Senioren met pit 2019

Zorg met een menselijk gelaat

Senioren

JAARBLAD GERIATRIE, JAARLIJKSE UITGAVE AZ VESALIUS, JAARGANG 2

In dit nummer …

Senioren en technologie, een goede combinatie?

6

Ouder worden, hoe doe je dat?

Over eenzaamheid

10

4

8

Vlaamse sociale bescherming Interview met muziektherapeute Sarah Nauwelaerts

14

Senioren met pit willen niet betutteld worden Als ouderen rouwen

16

15

Slikproblemen, wat kan je doen? Doe de test.

Drink voldoende: tips en recepten

18

20 Activiteitenkalender Even stil zijn, een inspiratietekst

23 Breinbreker

2

JAARBLAD GERIATRIE 2019

22

12

Voorwoord Ondertussen ben ik één jaar aan de slag als geriater en ken ik het reilen en zeilen van dit ziekenhuis. Toch blijven mijn werkdagen altijd opnieuw verrassen, geen dag verloopt hetzelfde.

Elke oudere die ik zie heeft immers zijn eigen problemen in zijn eigen omstandigheden. Dat maakt mijn job soms complex maar altijd boeiend.

Onder andere dankzij de forse vooruitgang in medische faciliteiten blijft de levensverwachting toenemen, en is het soms moeilijk om te bepalen welke patiënt nu echt als geriatrisch kan gezien worden.

Volgens mij moet er daarom in elke specialist ook een stukje geriater schuilen, omdat een leeftijdsgrens vandaag niet meer voldoende is om iemand als “geriatrisch” te beschouwen.

Op onze afdelingen werken wij multidisciplinair zeer sterk samen, het geheel is maar zo sterk als de zwakste schakel, daarom is het belangrijk dat onze verpleegkundigen en andere paramedici zo goed mogelijk als team samenwerken en de nodige kennis van zaken hebben.

Voor elke patiënt streven wij ernaar om hem of haar zo lang en zo goed mogelijk zelfstandig te kunnen laten functioneren, liefst uiteraard in zijn vertrouwde thuisomgeving. Hierbij is vooral de term levenskwaliteit van belang.

In dit magazine belichten we een aantal actuele topics. Ouderen en eenzaamheid is een veel voorkomend probleem. Ouderen hebben vaak al veel te maken gehad met verlies en zo ontstaat soms een vermindering van levenslust en zinsbeleving. Belangrijk is dat ouderen hierover blijven praten en zich niet uit schaamte wegcijferen. Je leest in dit magazine enkele tips om hiermee om te gaan.

Verder hebben we het ook over de noodzaak van voldoende hydratatie. Je krijgt er een aantal smakelijke recepten om de vloeistofinname te bevorderen bovenop. Ook een aanrader voor niet-geriatrische personen.

Wie gezond ouder wil worden moet in beweging blijven en zichzelf ook mentaal uitdagen. Daarom lees je ook hoe apps kunnen helpen bij geheugentraining.

Last but not least komt ook het thema betutteling ter sprake.

Onze senioren hebben zeker nog de nodige pit en zijn vaak erg mondig. Ouderen geven steeds vaker, en terecht, aan dat ze niet als kleine kinderen willen worden aangesproken. Een aandachtspunt voor iedereen in de zorg.

Veel leesplezier gewenst!

Dokter Xanne Vanoeteren, geriater

Redactie Anneleen Baptist Carina Duijsters Belinda Goyen Valerie Landmeters Karen Parthoens Sarina Simenon, Sarah Stassen, Sonja Stulens, Marie-Ange Vanderkam, Karen Vandersteen, Kristel Vanhelden, Xanne Vanoeteren

Eindredactie Sarina Simenon & Sonja Stulens

AZ VESALIUS

3

Senioren en technologie een goede combinatie?

"Wat vinden ze toch allemaal uit?"

"Komt dat allemaal uit dat tabletje?"

“Amai, in onze tijd bestond dat niet”

4

JAARBLAD GERIATRIE 2019

Apps zijn een handig instrument om doelen te realiseren binnen het behandelplan van een patiënt. Het gaat dan over het in kaart brengen van gegevens, het inoefenen van vaardigheden en het stimuleren van cognitieve functies. Ze kunnen ook gebruikt worden om de zelfstandigheid van de patiënt te vergroten.

De input van onze ergotherapeuten is van groot belang om te bepalen welke app ingezet wordt binnen de therapie of welke app we adviseren aan de patiënt. Enkele mogelijkheden:

Welke apps gebruiken wij op onze dienst geriatrie?

➥ Aandacht Een app geeft visuele en akoestische prikkels en trekt hierdoor de aandacht van de gebruiker.

Het belang van Limburg op de hoogte blijven van de actualiteit

➥ Geheugentraining Concentratie en geheugen worden op een actieve manier gestimuleerd.

➥ Motivatie Er zijn verschillende mogelijkheden om de motivatie van de gebruiker te vergroten. Er kan bv. ingespeeld worden op individuele voorkeuren door voor de persoon interessante afbeeldingen te gebruiken. Ook wordt er via de tablet vaak met beloningssystemen gewerkt, zoals auditieve en visuele beloningen.

