Penilaian Pelaksanaan Projek Rintis IBSE

Penilaian Pelaksanaan Projek Rintis Pendidikan Sains

BERASASKAN AMALAN INKUIRI Di 4 Buah Sekolah Rendah Di Daerah Hulu Langat

Penilaian Pelaksanaan Projek Rintis Pendidikan Sains

Berasaskan Amalan Inkuiri di 4 buah sekolah rendah di Daerah Hulu Langat

Š Akademi Sains Malaysia 2015 Hak cipta terpelihara. Tiada bahagian daripada terbitan ini boleh diterbitkan semula, disimpan untuk pengeluaran, atau ditukarkan dalam apa-apa bentuk atau dengan apa-apa cara, elektronik, mekanikal, fotokopi, rakaman atau selainnya tanpa mendapat kebenaran terlebih dahulu daripada pemilik hak cipta.

Pandangan dan pendapat yang dinyatakan atau tersirat di dalam penerbitan ini adalah daripada penulis dan tidak semestinya menggambarkan pandangan Akademi Sains Malaysia.

Diterbitkan oleh: AKADEMI SAINS MALAYSIA Tingkat 20, Menara Barat, MATRADE, Jalan Sultan Haji Ahmad Shah, off Jalan Tuanku Abdul Halim, 50480 Kuala Lumpur, Malaysia Phone : +6 (03) 6203 0633 Fax : +6 (03) 6203 0634 admin@akademisains.gov.my Perpustakaan Negara Malaysia

Cataloguing-in-Publication Data

PENILAIAN PELAKSANAAN PROJEK RINTIS PENDIDIKAN SAINS BEASASKAN AMALAN INKUIRI DI 4 BUAH SEKOLAH RENDAH DI DAERAH HULU LANGAT ISBN 978-983-2915-23-2 1. Education--Research--Malaysia.

2. Science--Study and teaching--Malaysia.

3. Teaching--Methodology.

507.09595

ISI KANDUNGAN Titipan Prakata Executive Summary Ringkasan Eksekutif Senarai Jawatankuasa Kajian Senarai Jadual Senarai Rajah Senarai Singkatan

i iii v x xv xvi xvi xvii

1. Pendahuluan 1.0 Kepentingan Pendidikan Sains

2

1.2 Senario Proses Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) Sains

3

1.3 Pendekatan IBSE dengan Menggunakan Model La Main à la Pâte

5

1.4 Pembelajaran Murid Melalui Kaedah IBSE

6

1.5 Elemen Inkuiri dalam Sains Berdasarkan Pendekatan IBSE

7

2. Latar Belakang Projek Rintis Pendidikan Sains Berasaskan Inkuiri (IBSE) 2.0 Latar Belakang IBSE

10

2.1 Perancis: La Main à la Pâte (LAMAP)

11

2.2 Brazil: ABC na Educação Cientifica – Mao na Massa

12

2.3 Amerika Syarikat: National Science Resource Centers

13

Science and Technology for Children (STC) Programme 2.4 China: Learning by Doing

14

2.5 India: Small Science

15

3. Penyataan Masalah

18

4. Cadangan Pelaksanaan Projek Rintis IBSE oleh ASM

24

5. Pelaksanaan Projek Rintis IBSE di Empat Buah Sekolah Rintis

28

6. Sampel Murid dan Guru yang Terlibat dalam Projek Rintis IBSE

32

7. Objektif Penilaian Pelaksanaan Projek Rintis IBSE

36

8. Soalan Kajian

38

9. Instrumen Penilaian Projek Rintis

40

10. Dapatan Daripada Penilaian 10.1 Kefahaman Guru ke atas IBSE menggunakan

44

Model La Main à la Pâte 10.2 Kebolehlaksanaan IBSE 10.2.1 i) ii) iii) iv) v) vi) vii)

Kebolehlaksanaan IBSE: Hasil Pemerhatian Amalan Guru Perbezaan Tahap Pelaksanaan IBSE Tajuk yang Abstrak Prosedur Inkuiri Bahan dan Sumber Saiz Kumpulan Murid Kreativiti Guru Kaedah Penyoalan

10.2.2 10.2.3

Kebolehlaksanaan IBSE: Berasaskan Refleksi-Diri Guru Kebolehlaksanaan IBSE: Maklum Balas Melalui Temubual/Soal Selidik

10.3 Perubahan Murid dalam Pembelajaran Sains: Tahap Penglibatan Murid 10.3.1 10.3.2

46

59

Penglibatan Murid pada Awal Projek Penglibatan Murid pada Akhir Projek

10.4 Perubahan Tingkah Laku Murid dari Segi Motivasi dan Minat dalam Pembelajaran Sains

60

10.5 Prestasi Pencapaian Murid dalam Sains: Analisis Markah

61

10.5.1 10.5.2 10.5.3

Peperiksaan Peringkat Sekolah Ujian Menggunakan Grade 4 Released Item Berasaskan Trends in International Mathematics Science Study (TIMSS) Keputusan Ujian Penilaian Sekolah Rendah (UPSR) 2014

11. Cabaran dalam Melaksanakan IBSE 11.1

Kesukaran Menerima Perubahan

72

11.2

Kurikulum yang Luas & Peruntukan Masa yang Tidak Mencukupi

72

11.3

Tajuk Abstrak

73

11.4

Tuntutan Peperiksaan

73

11.5

Pengajaran Berpusatkan Guru

73

11.6

Pengajaran Berasaskan Buku Teks

73

11.7

Murid Lemah

74

11.8

Kelas Besar dan Pengawalan Kelas

74

11.9

Latihan Mencukupi serta Sokongan

74

12. Halatuju Pelaksanan IBSE melalui Model La Main à La Pâte 12.1

IBSE Sehaluan dengan Dasar Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM)

76

12.2

IBSE Adalah Pendekatan P&P Sains yang ke Hadapan

77

12.3

Pembangunan Profesional Guru yang Berterusan

78

12.4

Kreativiti dan Keyakinan Guru

79

12.5

Sokongan Pihak Tadbir Sekolah dan Pihak yang Berkepentingan

79

13. Batasan Kajian Penilaian dalam Projek Rintis 14. Kesimpulan dan Cadangan

81

84

Rujukan

86

Lampiran 1 - Proses Pengajaran-Pembelajaran (P&P) Sains

87

Lampiran 2 - Laporan Sesi Latihan di SEAMEO RECSAM, Penang

90

Lampiran 3 - Borang Pemantauan Kelas

92

Lampiran 4 - Soalan Soal Selidik Guru (Kualitatif)

94

Lampiran 5 - Alat Refleksi-Diri Guru

95

Lampiran 6 - Soalan TIMSS Dalam Bahasa Melayu

100

TITIPAN

Sistem pendidikan merupakan teras kepada pembangunan dan kemajuan sesebuah Negara. Tanpa satu sistem pendidikan yang baik dan mantap, sesebuah Negara tidak akan mampu untuk mewujudkan Modal Insan yang berpengetahuan, berkemahiran tinggi dan berdaya saing serta kompeten terutamanya dalam bidang Sains, Teknologi, Kejuruteraan dan Matematik (STEM).

Pada tahun 1967, kerajaan Malaysia telah meletakkan sasaran kadar peratusan penyertaan pelajar dalam aliran Sains berbanding Sastera pada nisbah 60:40.

Namun begitu, sehingga kini peratusan penyertaan pelajar dalam aliran sains tidak pernah mencapai 60% malahan berlaku trend penyusutan yang amat ketara. Selain itu, pencapaian Sains dan Matematik bagi pelajar sekolah menengah juga mencatatkan penurunan.

Situasi ini ternyata membimbangkan ramai pihak termasuk Akademi Sains Malaysia (ASM).

Menyedari akan hakikat ini, ASM telah mengambil langkah proaktif dengan melaksanakan beberapa inisiatif yang diharapkan dapat memupuk dan merangsang minat para pelajar untuk

i

AKADEMI SAINS MALAYSIA

menyertai aliran Sains dan seterusnya memilih kerjaya dalam bidang STEM. Antaranya ialah dengan melaksanakan Projek Rintis Pendidikan Sains Berasaskan Inkuiri (IBSE) yang melibatkan empat buah sekolah rintis di daerah Hulu Langat pada tahun 2012 dan 2013. Projek yang mendapat kelulusan Kementerian Pendidikan dan juga sokongan daripada pihak pentadbir sekolah serta guru-guru yang terpilih ini adalah merupakan suatu projek yang dilaksanakan atas keprihatinan ASM terhadap tahap pencapaian pendidikan Sains di Malaysia seperti yang digambarkan melalui keputusan Programme for International Student Assessment (PISA) 2009+ dan 2012.

Projek ini juga dilaksanakan dengan matlamat untuk mencerap

kebolehlaksanaan IBSE serta menilai sejauh mana ianya dapat membantu meningkatkan keberkesanan Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) Sains di sekolah rendah, dan seterusnya meningkatkan prestasi pencapaian mata pelajaran sains.

Seterusnya, hasil kajian rintis selama 2 tahun ini telah dirangkumkan dan dimuktamadkan dengan terbitnya Laporan Kajian Penilaian Pelaksanaan Projek Rintis Pendidikan Sains Berasaskan Inkuiri ini. Laporan ini adalah merupakan satu-satunya laporan seumpamanya di Malaysia dan mengandungi segala maklumat berkaitan kajian yang dijalankan termasuk data, laporan prestasi guru dan pencapaian murid serta cadangan penambahbaikan kepada pihak-pihak yang berkepentingan.

dunia, perubahan landskap Negara dan antarabangsa yang semakin kompetitif terutamanya di dalam era globalisasi ini menuntut penambahbaikan sistem pendidikan Negara yang berterusan.

Diharapkan dengan lahirnya laporan ini, ianya dapat membantu merintis jalan untuk sistem pendidikan Negara melonjak ke tahap yang lebih baik dan mampan.

Tan Sri Dr Ahmad Tajuddin Ali FASc Presiden, Akademi Sains Malaysia

Sesungguhnya, agenda transformasi pendidikan Negara memerlukan kerjasama dari semua pihak dalam memastikan ianya mampu dicapai dan seterusnya sebagai persiapan dalam menghadapi cabaran abad ke-21.

Walaupun sistem pendidikan Negara adalah merupakan antara yang terbaik di

TITIPAN

ii

PRAKATA

Pendidikan sains adalah asas utama sistem pendidikan di Malaysia bertujuan melahirkan generasi muda yang berpengetahuan, berkemahiran, kompetitif, inovatif dan kreatif.

Kebelakangan ini, negara mula terkesan dengan trend penurunan minat dan kecenderungan generasi muda terutamanya para pelajar untuk memilih aliran sains di peringkat sekolah.

Oleh kerana ini, trend yang sama telah dilihat di peringkat pengajian tinggi.

Sekiranya situasi ini terus berlarutan, negara pastinya akan mengalami ketandusan modal insan dalam bidang Sains, Teknologi, Kejuruteraan dan Matematik (STEM) di masa akan datang.

