BIOBASED update september 2019

AVANS HOGESCHOOL & HZ UNIVERSITY OF APPLIED SCIENCES

BIOBASED update MAGAZINE SEPTEMBER 2019 CENTRE OF EXPERTISE BIOBASED ECONOMY

MOOC BIOBASED ENERGY SENSOR BOOT VAN VLASVEZEL BIOBASED BOUWEN MET ROTHUIZEN

Centre of Expertise Biobased Economy Centre of Expertise Biobased Economy helpt bedrijven en overheden in diverse onderzoeksprojecten, met inzet van docenten en studenten, bij het realiseren van biobased innovaties. Onderzoek wordt verzorgd vanuit de 4 lectoraten en de onderzoeksgroep die verbonden zijn aan het Centre of Expertise. Heb je vragen over één van de genoemde projecten of nieuw uit te voeren onderzoek bij CoE BBE? Neem dan gerust contact op met de genoemde contactpersonen of via het secretariaat!

CoE BBE Secretariaat Contact: info@coebbe.nl Meer info: coebbe.nl

Colofon Algemeen Website: www.coebbe.nl Administratie: info@coebbe.nl Redactie: w.vanrijsbergen@coebbe.nl Redactie & vormgeving Wendy van Rijsbergen Bas Koebrugge

Biobased Update is een uitgave van Centre of Expertise Biobased Economy Postbus 90.116 4800 RA Breda Tel. +31 88 525 81 74 © 2019 Centre of Expertise Biobased Economy.

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd door middel van druk, kopie, digitale reproductie of op welke wijze dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

2

Inhoudsopgave MOOC Biobased Energy online 4 Innovatietafels 5 Student aan het woord: Douwe Duin

6

I-Lab Green Zeebra 7 Studenten brengen biobased in beeld

8

Groene Groei 9 Opinie: Verbranden van afval 10 Material Incubator (MI) 11 Sensor boot: waarom niet biobased?

12

Eranet project Refawood afgerond 13 Inventarisatie biomassastromen 13 Onderzoek natuurlijke UV-blokkers 14 Stadsjutters 16 Biobased bouwen met Rothuizen 18 BAC krijgt meer ruimte 20 Bedrijven in beeld: click and watch!

21

3

Nieuwe MOOC Biobased Energy Online De inmiddels vijfde Biobased MOOC van het CoE BBE is online! We zijn trots weer een mooi online programma te mogen presenteren. Deze keer met een focus op biobased energie. Wat is jouw bijdrage aan een betere wereld? Wat weet jij van de mogelijkheden om energie te maken uit biomassa in plaats van fossiele grondstoffen?

In de MOOC Biobased Energy leer je over de volgende belangrijke technieken: verbranding en vergassing, pyrolyse, (bio)chemische omzetting en fermentatie van verschillende vormen biomassa.

Door het volgen van instructievideo’s, het lezen van aanbevolen literatuur, het actief meedoen aan discussies en het maken van de algemene opdracht is het ook mogelijk om een certificaat te verkrijgen.

Aanmelden

Meer weten?

Margot Verwei Projectleider MOOC’s mgp.verwei@avans.nl

Meer weten?

Bas Koebrugge Projectleider GBO b.koebrugge@avans.nl

4

Innovatietafels Het project Innovatietafels zorgt voor kennisdeling en opbouw van een netwerk binnen de biobased community, door middel van het ontwikkelen van business- en onderzoeksideeën op biobased en circulair gebied door bedrijven en hun toekomstige medewerkers.

Studenten die een minor-, stage- of afstudeeropdracht uitvoeren op het gebied van Biobased Economy komen samen met hun bedrijfsbegeleiders en docentbegeleiders om te sparren over relevante thema’s die voortkomen uit of gerelateerd zijn aan hun onderzoek.

- Onderwijs -

Met het project wordt kennis gedeeld en werken zowel bedrijven, docenten als studenten aan hun netwerk in de Biobased Economy. Daarnaast is het doel om concrete ideeën voor vervolgprojecten te ontwikkelen voor deelnemende bedrijven, opleidingen of onderzoeksgroepen.

Per ronde van het project worden 4 tot 6 studenten gezocht die 2 keer bij elkaar komen; één keer na ongeveer 8 weken in het nieuwe schooljaar en één keer tegen het einde van het eerste semester. De resultaten van deze eerste ronde willen we meenemen naar een tweede ronde die in het volgende semester van het schooljaar gaat plaatsvinden.

DOE MEE! Als stagiair(e), bedrijfs- of onderwijsinstelling kun je gemakkelijk deelnemen aan het project. Meld je aan via de button hieronder en wij nemen spoedig contact met je op!