➥ Handfunctie en coördinatie-oefeningen ➥ Optimalisatie van de communicatie tussen

Youtube om muziek van vroeger te beluisteren, soms gekoppeld aan een muziekquiz

Dementie en Herinneringen teruggaan in de tijd, herinneringen ophalen

Einstein hersengymnastiek

de patiënt en zijn omgeving

Spraakassistent

Bijvoorbeeld na een niet-aangeboren hersenletsel.

Voor mensen met spraakproblemen of een communicatiestoornis

Alzheimer Assistent als hulp/gids voor mantelzorgers

AZ VESALIUS

5

INTERVIEW

Andries Kenis

Ouder worden, hoe doe je dat?

Tips van een ervaringsdeskundige

Dé oudere bestaat niet, dat weten de collega’s op onze afdeling geriatrie als geen ander. 75+’ers zijn geen hulpeloze wezentjes die heelder dagen voor zich uit zitten te staren. Kijk maar naar Andries, 85 jaar en in de fleur van zijn leven. We vragen hem tips over gelukkig en gezond ouder worden.

Andries Kenis is aan het revalideren in ons ziekenhuis wanneer ik hem spreek. Hij is gevallen op zijn terras thuis en als gevolg van zijn diabetes hebben ze de aders in zijn benen opnieuw open gemaakt. Met die informatie in het achterhoofd is deze fitte man in kleurrijk trainings­ pak niet meteen wie je verwacht te spreken.

Hij moet eerst eens lachen wanneer we hem vragen of hij advies heeft voor andere ouderen om gezond en gelukkig te blijven op je oude(re) dag.

“Dat vind ik moeilijk, ik heb mijn leven geleefd en hier ben ik nu. Hoe ik zo fit en gezond ouder ben geworden weet ik eigenlijk niet. Ik was vroeger keurturner, ik was goed maar niet de beste. Beweging is wel altijd belang­ rijk geweest. Als je voldoende beweegt voel je je beter.”

“Nu moet ik revalideren en ik zou kunnen klagen, maar dat helpt niet. Ik heb een hekel aan negativiteit. Laat dat dan ook mijn eerste tip zijn: altijd positief denken en doen. Focus niet op de problemen maar op de moge­ lijkheden, dat is niet elke dag even gemakkelijk maar het helpt je een heel eind vooruit in het leven.”

6

JAARBLAD GERIATRIE 2019

Zijn omstandigheden zijn ook gunstig en dat heb je natuurlijk niet helemaal zelf in de hand. Hij heeft een tweelingbroer die ook nog goed te been is, twee zonen die hij vaak ziet en is al 60 jaar getrouwd.

“Met mijn lieve vrouw, ik zie ze nog even graag als in het begin. We doen alles samen: we babbelen, halen herin­ neringen op, we poetsen samen, we koken samen.

Goed eten, elke dag vers, ook een tip.”

“Eigenlijk is het niet zo moelijk,” vindt Andries. “Probeer te genieten van het leven. Eet gezond en beweeg, maar drink ook af en toe een glaasje, dat doen mijn vrouw en ik elke dag.”

Of hij nog toekomstplannen heeft, terwijl het leven zo fijn voortkabbelt?

“Zeker, ik wil graag 105 jaar oud worden, dat is mijn doel in het leven. Graag in dezelfde conditie als nu ja.”

We wensen het hem van harte toe.

“

Ik heb een hekel aan negativiteit .

Laat dat dan ook mijn eerste tip zijn: altijd positief denken en doen.”

Andries Kenis

AZ VESALIUS

7

Over eenzaamheid Eenzaamheid is iets van alle tijden, het komt in alle lagen van de bevolking én op alle leeftijden voor. Hoewel het iets lijkt wat vooral ouderen en alleenstaanden treft, krijgen ook steeds meer jongeren er mee te maken. Voor jong en oud geldt alvast dat eenzaamheid nadelige gevolgen heeft voor je gezondheid.

Eenzaamheid is het gevoel van alleen te zijn, geïsoleerd van anderen. Het wordt omschreven als het ervaren verschil tussen gewenste en aanwezige contacten. Soms is eenzaamheid iets wat je tijdelijk ervaart, soms voelt het als een uitzichtloze situatie. Gevoelens van verdriet, rusteloosheid, leegte en concentratieproblemen zijn symptomen van eenzaamheid.

Oorzaak

Voorkomen

Ouder worden op zich is geen oorzaak van eenzaamheid.

Maar ouderen worden, doorgaans vaker dan jongeren, geconfronteerd met het verlies van dierbaren, gezondheidsproblemen, verhuizing uit een vertrouwde omgeving, inkomensdaling, mobiliteitsbeperkingen, …

Ingrijpende gebeurtenissen die kunnen leiden tot gevoelens van eenzaamheid.

Als je ouder wordt, wordt je bestaande sociale netwerk vaak kleiner. Kwaliteit van dat netwerk is cruciaal.

Familiebezoeken en regelmatig contact zijn essentieel.