Akademi Sains Malaysia (ASM) adalah sebuah badan penasihat Apex untuk Sains, Teknologi dan Inovasi (STI) yang sentiasa berusaha untuk memupuk

iii

AKADEMI SAINS MALAYSIA

kecemerlangan di bidang tersebut bagi mencapai kesejahteraan dan kemajuan komuniti dan masyarakat. Menyedari akan kepentingan untuk memastikan pendidikan sains di sekolah tidak terus ketinggalan, ASM melalui Jawatankuasa Pendidikan Sains telah melaksanakan Projek Rintis Pendidikan Sains Berasaskan Inkuiri (IBSE) di empat buah sekolah rendah di daerah Hulu Langat pada tahun 2012 dan 2013.

Sesungguhnya, pengenalan kaedah

pembelajaran IBSE ini membuktikan komitmen tinggi ASM untuk memastikan pendidikan sains terutamanya STEM terus berkembang maju dan berdaya saing.

Projek rintis ini menggunakan pendekatan IBSE yang diperkenalkan oleh La Main à la Pâte di Perancis. Projek ini melibatkan penyampaian kaedah pembelajaran dan pengajaran kepada para guru dan para pelajar. Selama projek ini dilaksanakan dalam tempoh 2 tahun, ia juga melibatkan pemantauan yang berterusan oleh pihak berkepentingan dan kumpulan pakar. Hasil pelaksanaan dan pemantauan projek ini telah dimuatkan dalam laporan ini.

Adalah diharapkan bahawa laporan ini akan menjadi panduan kepada semua pihak yang terlibat dalam memastikan pendidikan STEM di Malaysia terus progresif.

Academician Datuk Dr Abdul Aziz Sheikh Abdul Kadir FASc Pengerusi, Jawatankuasa Pendidikan Sains ASM

PRAKATA

iv

EXECUTIVE SUMMARY

EVALUATION OF THE IMPLEMENTATION OF IBSE PILOT PROJECT AT 4 PRIMARY SCHOOLS IN HULU LANGAT DISTRICT A pilot project on Inquiry Based Science Education was conducted by the Academy of Sciences Malaysia (ASM) in 2012 and 2013.

The project was carried out on concerns of the level of Malaysia’s educational achievement in Science, which was reflected in the results of Programme for International Student Assessment (PISA) 2009+ and 2012. This pilot project was aimed at looking at the feasibility of implementing IBSE and how it could enhance the effectiveness of teaching and learning of science in primary schools and subsequently improve pupils’ performance in science. The project had the approval from the Ministry of Education Malaysia (MOE). The Southeast Asian Ministers of Education Organisation Regional Centre for Education in Science and Mathematics (SEAMEO RECSAM) provided a one week‘s training on IBSE based on the La Main à la Pâte (LAMAP) approach to teachers of four pilot schools in the Hulu Langat District during the first semester break in March 2012.

v

AKADEMI SAINS MALAYSIA

In addition, the teachers also attended four weekend workshops held in February, March, April and June of 2013. The pilot project was supported by school administrators and selected teachers, who facilitated the monitoring of the process of teaching and learning of the two selected classes (of medium level ability in 2012 and 2013).

The outcome of the current scenario in the learning of science can be illustrated by comparing the results of the latest PISA, i.e.

2012 and previous years. The 2009+ results showed that the score for mathematics was 404, while for science it was 422. The 2012 results, revealed that Malaysia had a score of 421 in mathematics and 420 in science. The Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) average score for mathematics for 2012 was 494, meanwhile science was 501. This reflects the actual state of affairs in the teaching and learning of science that has been currently implemented.

Whatever the name of the approach used, it is evident that Malaysia remains in the bottom third group, as compared to OECD countries.

This does not mean that Malaysia is not striving to raise achievement in science. It just could be that an effective method to improve the achievement of science has yet to be found. Hence, ASM took the initiative to conduct a pilot IBSE project at the primary school level, with the hope that the IBSE approach based on LAMAP can help improve the performance and achievement in Science

EXECUTIVE SUMMARY

vi

when the project eventually goes for wider implementation.

vii

The findings of the pilot indicate that, IBSE can be implemented in primary schools. This is revealed by the teachers involved in the pilot project, who were able to use the approach proposed in IBSE. The feasiblity of IBSE is influenced by number of factors such as the science curriculum, allocation of time for science, creativity of teachers and teachers’ confidence. The curriculum and time were rigid as these are determined by policy.

However, creativity and confidence of teachers could overcome the so-called rigid factors in the implementation of IBSE. Creative teachers can execute the teaching and learning of difficult theoretical concepts more effectively and draw the interest of pupils towards science.

Although the implementation of IBSE was perceived as a challenge, the guidance and mentoring that took place during the pilot project had increased their confidence to continue using IBSE. What can be clearly observed is the inclination of change from teacher-centred to pupil-centred learning and teaching.

Teachers also discovered that the training provided on IBSE was helpful, which in fact, had increased their creativity and provided variety in teaching.

These teachers are also able to conserve time by providing models or resources that could interest pupils, and encourage them to participate in the teaching and learning of science. The teachers were excited and delighted to be involved and subsequently implemented the IBSE approach in the teaching and learning of science.

The outcome of monitoring through observations of the teaching and learning of science plus interviews with pupils revealed that pupils were motivated by the IBSE. Pupils participated actively in the teaching and learning of science through experiments. They enjoyed the science lessons. They were often eager to attend the next science

AKADEMI SAINS MALAYSIA

class and showed their interest through their willingness to bring their own materials, or even provide materials needed for experimental projects that would be carried out.

They also had the opportunity to explore or conduct their own research to obtain the answers that they could be proud of. Hence, this process of teaching and learning of science using IBSE approach can enhance pupils' interest in science.

The result can be seen in the improvement of their performance in science among the five UPSR subjects, for the Second Semester exams of Year 4 (2012) and Year 5 (2013) at the end of the year. All End Year Examinations (Semester 2) were coordinated at District Education Office level. At the end of the IBSE pilot project, science ranked 3rd in Year 5 (2013) against the 5th place during Year 4 (2012). Based on the results of the evaluation using questions from Grade 4 Released Items from Trends in International Mathematics and Science Study (TIMMS), it was found that the pupils involved in the IBSE project showed better performance than those who were not involved in the IBSE project (of similar ability).The overall performance of the IBSE pupils in all types of questions of TIMSS

assessment (knowledge, application and reasoning) was higher compared to non-IBSE pupils.

They also performed better in both objective and subjective questions with much higher difference in subjective questions. This indicates that the increase in achievement in science may be linked to the implementation of IBSE intervention throughout 2012 and 2013. This also shows the monitoring and guidance provided by the IBSE project manager has helped the teachers in implementing the teaching and learning using IBSE approach.

Although IBSE was implemented whilst pupils were in Year 4 and Year 5, the analysis on the national examination Ujian Pencapaian Sekolah Rendah (UPSR) 2014 for Science at the end of Year 6, for the same set of pupils, showed that IBSE pupils’ performed much better than non-IBSE pupils. A total of 78 IBSE pupils scored A for science, whereas only 14 were non-IBSE pupils.

Although IBSE is feasible, there were challenges. There are pupils who struggle with reading and writing especially among the slow learners.

This group was unable to conduct activities provided in the practical book, what more to do an investigation

EXECUTIVE SUMMARY

viii

with no procedures given. With this group, no matter what approach, it did not seem to produce the desired results. This is often a challenge for teachers for a class of more than 40 pupils. This contrasted with the groups that could do with brief guidance from the teacher, and which were often motivated to try.

In addition, teachers said they needed to cover the syllabus items in the science curriculum, within a time frame that is considered insufficient.

As such, they become over dependent on the textbook and lab book when teaching. This makes them more likely to use a teacher-centred approach, especially when it involves topics that are theoretical in nature.

This is done to fulfill the needs of examination, which requires them to cover the syllabus in the curriculum.

Teachers also found that the examination marking schemes was rigid, and did not encourage responses beyond the textbook or syllabus.

Hence, it can be surmised that IBSE is the way forward in the teaching and learning of science, and it is able to create motivation, interest, and excitement in pupils and attract them to science. An increase in the number

ix

AKADEMI SAINS MALAYSIA

of pupils interested in science will assist in increasing the number of students in the science stream, as what is expected in the 60:40 ratio of science: non-science. It is a practical and inexpensive method because it does not require a specific science laboratory. Teachers need at least 60 hours of specialised exposure courses on IBSE over a period to provide them sufficient exposure and practice to enable them to be more creative so as to have a range of activities and teaching materials. What is obvious in IBSE is the inclination towards pupil-centred teaching and learning, as opposed to more teacher-centred approach.

Nevertheless, its implementation requires the support of the school management and authorities. IBSE is also in line with the new emphasis of Higher Order Thinking Skills (HOTS) by the MOE. The results of PISA 2012 which shows Malaysia with a score of 420 in the Science placed at the one-third bottom position among the OECD countries should be considered as the starting point for accepting and practising IBSE in the teaching and learning of science. As such, IBSE merits to be rolled out for wider implementation to improve achievements in PISA and TIMSS.

RINGKASAN EKSEKUTIF

PENILAIAN PELAKSANAAN PROJEK RINTIS PENDIDIKAN SAINS BERASASKAN AMALAN INKUIRI (IBSE) DI EMPAT BUAH SEKOLAH RENDAH DI DAERAH HULU LANGAT

Satu Projek Rintis IBSE telah dilaksanakan oleh Akademi Sains Malaysia (ASM) pada tahun 2012 dan 2013. Projek ini dijalankan atas keprihatinan ASM terhadap tahap pencapaian pendidikan Sains di Malaysia seperti yang digambarkan melalui keputusan program for International Student Assessment (PISA) 2009+ dan 2012.

Objektif projek ini adalah untuk mencerap kebolehlaksanaan IBSE serta menilai sejauh mana ianya dapat membantu meningkatkan keberkesanan Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) Sains di sekolah rendah dan seterusnya meningkatkan prestasi pencapaian mata pelajaran Sains. Projek ini telah mendapat kelulusan Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM). SEAMEO RECSAM yang berpangkalan di Pulau Pinang telah mengendalikan kursus selama seminggu mengenai IBSE berdasarkan kepada pendekatan La Main à la Pâte (LAMAP) untuk guru-guru dari empat buah sekolah

RINGKASAN EKSEKUTIF

x

di bawah kelolaan Pejabat Pendidikan Daerah Hulu Langat semasa cuti sekolah pada bulan Mac 2012.

Guru-guru berkenaan telah menghadiri empat bengkel hujung minggu yang diadakan pada bulan Februari, Mac, April dan Jun 2013. Projek rintis ini juga mendapat sokongan daripada pihak pentadbir sekolah serta guru-guru yang terpilih, yang memantau proses Pengajaran-Pembelajaran (P&P) dua kelas terpilih (kelas berprestasi sederhana dalam tahun 2012 dan 2013).

Hasil senario terkini dalam pembelajaran Sains dapat digambarkan melalui perbandingan keputusan PISA terbaru, iaitu bagi tahun 2012 dan tahun-tahun sebelumnya. Keputusan 2009+ menunjukkan skor bagi subjek Matematik ialah 404 dan 422 bagi subjek Sains. Keputusan 2012 menunjukkan Malaysia mencatat skor 421 dalam mata pelajaran Matematik dan 420 dalam mata pelajaran Sains.