Aanmelden

Meer weten?

Bas Koebrugge Projectleider Innovatietafels b.koebrugge@avans.nl

5

Student aan het woord

Douwe Duin

Student Biobased Chemistry Avans Hogeschool Mijn naam is Douwe Duijn en ben opgegroeid in Dinteloord. Ik ben een vierdejaars Biobased Chemistry student bij Avans Hogeschool Breda en momenteel loop ik stage in Engeland bij de Green Chemistry Centre of Excellence.

Voor de zomervakantie heb ik in samenwerking met Agrarisch Innovatie en Kenniscentrum Rusthoeve in Colijnsplaat gewerkt aan een onderzoek naar biobased pesticiden (bestrijdingsmiddelen). Ik richtte me hierbij op de Pyrethrum. Deze bloem beschermt zich van zijn omgeving door pyrethrine te produceren. Dit is een natuurlijk geproduceerd pesticide en kan worden verkregen via een extractie. Mijn doel van het project was het bepalen van de verschillende pyrethrine concentratie in de delen: wortel, stengel, bloem en bladeren. Vervolgens werden verschillende extractie methodes getest en met elkaar vergeleken. Voor de selectie werd niet alleen rekening gehouden met de meeste efficiĂŤnte maar ook meest milieuvriendelijke methode.

Mijn project werd extra interessant door de samenwerking met Rusthoeve.

Rusthoeve gaf namelijk de mogelijkheid om contacten te leggen met boeren en onderzoekers. Deze unieke ervaring gaf een breder beeld voor mijn onderzoek en een goeie kijk op de huidige pesticide gebruik. Dit heeft zeker een steentje bijgedragen in mijn onderzoek en maakte het project een mooi geheel.

Het blijft altijd belangrijk om onderzoek te verrichten naar de toekomst en dit project is hier zeker een onderdeel van. Met mijn huidige stage ben ik bezig met een project voor het synthetiseren en onderzoeken van biobased solvents. Ook hier ben ik weer volledig gericht op groene chemie en dit zal ook altijd mijn passie blijven.

Pyrethrum bloem

6

Studenten met hele goede ideeën; tussen de bijna 40.000 studenten van Avans Hogeschool en Hogeschool Zeeland lopen er vele rond. Van al die studenten met goede ideeën zijn er een aantal wiens idee zich bevindt op technisch of chemisch vlak. Juist voor deze groep is het vaak lastig om een idee te testen en tot uitvoering te brengen, laat staan het verder uit te werken tot het niveau van een startup. Daarvoor zijn namelijk bepaalde faciliteiten nodig die lang niet overal beschikbaar zijn en waarvoor er nog niet de middelen zijn om zelf in te investeren.

Maar hoop gloort aan de horizon! In Bergen op Zoom is het initiatief genomen voor i-Lab Green ZeeBra. Studenten van aangesloten onderwijsinstellingen Avans, HZ, de HAS en ROC West-Brabant die hun ideeën al in de labs op school hebben getest, kunnen hier doorgroeien naar het zogenaamde ‘Technology Readiness Level 3’. Dit geldt vanzelfsprekend ook voor vergelijkbare initiatieven van niet-studenten, jonge ondernemers of enthousiaste innovatieve MKB-ers. Een cruciale stap in de keten van idee naar pilotplant tot bedrijf en in dit geval met name gericht op startups binnen de thema’s Groene chemie, Circulair en Biobased.

WARM BAD Green ZeeBra is een initiatief van de Green Chemistry Campus in Bergen op Zoom. Daar staat een goed gefaciliteerde demo hal waar de wat gevorderde startups laagdrempelig gebruik van kunnen maken. Maar Green Zeebra gaat daarnaast een uitgebreid netwerk bieden voor startende ondernemers. Er is toegang

tot labs, kennisinstellingen, overheden, bedrijfsleven, applicatiecentra, ontwikkelingsmaatschappijen en meer.

De startups worden van begin af aan ingebed in de regio Brabant/Zeeland.

WAARDEVOL Voor de regio is Green Zeebra een waardevolle aanvulling in het dienstenaanbod. Het is vanaf nu voor startups niet meer nodig om uit te wijken naar andere regio’s om technische en/of chemische ideeën tot uitvoering te brengen. In plaats daarvan blijft het arbeidskapitaal behouden in de directe nabijheid. Binnen het chemisch en technisch domein kunnen initiatieven worden ontwikkeld die bijdragen aan nieuwe bedrijvigheid en ontwikkeling van de hele regio.

