The Narrative Architecture of Collective Memory - PORTFOLIO_Design Studio 2b_2022

PORTFOLIO Studio Dizajn 2b

ARKITEKTURA e NARRATIVES

së MEMORIES

KOLEKTIVE

Prishtinë, 2022

Muzetë dhe Memorialët e Luftës së Kosovës si Palimpsest Historik dhe Ekologjik

Arkitektura e Narratives së Memories Kolektive

STUDIO DIZAJN 2B_2022

Banush Shyqeriu 2022 © prof.:

ARKITEKTURA SI ART I SHËRIMIT

PORTFOLIO ARKITEKTURA e NARRATIVES

së MEMORIES

KOLEKTIVE Studio Dizajn 2b

UBTPRESS

Copyright © 2022 Banush Shyqeriu and UBTPRESS

PORTFOLIO Studio Dizajn 2b ARKITEKTURA

NARRATIVE

Muzetë dhe Memorialët e Luftës së

Kosovës si Palimpsest

Historik dhe

Ekologjik

BANUSH SHYQERIU

PËRMBAJTJA

I

STUDIO DIZAJN 2b

III

KONSPEKT

IV

HYRJE

1

Mnemonika

2

Memoria Kolek ve

3

Memoria dhe Arkitektura

4

Përkuj mi dhe Shërimi i së Kaluarës

5

Biofilia & Rroli Kura v i Arkitekturës - Dizajni Terapeu k & Arkitektura si Art i Shërimit

6

Narra va

8

Karakteri

10

Poe ka

11

Ekspresioni

12

Variantet e Detyrës se Studios

14

PORTFOLIO

15

Andi L_Donat R_Omer A_Orhidea F_SD2b2022

19

Benita S_Ema R_Rukije K_SD2b2022

29

Blenda B_Lorik P_Margon M_Yllka P_SD2b2022

39

Donika A_Ensar B_Luis P_Rionë K_SD2b2022

49

Elton F_Flamur A_Hajdin H_Kosovare E_SD2b2022

59

Agon S_Valmir G_SD2b2022

69

Albina M_Fjolarba M_SD2b2022

79

Almedina H_Vahide H_SD2b2022

89

Doren na Th_SD2b2022

99

Leart I_Nora M_SD2b2022

109 II

Fakulteti i Arkitekturës dhe Planifikimit Hapësinor STUDIO DIZAJN 2b Dizajni, Projektimi dhe Zhvillimi i Ndërtesave Kulturore: Muzetë, Memorialët dhe Galeritë e Ekspozimit si Zhvillime Hibride Filozofia e Dizajnit Arkitektural: Dizajni Terapeutik - Arkitektura si Art i Shërimit Tematika e Dizajnit Arkitektural: Arkitektura e Narratives së Memories Kolektive Nën-tematika e Dizajnit Arkitektural: Poetika dhe Simbolika e Formave dhe Hapësirave Ekspresive të Përkujtimit Subjekti i Dizajnit Arkitektural: Muzetë dhe Memorialët e Luftës së Kosovës si Palimpsest Historik dhe Ekologjik Profesor & Studio-master: Prof.: Banush Shyqeriu banush.shyqeriu@ubt-uni.net Rineta Jashari rineta.jashari@ubt-uni.net Bard Bajçinovci bard.bajcinovci@ubt-uni.net III

KONSPEKT:

Ndërtesat e domenit kulturor mbesin ende “skena” më premtuese ku arkitektët mund të shprehin dhe praktikojnë “ëndrrat” e tyre për fenomenin dhe rolin katalitik, rezonant, ekspresiv, narrativ, skenografik, reprezentativ e performativ të arkitekturës si arti dhe shkenca e ndërtimit.

Qendrat Kulturore si vazhdimësi e natyrshme e vendbanimeve me karakter urban dhe historik, mbesin sot ndër hapësirat më eminente të aktiviteteve dhe ndërveprimeve sociale, kulturore e politike, shfaqjeve dhe performancave, po ashtu këto qendra synojnë krijimin e hapësirave vibrante e sociopetale, hapësirave identifikuese për komunitetin dhe vendin, si dhe bëhen pjesë e pandashme e hartës turistike të një vendi – Turizmit Kulturor.

IV

HYRJE

Njerëzit janë të lidhur, tërhiqen dhe “rrënjosen” për vende dhe hapësira të caktuara, jo thjesht për paraqitjen e tyre formale apo estetike, por për domethënien që ato mbajnë dhe përçojnë tek ata, domethënie këto që krijojnë një komunikim dhe varësi të ndërsjellë në mes të njeriut dhe ambientit të ndërtuar apo atij natyror.

Memoria, Mnemonika dhe Muzeu Ngjarjet të cilat lënë gjurmë në jetën e individit, shoqërisë dhe kombit, janë ato të cilat më së shumti e rrënjosin njeriun për një vend dhe tiparet e tija. Lufta e fundit në Kosovë, 1998-1999, la shumë gjurmë të pashlyeshme në vet jetën e njerëzve dhe në ambientin ku u zhvillua ajo.

Andaj është obligim i gjeneratave të reja dhe institucioneve, konservimi dhe përçimi i këtyre memorieve individuale dhe kolektive si narrativa / tregime që thurin kontekstin domethënës si dhe zhvillimin e ndërthurjen e strukturave, memorialëve, instilacioneve dhe hapësirave të reja për ta konservuar, fuqizuar dhe përçuar këtë memorie tek gjeneratat e ardhshme, e po ashtu për t'i dhënë një shtytës socio-ekonomik vendeve të caktuara përmes promovimit të aktiviteteve socio-kulturore, edukative dhe vet turizmit.