Purata skor Organisasi untuk Kerjasama Ekonomi dan Pembangunan (OECD) ialah 494 untuk Matematik dan 501 untuk Sains. Ini menggambarkan kedudukan sebenar dalam pengajaran dan pembelajaran Sains yang dilaksanakan sekarang. Walaupun nama pendekatan ini mungkin berbeza ternyata Malaysia masih terletak dalam

xi

AKADEMI SAINS MALAYSIA

kumpulan sepertiga di bawah berbanding dengan negara-negara lain yang telah mengambil ujian ini. Namun, ini tidak bermakna Malaysia tidak berusaha untuk meningkatkan prestasi pencapaian dalam mata pelajaran Sains. Mungkin para pendidik masih belum menemui satu kaedah yang efektif yang boleh dilaksanakan untuk meningkatkan prestasi pencapaian matapelajaran Sains. Oleh yang demikian, ASM mengambil inisiatif untuk melaksanakan projek rintis IBSE di beberapa sekolah rendah, dengan harapan pendekatan IBSE dapat membantu untuk meningkatkan prestasi pencapaian mata pelajaran Sains apabila diperluaskan pelaksanaannya kelak.

Kajian rintis ini menunjukkan bahawa IBSE boleh dilaksanakan di sekolah rendah. Ini diakui oleh guru-guru yang terlibat dengan projek rintis ini, yang dapat melaksanakan pendekatan yang dicadangkan dalam IBSE. Kebolehlaksanaan IBSE ini tertakluk kepada beberapa faktor seperti kurikulum Sains, peruntukan masa untuk mata pelajaran tersebut, daya kreativiti guru dan tahap keyakinan guru. Faktor kurikulum dan peruntukan masa merupakan faktor yang agak tegar kerana ia ditentukan oleh pihak kerajaan. Namun demikian, faktor

kreativiti dan keyakinan guru dapat mengatasi faktor-faktor tegar tadi dalam pelaksanaan IBSE. Guru yang kreatif dapat melaksanakan pengajaran dan pembelajaran konsep-konsep teoritikal yang sukar dengan lebih berkesan serta menarik minat murid terhadap mata pelajaran Sains.

Kreativiti guru juga dapat menjimatkan masa yang diperuntukan dengan menyediakan model atau sumber yang dapat menarik minat serta menggalakkan murid mengambil bahagian dalam proses P&P Sains.

Para guru rasa teruja dan seronok dengan penglibatan mereka untuk melaksanakan pendekatan IBSE dalam proses P&P Sains. Walaupun pelaksanaan IBSE merupakan satu cabaran kepada mereka, namun dengan panduan dan bimbingan semasa projek rintis dapat meningkatkan keyakinan diri untuk terus menggunakan IBSE. Apa yang jelas adalah wujudnya kecenderungan perubahan daripada pengajaran-pembelajaran (P&P) berpusatkan guru kepada murid. Para guru turut mendapati bahawa latihan yang diberikan amat membantu mereka dalam pelaksanaan IBSE di dalam kelas malah membantu mereka meningkatkan kreativiti dan memberi kepelbagaian dalam pengajaran.

Hasil pemantauan melalui pemerhatian dalam proses ini dan temubual dengan murid-murid mendapati mereka teruja dengan pendekatan IBSE. Mereka seronok mengambil bahagian secara aktif dalam proses P&P sains melalui eksperimen.

Mereka juga sering ternanti-nanti kelas Sains dimulakan serta menunjukkan kesanggupan untuk membawa atau menyediakan bahan yang diperlukan untuk sesuatu projek eksperimen Sains.

Dengan ini, mereka berpeluang untuk meneroka atau menjalankan penyiasatan sendiri untuk mendapatkan jawapan yang boleh dibanggakan. Oleh yang demikian, proses pengajaran dan pembelajaran Sains dengan menggunakan pendekatan IBSE dapat meningkatkan minat murid terhadap mata pelajaran ini.

Hasil pembelajaran murid ini terserlah dengan peningkatan pencapaian kedudukan mata pelajaran Sains di antara semua lima mata pelajaran UPSR dalam Peperiksaan Akhir Tahun, seperti yang ditunjukkan semasa Tahun 4 (2012) dan Tahun 5 (2013). Semua Peperiksaan Akhir Tahun (Semester 2) diselaraskan di peringkat Pejabat Pendidikan Daerah (PPD). Pada penghujung projek rintis IBSE, iaitu dalam Peperiksaan Akhir Tahun (Semester 2) hujung tahun 2013

RINGKASAN EKSEKUTIF

xii

(Tahun 5), kedudukan mata pelajaran Sains berada di kedudukan ke-3 berbanding dengan tempat ke-5 semasa Tahun 4 (2012). Hasil ujian yang menggunakan soalan Grade 4 Released Items daripada Trends in International Mathematics and Science Study (TIMSS) mendapati bahawa pencapaian murid yang terlibat dengan projek IBSE adalah lebih baik berbanding murid yang tidak terlibat dengan projek IBSE (yang mempunyai kebolehan yang serupa). Pencapaian keseluruhan murid IBSE bagi semua jenis soalan TIMMS (mengetahui, mengaplikasi dan menaakul) berada pada tahap yang lebih tinggi berbanding murid bukan IBSE. Mereka juga mempunyai prestasi yang lebih baik dalam kedua-dua jenis soalan berbentuk objektif dan subjektif dengan perbezaan yang lebih tinggi bagi soalan subjektif. Ini memberikan gambaran bahawa peningkatan prestasi pencapaian dalam mata pelajaran Sains boleh dikaitkan dengan pelaksanaan IBSE sepanjang tahun 2012 dan 2013.

Ini juga menunjukkan dengan adanya pemantauan serta bimbingan oleh pengurus projek IBSE, guru-guru berkenaan dapat melaksanakan proses P&P dengan menggunakan pendekatan IBSE. Walaupun pelaksanaan IBSE dijalankan semasa murid berada di Tahun 4 dan Tahun 5, analisis

xiii

AKADEMI SAINS MALAYSIA

pencapaian dalam Ujian Penilaian Sekolah Rendah (UPSR) 2014 bagi mata pelajaran Sains bagi kumpulan murid yang sama menunjukkan bahawa prestasi murid yang telah mengikuti IBSE adalah jauh lebih baik berbanding dengan murid bukan IBSE. Seramai 78 orang daripada kumpulan murid yang mengikuti IBSE telah mendapat gred “A� untuk mata pelajaran sains manakala bagi murid yang tidak mengikuti projek IBSE adalah seramai 14 orang.

Walaupun IBSE boleh dilaksanakan, namun ia ada cabaran yang tersendiri.

Masih terdapat murid yang masih tidak boleh membaca dan menulis dengan baik dengan kumpulan murid ini tidak dapat menjalankan aktiviti seperti yang tersedia di dalam buku amali, apalagi untuk melakukan sesuatu aktiviti penyiasatan tanpa prosedur yang disediakan. Kumpulan ini tidak dapat dibantu sepenuhnya dengan menggunakan apa jua pendekatan pengajaran-pembelajaran (P&P) yang digunakan oleh guru. Keadaan ini menjadi cabaran kepada guru bagi kumpulan yang melebihi 40 orang dalam satu kelas.

Selain daripada itu, antara cabaran lain yang perlu dihadapi oleh para guru termasuklah keperluan untuk menghabiskan sukatan pelajaran yang

terkandung dalam kurikulum Sains, dengan peruntukan masa yang dianggap tidak mencukupi. Ini menyebabkan mereka terlalu bergantung kepada buku teks dan buku amali untuk melaksanakan proses P&P sains. Mereka juga lebih cenderung menggunakan pendekatan pembelajaran berpusatkan guru seperti yang terdapat di dalam buku teks, terutamanya apabila melibatkan tajuk yang sangat bersifat teoritikal. Ini dilakukan bagi memenuhi tuntutan peperiksaan yang memerlukan mereka menghabiskan sukatan pelajaran dalam kurikulum. Di samping itu, skema pemarkahan peperiksaan yang disediakan bersifat tegar serta kurang menggalakkan jawapan di luar buku teks atau sukatan pelajaran.

Justeru dapat dirumuskan bahawa IBSE merupakan halatuju dalam pendekatan P&P Sains yang berkesan kerana ia dapat memupuk motivasi, minat, tarikan dan keterujaan murid-murid. Minat dan motivasi murid terhadap mata pelajaran Sains akan dapat meningkatkan bilangan pelajar dalam aliran sains, sebagaimana yang diharapkan oleh negara untuk mencapai nisbah 60:40 di antara pelajar aliran sains dan bukan aliran sains.

IBSE turut merupakan kaedah yang praktikal dan murah kerana ia tidak memerlukan makmal sains yang

khusus. Guru memerlukan sekurangnya-kurangnya 60 jam kursus khas yang berterusan bagi membolehkan mereka mendapatkan pendedahan dan latihan IBSE yang secukupnya. Rentetan daripada ini, mereka mendapat pendedahan dalam penjanaan idea yang lebih kreatif dalam mempelbagaikan aktiviti serta bahan pengajaran. Apa yang jelas dalam IBSE ialah kecenderungan proses P&P ini yang berpusatkan murid berbanding dengan lebih banyak pendekatan berpusatkan guru.

Namun demikian, pelaksanaan IBSE memerlukan sokongan padu dari pihak pengurusan sekolah dan pihak berwajib.

Perlaksanaan IBSE juga sejajar dengan penekanan baharu Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT) yang sedang disebar luas oleh pihak KPM. Keputusan PISA 2012 yang menunjukkan Malaysia dengan markah 420 bagi mata pelajaran sains, berada kedudukan sepertiga terbawah negara-negara OECD sewajarnya menjadi titik tolak untuk menerima dan mempraktikkan IBSE dalam (P&P) sains. Oleh yang demikian, adalah wajar bagi IBSE diperluaskan pelaksanaannya bukan hanya untuk meningkatkan kedudukan prestasi pencapaian dalam PISA dan TIMSS bahkan bagi kecemerlangan dalam jangka masa panjang.