- Onderwijs -

i-Lab Green ZeeBra: voor groene startups

CoE BBE is als kennispartner verbonden aan Green ZeeBra. Directeur Ralph Simons is blij met het initiatief: “We kunnen veelbelovende studenten vanuit het onderwijs scouten en actief begeleiden en faciliteren in het ontplooien van hun potentieel.” Ook de eerste studenten met wie wordt gesproken over toetreding zijn positief. i-Lab Green Zeebra, wordt vervolgd! ____________________________________ Geïnteresseerd? Ideeën voor een startup?

Neem vrijblijvend contact op: Geert Mol, Business Development Manager Green Zeebra Tel: 06 16987299 Email: gmol@live.com

7

Studenten brengen biobased in beeld Studenten van Avans Hogeschool en Hogeschool Gent maakten een vlog over de Biobased Challenge en Internationale Studieweek die beide scholen organiseren in het kader van het project Grenzeloos Biobased Onderwijs (GBO).

Voor de Biobased Challenge gingen 50 studenten aan de slag met kippenveren. Zij kregen de opdracht investeerders te overtuigen om een hoogwaardige toepassing op basis van dit eindproduct (anders dan verenmeel) op de markt te brengen. Hoe dat in zijn werk ging en welke oplossing de studenten bedacht hebben, zie je in hun vlog.

“Een van de doelen van het project GBO is het uitwisselen van kennis, ervaring en ideeën tussen studenten”

KENNIS EN VAARDIGHEDEN IN PRAKTIJK BRENGEN Een van de doelen van het project GBO is het uitwisselen van kennis, ervaring en ideeën tussen studenten, docenten en bedrijven. Tijdens de Biobased Challenge en de Internationale Studieweek brengen studenten kennis en competenties in de praktijk waar de biobased economy omvraagt en waar de door GBO ontwikkelde lesmodules een antwoord opgeven. Denk aan techno-economisch analyseren, multidisciplinair samenwerken, teamwork, communicatieve vaardigheden als presenteren en overtuigen en innovatief zijn.

Tijdens de Internationale Studieweek kregen studenten de vraag voorgelegd of uit de reststromen gist en draf die bij de productie van bier vrijkomen, ook waardevolle producten gemaakt kunnen worden. In deze vlog kun je zien hoe het de studenten is de studenten gelukt om bierviltjes, PLA-draf (bioplastic) composiet en eiwitten te verkrijgen op basis van het draf.

Van meerwaarde is ook dat studenten tijdens de uitwisselingsprojecten toegang krijgen tot apparatuur die ze anders niet zouden kunnen gebruiken. Daarnaast krijgt men inzicht krijgen in andere lesmethodes en het verschil in aanpak van de twee scholen. Waar in België de nadruk ligt op op het goed volgen van protocols, ligt in Nederland meer het accent op het zelfstandig op zoek gaan naar creatieve ideeën. De kennis en ervaring die studenten tijdens de uitwisselingsprojecten opdoen, leren ze niet uit boeken.

Meer weten?

Bas Koebrugge Projectleider GBO b.koebrugge@avans.nl

8

Groene Groei Het project Groene Groei, mede mogelijk gemaakt door de SBHO, is na een looptijd van twee jaar afgerond.

In de tweede fase van dit project is er opnieuw veel gebeurd.

Misschien wel het belangrijkst wapenfeit is dat er een duurzaam netwerk is opgebouwd met diverse partners uit basis- en voortgezet onderwijs, gemeentes, intermediairs, en pabo’s. Bij de slotbijeenkomst op 12 juni zijn er vervolgafspraken gemaakt om dat netwerk de komende jaren in stand te houden en te blijven gebruiken voor de ontwikkeling van biobased onderwijs.

Voor de toekomstbestendigheid van inzet en gebruik van de showcases op diverse locaties zijn er train de trainer sessies geweest met medewerkers van de Uitvindfabriek in Breda en vrijwilligers van het Natuurpodium in Bergen op Zoom, zodat de bio plasticstraat en bio kleurenstraat zelfstandig op die locaties kunnen draaien. Ook zijn er in samenwerking met de vrijwilligers van het natuurpodium verbetersessies geweest om de bio kleurenstraat te optimaliseren.

- Onderwijs -

De belangrijkste aanbevelingen uit de enquĂŞtes en sessies met leerkrachten uit het basisonderwijs, die eerder al werden gehouden, zijn verwerkt in het aanbod van groene groei. Naast een digitale flyer is er een webpagina ingericht op de website van CoE BBE met het aanbod van groene groei.

Naast deze plastic- en kleurenstraten is er een showcase biobased bouwen met workshops over bouwen met natuurlijke materialen; mycelium en kalk-hennep. Deze vinden vooral aftrek bij het voortgezet onderwijs.