1

Mnemonika Kujtesa njerëzore është e brishtë dhe e kufizuar. Ne i ruajmë mendërisht përvojat tona si kujtime. Megjithatë, kujtimet harrohen lehtësisht, dhe rikthimi i kujtimeve, nëpërmjet aktit të kujtimit, është i pasaktë dhe i gabuar. Për shkak të aftësisë sonë të kufizuar për të ruajtur mendërisht kujtimet tona, shoqëritë njerëzore kanë prodhuar një sërë pajisjesh për ruajtjen e kujtesës në formë ekstratrupore / ekstramendore. Këto kanë përfshirë mjete kockash me dhëmbëza, pllaka balte dhe guri, stela të gdhendura dhe, në një fazë të mëvonshme të historisë, harta, vizatime, fotografi, gramafonë dhe teknologji të tjera regjistrimi, dhe, së fundi, kompjuterin dhe, natyrisht, vetë ndërtesat. Muzetë dhe Memorialet në këtë vijueshmëri historike veprojnë si ruajtës dhe rikthyes te kujtesës, si objekte dhe subjekte.#

Termi mnemonik rrjedh nga Greqishtja mnēmōn ("i kujtesshëm") – një mjet apo mostër e elementeve apo ideve e asocimeve që ndihmojnë në të përkujtuarit e diçkaje. E dizajnuar për të ndihmuar apo risjellë kujtesën.

2

MEMORIA KOLEKTIVE Si një grup njerëzish, një shoqëri apo një komb e kujton të kaluarën, i referohemi si Memoria apo Kujtesa Kolektive.

Kur diskutojmë tendencat ose përvojat e mëdha shoqërore, ne priremi t'i grupojmë njerëzit në breza apo gjenerata. Por çfarë do të thotë të jesh pjesë e një brezi / gjenerate dhe çfarë i jep kuptim dhe koherencë atij grupi? Është Memoria Kolektive.

Të kuptosh kujtimet e një vendi do të thotë të kuptosh diçka thelbësore për identitetin dhe këndvështrimin e tyre kombëtar.

Sigurisht, vendet nuk kanë kujtime; janë njerëzit në vend ata që ruajnë kujtimet si dhe tiparet dhe strukturat fizike të atij vendi.

Memoria / kujtesa kolektive është përdorur për t'iu referuar kujtimeve të agreguara individuale, përkujtimeve zyrtare, përfaqësimeve kolektive dhe veçorive konstituive të patrupëzuara të identiteteve të përbashkëta; thuhet se ndodhet në reminishencën ëndërrimtare, dëshminë personale, historinë gojore, traditën, mitin, stilin, gjuhën, artin, kulturën popullore dhe botën e ndërtuar.

3

MEMORIA DHE ARKITEKTURA Arkitektura mund të transformojë fjalët, nevojat dhe dëshirat në hapësira dhe forma. Mund të kap kujtimet kalimtare ose të përnjëhershme në forma të prekshme dhe të ndërtueshme.

Arkitektura ofron skenën në të cilën ne mund të realizojmë / performojmë jetën tonë individuale dhe kolektive.

Arkitektura; vendet, ndërtesa, qyteti, hapësirat, format, materialet dhe vragat e tyre, janë absorbues aktiv të kohës dhe ngjarjeve. Në realitet qyteti dhe arkitektura e tij konsiderohen vet si Memorie Kolektive dhe shpesh ndërtesa apo qytetet hyjnë edhe në një memorie më të gjerë se përkufizimi i një vendi, shteti apo kombi, kur ato hyjnë si atraksione globale, sikurse Kulla Eiffel, Muri i Madh Kinez, Piramidat e Gizës, apo ndërtesa dhe qytete që bëhen asete dhe vlera të trashëgimisë botërore përmes UNESCO. 4

PËRKUJTIMI DHE SHËRIMI I SË KALUARËS

Përkujtimi i së kaluarës historike të një vendi është obligim individual, kolektiv dhe institucional, mirëpo përkujtimi – tek ata që i kanë përjetuar vet ngjarjet - zgjon edhe plagët të cilat nuk shuhen por vetëm dremitën herë pas here. Andaj hapi i ri strategjik dhe pragmatik do të ishte se si të shërojmë të kaluarën në mënyrë që të ecet përpara në të ardhmen?!

Përballja me të kaluarën, mos-harrimi i saj dhe përkujtimi e përçimi i saj ndër breza mbetet njëra pjesë, ndërsa mbyllja e plagëve do të bëhej në një format participues të 'vizitorit' i cili duhet të 'jap' dhe 'merr' diçka si shenjë falje, pajtimi, qetësimi, ngushëllimi, mirënjohjeje, vlerësimi dhe afirmimit - krijimi i një ambienti me tipare shëruese fizike dhe shpirtërore ... roli kurativ i arkitekturës.

5

Biofilia & Rroli Kurativ i Arkitekturës - Dizajni Terapeutik & Arkitektura si Art i Shërimit Pse njerëzit ndjejnë qetësi fizike dhe shpirtërore në ambientet natyrore? Ngaqë truri dhe qenia njerëzore është e lidhur në mënyrë të natyrshme me tiparet, mostrat dhe sistemet natyrore nga ato që shihen, preken, nuhaten, dëgjohen dhe ndjehen në aspektin multisenzorial. Natyra shëron. Kontakti me tiparet, elementet dhe sistemet natyrore, ndërveprimi me to si dhe integrimi i tyre në Zhvillimet e Kompleksit të Muzeut dhe Memorialit të Luftës do të shërbenin si ambiente meditimi, reflektimi dhe shërimi nga rezonanca e madhe e traumave të luftës dhe pas luftës. Si rrjedhojë, natyra së bashku me arkitekturën në simbiozë do të 'përthithnin' vuajtjet duke i shndërruar ato në energji pozitive për të ardhmen.

Vendet ku njerëzit ndjejnë stres të shkalles së larte, janë mu ato ku shkojnë për t'u shëruar – spitalet dhe ndërtesat tjera shëndetësore. Ndërkaq, ne jemi të ekspozuar ndaj stresorëve çdo ditë në ambientin ku jetojmë, udhëtojmë, punojmë dhe veprojmë, sidomos në ambientet e dendura urbane me shumë pak tipare dhe përmbajtje natyrore sikurse gjelbërimi dhe parqet e ndryshme.