Het gaat niet zozeer over de kwantiteit, maar de mate van betrokkenheid is belangrijk.

Gezondheid Er bestaat een verband tussen eenzaamheid en je gezondheid. Je gezondheidstoestand kan eenzaamheid namelijk in de hand werken, omdat personen met gezondheidsproblemen vaak minder goed in staat zijn sociale contacten te onderhouden. Zo geraak je meer geïsoleerd. Cognitieve achteruitgang bijvoorbeeld kan het moeilijk maken om een gesprek te voeren, en minder mobiel zijn resulteert vaak in een verminderde deelname aan sociale activiteiten.

Lokale dienstencentra organiseren heel wat initiatieven die specifiek bedoeld zijn om het sociale netwerk en de zelfredzaamheid van mensen te versterken. Je kan er terecht met vragen over thuiszorg of deelnemen aan allerlei activiteiten.

Dorpsrestaurants zijn ook een laagdrempelige voorziening die zorgt voor een gezonde, betaalbare en warme maaltijd in eigen omgeving. Het wordt georganiseerd door vrijwilligers en is vooral een sociaal gebeuren. Ze brengen mensen samen, stimuleren onderlinge hulp, activeren mensen en versterken de dorpsgemeenschap.

Omgekeerd kan eenzaamheid ook schadelijk zijn voor je gezondheid, omdat het leidt tot een ongezonder leven.

Meer info ◦ Erkende lokale dienstencentra ◦ www.zorg-en-gezondheid.be ◦ www.samentegeneenzaamheid.nl

8

JAARBLAD GERIATRIE 2019

AZ VESALIUS

9

Wat als je veel zorg nodig hebt? over de vlaamse sociale bescherming

Wie ziek is, kan in BelgiĂŤ rekenen op de federale sociale zekerheid voor de terugbetaling van onder andere dokterskosten en medicatie. Maar als je veel zorg nodig hebt komen daar nog heel wat andere kosten bij kijken. Dan kan je rekenen op de Vlaamse sociale bescherming. Die geeft een zorgbudget aan zorgbehoevende mensen, betaalt voor een rolstoel en andere loophulpmiddelen en investeert in zorgvoorzieningen zoals woonzorgcentra.

10

JAARBLAD GERIATRIE 2019

De Vlaamse sociale bescherming bestaat dankzij jouw solidaire zorgpremie. Net zoals elke andere Vlaming betaal je elk jaar een zorgpremie aan je zorgkas. Sinds 2019 bedraagt die 52 euro (26 euro voor mensen met een laag inkomen).

●

De vlaamse overheid vult de inkomsten van de zorgpremies aan met meer dan 2 miljard euro, die wordt vooral gebruikt om zorg- en personeelskosten te betalen in de ouderenzorg. Met jouw zorgpremie en belastinggeld ben je dus solidair met honderdduizenden zorgbehoevende mensen in Vlaanderen.

Wie door chronische ziekte, ouderdom of een beperking een hulpmiddel nodig heeft om zich te verplaatsen - zoals een rolstoel, elektrische scooter of duw-wandelwagen kan die kopen of huren. De Vlaamse sociale bescherming komt voor een groot stuk tussen in de kosten voor de aankoop of huur van een mobiliteitshulpmiddel en in de kosten voor het onderhoud en de herstellingen.

Een zorgbudget is een maandelijkse tegemoetkoming voor mensen die veel zorg nodig hebben. Meer dan 300.000 zorgbehoevende mensen in Vlaanderen ontvangen deze om hun levenskwaliteit te verbeteren.

Er zijn verschillende categorieën: ●

●

Een zorgbudget voor zwaar zorgbehoevenden van 130 euro per maand, zoals ouderen die in een woonzorgcentrum verblijven of mensen die thuis veel ondersteuning nodig hebben.

Een zorgbudget voor ouderen met een zorgnood van maximaal 585 euro per maand. Dit is een inkomensafhankelijk zorgbudget voor 65+’ers met een zorgnood en een laag inkomen.

Een zorgbudget voor mensen met een handicap van 300 euro per maand. Dit is bedoeld voor kinderen en volwassenen met een mentale of fysieke beperking die aan bepaalde voorwaarden voldoen. Wie er recht op heeft, krijgt het automatisch. Je kan het niet aanvragen.

De Vlaamse sociale bescherming betaalt ook een groot deel van de zorg- en personeelskosten in de ouderenzorg.

De zorgkassen betalen dit rechtstreeks aan de ouderenzorgvoorzieningen. Het is dus niet iets dat je zelf krijgt of aanvraagt, maar het zorgt er wel voor dat ouderen lang niet alles zelf hoeven te betalen bij een verblijf in een ouderenzorgvoorziening.

In de toekomst komt er een zorgticket. Dat zal je kunnen inruilen voor dienstverlening in verschillende zorgvoorzieningen zoals woonzorgcentra, diensten voor gezinszorg of centra voor geestelijke gezondheidszorg.

Heb je nog vragen over je zorgpremie? Denk je dat je recht hebt op een zorgbudget?

Hoe geraak je aan een mobiliteitshulpmiddel? Met al die vragen kun je terecht bij je zorgkas.