RINGKASAN EKSEKUTIF

xiv

SENARAI

JAWATANKUASA KAJIAN Penasihat Kajian: Dato’ Dr Sharifah Maimunah Syed Zin Pengurus Projek: En Monoto Kosnan Jawatankuasa Khas Terjemahan, Tapisan Soalan dan Penilaian Keputusan TIMSS: Pn Salina Hanum Osman Pn Zainon Abd Majid En Mohamad Abaidi Mohamad Pn Adonie Adnan Sekolah yang Terlibat: Sekolah Kebangsaan Seksyen 7, Bandar Baru Bangi Sekolah Kebangsaan Semenyih, Semenyih Sekolah Kebangsaan Bandar Tasik Kesuma, Beranang Sekolah Kebangsaan Bandar Sri Putra, Kajang

xv ix

AKADEMI SAINS MALAYSIA

Guru-Guru Sekolah yang Terlibat: Pn Rapichah Lazim En Mohd Yamin Mukhtar Pn Salwa Elias Pn Fauziah Md Ali Pn Norsiah Idris Pn Hasnah Md Isa Pn Azwina Jamsari

Pn Rosmashalizan Mamat Pn Siti Arbainah Kasam En Muhammad Farid Abdul Ghani Pn Rusda Mosdaram Pn Noorny Aliza Mat Ali Pn Noraini Yusofe Pn Basarah Ahmad

Senarai Jadual Jadual 1. Sekolah yang menyertai projek rintis IBSE Jadual 2. Bilangan murid dalam kelas projek rintis mengikut jantina Jadual 3. Bilangan guru mengikut sekolah, kategori dan jantina Jadual 4. Kelayakan akademik dan profesional guru yang terlibat dengan projek rintis IBSE Jadual 5. Rumusan analisis soalan refleksi-guru Jadual 6. Peratus maklum balas kepada soalan daripada Alat Refleksi-Guru Jadual 7. Min skor bagi lima mata pelajaran utama UPSR tahun 3, 2011 Jadual 8. Min skor bagi lima mata pelajaran utama UPSR tahun 4, 2012 Jadual 9. Min skor bagi lima mata pelajaran utama UPSR tahun 5, 2013 Jadual 10. Skor murid IBSE berbanding bukan IBSE Jadual 11. Skor (%) soalan objektif berbanding soalan subjektif bagi murid IBSE dan bukan IBSE Jadual 12. Keputusan UPSR – skor bagi mata pelajaran Sains 2014 Senarai Rajah Rajah 1 Rangka kerja inkuiri sains Rajah 2 Min skor bagi lima mata pelajaran utama UPSR tahun 4, 2012 dan tahun 5, 2013 Rajah 3 Agihan soalan mengikut jenis Rajah 4 Perbandingan pencapaian murid IBSE dan bukan IBSE dalam soalan berbentuk pengetahuan Rajah 5 Perbandingan pencapaian murid IBSE dan bukan IBSE dalam soalan berbentuk aplikasi Rajah 6 Perbandingan pencapaian murid IBSE dan bukan IBSE dalam soalan berbentuk penaakulan

RINGKASAN EKSEKUTIF

xvi x

Senarai Singkatan ASM BPPDP CAST HBCSE HD HOTS IAP IBHO IBSE ISTIC KBAT KPLD KPLI KPM KPSA KPSB LAMAP LBD NSRC OECD OUM P&P PISA RESCAM SEAMEO STC TIFR TIMSS TIMSS-R UPSR WISE

ix xvii

Akademi Sains Malaysia Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan China Association for Science and Technology Homi Bhabha Centre for Science Education Hypothetical-deduction High Order Thinking Skills Inter-Academies Panel Inquiry-Based Hands-On Inquiry-Based Science Education Technology and Innocation Centre for South-South Kemahiran Berfikir Aras Tinggi Kursus Perguruan Lepasan Diploma Kursus Perguruan Lepasan Ijazah Kementerian Pendidikan Malaysia Kemahiran Proses Sains Asas Kemahiran Proses Sains Bersepadu La Main à la Pâte Learning by Doing National Science Resource Center Organisasi untuk Kerjasama Ekonomi dan Pembangunan Open Universiti Malaysia Proses Pengajaran Pembelajaran Programme for International Student Assessment Regional Centre for Education in Science and Mathematics Southeast Asian Ministers of Education Organisation Science and Technology for Children Tata Institute of Fundamental Research Trends in International Mathematics Science Study The Third International Mathematics and Science Report Ujian Penilaian Sekolah Rendah Web-Based Inquiry Science Environment

AKADEMI SAINS MALAYSIA

BAB 1

Pendahuluan

1.1

Kepentingan Pendidikan Sains

Malaysia kini sedang melalui transformasi ekonomi dan memasuki zaman perindustrian pesat. Semakin berkembangnya pembangunan, lebih banyak teknologi yang diguna pakai oleh industri. Oleh yang demikian, Malaysia memerlukan lebih banyak modal insan berkemahiran tinggi untuk memenuhi permintaan industri. Ini selaras dengan Dasar Sains dan Teknologi Negara yang bertujuan menggalakkan penggunaan sains dan teknologi sebagai satu alat pembangunan ekonomi, membaiki kedudukan fizikal dan kesejahteraan rakyat dan untuk melindungi kedaulatan negara yang merupakan sebahagian daripada dasar pembangunan sosioekonomi negara.

Cabaran dan saingan dalam ekonomi baru dan era globalisasi menuntut Malaysia untuk melaksanakan pembaharuan antaranya wawasan untuk menjadikan negara ini maju menjelang tahun 2020 (Mahathir, 1991). Demikian juga cabaran keenam

2

AKADEMI SAINS MALAYSIA

daripada sembilan cabaran Wawasan 2020, yang melibatkan pembentukan masyarakat saintifik yang inovatif dan berpandangan ke hadapan, bukan sahaja sebagai pengguna teknologi tetapi juga sebagai penyumbang kepada pembangunan masyarakat yang saintifik dan berteknologi tinggi pada masa hadapan.

Bidang sains dan teknologi merupakan kunci kepada persaingan di peringkat global dan wawasan dalam mencapai status negara maju. Hasrat ini dapat dicapai melalui pembangunan modal insan kerana segala kekayaan intelek terletak pada sumber ini untuk menerajui perubahan dan mengurus harta intelek secara bijaksana (Mahathir, 1991). Memandangkan kecemerlangan dan kebijaksanaan adalah pemangkin kepada persaingan ekonomi baru, maka pendidikan perlu diolah untuk melahirkan sumber manusia yang bijak, kritis, kreatif dan berkemahiran sejajar dengan ungkapan

Sir Winston Churchill dalam “The Empire of the Future Will be the Empire of the Mind�. Sharifah dan Lewin (1993) pula menegaskan betapa pentingnya menghasilkan tenaga kerja berkualiti tinggi supaya masyarakat dapat menyesuaikan diri kepada persekitaran industri yang sentiasa berubah dan pada masa yang sama komited untuk mencapai kecemerlangan.

Oleh yang demikian, sistem pendidikan negara perlu menghasilkan masyarakat yang dilengkapi dengan pengetahuan dan kepakaran pada

1.2

bilangan yang mencukupi untuk menghadapi era teknologi maklumat.

Ia juga harus dapat memupuk kemahiran dan sikap saintifik dalam diri generasi muda supaya sentiasa berusaha memperbaiki keadaan dan maju ke hadapan. Justeru, pendekatan pendidikan Sains perlu ditingkatkan dan disesuaikan dengan keperluan semasa dalam usaha mengubah sistem sedia ada kepada suatu sistem yang dapat membentuk warganegara yang kritis, kreatif dan berketerampilan yang mengamalkan budaya sains dan teknologi.

Senario Proses Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) Sains

P&P Sains ini melibatkan pelaksanaan kurikulum Sains di sekolah, kaedah pengajaran, pelaksanaan penilaian dalam kelas dan bahan P&P yang digunakan dalam kelas Sains. Antara kajian yang menyentuh pendidikan Sains adalah kajian Sharifah dan Lewin (1993) di bawah projek “Planning Science Education Provision in General Secondary Schools� dan Kajian Antarabangsa Ketiga Matematik dan Sains (TIMSS-R) pada tahun 1998 oleh Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan (BPPDP). Secara ringkasnya,

kedua-dua kajian ini memberikan gambaran bahawa amalan P&P sains di sekolah lebih berpusatkan guru, manakala kaedah yang menjadi amalan pendidik sains di sekolah pula ialah kaedah syarahan, di mana pelajar hanya memainkan peranan pasif dalam P&P. Aktiviti-aktiviti yang dijalankan dalam kelas banyak melibatkan kebergantungan pelajar yang tinggi kepada guru serta kurang menyediakan banyak aktiviti yang memberi kebebasan kepada pelajar untuk menyelesaikan masalah atau tugasan sendiri.

PENILAIAN PELAKSANAAN PROJEK RINTIS PENDIDIKAN SAINS

3

Kajian ini menyarankan supaya amalan P&P Sains, seperti yang digambarkan, berpunca daripada sistem pendidikan negara yang mementingkan peperiksaan yang standard. Hasil kedua-dua kajian ini juga menunjukkan persepsi guru Sains, yakni yang merasakan tugas mereka ialah menyampaikan sebanyak mana fakta dan maklumat kepada pelajar di samping mengejar masa untuk menghabiskan sukatan pelajaran sebagai persediaan menghadapi peperiksaan. Justeru itu, penekanan terhadap pemupukan kemahiran proses sains tidak dilaksanakan sepenuhnya oleh guru secara terancang atau jelas dalam P&P sains.

Manakala, kajian yang dibuat oleh Mohd. Najib (1997), Poh Swee Hiang & Hashimah (1997), Subahan (1997) dan Sharifah Nor (1999) mendapati amalan guru-guru sains di negara ini masih dikongkong oleh kaedah pengajaran yang berhierarki, berbentuk objektif dan menekankan maklum balas. Penilaian oleh guru adalah semata-mata untuk mengukur kemajuan atau tahap penguasaan dan menguji pengetahuan yang telah dipelajari oleh pelajar (Dick & Carey 1990; Gagne, Briggs & Wager 1988; Trollip & Lippert 1987). P&P yang dinyatakan lebih berorientasikan guru dan tenaga pengajar memainkan peranan penting untuk menyampaikan pengetahuan manakala pelajar hanya

4

AKADEMI SAINS MALAYSIA

menjadi penerima pasif. Amalan pedagogi ini disebut sebagai kaedah pengajaran didaktik (Flower et al.

2000). Peranan pelajar tertumpu kepada mendengar penjelasan guru, menghafal , mengingat, membuat latih tubi serta menerima semua maklumat tanpa sebarang sifat ingin tahu apatah lagi untuk menolak atau mempertikaikan pengetahuan yang disampaikan oleh para guru (Azman 1989; Burton, Moore & Magliaro, 1996; Paul 1990; Sharifah Nor, 1999 & Zarina 1999).

Kajian Mohd Fadzil (2003) pula mendapati proses P&P Sains dalam kelas dijalankan dengan cara guru memilih dan menjelaskan isitilah-istilah, konsep-konsep dan teori-teori berkaitan permasalahan sains. Kemudian, guru menunjukkan kaedah untuk menyelesaikan atau meleraikan permasalahan tersebut dengan membina dan menguji hipotesis yang dibina. Akhir sekali, pelajar diminta untuk melakukan penerokaan untuk mengesahkan konsep dan teori yang diperjelaskan oleh guru pada awal proses pengajaran ataupun mengesahkan hipotesis. Proses P&P sains ini ditakrifkan sebagai kaedah deduktif.

Walaupun kaedah didaktik dan deduktif menjadi amalan para guru untuk menyampaikan pengetahuan, kaedah-kaedah ini didapati banyak menimbulkan masalah pembelajaran

kepada pelajar. Antara masalah yang dihadapi ialah halangan potensi dan keupayaan sebenar kanak-kanak untuk belajar, dan tahap penguasaan pemikiran saintifik yang diperlukan dalam pelajaran Sains (Novak & Musonda 1991; Roth & Roychoudhury 1993). Malahan ramai sarjana akademik kurang yakin dengan potensi kaedah didaktik dan deduktik dalam menyokong pemikiran kompleks dan

1.3

beraras tinggi dalam kalangan pelajar (Kember & Murphy, 1990; Papert, 1993a; 1993b; Harlen & Elstgeest, 1992), sedangkan kejayaan dalam mempelajari sains didukung oleh tahap dan perkembangan pemikiran yang dikuasai oleh para pelajar.

Pendekatan Ibse Menggunakan Model La Main å la Pâte

Pendidikan Sains Berasaskan Inkuiri (IBSE) merupakan satu pendekatan P&P Sains yang merangkumi pembelajaran berasaskan penyiasatan dan penekanan kepada prinsip asas kandungan yang akan dipelajari. Ia juga berdasarkan pada keyakinan tentang pentingnya memastikan pelajar benar-benar memahami apa yang mereka pelajari dan bukan sekadar mengulangi maklumat dan kandungan pelajaran.