Biofilia përkufizohet një tendencë hipotetike njerëzore për të bashkëvepruar ose për t'u lidhur ngushtë me forma të tjera të jetës në natyrë: një dëshirë ose një tendencë për të komunikuar me natyrën.

Biofilia është termi i shpikur nga natyralisti i Harvardit Dr. Edward O. Wilson për të përshkruar atë që ai e pa si "prirjen e lindur të njerëzimit për t'u përqëndruar në jetën dhe proceset e gjalla", dhe për t'u tërhequr drejt natyrës, për të ndjerë një afinitet për të, një dashuri , një mall. Biofilia rrjedh nga latinishtja e re, që fjalë për fjalë nënkupton, "dashuria për jetën" nga bio+ philia.

6

Studimet ofrojnë mbështetje shkencore për supozimin e lashtë se kontakti me natyrën është thelbësor për funksionimin, shëndeti dhe mirëqenien njerëzore: - Kontakti me natyrën është vërtetuar se rrit shërimin dhe rikuperimin nga sëmundja dhe procedurat kryesore kirurgjikale, duke përfshirë kontaktin e drejtpërdrejtë (p.sh., ndriçimin natyror, bimësinë), si dhe përshkrimet përfaqësuese dhe simbolike të natyrës (p.sh., fotografitë).

- Njerëzit që jetojnë në afërsi të hapësirave të hapura raportojnë më pak probleme shëndetësore dhe sociale, dhe kjo është identifikuar e pavarur nga vendbanimi rural dhe urban, niveli i arsimit dhe të ardhurat. Edhe prania e sasive të kufizuara të bimësisë si bari dhe disa pemë ka qenë e ndërlidhur me përballimin e shtuar dhe sjelljen adaptive.

- Kontakti me natyrën ka qenë i lidhur me funksionimin konjitiv të detyrave që kërkojnë përqendrim dhe Kujtesë.

- Maturimi dhe zhvillimi i fëmijërisë së shëndetshme ka qenë i ndërlidhur me kontaktin me veçoritë dhe mjediset natyrore.

- Truri i njeriut përgjigjet në mënyrë funksionale ndaj modeleve shqisore dhe shenjave që burojnë nga mjedisi natyror.

7

NARRATIVA

Ndërtesat flasin!. Ndërsa narrativa mbetet një instrument dhe metodologji tematike me gjuhë dhe leksikon unik për të “shprehur” rolin fizik dhe psikologjik të vet arkitekturës si organizuese dhe komunikuese. Për me tepër, “leximi” i narratives në arkitekturë nuk kërkon që domosdo arkitekti ta ketë “shkruar atë më parë. Narrativa i ka rrënjët në boten ku ne jetojmë dhe si e tillë narrative është një fenomen me përmbajtje dhe qëllime simbolike.

Me rrënjët në fjalën latine “narrare” (lat. narrare, të tregoj), një narrativë organizon ngjarjet e natyrës reale apo fiktive në sekuenca të rrëfyera nga “narratori”. Krahas interpretimit, argumentimit dhe përshkrimit, narrativa është njëra nga katër kategoritë e retorikes.

Tregimi është i vjetër sa vet njerëzimi dhe narrativat mundësonin që fenomenet nga forcat e padukshme natyrore të “sqaroheshin”.

8

Në arkitekturë, narrativa si term ka hyrë në përdorim qysh nga vitet 1980ta.

Në një ambient fizik, narrative shpjegohet ashtu sikurse filozofi dhe novelisti Umberto Eco (lindur me 1932) e quan si një domethënie “konotative / ngjyruese” se sa domethënie “denotative / treguese”. Përderisa arkitektura mund të manipulohet dhe të interpretohet përmes narratives, rezulton se arkitekti mund ta vesh arkitekturën me proporcion narrative krahas reagimit ndaj kontekstit dhe aktiviteteve programore / funksionale.

- Denotacion - Çfarë ne shohim aktualisht... Domethënia sipërfaqësore

Shtepi

Kafe

- Konotacion - Çfarë asoconi me këtë imazh... kuptimet më të thella apo të mshefta, si dhe asocimet apo INTERPRETIMET

Vater

Komfor

Kujtimet

Siguri

Privatësi

9

Dashuri

Familje

KARAKTERI Karakteri si term psikologjik e socilogjik paraqet tërësinë e vetive dhe tipareve të dukshme dhe kualiteteve, morale me të cilat karakterizohet dhe veqohet një person. Termi “karakter” rrjedh nga Greqishtja e Lashtë “charaktêr” që i referohet shenjes së stampuar mbi monedhë.

CARYATIDES (Edition of Vitruvius by Fra Giocondo, Venice, 1511)

Ngjajshëm me karakterin e një personi edhe në arkitekturë me karakter nënkuptojmë terësinë e tipareve dalluese përmes së cilave shfaq dhe artikulon domethenjen, funksionin dhe qëllimin në mënyrë konsekuente një entitet arkitektural.

10

POETIKA Ashtu si çdo gjë në kulturën tonë materiale, çdo akt i arkitekturës ka poetikën e vet, domethënë një "lexim" specifik për konceptimin dhe realizimin e tij. Çfarë është poetika? Duke folur rigorozisht, poetika është teoria e letërsisë dhe ka të bëjë me atë se si poezia dhe shkrimet e tjera krijuese duhet 'lexohen' domethënë, kuptohen dhe vlerësohen.

Termi Poetikë, në aspektin etimologjik buron nga termi grek ποιεΐν [poiein 'bëj'].

Poiesis prandaj është e lidhur ngushtë me bërjen, fabrikimin, prodhimin (siç përshkruhet nga Aristoteli në metafizikën e tij si akt prodhimi pas mendimit, noesis). Në arkitekturë, poetika ka ardhur për të përmbushur një rol të ngjashëm, atë të "bërjes" dhe "leximit".