Alle informatie vind je terug op www.vlaamsesocialebescherming.be. Je vindt er onder andere de precieze voorwaarden om recht te hebben op een zorgbudget of een tussenkomst voor een mobiliteitshulpmiddel.

AZ VESALIUS

11

INTERVIEW

muziektherapeute Sarah Nauwelaerts

Over de kracht van muziek Dokters, verpleegkundigen, ergotherapeuten, … het zijn bekende en onmisbare functies in een ziekenhuis. Sommige collega’s en hun job zijn minder bekend, maar daarom niet minder waardevol. In dit magazine zetten we graag zo’n minder bekend beroep in de kijker, de muziektherapeute. Maak kennis met Sarah Nauwelaerts.

Dat muziek sterke herinneringen kan oproepen is je vast ook al overkomen. Je hoort een nummer dat jaren oud is en opeens zie je je moeder weer voor je die dit nummer meezingt terwijl ze aan het koken is, of je bent terug 17 en staat op je eerste festival. Muziektherapeute Sarah Nauwelaerts werkt dagelijks met die kracht van muziek. Twee vrijdagen per maand kan je haar vinden op de palliatieve afdeling van ons ziekenhuis.

“Mensen zitten vaak verzonken in hun eigen leefwereld.

Muziek prikkelt iets in de hersenen wat herkenbaarheid oproept, via de muziek bewandel ik opnieuw een pad dat eerst afgesloten was,” vertelt Sarah. “Mensen leven op van muziek, beginnen plots te vertellen terwijl ze al een tijd niet spraken. Dat is soms even schrikken voor hun naasten. Ik schrik er niet meer van, maar het blijft elke keer weer heel bijzonder.”

“Muziek is mijn medium, een psychotherapeut gebruikt taal, een speltherapeut gebruikt spel, ik gebruik muziek.

Het is veel meer dan zomaar wat liedjes spelen.”

Hoe ga je dan precies te werk?

“Dat hangt heel erg van de doelgroep af. Muziek kan structuur bieden of net een uitlaatklep zijn.

Muziek is herkenbaar en geeft zo vertrouwen of hou­ vast. Woorden zijn daarbij niet nodig. Daarom is mu­ ziektherapie toegankelijk voor alle doelgroepen. Je kan er heel vroeg mee starten, maar je kan het ook toepas­ sen bij ouderen die de taal niet meer kunnen vatten.”

“Muziek bevindt zich in een andere hersenhelft, pati­ ënten die niet meer kunnen spreken kunnen vaak wel nog zingen. Mensen die palliatief zijn en eventueel ge­ sedeerd, daar kan je nog muziek voor spelen, zij horen alles nog. Het gehoor is het orgaan dat het langste intact blijft, we kunnen dat niet bewijzen maar wel vaststellen.”

12

JAARBLAD GERIATRIE 2019

Hoe ziet een werkdag op palliatieve zorgen eruit?

“Dat is heel wisselend. Meestal speel ik voor een pa­ tiënt en zijn familie op de kamer. Dat is best intiem en persoonlijk. De familieleden zijn tijdens zulke momenten ook erg betrokken, voor hen is het fijn om te zien dat hun ouders zich iets herinneren en reageren.”

“Ik heb ook al gespeeld tijdens het sterven, dat is heel bijzonder. Ik vind dat zelf niet vreemd, sterven is een natuurlijk onderdeel van het leven, zonder het sterven is je leven niet voltooid. Na het overlijden komen familie­ leden me vaak nog bedanken voor mijn aanwezigheid en voor de aanwezigheid van muziek op dat moment.”

“Soms speel ik een ontbijtconcert of aperitiefconcert in de huiskamer op de afdeling. Ik speel wat mensen vragen of zoek naar aanknopingspunten: een wals voor wie graag gedanst heeft, een Franstalig nummer voor Franstalige patiënten, … Je ziet mensen luisteren en genieten.”

Je werkt bij ons op palliatieve zorgen, maar ook in een rusthuis. Is het een bewuste keuze om met oudere mensen of mensen in een latere of laatste levensfase te werken?

“Eerst werkte ik in de jeugdpsychiatrie maar koos er bewust voor om met ouderen te werken. Persoonlijk vind ik dat veel interessanter, zij hebben meer bagage.

Je moet wel wat moeite doen, maar als je hen bereikt, als je contact krijgt via een blik of een glimlach geeft dat extra voldoening. Je krijgt er veel voor terug.”

Het klinkt als een zware job. Zoveel emoties, blijdschap maar vaak ook verdriet. Hoe houd je het vol?

“Ik vind dit geen zware job, het is net een heel dankbaar beroep. Je moet er natuurlijk met je gedachten bij zijn, je moet alles kunnen dragen. Ik doe het al twaalf jaar en heb gemerkt dat je er sterker in wordt. Psychisch is het soms zwaar, maar je leert ook in de opleiding hoe je daarmee om kan gaan. Ik zou niets anders meer willen doen.”

“

Muziek is mijn medium, een psychotherapeut gebruikt taal, een speltherapeut gebruikt spel, ik gebruik muziek.