De bio vezelstraat wordt nog ontwikkeld en is begin oktober klaar: leerlingen leren diverse vezels kennen en verschillende technieken om deze vezels te verwerken.

Deze activiteiten werken toe naar een ontwerp opdracht voor met name het voortgezet onderwijs.

De verschillende straten zijn gemakkelijk zelf samen te stellen met behulp van een handleiding en aanschaflijst.

CoE BBE is altijd bereid om een train de trainer sessies te geven.

Meer weten?

Margot Verwei Projectleider Groene Groei mgp.verwei@avans.nl

9

Opinie Verbranden van afval In de vele artikelen de laatste maand over de problemen met verbranden van afval en de technische, bestuurlijke en financiële problemen van het bedrijf AEB Amsterdam in het bijzonder, wordt helaas voorbij gegaan aan de echte kern van het probleem, en dat is dat ons Nederlandse afval nog steeds veel te weinig gescheiden is. En hier bedoel ik dan gescheiden houden aan de bron, niet alles maar bij elkaar mikken en na afloop scheiden.

De krant van laatst gaf foto’s van 3 fracties, GFT, luiers en plastic (meer specifiek alleen PET), en deze fracties maken uit gemengd afval lukt niet. Zelfs mooi PET maken uit gemengd plastic lukt maar matig. Heel veel afval is niet gescheiden, en vaak zijn gescheiden fracties van zeer povere kwaliteit. Je ziet dat bijvoorbeeld aan de compost die gemaakt wordt van GFT; eigenlijk wil de Nederlandse akkerbouw dat niet meer vanwege alle contaminaties. Een van de examen vragen die ik geef is ‘hoeveel compost kun je buiten specificatie brengen met het Cadmium van 1 NiCd batterij’. Ik geef toe, dat is vooral een vraag vanwege chemisch rekenen, en voor de juiste setting.

Natuurlijk zeggen de firma’s die verantwoordelijk willen zijn voor het afval dat ze kunnen nascheiden, want dan hebben ze alle afval over hun weegbrug en aangezien het verdienmodel per ton is, is dat dan goed geregeld. Er is echt maar 1 oplossing, en dat is afvalstoffen gescheiden houden aan de bron en opwerken van de fracties tot nieuwe producten. Dat vraagt een forse aanpak. Ten eerste statiegeld voor veel meer verpakkingen. Mevrouw van Veldhoven heeft daartoe meerdere kansen in het verleden aan zich voorbij laten gaan. Verder een veel hogere verantwoordelijkheid van industrie tot het produceren van herbruikbare en makkelijker te scheiden stoffen. Ook de retail zou hier een verantwoordelijkheid moeten hebben.

En tot slot een beter scheidingsgedag bij burgers, juiste voorlichting en scholing ook bij inburgering. Jazeker, ook in Amsterdam op 4 hoog achter.

De verantwoordelijke afval NV’s kunnen ‘van geluk spreken’ dat er nog zoveel zwerfafval is en zoveel plastic verdwijnt naar de zee, anders was het probleem helemaal niet te overzien.

Meer weten?

Johan Raap Lector Biobased Energy jfm.raap@avans.nl

10

Material Incubator (MI)

De Material Incubator is een creatief onderzoekslaboratorium, waar verschillende disciplines samenkomen. Met achtergronden in natuurkunde, milieukunde, biologie, industrieel ontwerp en kunst is het een interessante mix van technische en praktische kennis. Het is een plek waar innovatieve materialen worden ontwikkeld waar hoogopgeleide professionals kunnen bijdragen aan de overgang naar een biobased society.

Nieuwsgierig? Binnenkort wordt er een officiĂŤle opening georganiseerd. Volg het nieuws van CoE BBE voor updates hierover.

- Onderzoek -

De MI is bijna klaar voor gebruik! De Material Incubator (MI) is een nieuw laboratorium bij de kunstacademie in Den Bosch dat is opgezet door het Centre of Expertise Biobased Economy (CoEBBE) en het Centre of Applied Research for Art, Design and Technology (CARADT). Vooral het lectoraat Biobased Bouwen van lector Willem BĂśttger en Biobased Art & Design van lector Elvin Karana zijn actief in het lab. Wetenschappers, ontwerpers, leraren en studenten werken samen om kennis, onderzoek en onderwijs over biobased materialen aan te moedigen.

Meer weten?

Ilse Rovers Projectleider Mycelium ca.rovers@avans.nl

11

Sensor boot; waarom niet biobased?

Willem Haak is een van de onderzoekers bij HZ die meewerkt aan de zogenoemde sensor boot om metingen van zwevend sediment genuanceerd uit te voeren. Een bootje van twee meter, dat op termijn automatisch moet gaan varen en meten. “En als we gaan bouwen doen we het meteen goed, juist… met zoveel mogelijk biobased materialen” aldus Haak.