Poetika hyri në përdorim në arkitekturë kur u botua libri “Poetika e Hapësirës” nga Gaston Bachelard në vitin1958. Bachelard bëri një lidhje mes shkrimit dhe arkitekturës, sepse ai nuk kishte ndonjë gjuhë tjetër përveç poezisë ekzistuese për të kapur përvojën e tij hapësinore në pasurinë e plotë kulturore. Për shumë dekada, qasja e tij i ka frymëzuar studentët dhe arkitektët, duke u dhënë atyre kurajë të përdorin informacione komplekse kulturore gjatë procesit të Dizajnit.

11

EKSPRESIONI “Arkitektura është ekspresive. Ajo shkon përtej të sherbyerit ndaj nevojave funksionale të individeve apo grupeve dhe institucioneve. Ajo shpreh fakte dhe ndjenja, vende dhe rrethana, realitete dhe ide.”

Ekspresiviteti i arkitekturës është një faktor kyq në atë se si shfaqen dhe përjetohen emocionalisht ndërtesat, si shfaqet dhe lexohet karakteri i tyre. Ekspresioni emocional në arkitekturë mbështetet në mesazhet simbolike të mishëruara në vetë arktikteturën – në hapësirën dhe strukturën e saj; ngjyrat, teksturat e materialet; dhe organizmi i përjetimit të saj.

Ekspresiv është një term që ndryshon, por shpesh ngatërrohet me termin dinamik. Ndërsa dinamizmi nënkupton animacion, lëvizje dhe veprim, ekspresiviteti mishëron disa nga cilësitë më të brendshme, ekzistenciale dhe unike të formës: karakterin dhe identitetin. Ekspresiviteti është i lidhur me personalitetin, individualitetin dhe origjinalitetin. Në implikimet konotative, ekspresioni kap frymën ontologjike të formës dhe forcave të formësimit. Ekspresioni manifeston kuptimin, domethënien dhe kuintesencën e formës.

The Einstein Tower, Potsdam, Germany. Erich Mendelsohn, 1921

12

Për dallim nga dinamizmi, i cili ilustron ndryshimin, aktivitetin ose përparimin, ekspresiviteti nënkupton prirje, disponim ose tendencë. Në vend se të lidhet me një ngjarje aktuale, ekspresiviteti nënkupton një moment të veçantë në kohën kur është një ngjarje gati të ndodhë. Bëhet fjalë për nocionet e gjasës, probabilitetit, pritjes, parashikimit, padurimit ose pezullimit. Në një kuptim më të thellë ekspresiviteti ka të bëjë me transcendencën, jashtëzakonshmërinë, reminishencën, ngjashmërinë dhe gjurmueshmërinë.

Etimologjikisht, rrënja e fjalës "ekspres" mund të gjurmohet nga parashtesa "ex-" - që do të thotë "jo nga" ose "jashtë", dhe fjala "press" që do të thotë "shtyp", e që shpie indirekt në nocionin e "frazës". Në këtë kuptim, ekspresiviteti demarkon fundin e të folurit dhe fillimin e të pashprehurës ose anasjelltas.

Kjo portfolio paraqet një përmbledhje të një serë projektesh të zhvilluara përmes një fjalorth të proceseve të dizajnit gjenerativ në shërbim të Studio Dizajn 2.0 e cila trajton Narrativën e Luftës duke përdorur Ekspresionin e Formës dhe të Hapesires si metoda dhe taktika të cilat entitetet fizike i mishërojne dhe veshin me simbolizm si një mjet multivokal dhe konotativ për të provokuar dhe evokuar gjendje shpirtërore të përkujtimit të ngjarjeve të luftës.

Prof. Banush Shyqeriu Arch Prishtinë, Qershor 2022 13

VARIANTET E DETYRËS SË STUDIOS:

Kompleksi Muzeor & Memorial – Historik 1 Lokacioni 1: ish 'Tjegullorja' në Prishtinë, Arbëri 1.

Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998-1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor + Qendra e Edukimit dhe Instituti + Memoriali i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – 'Parku i Përkujtimit'

Kompleksi Muzeor & Memorial – Historik 2 Lokacioni 2: 'Stacioni i Trenit' në Prishtinë, Arbëri 2.

Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe Dizajni Biofilik – 'Kopshti i Shpresës'

Kompleksi Muzeor & Memorial – Historik 3 Lokacioni 3: 'Lokacioni përballë Parlamentit' në Prishtinë, Dodonë 3.

Muzeu i të Persekutuarve Politik të Kosovës + Galeri për Ekspozim + Memoriali i të Persekutuarve Politik dhe Dizajni Biofilik – 'Kopshti i Shërimit'

Konteksti: Zonë URBANE - HISTORIKE (Prishtinë) Tipi: Muze Tematik Institucioni: Muze Historik - Kombëtar dhe i Qytetit 14

15

PORTFOLIO

16

17

PORTFOLIO

18

1.2. Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998 - 1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor +

IMAZH REPREZENTATIV i JASHTEM apo i BRENDSHEM (146.7 mm x 90.3mm)

19

Qendra e Edukimit dhe Instituti + MemorialiUSA, i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – ‘Parku i Përkujtimit’ The Broad Gallery, Los Angeles,

by Diller Scofidio + Renfro

INSTITUCIONI

Foto

PARKU I PERKUJTIMIT

Andi Latifaj

MEMORIALI I TE ZHDUKURVE

Foto

PARKU BIOFILIK Donat Rexhepi

Foto Omer Aliu

Foto Orhidea Fusha

20

Andi L_Donat R_Omer A_Orhidea F_SD2b2022 KONCEPTI I MASTERPLANI

Koncepti i Masterplanit lidhet me figuren Kombetare te shqiponjes, ku me ane te flatrave te saj eshte aritur te behet mbuloja e kompleksit dhe dinamika e saje shtrihet ne te gjithe kompleksin e nerthurur ne biofili.

H Y

21

Analizat e Lokacionit.