Het is veel meer dan zomaar wat liedjes spelen.� muziektherapeute Sarah Nauwelaerts

AZ VESALIUS

13

Senioren met pit willen niet betutteld worden

(En het is ook niet goed voor hun gezondheid) De betuttelende manier waarop oudere mensen vaak worden aangesproken is niet alleen beledigend, maar zelfs slecht voor hun fysieke en psychische gezondheid.

Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek.

“En madammeke, hoe voelen wij ons vandaag?” of “Heeft meneer flink zijn bord leeggegeten?” Het zijn zinnen die verpleegkundigen of verzorgers vaak in de mond nemen, vaak met de beste bedoelingen. Misschien lees je er nu zelfs niets verkeerd in. Toch geven heel wat ouderen aan dat ze het helemaal niet oké vinden om aangesproken te worden alsof ze kleuters zijn.

Elderspeak Dat betuttelende taalgebruik heeft een naam; elderspeak. Een verzamelterm voor een reeks communicatieve uitingen die vooral naar ouderen in een zorgcontext gebruikt worden.

Mensen gebruiken dan, meestal zonder het zelf door te hebben, kinderachtige taalconstructies om met ouderen te praten.

Die uitingen worden door de ouderen zelf bestempeld als paternalistisch en denigrerend. Elderspeak wordt gekenmerkt door enkele vaak voorkomende grammaticale constructies, zoals traag spreken, overdreven intonatie, hoger stemvolume, herhalingen en een simpelere woordenschat.

Er is gelukkig ook wat aan te doen.

Door het gevoerde onderzoek, en door mondige ouderen die zelfs naar de media zijn gestapt om dit aan te kaarten, zijn we ons meer en meer beHoe ontstaat het? wust van het bestaan van overdreven Daar hebben vastgeroeste stereotypes betutteling bij ouderen. veel mee te maken. We verwachten vaak dat een oudere niet goed hoort, Door zorgkundigen bewust te maken niet meer helemaal bij de pinken en van het bestaan van betuttelend taalafhankelijk is dus passen we ons taalgebruik en het effect ervan gaan ze er gebruik aan. Voor de duidelijkheid, op letten. Als oudere is het belangrijk dat is in het merendeel van de gevaldat je weet dat deze aanpak meestal len helemaal niet verkeerd bedoeld. goedbedoeld is, maar dat betekent natuurlijk niet dat je het je moet laten De intentie is vaak net om de comwelgevallen. Geef het zelf zeker aan municatie te verbeteren en om een wanneer je niet gediend bent van de mate van zorg uit te drukken in het toon of de manier waarop er tegen taalgebruik. Maar dat resultaat wordt je gesproken wordt. Als je dat te conmeestal niet bereikt. Wat er gebeurt fronterend vindt kan je het natuurlijk is dat de oudere zich vernederd en bespreken met een naaste en kan die niet serieus genomen voelt. er wat van zeggen.

Er is al veel onderzoek naar elderspeak gedaan en daaruit blijkt trouwens dat Elderspeak heeft overtuigend meer het een typisch Westers verschijnsel negatieve dan positieve gevolgen. Zo is. In andere culturen wordt anders bestaat er het risico dat de oudere naar ouderen gekeken en worden ze zich daadwerkelijk incapabel gaan voe- net met heel veel respect en eerbied len en dat hun cognitieve capaciteiten aangesproken en behandeld. achteruit gaan.

14

JAARBLAD GERIATRIE 2019

Preventie

Als ouderen rouwen Verlieservaringen zijn een wezenlijk onderdeel van het ouder worden: verlies van werk en de daarbij horende status, verlies van lichamelijke krachten en beperkingen van mobiliteit, verlies van een eigen woning soms, en natuurlijk ook het verlies van geliefden. Wanneer iemand sterft van wie je houdt dan rouw je, en dat kan – zeker als je ouder bent – erg rauw zijn.

Wie rouwt bevindt zich in een zeer kwetsbare situatie, voor een oudere in rouw geldt dat zeker, door de combinatie met andere verlieservaringen. Je bent in dat stadium van je leven ook meer en meer verbonden met het verleden.

Je overdenkt je leven en relaties; de gelukkige en pijnlijke momenten, de successen en teleurstellingen. Het is heel belangrijk om op zulke momenten met iemand te kunnen praten.

Een oudere in rouw heeft nood aan belangstelling, erkenning en respect voor zijn verdriet. Ondersteuning, bijstand, medeleven en troost zijn belangrijk. Durf je gevoelens dus te delen met anderen.

Het levensverhaal - de levensbalans Elke oudere die een dierbare verliest, denkt na over zijn leven. Misschien in gedachten of in stilte, misschien vertel je er graag stukjes en beetjes over. Door het opmaken van deze levensbalans kom je in het reine met het leven dat geleefd is. Het gaat om een spontaan proces, een normale reactie van het organisme dat met een nieuwe, bedreigende situatie leert om te gaan.

Het is kenmerkend voor ouderen die met een ernstige crisis, zoals het verlies van een dierbare, leren omgaan.