IBSE bukanlah satu proses pembelajaran cetek yang motivasinya adalah berdasarkan kepuasan untuk mendapat ganjaran akan tetapi melangkaui idea tersebut secara lebih mendalam. Motivasi terhasil daripada kepuasan apabila pelajar mempelajari dan memahami sesuatu perkara.

IBSE bukan berpaksikan kuantiti maklumat yang dihafal semata-mata.

Sebaliknya, ia merangkumi idea atau konsep yang membawa kepada pemahaman yang berkembang melangkaui jangkaan, terutamanya apabila pelajar menjadi lebih matang.

Pendekatan IBSE berasaskan model La main à la pâte yang merupakan satu pendekatan inovatif bagi pengajaran sains. Pendekatan ini memberi penekanan kepada penglibatan murid yang aktif dalam proses pembelajaran dengan memaksimumkan naluri ingin tahu yang menjadi fitrah kanak-kanak, mengenalpasti masalah, mencari kemungkinan penerangan atau penyelesaian, membina hipotesis yang perlu diuji, merekabentuk cara-cara mencari penyelesaian,

PENILAIAN PELAKSANAAN PROJEK RINTIS PENDIDIKAN SAINS

5

menjalankan penyiasatan, mengesahkan andaian-andaian yang telah dibuat, menstruktur ilmu pengetahuan bagi menjawab persoalan-persoalan yang timbul serta membandingkan apa yang diperolehi dengan fakta yang terbukti.

Pendekatan La main à la pâte mementingkan hubungan di antara sains dan bahasa di mana murid dilatih mencatat dan menulis prosedur penyiasatan mereka. Seterusnya, mereka akan menyampaikan dapatan mereka dalam kelas. Melalui langkah

1.4

Pembelajaran Murid Melalui Kaedah IBSE

Kaedah IBSE terhasil daripada pengalaman dan penyelidikan yang menyediakan pemahaman lebih jelas tentang cara murid mempelajari sains.

Kajian menunjukkan bahawa rasa ingin tahu semula jadi pelajar cenderung menilai dua perkara dalam usaha memahami dunia di sekeliling mereka,. Pertama, dengan melihat corak dan hubungkait yang terdapat dalam pengalaman mereka dan kedua, melalui interaksi dengan orang lain.

Murid-murid membina pemahaman melalui pengalaman mereka. Ini

6

dan proses ini, murid-murid akan melalui sesi perbincangan, mengemukakan pendapat, bersoal jawab dan bekerjasama dalam pasukan. Amalan ini selaras dengan strategi yang terkandung dalam Dasar Sains dan Teknologi Negara 2 yang menyarankan pendekatan yang berlainan dalam pendidikan, yakni daripada pembelajaran yang berorientasikan peperiksaan dan penghafalan kepada pendekatan yang berorientasikan amali dan inovasi.

AKADEMI SAINS MALAYSIA

sering membawa kepada kesilapan konsep yang terhasil kesan daripada pemikiran yang dirasakan logik tetapi tidak tepat secara saintifik. Satu contoh yang lumrah adalah sangkaan dalam kalangan murid-murid (malah orang dewasa juga) bahawa fasa-fasa bulan berlaku disebabkan oleh bayang-bayang bumi. Ia berdasarkan pengalaman harian yang menunjukkan bahawa objek membentuk bayang-bayang apabila cahaya matahari terpancar ke atasnya, oleh yang demikian matahari bersinar ke bumi dan membentuk bayang-bayang (fasa bulan).

Idea ini bukanlah idea yang tidak rasional. Namun, ia menggambarkan pengalaman dan pengetahuan yang tidak mencukupi. Pendidikan sains memberikan pelajar pengalaman

1.5

berstruktur dan teliti untuk membolehkan mereka menjana idea secara saintifik ke arah rumusan yang lebih tepat.

Elemen Inkuiri Dalam Pendidikan Sains Berdasarkan Pendekatan IBSE

Salah satu elemen IBSE ialah pemahaman proses penyelidikan sains.

Ia mewakili satu rangka kerja yang mirip kepada cara ahli sains menjalankan penyelidikan mereka. Walau bagaimanapun, rangka kerja ini bukanlah satu set langkah yang perlu ditekuni mengikut tertib. Sebaliknya, ia merujuk kepada suatu proses pembelajaran yang melibatkan empat fasa (Rajah 1).

Bagi pelajar ia bermula dengan fasa penglibatan di mana mereka berpeluang untuk membiasakan dan menyesuaikan diri dengan fenomena yang akan mereka siasat. Kemudian mereka bergerak ke fasa penyelidikan yang melibatkan pelbagai proses. Pelbagai arah tuju dalam fasa ini menunjukkan bahawa ia bukanlah satu proses linear.

Penyelidikan sains, sama ada yang dijalankan oleh pelajar atau ahli sains, merupakan suatu proses yang kompleks dan mungkin terdapat proses tertentu yang memerlukan semakan semula, dibiarkan sahaja atau diabaikan terus.

Sebagai contoh, jika hasil siasatan pelajar tidak mengesahkan ramalan awal, mereka perlu mempersoalkan andaian mereka, kembali ke permulaan penyiasatan dan mencuba semula.

Sekiranya reka bentuk dan perancangan penyelidikan mereka tidak berfungsi, mereka perlu membuat reka bentuk baru. Sekiranya kesimpulan tentatif mereka berbeza dengan pasukan lain, kedua-dua pasukan itu mungkin perlu membuat siasatan semula.

Manakala, fasa ketiga dalam rangka kerja ini berlaku apabila pelajar telah selesai menjalankan beberapa siasatan dan bersedia untuk mensintesis apa yang telah dipelajari. Biasanya, seluruh kelas akan membuat satu kesimpulan akhir.

Fasa keempat ditambah sekiranya pelajar perlu berkomunikasi pemahaman baru mereka ini kepada khalayak yang lebih luas.

PENILAIAN PELAKSANAAN PROJEK RINTIS PENDIDIKAN SAINS

7

FASA 2: REKA BENTUK DAN PELAKSANAAN PENYIASATAN Rancang & Rangka Apakah isu/permasalahannya? Apakah yang saya ingin ketahui? Bagaimana akan saya ketahui Melaksanakan Apakah yang saya perhatikan? Adakah saya sedang menggunakan peralatan yang bersesuaian? Sejauh manakah perincian yang perlu direkod?

Membina Set Soalan Yang Baru Apakah persoalan tentang hal ini yang saya masih ada? Apakah persoalan baharu yang saya inginkan jawapan?

Mengatur dan Menganalis Bagaimanakah data-data perlu disusun? Apakah pola yang terserlah? Apakah hubungan perkaitan yang mungkin ada?

Apakah makna hubungan perkaitan ini?

Membuat Kesimpulan Tentatif Apa yang saya boleh rumuskan? Apakah bukti yang saya ada? Apa lagi yang saya perlu ketahui?

FASA 3: KESIMPULAN AKHIR Apakah hasil dapatan siasatan?

Apakah bukti sokongan?

FASA 4: BERKOMUNIKASI DENGAN AUDIENS YANG LAIN Apa yang ingin sampaikan? Bagaimanakah cara saya ingin sampaikannya? Apa yang perlu dimansuhkan?

BEKERJASAMA

REFLEKSI

FASA 1: PENGLIBATAN Apa yang boleh saya cuba? Apa yang saya fikirkan? Apa yang saya ketahui? Apa yang menarik?

BERBAHAS

BERKONGSI

BERBINCANG

CATAT Rajah 1. Rangka kerja inkuiri sains Sumber: La main à la pâte

Terdapat dua perkara yang perlu diberi perhatian di sini. Pertama, guru perlu lebih memberikan penekanan pada fasa ketiga rangka kerja ini, yang bergantung kepada subjek yang dipelajari dan sifat siasatan yang dirancang. Kedua, sesuatu sesi itu tidak semestinya mengandungi kesemua fasa yang digariskan.

Kemahiran proses sains dan kemahiran manipulatif merupakan kemahiran sokongan yang diperlukan dan saling melengkapi dalam proses inkuiri ini. Apabila seseorang melibatkan diri dalam penyiasatan, ia bermula dengan fasa pertama iaitu penyataan masalah yang lahir daripada perasaan

8

AKADEMI SAINS MALAYSIA

ingin tahu. Seterusnya ia akan berkembang melalui sesi penerokaan yang melibatkan aktiviti mental, iaitu berfikir. Proses inkuiri diteruskan dengan fasa rekabentuk dan aktiviti penyiasatan pun dimulakan. Dalam fasa reka bentuk dan pelaksanaan penyiasatan ini, seseorang memerlukan kemahiran proses sains dan kemahiran manipulatif bagi membolehkan penyiasatan inkuiri dilaksanakan dengan berjaya. Oleh yang demikian, kemahiran proses sains dan kemahiran manipulatif perlu dikuasai oleh setiap individu yang ingin melibatkan diri dalam penyiasatan inkuiri. Kemahiran proses sains penting dalam pembinaan konsep dan membina sikap sains pelajar (Elstgeest, 1992).

BAB 2

Latar Belakang Projek Rintis IBSE

2.0

Latar Belakang Projek Rintis IBSE

Report of Working Group on International Collaboration in the Evaluation of Inquiry-Based Science Education (IBSE) Programme yang diterbitkan pada 2006 oleh International Working Group di bawah seliaan Inter-Academies Panel (IAP) terhadap isu-isu global telah membentangkan sebuah kertas cadangan kolaborasi penilaian dan pelaksanaan program IBSE 2.

Sekurang-kurangnya 30 buah negara sedang membangun dan negara maju sedang melaksanakan IBSE di peringkat sekolah rendah. Ini memerlukan maklumat yang berkaitan dengan impak program IBSE tersebut ke atas pelajar dan guru. Antara negara yang terlibat melaksanakan IBSE ialah negara Perancis, Brazil, Amerika Syarikat, China dan India. IBSE telah

10

AKADEMI SAINS MALAYSIA

dilaksanakan di 17 buah kota di Eropah di bawah projek Pollen (www.pollen.europe.net). Manakala, projek Fibonaci (2010-2013) yang dibiayai oleh Kesatuan Eropah, meneruskan usaha ini dengan merangka strategi menyebarluaskan pendekatan ini (dalam Sains dan Matematik) kepada 21 buah negara di Eropah. Penyelaras projek ini ialah La main à la pâte .

2.1

Perancis: La Main à la Pâte (LAMAP)

La main à la pâte (LAMAP) bermula sebagai sebuah program untuk memperbaharui pendidikan sains di peringkat sekolah rendah yang dimulakan di Perancis pada tahun 1996 oleh Georges Charpak, seorang penerima anugerah Nobel (1994) dalam bidang Fizik dan disokong oleh the Academie des Science. LAMAP telah mengubah pendidikan sains dalam sistem sekolah awam di Perancis yang sangat berpusat dengan pesat. Ia menyediakan pusat rintis (2,000 kelas), perkhidmatan internet untuk guru (www.LAMAP.fr), kit pembelajaran, bantuan untuk guru, penyediaan manual panduan dan mempengaruhi kurikulum baru pendidikan di Perancis.