Republika e Kosoves

SILUETA

POZITA NE EVROPE

LOKACIONI

TOPOGRAFIA

TRANSPORTI

22

Andi L_Donat R_Omer A_Orhidea F_SD2b2022 MASTERPLANI

8

6

3

9

10

P

5

4

7

P

23

3

1

2

1-HEKURUDHA 2-RRUGA 3-PARKINGJET 4-HYRJA NE KOMPLEKS 5-MUZEU 6-INSTITUCIONI 7-GALERIA 8-PARKU BIOFILIK 9-PARKU I PERKUJTIMEVE 10-MEMORIALET

BAZAT DHE PRERJET AKSONOMETRIKE 1-MUZEU 2-INSTITUCIONI 3-GALERIA

A

3

2

1

B

A-PERDHESA B-KATI1

PRERJA NE PRESPEKTIVE

24

Andi L_Donat R_Omer A_Orhidea The Broad Gallery, Los Angeles,F_SD2b2022 USA, by Diller Scofidio + Renfro

PRERJA A-A

PRERJA B-B

STRUKTURA E KOMPLEKSIT PERBEHET NGA SHTYLLAT NGA QELIKU I MBESTJELLE ME MATERIAL TE DIZAJNUAR GJEOMETRIKISHT PER TE PARAQITUR THYERJET KRISTALORE PER TU PERSHTATUR NARRACIONEVE TE GJENOCIDIT GJAT KOHES SE LUFTES 25

STRUKTURA

DUKJET

26

Andi L_Donat R_Omer A_Orhidea The Broad Gallery, Los Angeles,F_SD2b2022 USA, by Diller Scofidio + Renfro MODELI FIZIK

27

IMAZHET E KOMPLEKSIT

28

1.2. Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998 - 1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor +

29

Qendra e Edukimit dhe Instituti + MemorialiUSA, i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – ‘Parku i Përkujtimit’ The Broad Gallery, Los Angeles,

by Diller Scofidio + Renfro

Koncepti Foto

2)

1)

Benita Selmanaj

ngritje / tërheqje

ndarje ndarje 3)

4)

Foto

zgjatje

Ema Radoniqi

Foto

zhvendosje / bashkim

ndarje Rukije Kafexholli 30

Benita S_Ema R_Rukije K_SD2b2022 ANALIZAT E LOKACIONIT

Lokacioni:〝 Ish-Tjegullorja〞Prishtinë.

PRISHTINA ka sipërfaqe prej 7768.8HA. Gjendet në pjesën veriperëndimore dhe shtrihet buzë rrafshnaltës së plleshme rrëzë maleve të argjendta. Ashtu si dikur Ulpiana, ka pozitë të përshtatshme gjeografike, pasi gjendet në kryqëzimet parësore kontinentale. Prishtina është gjithashtu bashkimi më i rëndësishëm i transportit të Kosovës për ajrin, hekurudhën dhe rrugët.

31

MASTERPLANI

32

Benita S_Ema R_Rukije K_SD2b2022 D U K J E T

33

P R E R J E T

34

Benita S_Ema R_Rukije K_SD2b2022 DIZAJNI TERAPEUTIK

35

Instalacioni “Shpresa”

Instalacioni “Mungesa”

Instalacioni “Dhimbja”

Instalacioni “Ndarja”

D R I T A D H E H A P E S I R A

36

Benita S_Ema R_Rukije K_SD2b2022 IMAZHI I BRENDSHËM ATMOSFERIK

37

IMAZH I JASHTEM ATMOSFERIK

38

1.2. Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998 - 1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor +

IMAZH REPREZENTATIV i JASHTEM apo i BRENDSHEM (146.7 mm x 90.3mm)

39

Qendra e Edukimit dhe Instituti + MemorialiUSA, i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – ‘Parku i Përkujtimit’ The Broad Gallery, Los Angeles,

by Diller Scofidio + Renfro INSPIRIMI - NATYRA

Foto Lule Shprese Spirale Rrethore Strukture

FORMA E TRAJTUAR DHE TRANSFORMIMI I VIJAVE LAKORE

Blenda Berisha

Foto Lorik Povataj

Foto

VENDOSJA NE LOKACION MODIFIKIMI I VIJAVE PER PERSHTATJE NE LOKACION

Margon Matiqi

Foto Yllka Pllana

40

Blenda B_Lorik P_Margon M_Yllka P_SD2b2022

41

Lulja si koncept

Heqja e disa pjeseve te lules me process substraktive

Lakueshmeria e pjeseve te lules duke i dhene elasticitet

Koncepti : Lloji i lules : lulja Kosoves )

Emri shkencore PEREGRINA” Jetegjatesia

e gjakut

(bozhuri

i lules : “PAEONIA

: bime shumevjeqare

Familja : Bozhure

i

barishtore

ose lulekuqe

42

Blenda B_Lorik P_Margon M_Yllka P_SD2b2022

PERDHESA

BODRUMI

43

BAZA E KATIT

44

Blenda B_Lorik P_Margon M_Yllka P_SD2b2022

45

46

Blenda B_Lorik P_Margon M_Yllka P_SD2b2022 The Broad Gallery, Los Angeles, USA, by Diller Scofidio + Renfro Dinamizmi; Rampat dhe Shkallet

I gjithe objekti yne eshte me rampa qe simbolizon dinamizmin dhe ngjarjet e shumta qe ne mund te i perjetojm brenda per brenda muzeut , mungesa,perkujtimi,plaga,shpresa,shpresa per mbijetes e shume hapesira te tjera prandaj muzeu yne eshte kaq dinamik me rampa me lartesi jo shume te larte qe te degron vete ne tere muzeun .

Gjithashtu per te pasur gjitha llojet e komunikimit vertikal nga jasht per ne bodrum I kemi shtuar edhe shkallet si mundesi komunikimi nga jasht .