Dat de rijkswegen in Nederland onderhoud nodig hebben weet iedereen, maar ook de rijksvaarwegen moeten ecologisch beheerd en bijgehouden worden. Door te baggeren zorgt Rijkswaterstaat ervoor dat de vaarwegen bevaarbaar blijven. Om dit zo efficiënt mogelijk te laten verlopen en om de milieukundige effecten te kennen, worden er voor, tijdens en na het baggeren metingen gedaan. Momenteel worden metingen van het sediment vaak door grotere schepen gedaan, dit is erg kostbaar. Een andere manier is meten via sensoren die zijn bevestigd aan palen in het water. Hierdoor zit je vast aan één locatie, wat niet altijd gewenst is. Vandaar de opdracht vanuit Rijkswaterstaat om een alternatief te bedenken voor het uitvoeren van de metingen. Tijd voor innovatie!

VAREN MET VLASVEZEL Ondanks dat het geen vereiste was van de opdrachtgever werd toch de keuze gemaakt om zoveel mogelijk biobased materialen te gebruiken voor de bouw van de sensor boot.

Waarom? Daar twijfelt Willem Haak, onderzoeker bij het lectoraat Building with Nature van HZ, geen moment over.

“De milieu impact is met biobased materialen altijd minder, er zijn geen schadelijke stoffen die vrijkomen tijdens het productieproces. En wat als zo’n bootje zinkt? Dan zijn we erbij gebaat dat er zoveel mogelijk materialen onschadelijk zijn voor het milieu. ”Volgens Haak zijn we het verplicht aan ons nageslacht en de wereld om elke kans te pakken.

‘Wat je ook doet, doe het biobased!’ is zijn motto.

12

KENNIS LECTORAAT Willem Haak was voorheen actief in het Lectoraat Biobased Bouwen van het Centre of Expertise Biobased Economy. Haak: “De kennis die ik daar heb opgebouwd heb ik meegenomen in dit project. Het is mooi om in dit project samen te mogen werken met onderzoekers vanuit verschillende disciplines, dit komt de kwaliteit zeker ten goede en is erg leerzaam” TERUG NAAR BIOBASED De sensor boot heeft er inmiddels al een aantal proefvaarten opzitten. En niet altijd zonder slag of stoot.

Zo vertelt Haak over een lekkage in de biobased romp van de boot. “Ondanks de lekkage gingen we er toch gewoon mee varen. Frappant was dat de lekkage na enige tijd verdween. Dat deed mij denken aan een oude wijsheid.

Vroeger legde men eikenhouten zeilboten op het droge, waardoor de balken krompen. Zodra deze weer te water gingen in de zomer lekten ze als een zeef, totdat het water weer was doorgedrongen in het hout en het weer uitzette.

Ik denk dat dit ook is gebeurd met de vlasvezels uit onze sensorboot. Dat zijn mooie dingen toch van natuurlijke materialen?”

In het voorjaar van 2020 wordt er een advies uitgebracht aan Rijkswaterstaat. En hopelijk varen er in de toekomst meerdere van deze biobased bootjes rond!

Meer weten?

Willem Haak Onderzoeker w.haak@hz.nl

Eranet project REFAWOOD afgerond

Verbranding van schoon en verontreinigd afvalhout, het zogenaamde B-hout, is in veel Europese landen een gangbare praktijk geworden en is een belangrijke bron van hernieuwbare elektriciteit en warmte. Het biedt een levensvatbare en duurzame end-of-life-oplossing voor B-hout. Dit B-hout bevat echter vaak elementen die het risico vergroten op problemen in de ketel van de

energiecentrale waaronder slakvorming en corrosie. Dit leidt tot een lager rendement en kortere levensduur van de centrale.

Binnen het Eranet REFAWOOD project is onderzoek gedaan naar verschillende additieven en zijn deze in verschillende centrales in Polen, Zweden, Oostenrijk en Duitsland op full-scale getest.

De resultaten zijn gepresenteerd op de European Pellet Conference 2019 in Wels, Oostenrijk. Een samenvatting van de resultaten lees je hier.

- Onderzoek -

Het Eranet project REFAWOOD is na ruim 3 jaar onderzoek afgerond. Het CoE BBE lectoraat Biobased Energy was in dit project betrokken met onderzoek naar de economische consequenties van het gebruik van additieven zoals gerecycleerd gips in B-hout gestookte bio-energiecentrales.