Ook de eigen naderende dood stimuleert een dringende nood om de niet afgewerkte levenszaken opnieuw te bekijken en innerlijk te ordenen. Terugkijken op het verleden is een soort verzoening met de eigen geschiedenis, een soort ‘herwaardering’ van het leven, het leven weer naar waarde schatten. Neem daar de tijd voor.

Wat kan je omgeving doen? ●

Iedereen kan een rouwende oudere een beetje of uitgebreid ondersteunen. Condoleren is daarbij een belangrijk begin. Op die manier toon je dat je meeleeft en het verdriet deelt ● Een rouwende oudere laat zijn emoties vaak minder zien. Durf dus naar de oudere in rouw toestappen.

Breng een bezoekje, bel hem of haar op, stuur een sms’je of schrijf een kaartje. Contact blijven houden is een efficiënte ondersteuning ● Ook praktische ondersteuning is welkom. Ga samen naar de winkel, moedig aan om vroegere activiteiten terug op te nemen of nieuwe contacten en activiteiten te zoeken ● Maar boven alles, luister! Wees een aandachtige toehoorder voor de oudere, en maak tijd om naar zijn of haar levensverhaal te luisteren. Het geeft de persoon die rouwt gemoedsrust en zet hem aan om werk te maken van rouwverwerking en op die manier het welzijn te herwinnen

Meer lezen?

Als ouderen rouwen – Oudere mensen helpen bij verlies’ , Marie-Christine Adriaensen, Lannoo, 2005 ‘Leven met gemis – Handboek over rouw, rouwbegeleiding en rouwtherapie’, redactie Johan Maes, Drukkerij Erasmus nv, 2007

AZ VESALIUS

15

Slikproblemen, wat kan je doen?

Doe de test.

Dysfagie of slikstoornis is een aandoening waarbij het slikken pijnlijk of moeilijk is. Je hebt dan problemen om de vloeistof of het voedsel op een efficiĂŤnte manier van de keelholte naar de slokdarm te brengen. Onderstaande test helpt je kennis rond slikproblemen te verruimen en meer te weten te komen over dysfagie.

1. Een persoon met slikproblemen krijgt een hap niet doorgeslikt, wat kan je doen? a. Geef hem een slokje water zodat de hap verder glijdt b. Moedig hem aan, het lukt wel c. Neem de hap uit de mond 2. Waarom is drinken met een rietje risicovol? a. Inademend opzuigen is gevaarlijk b. Het rietje komt te ver in de mond met een braakreflex tot gevolg c. Er kan verwarring met de ademhaling ontstaan 3. Waarom mag iemand met slikproblemen geen sinaasappel eten? a. Zure voedingsmiddelen verminderen de slikreflex b. Wanneer je een partje doorbijt kan het sap naar de keel vloeien c. De witte draadjes zorgen ervoor dat je lang moet kauwen 4. Welk dessert is geschikt voor een persoon met slikproblemen? a. appelmoes met stukjes appel b. een mousseline van appelmoes c. een appel 5. Waarom mag iemand met slikproblemen geen banaan eten? a. Banaan plakt en is daarom moeilijk op te hoesten b. Het geeft meer mondklachten c. Het werkt negatief in op geneesmiddelen 6. Waarom mogen personen met slikproblemen geen sandwiches eten? a. Deze zijn moeilijk te kauwen b. Een sandwich blijft vaak tegen het gehemelte kleven c. Zoete broodjes verminderen de aanmaak van speeksel 7. Waarom mag een voedselbrok niet weggedronken worden? a. De brok zwelt op door de vloeistof b. De smaak wordt negatief beĂŻnvloed c. Je mengt twee consistenties en dat is nooit goed

16

JAARBLAD GERIATRIE 2019

8. Mag een persoon die moeilijk vloeistoffen kan slikken soep drinken? a. Alleen als er geen stukjes in zitten b. Nee, dat mag nooit c. Enkel als deze met een lepel of neusbeker wordt aangeboden 9. Waarom moet een persoon met slikproblemen rechtzitten tijdens het eten? a. Zodat je geen rugpijn krijgt b. Zodat een brok voeding minder snel naar de luchtpijp kan gaan c. Zodat je het eten goed kan zien 10. Wat is een correcte houding om te eten in bed? a. Een persoon met slikproblemen mag niet eten in bed b. In een hoek van 60 graden c. In een hoek van 90 graden 11. Wat kan je proberen als een persoon met slikproblemen hamstert (voedsel opspaart in de mond)? a. Verbaal aansturen om de voeding uit de wangen te halen b. Extra voeding geven c. De persoon laten hoesten 12. Waarom is het reinigen van de mond nodig na een maaltijd? a. Zodat er geen ontstekingen optreden b. Om het doorschieten van voedselresten en alsnog verslikken te vermijden c. Om extra te kunnen drinken 13. Maakt het uit of je rechtstaat of zit om iemand eten te geven? a. Ja, het hoofd kantelt naar achteren als iemand rechtstaand wordt gevoed. Zo kan je je makkelijker verslikken. b. Ja, het hoofd kantelt naar achteren als iemand rechtstaand wordt gevoed, zo kan je je minder snel verslikken. c. Neen