47

48

1.2. Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998 - 1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor +

IMAZH REPREZENTATIV i JASHTEM apo i BRENDSHEM (146.7 mm x 90.3mm)

49

Qendra e Edukimit dhe Instituti + MemorialiUSA, i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – ‘Parku i Përkujtimit’ The Broad Gallery, Los Angeles,

by Diller Scofidio + Renfro Valëzimi dhe pjesët ekzistuese Foto

Ripple - Valëzimi

Ndjeshmeri

Donika Avdullahu

Foto Ensar Berisha

Striking - Tronditëse

Traumë, Plagë Kufinjtë e krijuar

Foto

Luis Prela

Foto

KONCEPTI 3D

KONCEPTI 2D Rionë Krasniqi

50

Donika A_Ensar B_Luis P_Rionë K_SD2b2022 ANALIZA TË LOKACIONIT Ish ‘Tjegullorja’ në Prishtinë, Arbëri

Prishtinë, Kosovë 51

Lagjia Arbëria, Prishtinë

HAPËSIRAT E NARRACIONIT MUZEOR/ TEMATIK

52

Donika A_Ensar B_Luis K_SD2b2022 The Broad Gallery, LosP_Rionë Angeles, USA, by Diller Scofidio + Renfro MASTERPLANI Legjenda:

6

1.

2.

3.

2 3

4.

5.

6.

7.

4 5

1

7

53

7

Muzeu Galeria Qendra e Edukimit dhe Instituti Memoriali Parku i Perkujtimit Flakadani i Përjetësisë Oxhaqet

SITUACIONI I NGUSHTË 2

9

9 2

1

9 7

8

Legjenda:

1

2

8

8

1

Hyrja Kryesore

8 6

3

8 5

4

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

Hyrja + Foaje Administrata Restauranti i Kompleksit Mungesa Perkujtimi Shpresa Amfiteatri Ekspozitat Klasat

1

2

54

Donika A_Ensar B_Luis K_SD2b2022 The Broad Gallery, LosP_Rionë Angeles, USA, by Diller Scofidio + Renfro DUKJE

PRERJE

55

PRERJE ME THELLËSI PERSPEKTIVE

56

Donika A_Ensar B_Luis P_Rionë K_SD2b2022 MODELI FIZIK HAPËSINOR 1:200

Zona e Hapësirave Narrative Mbikalim

M me Atrium U Z E U Foaje + Atrium

G A Ekspozitat L Mezanin që E R ndërlidh Muzeun me I Galerinë A Atrium

Patio Foaje + Atrium

Foaje + Atrium 57

Q. E D U K I M I T

I N S T I T U T I

58

1.2. Muzeu i Gjenocidit dhe të Zhdukurve Kosovar, 1998 - 1999 + Galeri e Artit Bashkëkohor +

59

Qendra e Edukimit dhe Instituti + MemorialiUSA, i të Zhdukurve dhe Dizajni Biofilik – ‘Parku i Përkujtimit’ The Broad Gallery, Los Angeles,

by Diller Scofidio + Renfro

KONTEKSTI DHE LOKACIONI-HISTORIKU I PRISHTINES Ish Tjegullorja-Arberi Qyteti:Prishtine Dielli-Simboli i shpreses dhe se drejtes Xhami i thyer koncept i muzeut ku interpreton thyrjen e shpreses shkaterrimin, vuajtjet,torturen dhe mbi te gjitha dhunen e shfaqur mbi popull

Elton Fondaj

Historiku i Ish Tjegullores Pas luftes se dyte boterore,ne vitin 1945 filloi rrenimi I varrezave te vjetra te qytetit.Dy vite pas rrenimit te varrezave

Flamur Avdiu

filloi te hartohet plani qe ne kete lokalitet te ndertohet tjegullorja e Prishtines.

Hajdin Hoxha

Koncepti 2d dhe 3d

Kosovare Elshani

60

Elton F_Flamur A_Hajdin H_Kosovare E_SD2b2022

M A S T E R Amfiteatri P L A N I Zona e hapsirave te Narracionit

61

Qendra e Edukimit

Galeria e Artit Bashkohor

Atriumi I Ujit Simetria

Hyrja Muzeu

Struktura

S I T U A C I O N I I N G U S H T E

Qarkullimi

Ndriqimi natyral

Struktura

62

Elton F_Flamur A_Hajdin E_SD2b2022 The Broad Gallery, Los H_Kosovare Angeles, USA,

by Diller Scofidio + Renfro Relacioni baze-prerje Ndriqimi natyral

Prerja A-A

Prerja B-B

Prerja C-C

63

Fasada-VeriLindore

Fasada-JugLindore

Fasada-VeriPerendimore

64

The Gallery, Los Angeles, USA,

by Diller Scofidio + Renfro EltonBroad F_Flamur A_Hajdin H_Kosovare E_SD2b2022 Struktura Qarkullimi

Simetria

Relacioni baze-prerje Ndriqimi natyral

Relacioni njesi-teresi

Masa ne arkitekture

65

Relacioni unik

Gjeometria

Perspektive e mbrendshme e Galerise se Artit

Aksonometri e shkoqitur

66

Elton F_Flamur A_Hajdin E_SD2b2022 The Broad Gallery, Los H_Kosovare Angeles, USA,

by Diller Scofidio + Renfro Amfiteatri

Materialet e ndertimit te muzeut

Zona e hapsirave te Narracionit

Qendra e Edukimit

Atriumi I Ujit

Galeria e Artit Bashkohor Hyrja

67

Zona e hapsires Kozmologjike-Atriumi i Ujit

68

2. Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe

69

Dizajni Biofilik – ‘Kopshti Shpresës’USA, The Broad Gallery, LosiAngeles,

imi

Shërimi

Kth

Ikj

a

by Diller Scofidio + Renfro

Dëbimi

3

2

1 Agon Sadiku

I

Koncepti është fituar nga rrugëtimi që kanë bërë të dëbuarit, mënyra dhe narrativa që përmbante ai rrugëtim.