Penekanan diberikan kepada sepuluh prinsip yang menjelaskan peranan inkuiri dalam pembelajaran sains. Ia berkaitan dengan keperluan untuk melakukan eksperimen dan pemerhatian, hubungan erat pembelajaran bahasa dalam pemerolehan sains, pentingnya pembinaan toleransi dan pemikiran kritikal, dan keperluan kepada penglibatan ahli keluarga, institusi pendidikan lain serta para ahli sains.

Ia bermula dengan sejumlah kecil peratusan yang melaksanakan pengajaran sains LAMAP di bilik darjah sekolah-sekolah Perancis pada tahun

1996. Sepuluh tahun kemudian, kadarnya telah bertambah kepada 30-40% dengan wujudnya banyak pusat sumber tempatan. Penilaian (evaluation) pendidikan sains sekolah rendah juga telah dilaksanakan dan menunjukkan hasil yang menggalakkan terhadap pembelajaran. Kejayaan ini telah mendorong kepada penubuhan program percubaan pengajaran sains dan teknologi secara bersepadu dalam dua tahun pertama di peringkat sekolah menengah.

LAMAP turut bekerjasama dalam pelbagai cara dengan banyak negara dari pelbagai budaya. Ini sejajar dengan usaha mereka untuk membangunkan IBSE. Ia selaras dengan tujuan pembentukan European Network untuk mewujudkan 12 seed cities di seluruh Eropah, iaitu sekolah-sekolah yang menjadi contoh dalam aspek P&P sains melalui penemuan secara inkuiri.

Selain daripada itu, LAMAP telah disebar luas di lebih daripada 50 buah negara seluruh dunia dan telah menjadi sebahagian daripada strategi nasional bagi pendidikan sains di Vietnam dan Negara Brunei Darussalam. Indonesia dan Timor Leste pula sedang mengambil langkah-langkah dan menyusun strategi untuk menjadikan LAMAP sebagai pendekatan dalam pengajaran sains di bawah kurikulum baru di peringkat negara masing masing.

LATAR BELAKANG PROJEK RINTIS IBSE

11

2.2

Brazil: Abc Na Educacoa Cientifica – Mao Na Massa

Di Brazil pula, program ABC na Educacoa Cientifica – Mao na Massa telah diasaskan pada tahun 2001 sebagai kolaborasi di antara Academie des Science of Paris dan Brazilian Academy of Science (ABC). Pada tahun tersebut, sekumpulan sembilan orang guru sekolah rendah dan pegawai pendidikan telah mengadakan lawatan ke pusat projek LAMAP di Perancis selama sepuluh hari. Pada ketika itu, 15 program latihan guru turut diperkenalkan di tujuh buah negeri, kebanyakannya di pusat sains di universiti atau dengan sokongan universiti.

Di Sao Paolo, bahan yang dibangunkan telah diagihkan semasa sesi latihan guru sebagai prototaip bahan bercetak dan eksperimental.

Pihak sekolah dibenarkan membuat salinan untuk kegunaan di kelas dan dalam setiap sesi latihan yang telah berjalan selama empat jam, untuk 40 orang guru dan boleh juga dijadikan sebahagian dari kursus lanjutan di universiti.

12

AKADEMI SAINS MALAYSIA

Pada peringkat awal, teks dalam bahasa Perancis diterima pakai.

Kemudiannya teks baru disediakan dengan mematuhi sepuluh prinsip yang digariskan oleh LAMAP. Kebanyakannya, diterima pakai untuk tahun-tahun peringkat awal persekolahan (umur 7-11 tahun), dan dilaksanakan dengan seorang guru untuk setiap kelas. Di samping itu, penggabungjalinan pengajaran sains dan celik huruf turut diberi penekanan.

Program ini seterusnya diperluaskan kepada pendidikan remaja yang celik huruf, pendidikan kanak-kanak kurang upaya dan pendidikan peringkat tadika.

Pusat Internet San Carlos di Sao Paolo turut menempatkan bahan pengajaran untuk guru dan menyediakan laporan penggunaannya dalam kelas. Selepas para guru tadi selesai menjalani beberapa hari latihan di pusat sains, program latihan guru melalui Internet juga telah berjaya dilaksanakan di San Carlos.

2.3

Amerika Syarikat: National Science Resource Centers Science and Technology For Children (STC) Programme

Program STC merupakan program komprehensif berasaskan penyelidikan pendidikan kanak-kanak peringkat tadika sehingga gred 9 (K-9) dalam kurikulum sains. Program ini direka khusus untuk memperbaiki P&P sains dalam kalangan kanak-kanak K-9 di Amerika Syarikat dan juga di seluruh dunia.

STC merupakan salah satu daripada tiga program semasa IBSE di Amerika Syarikat. Ia dibangunkan oleh National Science Resource Center (NSRC) dan di terbitkan oleh Carolina Biological Supply Company. Program STC ini mengandungi 32 unit filem pendidikan yang direka khas untuk perkembangan pembelajaran K-9 dalam aspek kehidupan, bumi, dan sains fizikal dan teknologi.

Kurikulum STC pula terdiri daripada dua siri kurikulum iaitu sains dan

teknologi untuk kanak-kanak dan konsep sains dan teknologi untuk peringkat sekolah pertengahan.

Kurikulum pertama terdiri daripada 24 unit kurikulum untuk pra sekolah hingga Gred 6 manakala kurikulum kedua pula mengandungi lapan kursus padat untuk gred 6 hingga gred 9.

Kedua-dua kurikulum ini dibangunkan dengan sokongan daripada National Science Foundation, beberapa perbadanan persendirian serta syarikat korporat yang lain.

Program STC ini turut menyediakan bahan dalam bentuk panduan guru, set buku pelajar, bahan celik huruf, bahan sokongan untuk guru dan peralatan serta bahan yang diperlukan untuk proses P&P komprehensif. Setiap satu

LATAR BELAKANG PROJEK RINTIS IBSE

13

daripada 32 unit STC itu memberi setiap murid peluang untuk menyelidik topik penting dalam sains secara mendalam dalam tempoh lapan hingga sepuluh minggu. Melalui pengalaman ini, pelajar akan mempelajari konsep mengikut usia mereka, membina kemahiran menyelesaikan masalah dan berfikiran kritikal, serta memperoleh sikap saintifik dan meningkatkan daya fikir.

2.4

Rekabentuk proses menjalankan siasatan pula membolehkan pelajar bekerja secara berkumpulan atau sendirian untuk menilai kemahiran dan pengetahuan awal mereka, bertanya soalan, membuat dan menguji ramalan, merekod, berkongsi dan membincangkan dapatan, memantau pembelajaran dan menggunakan kemahiran dan pengetahuan yang diperolehi dalam satu situasi baru.

China: Learning by Doing

Program Learning by Doing (LBD), merupakan pelopor program pendidikan sains yang diusahakan secara bersama oleh Ministry of Education of China dan China Association for Science and Technology (CAST) pada tahun 2001. Ia mempromosikan “Hands on Inquiry-Based Learning and Teaching on Science and Technologyâ€? yang diadaptasi dari La main ĂĄ la pâte pada peringkat pra-sekolah dan sekolah rendah (umur 5 - 12 tahun) dengan menekankan pengajaran berpusatkan murid dan menggalakkan pelajar berfikir secara saintifik. Langkah ini sejajar dengan objektif pendidikan iaitu untuk mewujudkan warganegara yang celik sains dan memudahkan perkembangan kualiti pendidikan untuk semua.

Sembilan kriteria telah diperkenalkan pada peringkat awal LBD iaitu: i)

Menjalankan orientasi untuk setiap kanak-kanak dan mengambil kira perbezaan setiap individu; ii) Meletakkan asas kepada setiap kanak-kanak untuk belajar sepanjang hayat dan yang lebih penting adalah kanak-kanak belajar tentang kehidupan; iii) Memilih isi kandungan yang ada hubungkait dengan kehidupan harian kanak-kanak dan alam persekitarannya; iv) Pelajar berada dalam keadaan tumpuan eksplorasi dan pengalaman dalam proses inkuiri; v) Guru merupakan pengajar dan penyokong dalam pembelajaran kanak-kanak;

14

AKADEMI SAINS MALAYSIA

vi) Menggunakan penilaian yang mendorong, termasuk penilaian berbentuk formatif; vii) Melaksanakan aktiviti sains melalui kerjasama dengan ahli sains dan para pendidik; viii) Menggerak tenaga dalam komuniti dan keluarga untuk mendapat sokongan, dan para pendidik; dan ix) Menggunakan internet untuk meningkatkan pertukaran dan kerjasama dengan pihak domestik dan antarabangsa.

Untuk menyokong LBD, pusat penyelidikan telah ditubuhkan di Southeast University yang menyediakan laman sesawang www.handsbrain.com, untuk menghubungkan semua sekolah percubaan. Pusat penyelidikan ini menyediakan buku bimbingan guru, kurikulum dan bahan pengajaran yang berkaitan, serta memberikan latihan dan sokongan kepada guru sains melalui atas talian. Program ini bermula dengan 44 sekolah di kota negara utama pada 2001. Ia mendapat sokongan daripada kerajaan China serta sektor swasta, dan berasaskan kepada kerjasama antarabangsa dengan ICSU-CCBS, French LAMAP dan IBSE of IAP.

2.5

India: Small Science

Small Science merupakan kurikulum berasaskan inkuiri untuk Grade 1 hingga Grade 5 yang dibangunkan oleh Homi Bhabha Centre for Science Education (HBCSE) milik Tata Institute of Fundamental Research (TIFR) di Mumbai, India.

Program ini berasaskan penyelidikan dan kerja lapangan. Bahan pengajaran-pembelajaran dibangunkan dan dikemaskini melalui percubaan dalam bilik darjah. Sampel kandungan Small Science versi Bahasa Inggeris boleh diakses di laman sesawang http://www.hbce.tifr.res.in/smallscience.

Sains pada peringkat awal gred kanak-kanak dilihat dapat memberikan konteks yang banyak dan bermakna serta meningkatkan kualiti dan kuantiti perkakasan pembelajaran. Penilaian ke atas pembelajaran kanak-kanak dalam Small Science adalah tertumpu kepada kemahiran ekspresi lisan,

LATAR BELAKANG PROJEK RINTIS IBSE

15

membaca, menulis dan mengira beserta membuat pemerhatian, merekabentuk, melukis dan membina.

Sepanjang tiga tahun pelaksanaannya, Small Science telah menjadi sumber rujukan kepada badan-badan pendidikan peringkat negeri mahu pun peringkat kebangsaan. Sebanyak 25 buah sekolah telah melaksanakan Small Science sebagai kurikulum tetap mereka secara sukarela. Manakala banyak lagi sekolah-sekolah lain yang menggunakannya sebagai bahan tambahan. Pelaksanaannya melibatkan pelbagai taraf sekolah

16

AKADEMI SAINS MALAYSIA

daripada sekolah elit bandar hinggalah ke sekolah bagi anak-anak pekerja yang berpindah-randah dan komuniti kaum pribumi, dan juga dari jenis sekolah aliran perdana kepada sekolah alternatif yang progresif.

Laman sesawang dan senarai emel Small Science digunakan untuk mendapatkan maklum balas daripada ibu bapa serta memberikan sokongan kepada mereka dan guru.

Pembangunan professional guru juga telah dimulakan, termasuk sekumpulan guru dari kawasan pedalaman di negeri Maharashtra.