15. Welk symptoom doet zich niet voor bij slikproblemen? a. Hoesten voor, tijdens of na het slikken b. Verminderde eetlust c. Terugkerende luchtweginfecties en/of longontstekingen d. Gewichtstoename 16. Wat ligt niet aan de basis van een slikprobleem? a. Neurologische problemen b. Ouderdom c. Darmproblemen d. De ziekte van Parkinson 17. Wat kan je best wel doen tijdens het eetmoment van iemand met slikproblemen? a. Vragen stellen of een gesprek voeren als er voedsel of drank in de mondzit b. Laten drinken als er nog voedsel in de mond zit c. Opletten voor schrokken d. Zorgen voor een rustige, prikkelarme omgeving 18. Wat moet je zeker niet doen wanneer iemand zich verslikt? a. Laten drinken b. Laten hoesten c. De persoon kalmeren, voorover laten buigen en door de neus laten ademen d. Het heimlichmanoeuvre 19. Wat is geen gevolg van een slikprobleem? a. Aspiratiepneumonie (= longontsteking veroorzaakt door verslikken) b. Obstipatie c. Verwardheid d. Verstikking 20. Kan medicatie gezien worden als een oorzaak voor slikproblemen? a. ja, alle medicatie b. ja, sommige soorten medicatie c. nee, slikproblemen worden niet veroorzaakt door medicatie

14. Waarom lokken bruisende dranken verslikken uit? a. Ze zijn kouder b. Ze prikkelen de keel c. Mensen zijn deze niet gewoon

AZ VESALIUS

17

1 C - 2 A - 3 B - 4 B - 5 A - 6 B - 7 C - 8 B - 9 B - 10 C - 11 A - 12 B - 13 A - 14 B - 15 D - 16 C - 17 D - 18 A - 19 C - 20 B

Drink

voldoende tips en recepten Uitdroging herkennen ➥ Een droge en koude huid die niet soepel is.

Uitdroging voorkomen ➥ Drink kleine hoeveelheden maar wel op regelmatige

Wanneer je de huid vastneemt tussen twee vingers verschijnt er een huidplooi die traag verdwijnt

➥ Een verlaagde bloeddruk en duizeligheid bij het

basis en voordat het dorstgevoel optreedt. Grijp alle gelegenheden aan om samen iets te drinken

➥ Wissel verschillende soorten water af: plat en brui-

rechtop staan

send water, thee, gearomatiseerd water, …

➥ Snel en opvallend gewichtsverlies, in enkele dagen

➥ Geef de voorkeur aan kleine flessen of karaffen

tijd

die je makkelijk kan dragen en openen

➥ Een suf gevoel: gebrek aan alertheid, zwak gevoel,

➥ Let extra op tijdens gevoelige periodes, bijvoorbeeld

lusteloosheid of net gejaagdheid

als het heel warm is

➥ Hoofdpijn

Infused water

(= water met een smaakje) Vruchtenwater, infused water of geïnfuseerd water is heel eenvoudig te maken. Je neemt plat water en voeg smaakmakers naar keuze toe zoals bijvoorbeeld munt of tijm. Zet het even in de koelkast en laat trekken.

Het water neemt de smaak over en je krijgt een gezonde en verfrissende drank. Doe het in een karaf en het ziet er bovendien ook zeer mooi uit. Leuk om op tafel te zetten wanneer je gasten hebt. ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦

18

munt en watermeloen rozemarijn en pompelmoes sinaasappel en blauwe bes aardbei en munt aardbei, limoen en komkommer gember, munt en citroengras

JAARBLAD GERIATRIE 2019

◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦

tijm en sinaasappel abrikoos en tijm komkommer en munt basilicum, watermeloen en meloen pompelmoes en munt pomelo, citroen en rabarber

Banaan milkshake met caramel

Schil de banaan en snijd in grote stukken. Stop de banaan in de blender, schenk de melk erbij en voeg daarna 2 bollen vanille-ijs toe. Als je de milkshake echt bijzonder wilt maken kun je 2 eetlepels karamelsiroop toevoegen. Zet de blender aan, giet de shake in een hoog glas en geniet van je heerlijke milkshake. ◦ ◦ ◦ ◦

1 banaan 125 ml melk 2 bollen vanille-ijs 2 eetlepels karamelsiroop

Smoothie

met bosvruchten en ananas Doe alle ingrediënten in een blender of keukenmachine, en mix tot een glad, romig mengsel Schenk het mengsel in een glas Versier met een paar blaadjes munt ◦ 50 gr ananas ◦ 100 gr bosvruchten, bevroren ◦ 4 eetlepels volle yoghurt of platte kaas ◦ 5 blaadjes munt (eventueel extra voor garnering)

Warme melk van vroeger

Verwarm 200 ml melk in een glas of kop Doe de honing onderin het glas, giet de warme melk eroverheen en roer dit door elkaar. Schuim eventueel met het stoompijpje de resterende 50 ml melk op en schenk het melkschuim over het honing/melk mengsel. Verkruimel het gemberkoekje in een blender en strooi de kruimels over de melk. Steek één opengesneden vanillestokjes in het kopje. ◦ ◦ ◦ ◦

200 ml + 50 ml melk 1 vanillestokje 1 theelepel oranjebloesemhoning 1 gemberkoekje

Rozenbottelthee

Pluk wat rozenbottels. Aan een handje vol heb je al genoeg.