II

IV

III

V

Valmir Gashi 70

Agon S_Valmir G_SD2b2022 Analizat e Lokacionit VENDNDODHJA GJEOGRAFIKE DHE KONTEKSTI EUROPE

KOSOVE

V

ERERAT

TOPOGRAFIA

0

PRISHTINE

S.TRENIT, ARBERI

100

200

NIVELI I ZHURMES

0

71

50

50

100

200

0

50

100

200

0

50

100

200

ORIENTIMI

MASTERPLANI LEGJENDA : 1 1.Kopshti i Shpresës 2.Parkingu Nëntoksor 3.Amfiteatri 4.Kulla e Lirisë 5.Ura e Kthimit 6.Memoriali i Eksodit 7.Stacioni i Trenit 8.Zona e vizitorëve 9.Muzeu 10.Patio i Kujtimeve 11.Auditoriumi 12.Administrata 13.Atriumi i Ujit 14.Salla e ekspozitave

2 3 4

5

6 9 10 11 12

8 7

13 14

0

30

60

90

72

Agon S_Valmir G_SD2b2022

Parku i Shpresës Parkingu nëntoksor Amfiteatri Kulla e Lirisë Ura e ‘’Kthimit’’ Memoriali i Eksodit Muzeu Zona e vizitorëve Auditoriumi Sallat e ekspozitave Administrata

73

SITUACIONI I NGUSHTË Qarkullimi

Ndriçimi

Kompozicioni 2D

Struktura ne perdhes 0

5

10

30

74

Agon S_Valmir G_SD2b2022 NIVELI -1 Struktura ne nivelin -1

PLAGA

0

75

5

10

30

IKJA

PRERJA AKSONOMETRIKE Ndriçimi natyral në kanalin zenital

Relacioni Bazë-Prerje

Ndriçimi natyral në Pation e Kujtimeve

76

Agon S_Valmir G_SD2b2022 FASADA JUG-LINDORE Relacioni Baze-Dukje

Tipologjit e ndriçimit:

Kanali Zenital

Ndriçim Bazilikal

77

IMAZHET ATMOSFERIKE

78

2. Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe

79

Dizajni Biofilik – ‘Kopshti Shpresës’USA, The Broad Gallery, LosiAngeles,

by Diller Scofidio + Renfro

KONCEPTI I MASTERPLANIT

Foto

Albina Mazhiqi

LARGIMI KTHIMI SHËRIMI

KONCEPTI ESHTE I LIDHUR ME MALET SEPSE PERMES TYRE KAN MERGUAR SHQIPTARET PER NJE STERHIM

Foto

Fjolarba Mazhiqi 80

Albina M_Fjolarba M_SD2b2022

81

MASTERPLANI

KULLA E LIRISË NDERTESA EKZISTUES

MUZEU I EKSODIT

82

Albina M_Fjolarba M_SD2b2022 KOMPOZICIONI 7C X 7V

SHTOJNGËRTHEJ

7 KOMPOZICIONE

SHTOJ

SHTOJ NGËRTHEJ 83

SHTOJNGËRTHEJMBIVENDOS

SITUACIONI I NGUSHTE

BANJO GARDEROBA ADMINISTRATA SUVENIER RESTAURANT

DEPONIMI

ATRIUM

RECEPSIONI

HYRJA

84

Albina M_Fjolarba M_SD2b2022 PRERJET

85

DUKJET

86

Albina M_Fjolarba M_SD2b2022 MODELI FIZIK HAPËSINOR

87

IMAZHE ATMOSFERIKE

88

2. Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe

89

Dizajni Biofilik – ‘Kopshti Shpresës’USA, The Broad Gallery, LosiAngeles,

by Diller Scofidio + Renfro

MASTERPLANI

Foto

Almedina Hyseni

Foto

Vahide Hyseni 90

Almedina H_Vahide H_SD2b2022 ANALIZAT

Kosova -Prishtinë

Europa-Gadishulli Ballkanik

Vegjetacioni

GSEducationalVersion

91

Etazhiteti

Prishtinë

Zhurmat

Gjelbrimi i ulët

Banimi i larte

55 decibel

Gjelbrimi i mesëm

Banimi i ulet

75 – 81 decibel

KONCEPTI I MASTERPLANIT EXPRESSION AND APSTRACTION FROM KANDISKY

Koncepti I masterplanit ka te beje me akset e objekteve per rreth, te cilat e prejne objektin tone dhe arrihet forma nga ndarjet prej akseve.

92

Almedina H_Vahide H_SD2b2022 AKSONOMETRIA

93

PRERJET

94

Almedina H_Vahide H_SD2b2022 DUKJET

95

MODELI FIZIK

96

Almedina H_Vahide H_SD2b2022 IMAZHET E BRENDSHME ATMOSFERIKE

Restauranti I Kompleksit Komunikimi I Hapesirave 97

IMAZHET E JASHTME ATMOSFERIKE

98

2. Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe

IMAZH REPREZENTATIV i JASHTEM apo i BRENDSHEM (146.7 mm x 90.3mm)

99

Dizajni Biofilik – ‘Kopshti Shpresës’USA, The Broad Gallery, LosiAngeles,

by Diller Scofidio + Renfro Koncepti -Koncepti për ndertimin e komplesit muzeor është ADN.Duke u bazuar që në Kosovë numri I të zhdukurëve në luftë është shumë I madhë.Edhe pse emrat e tyre egzistojnë, trupi tyre nuk është gjetur ende.

Gjaku është gjurmë që nuk humbet kurrë, edhe sikur të mbulohen të gjitha plagët...

Foto

Dorentina Thaqi

Formësojë

Ngre-Lartësoj Zgjëroj-Afroj Koncepti Ideal Zhvendos-Ngris Zgjëroj-Ngris

Ngrisë 3D

Ngërthurë

Ndërhyjë- Ngris

100

Dorentina Th_SD2b2022

Parcela

Harta e Evropes

Prishtina

Harta e Kosoves

Drenazhimi

Gjendja egzistuse

Erërat e ftohta Erërat e ngrohta

101

Lokacioni “Statcioni i Trenit’’

Izohipset

Vizurat

Zhurmat

• • •

Stacioni hekurudhor i Prishtinës është stacioni qëndror hekurudhor në qytetin e Prishtinës, kryeqyteti i Kosovës. U hap në vitin 1936, i ndërtuar nga një kompani franko/britanike.

