưa các nghiên cứu về âm nhạc dân tộc vào thực tiễn thay vì nằm trong sách vở. Bởi như ông quan niệm: “Nếu không tìm cách thay đổi âm nhạc dân tộc sao cho mới, đúng nhu cầu thưởng thức của khán giả, thì những công trình nghiên cứu sẽ chỉ là những trang giấy nằm sau cánh tủ; còn người dân thì vẫn như người nước ngoài trên chính đất nước mình!”

Nhạc sĩ Thao Giang (tên đầy đủ là Nguyễn Thao Giang) sinh năm 1948 tại Phú Thọ, quê gốc ở huyện Thanh Oai (Hà Nội). Ông là hội viên Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam, Hội Nhạc sĩ Việt Nam và hiện là Giám đốc Trung tâm Phát triển nghệ thuật âm nhạc Việt Nam (thuộc Hội Nhạc sĩ Việt Nam). Ông đã sáng tác một số tác phẩm độc tấu cho nhạc cụ dân tộc cổ truyền như “Kể chuyện ngày mùa” (đàn nhị), “Hương rừng” (tam thập lục), “Ao cá Bác Hồ” (đàn tranh), “Du thuyền trên sông Hương” (đàn bầu), “Đường xa vui những tiếng đàn” (đàn tỳ bà), “Hương xuân” (dàn nhạc dân tộc hòa tấu).

Nh Th C Di S N B Ng Ng N Ng H A

Lan Anh - TTĐC K42

Đem hơi thở truyền thống vào dòng chảy của nghệ thuật đương đại đang trở thành xu hướng trong sáng tạo nghệ thuật. Đặc biệt với sự hỗ trợ ngày càng hiện đại của công nghệ số, các ý tưởng mới mẻ của con người và các chất liệu xưa cũ đều có khả năng được tái hiện thành các ấn phẩm cụ thể. Đáng nói hơn, những người trẻ - một thế hệ bị cho là thờ ơ với lịch sử lại đang tích cực góp phần quảng bá chất Việt qua các công trình nghệ thuật của mình.

Người nâng tầm di sản

Sự hội nhập và giao thoa giữa nhiều nền văn hóa trong thời đại số hóa đã đặt ra một yêu cầu cấp thiết với hầu hết các quốc gia, đó là làm sao để giữ gìn và phát huy lịch sử, văn hóa truyền thống của dân tộc đang có nguy cơ mai một.

May mắn thay, những yếu tố đặc sắc trong lịch sử, văn hóa đã thành công bước vào thế giới muôn màu của người trẻ và trở lại thể hiện qua một hình thức mới: ấn phẩm số.

Thiết kế đồ họa là một loại hình nghệ thuật ứng dụng, kết hợp sáng tạo và thẩm mỹ các yếu tố hình ảnh, màu sắc, con chữ… để truyền tải thông điệp đến với người tiếp nhận. Sự sáng tạo trong ngành này là vô hạn, cuộc sống có bao nhiêu chất liệu thì thiết kế đồ họa sở hữu bấy nhiêu nguồn ý tưởng tương ứng. Tuy nhiên không phải ai cũng biết cách quan sát để lựa chọn tài nguyên độc đáo.

Với nhiều nhà thiết kế đặc biệt là những người trẻ, họ lựa chọn khai thác yếu tố lịch sử, văn hóa phong phú của dân tộc và thổi vào đó một luồng sinh khí mới.

Gần đây, Creative Hunter 2022 - cuộc thi thường niên

Các yếu tố quen thuộc trong bộ môn Hát Bội được lồng ghép khéo léo vào bộ chữ cái cơ bản. về thiết kế, sáng tạo ấn phẩm truyền thông tổ chức bởi Câu lạc bộ Kỹ năng Truyền thông

C.S.C trực thuộc Khoa Quan hệ công chúng và Quảng cáo

- Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã gây được tiếng vang lớn. Trở lại với chủ đề “Thăng

Long văn hiến” và thông điệp

“Đánh thức di sản văn hóalịch sử Việt”, cuộc thi đã tạo cơ hội nâng cao tiếng nói của các bạn trẻ đối với các vấn đề xã hội, đặc biệt là về giá trị văn hóa và lịch sử của dân tộc thông qua thiết kế của mình.

Bên cạnh những cuộc thi được tổ chức có quy mô, nhiều ấn phẩm dù chỉ được các cá nhân đăng tải trên trang mạng xã hội của mình nhưng vẫn thu hút đông đảo sự quan tâm của công chúng. Dự án “Bội Tự” của Nguyễn Phương Vy (theo học ngành Thiết kế đồ họa, ĐH Mỹ thuật TP. HCM) là sản phẩm mà cô bạn thực hiện cho đồ án ở trường, được lấy cảm hứng từ bộ môn hát bội - một bộ môn sân khấu truyền thống độc đáo của dân tộc Việt Nam, đặc trưng ở phần trình diễn nghệ thuật khoa trương, cách điệu trong âm nhạc và hóa trang.