Inventarisatie biomassastromen Zuid-Holland De provincie Zuid-Holland heeft op initiatief van Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid een plan opgesteld om de beschikbare biomassa (organische stromen) beter te benutten. Daarbij zal de rol van biomassa voor een duurzame economie duidelijk gesteld moeten worden. In eerste instantie vraagt dat inventarisatie van biomassa stromen, daarna de verwerkingsroutes en uiteindelijk de product stromen waar het ingezet zou kunnen worden.

Aan het lectoraat Biobased Energy, onderdeel van het Centre of Expertise Biobased Economy, is gevraagd om mee te denken in dat proces. Tevens wordt hieraan een opdracht aan gekoppeld waarin 2 groepen HBO studenten een businessplan gaan opstellen voor het benutten van bepaalde biomassastromen in de provincie Zuid-Holland.

Meer weten?

Alexander Compeer Onderzoeker ae.compeer@avans.nl

13

14

Onderzoek natuurlijke UV-blokkers Op dit moment hebben de meeste UV-blokkers die worden gebruikt in bijvoorbeeld zonnebrandcrème en coatings nadelig effect op het milieu . Bovendien hopen de synthetische samenstellingen zich op in bijvoorbeeld de zee, wat erg schadelijk is voor het milieu. Er zijn dus veiligere alternatieven nodig. Daar gaat het Lectoraat Marine Biobased Specialties mee aan de slag.

- Onderzoek -

Meer weten?

Jesse van Groenigen Onderzoeker info@coebbe.nl Zeewier leeft in het water en staat daar onder invloed van zonlicht. Zeewier heeft een natuurlijk mechanisme om zich te beschermen tegen schadelijke UV-straling. De componenten in zeewier die verantwoordelijk zijn voor die bescherming zijn MAA’s. MAA’s staat voor mycosporine-achtige aminozuren (MAA’s). Dit zeewier zou gebruikt kunnen worden om de MAA’s uit te isoleren en vervolgens toe te passen in bijvoorbeeld zonnebrandcrème in plaats van de synthetische UV-blockers die nu gebruikt worden en schadelijk zijn voor het milieu.

Bij CoE BBE is afgelopen jaar (2019) onderzoek gedaan naar verschillende wieren uit de Oosterschelde. Gekeken is welke MAA’s voorkomen in de diverse wieren. Verder is onderzoek verricht naar het belichten van wieren met UV-belichting. Stressfactoren zijn geanalyseerd gedurende verschillende belichtingsregimes van de wieren. De molecuul concentraties zijn bepaald na belichting. De resultaten van het project geven aanwijzingen wanneer wieren meer of minder van deze beschermende MAA’s produceren. Echter is vervolgonderzoek nodig om daadwerkelijk naar een toepassing toe te werken.

15

Stadsjutters Breda In dit onderzoeks- en awareness project gaan Avans Hogeschool, Vereniging Markkant en de gemeente Breda een samenwerking aan om zwerfvuil in de gemeente Breda niet alleen op te ruimen, maar ook zodanig in kaart te brengen dat er gekeken kan worden naar de bron van het zwerfafval. Zo kunnen ook de oorzaken van het zwerfafval worden aangepakt.

En het mooiste is: iedereen kan meedoen!

Markkant Breda coördineert sinds jaar en dag een team van vrijwilligers die in de regio Breda zwerfvuil verzamelen.

Maar het opruimen van afval op straat is eigenlijk dweilen met de kraan open. Sterker nog, de hoeveelheid zwerfvuil lijkt, ondanks alle inspanningen, toe te nemen. En dat ontmoedigt.

Zwerfvuil betekent verstoring van schoonheid van landschap, natuur en milieu en verspilling van kostbare grondstoffen, die middels scheiding te herwinnen zouden zijn. Zwerfvuil is niet overal evenveel aanwezig. Het kent geografische ‘hotspots’ zoals sportclubs, scholen, fietsroutes, etc. Ook neemt de hoeveelheid toe rond evenementen in de openbare ruimte, zoals carnaval, festivals en sportevenementen.

Op politiek- en beleidsniveau is er veel aandacht voor het onderwerp zwerfvuil. Vooral het thema plastic staat hoog op de agenda, omdat het alom aanwezig is, moeilijk afbreekt en het milieu ernstig belast. Toch kent de Gemeente Breda net als andere Nederlandse steden geen procedure of systematiek om zwerfafval tegen te gaan. De aanpak beperkt zich voor grote delen van de stad op dit moment tot het opruimen van bepaalde plekken waar veel afval ligt, en dat pas nadat er melding van is gemaakt door burgers.

OORZAKEN AANPAKKEN Vraag is dus hoe de oorzaken van het ontstaan van zwerfvuil kunnen worden aangepakt. Hoe kunnen we een stap verder gaan dan alleen het bestrijden van de symptomen?