BAB 3

Penyataan Masalah

3.0

Penyataan Masalah

Senario pengajaran - pembelajaran sains di sekolah menunjukkan bahawa amalan pengajaran sains di Malaysia lebih tertumpu kepada pemerolehan fakta walaupun kurikulum sains menggariskan beberapa matlamat pengajaran sains lain seperti kemahiran menguasai proses sains.

Kebanyakan aktiviti yang dilakukan dalam kelas sains bertujuan mengukuhkan kefahaman konsep dalam sains seperti syarahan guru, latihan dengan bimbingan guru, mengulangkaji untuk peneguhan dan demonstrasi eksperimen.Kurikulum sains di Malaysia telah mengalami perubahan mengikut peredaran masa. Daripada zaman selepas merdeka sehingga kini, kurikulum sains sekolah rendah dan

18

AKADEMI SAINS MALAYSIA

menengah mengalami perubahan dari segi kandungan hingga kepada proses P&P. Kurikulum Sains telah digubal beberapa kali dengan tujuan untuk mengalihkan penekanan pengajaran dari menghafal fakta dan maklumat ke arah membentuk kemahiran penyelesaian masalah, kebolehan menaakul dan pencapaian kognitif yang lebih tinggi (Sharifah & Lewin, 1993).

Walaupun kurikulum sains mengalami perubahan demi perubahan, penekanan terhadap komponen penguasaan kemahiran proses sains sentiasa diutamakan oleh penggubal kurikulum. Ini menunjukkan betapa pentingnya kemahiran proses sains dalam mata pelajaran tersebut supaya selari dengan kepentingan pemerolehan pengetahuan konsep sains.

Kemahiran proses sains amat penting dalam pembinaan konsep dan memupuk sikap sains pelajar (Elstgeest, 1992). Kajian empirikal tentang pemupukan kemahiran proses sains agak terhad. Kajian yang dijalankan banyak tertumpu kepada penguasaan kemahiran proses sains. Kajian-kajian juga dijalankan ke atas beberapa kemahiran proses sains yang tertentu sahaja seperti Sarmini (1986); Zurida (1998). Kajian-kajian ini merumuskan bahawa penguasaan kemahiran proses sains terletak pada tahap rendah ke sederhana. Ini memberikan gambaran bahawa proses P&P yang diamalkan di sekolah biasa tidak menunjukkan berlakunya pemupukan kemahiran proses sains di kalangan pelajar.

Oleh yang demikian, komponen P&P sains di sekolah memerlukan perubahan daripada memberi fokus kepada “apa yang patut difikirkan”

oleh pelajar, dan bukannya “apa yang patut dipelajari”. Sebaliknya penekanan perlu diberikan terhadap “bagaimana untuk belajar” serta “bagaimana untuk berfikir”, sebagai langkah persiapan menjana generasi manusia yang boleh berhadapan perubahan untuk “learn, unlearn dan relearn” (Toffler 1991). Pelajar yang cepat belajar dan berupaya mengolah dengan bijaksana mampu bertindak berterusan dan pantas terhadap sebarang perubahan di luar jangkaan (Beyer 1997).

Satu cabaran penting dalam pendidikan sains peringkat rendah ialah menyediakan bilangan pelajar yang meminati dan menguasai mata pelajaran sains dengan cemerlang.

Tujuannya bagi membantu mencapai kuota 60:40 pelajar aliran sains dan sastera di peringkat sekolah menengah, yang merupakan dasar perancangan semenjak tahun 1967 lagi (KPM 2001).

Pencapaian dan pengetahuan asas yang kukuh di kalangan pelajar sekolah rendah penting sebagai penentu kejayaan untuk sebarang dasar di peringkat menengah (Molly 1996). Ini membolehkan mereka mengikuti pengajian tinggi kerana pengetahuan asas memainkan peranan penting dalam membina kematangan dan kedewasaan seseorang (Lawson 1995; Mohamad Daud 1996; Piaget 1970).

Kegagalan menguasai kemahiran

PENYATAAN MASALAH

19

dan pengetahuan asas merupakan antara penyebab keciciran, pembentukan sikap negatif, kurang keyakinan diri dan kurang berdaya-saing. Ia menyebabkan kelemahan itu berkumpul sehingga mempengaruhi pencapaian pada tahap yang lebih tinggi (Ishak 2001; KPM 1994). Pandangan yang sama dirumuskan oleh Kilpatrick et al.

(2001). Menurutnya, kefahaman peringkat lebih rendah menjadi asas untuk memajukan kecekapan pada peringkat yang lebih tinggi.

Di peringkat sekolah rendah, proses P&P sains menekankan penguasaan kemahiran manipulatif. Ia meliputi kemahiran proses sains asas (KPSA) iaitu aktiviti pemikiran peringkat rendah yang masih berada pada tahap operasi konkrit. Contohnya memerhati, mengelas, mengukur dan menggunakan nombor, membuat inferens, meramal, berkomunikasi, menggunakan perhubungan ruang dan masa (Ismail Jusoh, 2001; KPM 1993; Padilla 1991).

Kemahiran proses sains bersepadu (KPSB) pula meliputi aktiviti pemikiran peringkat tinggi dan berfungsi pada tahap operasi formal atau memerlukan pemikiran aras tinggi (Inhelder dan Piaget, 1957). KPSB merangkumi proses mentafsir maklumat, mendefinisi secara operasi, mengawal pembolehubah, membuat hipotesis dan eksperimen (Ismail Jusoh 2001;

20

AKADEMI SAINS MALAYSIA

KPM 1993; Padilla 1991).

Penguasaan kemahiran berfikir seperti KPSB memerlukan pemikiran peringkat tinggi atau kebolehan beroperasi pada tahap operasi formal (Inhelder & Piaget 1957). Lawson (1995), mendefinisi tahap operasi formal sebagai pemikiran Hipotetikal Deduktif (HD) iaitu tahap pelajar sudah menguasai pemikiran abstrak dengan kebolehan melakukan pemikiran pergabungan (combinatorial thinking), pemikiran mengenalpasti dan mengawal pembolehubah, pemikiran perkadaran dan kebarangkalian ketika menyelesaikan masalah-masalah saintifik.

Mengikut kajian, pada usia 11 tahun ke atas pelajar sepatutnya sudah mula memasuki tahap operasi formal dan melengkapkan perkembangan intelek mereka pada usia 15 tahun (Piaget 1970; Lawson, 1995). Kajian-kajian juga mendapati bahawa pelajar dalam tahap operasi formal mempunyai hubungan yang kuat dengan kemampuan menaakul pelajar (Lawson & Renner 1975).

Sebaliknya, kajian Mushita dan Sharifah Norhaidah (2003), Syed Anwar Aly dan Merza (2000), mendapati bahawa para pelajar Malaysia belum bersedia untuk mempamerkan kebolehan beroperasi tahap formal yang mencukupi walaupun mereka telah pun

melengkapkan pendidikan peringkat menengah atas, kolej atau universiti.

Rumusan daripada kajian The Third International Mathematics and Science Report (TIMSS-R), yang diterbitkan pada tahun 1999 juga mendapati hanya 6% pelajar Malaysia Tingkatan Dua yang dikaji berada dalam kategori 10% pelajar-pelajar terbaik dalam 38 buah negara. Kajian melibatkan menguasai kebolehan menyelesaikan konsep-konsep abstrak dan kompleks, serta mempamerkan kefahaman dalam hal-hal fundamental berkaitan penyiasatan sains. Oleh itu, adalah penting merekabentuk suatu pendekatan P&P yang dapat mempertingkatkan tahap penguasaan pelajar dalam sains dalam mencapai matlamat kurikulum itu sendiri.

Kajian oleh Rose Amnah (2004) menunjukkan penggunaan pelbagai kaedah pengajaran memberi peluang yang banyak untuk memupuk kemahiran proses sains. Sebaliknya, penggunaan kaedah syarahan (kuliah) tidak memberi peluang langsung untuk memupuk kemahiran proses sains. Pemupukan proses sains banyak bergantung kepada topik yang diajar dan aktiviti yang dijalankan dalam kelas.

Kemahiran proses sains asas lebih banyak dipupuk berbanding dengan kemahiran proses sains bersepadu.

Oleh itu, guru perlu memainkan peranan sebagai fasilitator dengan memupuk kemahiran sains secara langsung melalui kaedah penyoalan dan perbincangan terbuka. Wujud hubungan positif antara kefahaman guru tentang kemahiran proses sains (kebolehan menggunakannya dalam pengajaran - pembelajaran sains) dengan pencapaian pelajar dalam proses sains. Dengan ini, guru sewajarnya dimantapkan dengan pengetahuan mengenai kemahiran proses sains untuk memudahkan mereka memupuk kemahiran tersebut kepada pelajar.

Malaysia telah menyertai PISA buat pertama kalinya pada tahun 2010 (PISA 2009+). Prestasi pelajar Malaysia berumur 15 tahun yang terlibat dengan ujian peringkat antarabangsa PISA menggambarkan Malaysia masih jauh ketinggalan dalam sains dan matematik. Malaysia menduduki tangga ke - 57 dengan skor 404 dalam Matematik, dan tangga ke-52 dengan skor 422 dalam Sains. Ini menunjukkan bahawa 60% pelajar Malaysia yang berumur 15 tahun gagal menguasai tahap kecekapan dalam Matematik.

Manakala, 43% mencapai tahap kecekapan minimum dalam Sains.

Selain daripada itu, terdapat perbezaan sebanyak 38 mata dalam PISA, yang mana setara dengan setahun tempoh persekolahan.

PENYATAAN MASALAH

21

Keputusan ini jelas menunjukkan pelajar berumur 15 tahun bagi Malaysia berada pada paras tiga ke bawah, berbanding dengan Singapura, Korea Selatan, Hong Kong dan Shanghai.

Data bagi tahun 2010 turut menunjukkan kedudukan pencapaian Malaysia berada di belakang negara-negara yang memperuntukkan perbelanjaan yang sama atau lebih rendah, seperti Thailand, Chile dan Armenia. Ini menunjukkan bahawa sistem tersebut mungkin tidak memperuntukkan dana terhadap faktor-faktor yang memberi kesan paling tinggi kepada pencapaian pelajar, seperti latihan dan peningkatan kemahiran yang berterusan kepada para guru.

Sistem berprestasi tinggi seperti di Singapura, Korea Selatan dan Shanghai bagaimanapun, menghabiskan lebih banyak peruntukan bagi setiap pelajar

22

AKADEMI SAINS MALAYSIA

berbanding Malaysia. Sistem pendidikan itu juga telah mengalami transformasi besar-besaran. Oleh yang demikian, tahap perbelanjaan Malaysia perlu dikekalkan tetapi kecekapan dan keberkesanan peruntukan dan perbelanjaan dana perlu dikaji semula.

Selain daripada adanya sedikit peningkatan dalam mata pelajaran matematik, didapati pelajar Malaysia berada pada kedudukan di bawah purata dalam PISA 2012 yang dikeluarkan pada akhir tahun 2013. Malaysia menduduki tangga ke-52 daripada 65 buah negara yang mengambil bahagian dalam kaji selidik itu dengan skor 421 dalam mata pelajaran Matematik dan skor 420 bagi mata pelajaran sains. Purata skor negara OECD ialah 494 dan 501, masing-masing dalam mata pelajaran Matematik dan mata pelajaran Sains.