Sự kết hợp nhuần nhuyễn các yếu tố truyền thống - hiện đại và tư duy thiết kế ấn tượng trong sản phẩm của Trần Tài.

Hành trình “khoác áo mới” không dễ dàng

Ngành thiết kế đồ họa đang phát triển vượt bậc cho phép con người tái hiện bức tranh cuộc sống một cách sinh động nhất bằng ngôn ngữ máy tính.

Đặc biệt, sự đa dạng trong lịch sử - văn hóa Việt Nam là mảnh đất màu mỡ để các nhà thiết kế trẻ khai thác. Tuy nhiên, yêu cầu sử dụng nguyên liệu vốn đã quen thuộc để tiếp tục sáng tạo theo phong cách cá nhân chưa bao giờ dễ dàng. Nó phải đáp ứng một lúc hai yêu cầu: vừa gợi nhắc được sự hoài niệm từ những chất liệu truyền thống nhưng cũng vừa mang màu sắc hiện đại, hợp xu thế. Đây là một thử thách đặt ra cho các bạn trẻ khi lựa chọn khai thác đề tài lịch sử, văn hóa dân tộc.

Tuy nhiên, theo đuổi lịch sử còn có một khó khăn hơn cả là tính xác thực của dữ liệu. Sẽ có rất nhiều sự nghi ngờ của công chúng trước những dự án có yếu tố lịch sử - văn hóa truyền thống dân tộc do các bạn trẻ triển khai. Họ lo ngại các bạn trẻ vừa trẻ tuổi đời lẫn tuổi nghề, vừa không có nhiều cơ hội được tiếp cận lịch sử có thể sử dụng thông tin sai lệch. Nhưng chính người trẻ cũng ý thức được vấn đề này, họ tìm mọi cách để sản phẩm của mình đảm bảo tôn trọng lịch sử và giữ lại tinh túy trong các loại hình truyền thống. Nguyễn Trần Tài - Quán quân cuộc thi thiết kế Creative Hunter 2023 cho biết khi nhận được đề bài thiết kế xoay quanh chủ thể Văn Miếu Quốc Tử Giám, việc đầu tiên anh làm là dành một tuần để tìm hiểu về Văn Miếu, về kiến trúc thời Lý - Trần thông qua sách vở để khai thác những yếu tố có thể áp dụng vào bài làm của mình. Năm nay, cuộc thi Creative Hunter còn có sự đồng hành của Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc UNESCO để nhằm đưa ra những định hướng đúng đắn về mặt nội dung. Điều này chứng tỏ từng yếu tố được đưa vào bài thiết kế không chỉ đáp ứng yêu cầu thẩm mỹ mà còn cần sự đầu tư nghiên cứu sâu để đảm bảo tính logic. Anh Trần Minh Tuấn - nhà sáng lập dự án “Việt Sử Kiêu Hùng” cũng tiết lộ để sản xuất bộ phim “Bình Ngô đại chiến”, trong quá trình thực hiện, nhóm làm phim đã đi thực tế qua khu rừng Lam Sơn, cánh đồng Tốt Động và ải Chi Lăng. Sau đó, để bộ phim có 15 phút trình chiếu hoàn chỉnh còn cần thêm 3-5 tháng đầu tư cho hình ảnh, âm thanh, trang phục, màu sắc, đồ họa…Tinh thần nghiêm túc này quả thật mang đến cho anh Tuấn cùng nhóm Đuốc Mồi kết quả tốt đẹp, dự án của nhóm đã kéo lịch sử đến gần hơn các bạn trẻ. Có thể nói, công việc “khoác áo mới” cho lịch sử - văn hóa truyền thống không dễ dàng, mà phụ thuộc vào đam mê tìm tòi và niềm tự hào về giá trị truyền thống dân tộc của thế hệ trẻ. Kho tàng văn hoá nghệ thuật Việt Nam vô cùng đa dạng và rộng lớn, cơ hội và khó khăn đặt ra là chúng ta phải khéo léo kết hợp đồng thời yếu tố văn hóa lịch sử vào thiết kế hiện đại mà không làm mất đi chất riêng của bản thân. Thời công nghệ số, người ta có thể lên mạng tìm kiếm thông tin, ảnh chụp và từ đó tìm nguồn cảm hứng cho bản thân. Điều này đôi lúc tạo ra sự nghèo nàn về cảm xúc và trải nghiệm. Thật ra, cảm hứng của nghệ thuật không ở đâu xa ngoài hiện thực cuộc sống, tất cả những gì tồn tại và tiếp diễn trong thế giới này.