Met dit in het achterhoofd is een samenwerking ontstaan tussen initiatiefnemer Markkant, de gemeente Breda en Avans Hogeschool. Het project gaat onderzoeken of er verbanden bestaan tussen de hoeveelheid zwerfvuil en

Meer weten?

Maurits Dorlandt Projectleider Stadsjutters mhj.dorlandt@avans.nl

16

bepaalde locaties, wijken, bevolkingsgroepen, periodes, etc. Maar ook wordt in kaart gebracht hoeveel zwerfafval er nu ligt in de stad en wat voor soorten materialen en producten er liggen.

Als blijkt dat er verbanden zijn tussen hoeveelheden zwerfafval en bijvoorbeeld festivals, scholen of wijken kunnen we vervolgens in gesprek gaan om tot een goede oplossing te komen voor het voorkomen van zwerfafval.

Uiteindelijke doel is dat de hoeveelheid zwerfvuil afneemt en Breda daarmee een schonere stad wordt en blijft.

DOE OOK MEE! Iedereen kan meedoen en Stadsjutter worden is doodeenvoudig. Hoe meer Bredanaars zich achter het initiatief scharen, hoe meer data er wordt verzameld en hoe beter de onderzoekers conclusies kunnen trekken.

Dus: • Download de Litterati app voor Ios of Android, • Meld je in de app aan voor de club ‘Stadsjutters Breda’, • Ga de openbare ruimte in, maak foto’s en tag het afval dat je verzamelt.

Een uitgebreide handleiding voor deelname vind je op de website: www.coebbe.nl/projecten/stadsjutters-breda

17

- Onderzoek -

Biobased business

Biobased Bouwen met Rothuizen De transitie naar biobased bouwen is de afgelopen jaren op gang gekomen. Meer en meer worden Biobased materialen meegenomen in de reguliere bouw. “Het geitenwollen sokken imago gaat er steeds meer af” zegt Taco Tuinhof, Partner bij Architecten en Stedenbouwkundigen bureau Rothuizen. Biobased (en ook circulair) bouwen past perfect in de duurzame werkwijze van het bureau. Mede met de ontwikkelde kennis vanuit het Lectoraat Biobased Bouwen van het Centre of Expertise Biobased Economy realiseren zij noemenswaardige circulaire en biobased bouwprojecten. Volgens Tuinhof ligt de kracht onder andere bij goede voorlichting.

Na de verbouwing van Kinderkliniek Emergis is voor Tuinhof de biobased bal gaan rollen.

“De opdracht was om het gebouw zoveel mogelijk circulair en energieneutraal te gaan verbouwen. De tweedehands bouwmaterialen die we gebruikt hebben zijn allemaal afkomstig van het gesloopte districtskantoor van Rijkswaterstaat in Terneuzen. Verder is er zoveel mogelijk houtbouw gebruikt en is het houtskelet bijvoorbeeld gevuld met cellulose. Door dit project ben ik me meer gaan verdiepen biobased en circulair bouwen”.

Tuinhof neemt sindsdien actief rol in de voorlichting over biobased en circulaire bouwmaterialen. “Je moet dit aan de aanbodkant als adviseur en bouwer willen doen, heel veel mensen zijn wel geïnteresseerd, maar weten er te weinig van”.

AMBASSADEURS TRAINEN De cursus Circulair Bouwen voor Professionals van afgelopen voorjaar is een mooi voorbeeld van de samenwerking tussen Rothuizen en het Lectoraat Biobased Bouwen. Doel was om een groep van ambassadeurs te creëren op het gebied van circulair bouwen in Zeeland, en dat is gelukt!

De cursus werd bijgewoond door 20 professionals uit de bouwsector, zoals architecten, ontwerpers en adviseurs.

Tuinhof is te spreken over het resultaat: “Ik denk dat, zodra meer ontwerpers en bouwers biobased en circulair bouwen gaan meenemen in hun bouwprogramma’s, we een grote impact kunnen maken.

De cursus was een succesvolle stap in dit traject. Dit is mede te danken aan de samenwerking met Ingrid de Vries en Han van Osch van het CoE BBE, die de juiste impuls wisten te geven aan de cursus”.

18

Belangrijke conclusie is dat de groep ambassadeurs er inderdaad is gekomen, een vervolg op de cursus gaat er dan ook zeker komen.

BIOBASED BOUWEN PROEFTUIN Doordat de opleiding Bouwkunde van Hogeschool Zeeland tijdelijk was gevestigd op het Silo terrein van Rothuizen, is er een mooie samenwerking ontstaan. Het idee ontstond om studenten een gebouw te laten ontwerpen met biobased materialen. Uiteindelijke doel is dat er daadwerkelijk studenten gaan wonen en de kwaliteit en eigenschappen van de materialen gemeten worden. “Ik zou het erg leuk

vinden om aan de slag te kunnen met de kennis die uit de biobased bouwen proeftuin van studenten gaat komen.