Linja mbi të cilën është i vendosur stacioni është me një binar, gjerësi standarde, por nuk ka rreth kthim në stacion, duke lejuar trenat të tejkalojnë përmes një binari të dytë, paralel, i cili ishte jasht përdorimi në tetor 2016.

Rrugët e Kosovës nuk kishin më ngjyrë tjetër përveq ngjyrë se gjakut, shumë prindër I humbën fëmijët e tyre nga euforia e madhe që ishte ne hekurudhën e trenit, shumë të dashur u ndanë për tu mos u parë më kurrë....

102

Dorentina Th_SD2b2022 Bodrumi

Perdhesa

103

Qasja e veprave per Ekspozim Deponimi I perkohshem

Salla e mbledhjeve

Arkiva

Zyre e mbledhjeve

Zyre e drejtuseve

Mediatika

Aktivitete Komerciale

Punishtja e veprave

Hapsire teknike

Zyre e drejtuseve

BAR

Bibloteka historike

Arkivi I dokum.

Tualete

Zyre e drejtuseve

Restaurant

Perpunimi I K.

Garderobe

Recepcioni

Salla e konferencave

Galeria e perhershme

Rampa Galeria e P. Dëbimi Ndarja Atriumi I tokes Ndarja Karvani,Kufiri

Shpresa per mbijetese Atriumi I drites Atriumi I ujit

Masterplani

104

Dorentina Th_SD2b2022 Prerjet

105

Dukjet

Prerje ne prespektive

106

Dorentina Th_SD2b2022

107

108

2. Muzeu i Eksodit Kosovar, 1998-1999 + Galeri për Ekspozim + Memoriali i Eksodit dhe

109

Dizajni Biofilik – ‘Kopshti Shpresës’USA, The Broad Gallery, LosiAngeles,

by Diller Scofidio + Renfro

Koncepti Bashkim+Tërheqje+Ndarje

Leart Ibrahimi

Bashkim

Ndarje

Tërheqje

Nora Musliu 110

Leart I_Nora M_SD2b2022 Lokacioni dhe narrativat

MBIKALIM-TËRHEQJE Dy trupa që tërhiqen dhunshëm për ndarje, ashtu siç ndodhte dhe në kohë të luftës...

Muzeu i eksodit Forma të theksuara,me kënde të mprehta që simbolizojnë mllef,mërzi për shkak të detyrimit të largimit.

Shtigjet për ecje do të jenë me kthesa për arsyen e përjetimit të emocionit të rrugës së vështirë qe ndoqën njerëzit në kohë të luftës.

Memoriali i eksodit Përmban në vete forma që duket sikur shtyhen.Kjo paraqet simbolikën e njerëzve që shtyheshin me nxitim për të hipur në tren

Shkallët e hyrjes në muze do të jenë në formë zik-zake, që të simbolizojnë rrugën e vështirë që u detyruan të marrin njerëzit e eskodit.

Kulla e lirisë do të ketë forma të ashpra, me kënde të mprehta dhe me simbolikën e tillë që të tregojnë grumbull, shtyerje,fluks.

111

Masterplani:

Muzeu i ekdosit Kosovarë

112

Leart I_Nora M_SD2b2022 Zonat narrative të Muzeut

Zona e hapsirave ”Largimi” Instalacione të vendosura që të reflektojnë hijen e njerëzve duke ikur me frikë.

Zona e hapsirave “Dëbimi” Hije të njerëzve që duken duke u dorëzuar përpara forcave ushtarake të armikut

Zonaehapsirave“Ndarja” Qelq i turbullt me pamje të njerëzve që largohen pa dëshirë.Kjo për ti bërë vizitorët të kuptojnë më mirë njerëzit në kohë të eksodit.

113

Zona e hapsirave “Plaga” Hapsirë me mure të nxira, kinse të djegura dhe qelq të shpërndarë në tokë,për ti treguar vizitorëve ndiesinë e përsonave që kur u kthyen i gjetën shtëpitë e djegura

Zona e hapsirave ”Kufiri” Fasadim i errët në hyrje të muzeut,më pas fasadim i ndritshëm.Ky tranzicion pasqyron shpresën për mbijetesë që ka dhënë kufiri njerëzve Kosovarë.

a Tu

sa”

nge

mu

e“

irav

aps

eh

Ha p m sira erc iale ko

na

Zo

le te t

e ha “nda psirav rja” e

ist

Hyrja-Sektori publik

Zona e hap sirave “dëbimi”

Zona

e ha “lar psirav gimi” e

Zona

Modeli fizik i Muzeut

Ad m in ra ta

m Ko un ikim i

bi n Lo sio p ce re

114

Leart I_Nora M_SD2b2022 Planimetritë Niveli -1

Niveli 0

1 2

10

3

7

8

6

Legjenda : Legjenda :

5

2

4 1

3

1.Administrata 2.Pasazhi 3.Hapsirat teknike Atriumi i ujit

1.Hyrja 2.Tualeti 3.Recepsion 4.Hapsira komerciale/katalog 5.Zona e hapsirave “dëbimi” 6.Zona e hapsirave “ndarja” 7.Zona e hapsirave “largimi” 8.zona e hapsirave “mungesa” 10.Administrata Atriumi i ujit

Atriumi i tokës Atriumi i dritës

Atriumi i tokës Atriumi i dritës

8 9

Niveli -2

10

Legjenda :

2 1 7

3

6 5 4

115

1.Holli 2.Qendra e hulumtimit dhe dokumentimit 3.Salla e konferencave me auditorium 4.Medioteka e paisur me video projektor 5.Salla e konferencave 6.Garderoba 7.Salla e vogël për ekspozim të përkohshëm 8.Zona e hapsirave “Shpresa” Atriumi i ujit “Karvani” 9.Zona e hapsirave Atriumi i tokës “Kuri” 10.Zona e hapsirave

Fasadat

Fasada veriore

Fasada lindore

Fasada perëndimore

Fasada jugore 116

Leart I_Nora M_SD2b2022 Imazhe atmosferike të jashtme

117

Imazhe atmosferike të brendshme

118

Copyright © 2022 Banush Shyqeriu and UBTPRESS