TÌM VỀ TRUYỀN THỐNG - HƯỚNG ĐI MỚI

C A M Nh C Hi N I

Nguyễn Long - Báo In K39

Trong những năm gần đây, nhiều ca sĩ, nhạc sĩ đã tìm về những chất liệu dân gian trong âm nhạc và nhận được sự đón nhận tích cực từ công chúng.

Sức hút của câu chuyện văn hoá

Sự hội nhập và giao thoa trong bối cảnh “thế giới phẳng” và toàn cầu văn hoá đã thổi những làn gió mới vào đời sống người

Việt, thay đổi phong cách ăn mặc, giải trí, quan tâm. Có thể nói, để có thể theo kịp thời đại, nghệ thuật truyền thống khi cố gắng để tìm lại tiếng nói cho riêng mình: thay đổi nội dung vở diễn, ứng dụng các thành tựu công nghệ, đẩy mạnh truyền thông,… và may mắn thay, sau những nỗ lực đó, những làn điệu cổ, những sân khấu truyền thống đang dần trở lại, đi sâu vào lòng công chúng; và không chỉ dừng lại ở Việt Nam, mà còn có cả những vị khán giả nước ngoài.

Cách đây 3 năm, nhà soạn nhạc Jeff von der Schmidt, người đã từng đoạt 2 giải

Grammy danh giá sau khi xem xong một buổi biểu diễn âm nhạc truyền thống của Đông

Kinh Cổ Nhạc, từng nói với ông bầu Đàm Quang Minh (tổ chức sản xuất của nhóm Đông

Kinh Cổ Nhạc): nếu có thể kết hợp những giai điệu này với nhạc sĩ đương đại Vũ Nhật Tân để hòa điệu các nhạc cụ truyền thống Việt Nam với các nhạc cụ phương Tây... thì ông sẵn sàng ở Việt Nam 5 năm để hỗ

Nhà soạn nhạc Jeff von der Schmidt biểu diễn tại đêm nhạc “Xưa và mới” trợ đưa tác phẩm ra thế giới. Nhà nghiên cứu âm nhạc Đàm Quang Minh chia sẻ đầy dí dỏm: “Nhờ có thiện ý này, nhạc sĩ Vũ Nhật Tân đã sáng tác ra chuỗi tác phẩm “Ngũ hành” theo lối cổ điển đương đại (dòng nhạc có sự phối hợp của nhiều loại hình âm nhạc, trong đó có cả âm nhạc dân tộc vào dàn nhạc giao hưởng), và chính sức hấp dẫn này đã khiến ông Jeff tình nguyện bỏ tiền túi để ở lại Việt Nam hỗ trợ, còn mời được cả hai nhạc sĩ từ Hồng Kông (cũng sẵn sàng tự chịu mọi chi phí) để sang Việt Nam biểu diễn”.

Và cũng cách đây 3 năm, trong đêm nhạc “Tiếp và nối”, khi tác phẩm thứ 2 trong chuỗi Ngũ hành của Vũ Nhật Tân được công diễn, khán giả đã cổ vũ nồng nhiệt đến mức chính nhà soạn nhạc Jeff von der Schmidt phải cảm thán: “Các đồng nghiệp khắp thế giới cũng phải ngạc nhiên trước sự đông đảo này”.

Không chỉ có những nhà soạn nhạc nổi tiếng phải thán phục, mà các nhạc sĩ trẻ cũng đang tìm về các nguyên liệu âm nhạc truyền thống với hi vọng kết nối giữa văn hóa truyền thống và những giá trị đương thời. Khoảng thời gian từ năm 2018 trở lại, có nhiều nghệ sĩ cho ra mắt những sản phẩm âm nhạc dành cho công chúng, khai thác chất liệu truyền thống như: Gieo quẻ (Hoàng Thuỳ Linh), Tình đàn (Ngô Hồng Quang), Nhà em ở lưng đồi (Thuỳ Chi),... Không chỉ ở chủ đề của tác phẩm, các tác giả đã lồng ghép đan xen giữa yếu tố truyền thống và hiện tại trong suốt bài hát, khiến người nghe cảm nhận được rõ nét sự kế thừa sáng tạo từ chất liệu truyền thống, góp phần tăng thêm màu sắc dân tộc. Các nghệ sĩ đã mang đến những sản phẩm có sức lan tỏa trong đời sống, đặc biệt thu hút khán giả trẻ. Bài hát Gieo quẻ (sáng tác Khắc Hưng, thể hiện Hoàng Thùy Linh), phát hành đúng ngày 1/1/2022, đến nay đã hơn 46 triệu lượt xem trên mạng xã hội Youtube.

Tương lai của truyền thống Các loại hình nghệ thuật khi thời hoàng kim qua đi, sẽ bước vào giai đoạn thoái trào. Chính vì thế nên không khó hiểu nếu giới trẻ không còn mặn mà với âm nhạc dân tộc. Đây cũng là xu thế chung của toàn thế giới, chứ không phải ở riêng Việt Nam. Thế nên, muốn tìm được chỗ đứng cho âm nhạc dân tộc trong thời kì hội nhập, cần phải thay đổi cách nghĩ, làm theo hướng mới.

Đã qua nhiều năm, nhiều chương trình được phát động nhằm bảo tồn, lưu giữ các giá trị truyền thống như tổ chức các cuộc thi, biểu diễn lưu động,.. đã được tổ chức nhiều, nhưng không thực sự đem lại hiệu quả cao. Điều này cũng dễ hiểu vì thị hiếu của khán giả ngày nay đã không còn như trước. Thế nên, việc sử dụng các nguyên liệu truyền thống trong các tác phẩm nhạc hiện đại đã thể hiện được sức ảnh hưởng và lan toả của nó trong cộng đồng. “ Để bảo vệ giá trị âm nhạc truyền thống, chúng ta phải chấp nhận hai mặt. Một mặt là tìm ra cái căn cốt nhất của truyền thống để gìn giữ, tìm ra xu hướng phù hợp nhất để phát triển; hai là chúng ta phải rạch ròi, những tác phẩm chỉ sử dụng chất liệu âm nhạc truyền thống để sáng tạo cần coi là những tác phẩm mới” - PGS TS. Nguyễn Văn Huy (Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát huy giá trị di sản văn hoá) chia sẻ.

Để có thể tìm kiếm được chất liệu dân gian không khó, vì nó luôn nằm trong tiềm thức của mỗi người Việt Nam chúng ta. Nhưng cần phải có biện pháp để có thể đánh thức nó trong một bộ phận giới trẻ sáng tạo âm nhạc. Xu hướng sáng tác, trình diễn này, được coi là sợi dây kết nối công chúng yêu nhạc hiện đại, với những giá trị âm nhạc truyền thống; không chỉ mang đến diện mạo mới mẻ, mà còn đóng dấu bản sắc Việt cho những sản phẩm âm nhạc đương đại. Muốn xu hướng này ngày càng phát triển, phụ thuộc rất nhiều vào đội ngũ văn nghệ sĩ. Ở chiều ngược lại, khán giả cũng cần “mở lòng” hơn với âm nhạc truyền thống dân tộc. PGS.TS Nguyễn Văn Huy cũng nhìn nhận: “Để âm nhạc truyền thống trường tồn, bền bỉ như mạch nguồn chảy mãi, thì bản thân nó phải tiếp tục thử nghiệm, đổi mới, kế thừa, sáng tạo, chứ không thể trở thành quá khứ nằm trong các viện nghiên cứu, hoặc luôn luôn trong trạng thái “khẩn cấp được bảo vệ”.