Praktische kennis die we direct kunnen inzetten in onze projecten.”, aldus Tuinhof.

BIOBASED BOUWEN IS GEZOND Volgens Tuinhof zijn de aspecten van biobased bouwen nog vaak onderbelicht. Biobased isolatiematerialen zorgen voor een beter binnenklimaat en zijn voor de gezondheid van de mens een stuk beter. Maar wie weet dat? Door meer architecten en bouwers te stimuleren biobased en circulair te gaan denken en bouwen kunnen we vraag naar materialen generen en dan zal ook de prijs gaan dalen.

Door de hele levencyclus heen is biobased materiaal zoveel beter en uiteindelijk goedkoper. Werken met fossiele materialen heeft vaak milieuschade tot gevolg, maar dat wordt helaas nog niet meegenomen in de prijs. Daar ziet Tuinhof nog veel potentieel.

- Business support -

Ook tijdens het Duurzaamheidsfestival Zeeland 2050 op 20 en 21 september 2019, georganiseerd door Rothuizen, wordt er aandacht besteed aan biobased, in de vorm van een tentoonstelling over biobased wonen. Met dit festival zet Rothuizen wederom in op voorlichting. Verduurzamen kan ook heel leuk zijn, dat is de boodschap. En gaan we dit festival tot en met 2050 regelmatig terug zien? Als het aan Taco Tuinhof ligt absoluut.

KENNIS LECTORAAT BIOBASED BOUWEN Voor Rothuizen ligt de meerwaarde van de samenwerking met CoE BBE in het stuk kennis en onderzoek. Tuinhof heeft nog genoeg ideeën voor toekomstige samenwerking.

“Ik zou heel graag meer kennis willen over de gezondheidsvoordelen van biobased materialen. En hoe kunnen we meer garantie in de tijd geven op het gebruik van biocomposiet? Ik weet zeker dat we met deze kennis meer opdrachtgevers kunnen overtuigen om te kiezen voor biobased in plaats van traditionele materialen. Ik kijk er naar uit deze vraagstukken op te pakken met het lectoraat Biobased Bouwen van CoE BBE”.

19

BAC krijgt meer ruimte De nieuwe werkplaats van het Biopolymeer Applicatie Centrum (BAC) is klaar voor gebruik. Na de verbouwing van de Expohal bij Avans Hogeschool kon het BAC na de zomer starten met de herinrichting. De ruimte is uitgebreid waardoor de machines overzichtelijker en netter zijn opgesteld. Meer ruimte rondom de machines maakt het ook makkelijker om studenten te begeleiden in hun leerproces. In het najaar van 2019 organiseert het BAC voor alle betrokkenen een feestelijke opening.

Gijs Mattheijer, Student Avans Commerciële Economie, en Stagiair Projectleider BAC:

Begin september is er weer een fris team met stagiaires gestart met hun stage bij het BAC. De studenten volgen verschillende studies zoals Technicus Engineering, Medisch-biologisch analist, Procestechniek Operator C en Grafisch en ruimtelijk ontwerper. Door goed samen te werken en hun verschillende competenties in te zetten is dit team wederom een aanwinst voor het BAC.

Ontmoet de stagiaires ook tijdens de feestelijk opening van het “nieuwe” BAC.

“Ik verwacht dat de mix van de verschillende opleidingen voor een creatieve en innovatieve invulling van de opdrachten gaat zorgen en dat de samenwerking binnen het team goed zal verlopen. Het stageteam en de medewerkers hebben in de eerste weken voor veel positieve energie gezorgd waardoor ik mijn leerproces bij het BAC rooskleurig tegemoet zie.”

Uw project ook laten uitvoeren door het BAC? Neem contact op met Gertjan Visse.

Gertjan Visse Projectleider BAC g.visse@avans.nl Meer info: www.biopolymeer.nl

20

Bedrijven in beeld: CLICK AND WATCH! CRAZE: DUURZAAM DOOR BIOPOLYMEREN

BIOBASED ISOLATIEMATERIALEN UIT VLAS

- Business support -

DUURZAAMHEID IN DE BROUWERIJ

COMPOSTEERBAAR BIOPLASTIC

21

WWW.COEBBE.NL Meer biobased nieuws, projecten en onderwijs?

Bekijk dan onze website.

22

De volgende BIOBASED update komt uit in februari 2020.

- CENTRE OF EXPERTISE BIOBASED ECONOMY -