Leg ze op een plek waar ze goed kunnen drogen. Het best is een donkere, warme en droge plek. Houd in de gaten dat ze niet gaan schimmelen. Na ongeveer twee weken zijn ze droog genoeg.

Snijd ze doormidden, haal eventueel de pitjes eruit en doe ze in de blender of mix ze fijn. Eventueel kun je ze ook fijn malen met een vork.

Laat de fijngemalen rozenbottels nog even drogen. Wanneer de gemalen rozenbottels goed droog zijn, doe je ze in een thee-ei. Laat zo lang trekken in het hete water als je lekker vindt.

Als je geen verse rozenbottel hebt kan je ook steeds een theebuiltje gebruiken.

Je kan de thee afwerken met een schijfje sinaasappel, wat steranijs, kaneel, … ◦ warm water ◦ Verse Rozenbottel of in theebuiltje

Warme chocolademelk met speculaaskruiden

Hak de chocolade in stukjes. Verwarm de melk in een pannetje op het vuur. Roer de stukjes chocolade door de warme melk. Roer dit goed door zodat de chocolade smelt.

Voeg de bruine suiker, een snufje zout en speculaaskruiden toe.Schenk de chocolademelk in een groot glas of beker.

Doe de slagroom er op, bestuif met speculaaskruiden.

Extraatje: versier met mini-marshmallows, schuddebuikjes en pepernoten ◦ ◦ ◦ ◦ ◦

50 gr pure chocolade 250 ml melk 1/4 theelepel bruine suiker snuf zout 1/4 theelepel speculaaskruiden, plus extra om te garneren ◦ 2 eetlepels geklopte slagroom ◦ Eventuele toppings: mini marshmallows, schuddebuikjes, pepernoten

AZ VESALIUS

19

Agenda ouderenweek 2019 activiteiten in ons ziekenhuis Maandag 18 november 10.30: Zingevingsgesprekken op de afdelingen B0 en C0 14.30 tot 16.00 uur: Chocolademousse voor de patiĂŤnten op de afdelingen B0 en C0

Dinsdag 19 november Vanaf 14.00 uur: Ontspanning en verzorging door de leerlingen van het vijfde jaar gezondheids- en welzijnswetenschappen van VIIO Tongeren

Woensdag 20 november 10.00 uur: Film uit de tijd van toen op de afdelingen B0 en C0

Donderdag 21 november 14.00 uur: Zingevingsgesprekken op afdeling E1 14.30 tot 16.00 uur: Chocolademousse voor de patiĂŤnten op afdelingen B1, E1 en B4

Vrijdag 22 november Vanaf 10.00 uur: Ontspanning en verzorging door de leerlingen van het vierde jaar voeding en verzorging van VIIO Tongeren 15.00 uur: Gemeenschappelijke ziekenzalving + afsluiten van de week met een feestelijk drankje

20

JAARBLAD GERIATRIE 2019

AZ VESALIUS

21

Even stil zijn, een inspiratietekst

' t il - zijn' S Je denkt misschien dat je wat moet zeggen je denkt misschien dat je me moet opvrolijken je wilt me misschien weer zien lachen en genieten je denkt misschien dat je me moet troosten en adviseren.

Wat ik vraag is dit: wil je nog eens en nog eens luisteren naar mijn verhaal naar wat ik voel en denk.

Je hoeft alleen maar stil te zijn, mij aan te kijken mij tijd te geven.

Je hoeft mijn verdriet zelfs niet te begrijpen maar als het kan slechts te aanvaarden zoals het voor mij voelt.

Je luisterend aanwezig zijn zal mijn dag anders maken.

22

JAARBLAD GERIATRIE 2019

Breinbreker Kan jij de rebussen oplossen?

j+

-i

o+

(t = b)

(c = u)

n+

-b

(r = i) + t -nt

-nt

l+

-i +

(y = r) Yen

Oplossing: je bent nooit te oud om te leren

-i

a+

(t = b) (o = l) j +

-n (-i)

j+

o+

(c = u)

-i

(k = v) + l +

-v

Os

Oplossing: je bent zo oud als je je voelt

-t + e + s=t

a=s+ -ur

-m + d

(e = m) +t

-pan +

(y = r) Yen

Oplossing: verstand komt met de jaren

j+

AZ VESALIUS

23

SAMEN

VEILIG MOBIEL

ADVIES × TRAINING × BEGELEIDING

met een deskundig team van medische en mobiliteitsexperts

> ONGERUST OVER DE RIJVEILIGHEID VAN UW OUDERS? > VRAGEN OVER UW RIJVAARDIGHEID? ...

011 33 88 66 - INFO@SAMENVEILIGMOBIEL.BE

WWW.SAMENVEILIGMOBIEL.BE

24