BAB 4

Cadangan Pelaksanaan Projek Rintis IBSE oleh ASM

4.0

Cadangan Pelaksanaan Projek Rintis IBSE oleh ASM

Kejayaan usaha sama akademi sains beberapa buah negara dalam melaksanakan pengajaran sains menggunakan pendekatan IBSE telah mendorong ASM bekerjasama dengan pihak yang berkepentingan bagi melaksanakan IBSE di sekolah sebagai satu projek percubaan.

Dalam bengkel kedua P&P sains dan matematik sekolah pedalaman yang diadakan pada 5-8 Julai 2010 di Kota Kinabalu, Sabah, guru yang merupakan peserta majoriti, mencadangkan agar ASM menganjurkan bengkel yang memberi fokus kepada Inquiry-Based Hands-On (IBHO), dalam pendidikan sains dan matematik peringkat sekolah rendah.

24

AKADEMI SAINS MALAYSIA

Kanak-kanak memiliki naluri ingin tahu ke atas persekitarannya secara fitrah. Pembelajaran ke atas konsep sains dan matematik pada peringkat usia muda kanak-kanak, tidak boleh dilaksanakan dengan pemahaman sebenar tanpa penglibatan aktif kanak-kanak itu sendiri. Penerokaan bidang sains perlu digalakkan melalui rasa naluri ingin tahu ke atas persekitarannya, yang seterusnya harus diperkembangkan serta diperkukuhkan.

Pembelajaran berasaskan inkuiri penemuan dikenal pasti sebagai pendekatan yang lebih bermakna kepada kanak-kanak. Banyak modul pendidikan sains berasaskan inkuiri penemuan telah dibangunkan seluruh dunia, antaranya adalah di Perancis dengan French La main á la pâte (LAMAP), American Web-Based Inquiry Science Environment (WISE) dan RECSAM’s Lesson Study.

ASM berkongsi keprihatinan ke atas komitmen kerajaan dalam meningkatkan dan mengukuhkan kualiti pendidikan sains dan matematik untuk sekolah rendah dan menengah.

Tambahan pula, KPM telah melaksanakan banyak usaha akhir-akhir ini ke arah meningkatkan standard pendidikan sains dan matematik. Sehubungan dengan itu, ASM berpendapat sudah tiba masanya semua pihak yang berkepentingan mengembeleng usaha ke arah mencapai objektif tersebut.

Mesyuarat Jawatankuasa Pendidikan Sains ASM ke-14 pada 17 Ogos 2010, mencadangkan kepada KPM untuk menjalankan kajian ke atas keberkesanan P&P Sains berasaskan inkuiri di dua buah sekolah di Lembah Klang. Walau bagaimanapun, mesyuarat pertama ke atas cadangan pelaksanaan projek rintis bersama pegawai-pegawai dari KPM dan RECSAM, pada 21 Mac 2011, mencadangkan agar kajian rintis

dijalankan ke atas dua kelas dari empat sekolah harian biasa dari satu daerah.

Kelas yang dipilih adalah terdiri daripada kelas Tahun 4 yang berprestasi sederhana, diikuti hingga ke Tahun 5 (bukan kelas peperiksaan) dan dijalankan selama dua tahun hanya bagi mata pelajaran sains sahaja. Keputusan jangkamasa dua tahun adalah kerana pada tahun ketiga, murid – murid berkenaan akan menduduki UPSR dan pihak sekolah ingin menumpukan perhatian atas peperiksaan ini. Projek rintis ini juga dipastikan tidak mengganggu pelaksanaan kurikulum yang sedia ada bagi kelas sains yang berkenaan.

Bagi melihat keberkesanan intervensi IBSE, kajian rintis perlu melibatkan pemerhatian gaya pengajaran guru, pembelajaran murid dan penguasaan kemahiran berfikir secara kritikal dan kreativiti murid.

Penilaian ke atas kajian rintis hendaklah berasaskan kaedah pengajaran guru, hasil kerja murid dan kehadiran murid. RECSAM yang merupakan pusat serantau pendidikan sains dan matematik pula mencadangkan supaya 4-5 orang guru Sains yang mengajar Tahun 4 dan 5 daripada sekolah-sekolah yang dipilih sebagai rintis diberi kursus pendedahan mengenai IBSE oleh RECSAM. Kursus ini dicadangkan supaya dilaksanakan semasa cuti

CADANGAN PELAKSANAAN PROJEK RINTIS IBSE OLEH ASM

25

panjang hujung tahun sama ada di RECSAM atau di Pejabat Pendidikan Daerah. Sebaik sahaja mendapat kelulusan dari KPM Kajian dasar sebelum guru-guru berkenaan diberi pendedahan IBSE mula diperolehi pada tahun 2011. Ini kerana pelaksanaan pengajaran-pembelajaran (P&P) IBSE bakal dijalankan pada tahun 2012 dan 2013.

Pendekatan IBSE menggunakan model LAMAP telah dipilih memandangkan pendekatan ini mempunyai beberapa kekuatan seperti: 1. Pedagoginya (penguasaan ilmu secara aktif melalui penaakulan dan penyiasatan yang dibimbing serta eksperimen), 2. Hubungannya dengan bahasa (perkataan dan ayat yang betul, penggunaan bahasa lisan bagi membincang, berkomunikasi, pemikiran kritis, berbahas; serta bahasa menulis bagi mengukuhkan idea, menyediakan ringkasan, hasil dan rumusan);

26

AKADEMI SAINS MALAYSIA

3. Pendidikan kewarganegaraan (pendidikan kesihatan, pendidikan lestari, pencegahan bencana alam); dan 4. Penglibatan saintis (menyemak and membina sumber pengajaran, memberi sokongan pada guru, jaringan pakar dan pakar runding).

Selain bertaraf antarabangsa, LAMAP juga mempunyai laman sesawang khas yang mengandungi pelbagai sumber untuk guru yang boleh dimuat turun dengan percuma serta maklumat pusat-pusat sains yang mempunyai pelbagai bahan rujukan serta alat pengajaran.

BAB 5

Pelaksanaan Projek Rintis IBSE di Empat Buah Sekolah Rintis

5.0

Pelaksanaan Projek Rintis IBSE di Empat Buah Sekolah Rintis

Sebanyak empat buah sekolah dari PPD Hulu Langat telah dipilih menyertai projek rintis ini berasaskan cadangan yang telah diputuskan dalam beberapa siri mesyuarat dengan pihak yang berkenaan.

Sekolah-sekolah tersebut terdiri daripada sekolah yang mempunyai ramai pelajar, mempunyai sekurang-kurangnya sembilan buah kelas murid Tahun 3 pada 2011 dan jumlah pendaftaran tidak kurang daripada 1,900 orang murid (Jadual 1). Semua sekolah sampel beroperasi secara dua sesi, di mana sesi pagi adalah untuk murid tahap dua dan sesi petang untuk murid tahap satu. A,B,C dan D merujuk kepada empat sekolah yang dinyatakan di atas.

Sebuah sekolah terletak di Bandar Baru Bangi yang merupakan penempatan projek perumahan yang

28

AKADEMI SAINS MALAYSIA

baru. Kebanyakan muridnya adalah dari latar belakang keluarga berstatus sosioekonomi sederhana ke tinggi. Sebuah sekolah lagi berhampiran Beranang, dari kawasan penempatan yang hampir sama dengan sekolah pertama. Ia terletak di kawasan perumahan yang juga dari golongan berstatus sosioekonomi sederhana ke tinggi.

Sebuah sekolah lain terletak di pekan Semenyih, merupakan sebuah sekolah yang lama, di mana muridnya terdiri pelbagai kaum dari golongan yang berstatus sosioekonomi rendah ke sederhana sahaja. Sebuah sekolah sampel lagi terletak di kawasan penempatan baru

yang dibuka sekitar lima tahun yang lepas. Murid-muridnya datang daripada keluarga yang berstatus ekonomi sederhana ke tinggi.

membolehkan pemantauan dijalankan oleh seorang pengurus projek, hanya dua buah kelas daripada Tahun 4 di kalangan berpencapaian sederhana dari setiap sekolah rintis dipilih sebagai kelas yang terlibat secara langsung dengan projek ini. Guru mata pelajaran Sains juga terlibat secara langsung dalam projek rintis ini. Pemantauan dilakukan ke atas kelas yang terlibat sekurangnya-kurangnya sebulan sekali bagi setiap kelas yang terlibat.

Pelaksanaan projek rintis ini menggunakan sukatan pelajaran yang sedia ada serta memperuntukkan masa yang sama seperti yang ditetapkan oleh KPM. Prinsipnya adalah projek rintis tidak mengganggu apa-apa aspek kandungan kurikulum mahupun waktu pembelajaran dan pengajaran di sekolah. Untuk

Jadual 1: Sekolah yang menyertai projek rintis IBSE Sekolah

A

B

C

D

Lokasi

Semenyih

Beranang

Seri Putera

BB Bangi

Lelaki

1,039

1,160

1,253

1,374

924

1,041

1,178

1,329

1,963

2,201

2,431

2,703

Perempuan Jumlah

Dalam pemantauan ini, pengurus projek membuat pemerhatian terhadap proses P&P yang dijalankan.

Di samping itu, perbincangan hasil permerhatian pengurus projek dengan guru terlibat turut diadakan selepas setiap sesi pemerhatian. Ini sebagai proses penambahbaikan ke atas kekurangan yang dapat dikesan oleh pengurus projek. Pengurus projek juga meneliti hasil kerja murid dalam

sesi pembelajaran mereka.

Pihak ASM telah mengendalikan bengkel tambahan hujung minggu sebanyak empat kali untuk meningkatkan lagi kefahaman guru terhadap IBSE menggunakan LAMAP. Bengkel in ini diadakan atas permintaan guru setelah melaksanakan IBSE selama enam bulan. Mereka berpendapat bengkel

PELAKSANAAN PROJEK RINTIS IBSE DI EMPAT BUAH SEKOLAH RINTIS

29

satu minggu di RECSAM tidak mencukupi dan bengkel tambahan diperlukan. Bengkel yang dikendalikan oleh Jawatankuasa Pendidikan Sains dan pengurus projek IBSE itu telah memberi peluang kepada guru untuk melakukan aktiviti amali ke atas projek yang menjurus kepada penerokaan kepentingan soalan dalam proses pengajaran.

Dalam sesi ini, peserta didedahkan kepada pentingnya bentuk soalan dalam merangsang pemikiran murid sehingga boleh menjana dan merangka penyiasatan sendiri. Hasil jawapan cara ini lebih berharga daripada yang diberikan secara langsung oleh guru. Para guru telah menerima latihan selama lebih kurang 50 jam manakala dua orang guru mendapat latihan tambahan selama 30 jam. Bengkel dikendalikan oleh fasilitator daripada LAMAP, di bawah kelolaan International Science, Technology and Innocation Centre for South-South (ISTIC).

Dalam bengkel ini, guru juga diberi peluang melakukan aktiviti amali dengan membina model yang boleh membantu proses pengajaran menggunakan bahan yang mudah didapati dan murah. Ini akan meningkatkan penglibatan murid untuk menyediakan bahan sendiri dalam projek tertentu dengan menggunakan bahan terpakai dalam tajuk tertentu.

30

AKADEMI SAINS MALAYSIA

BAB 6

Sampel Murid dan Guru yang Terlibat dalam Projek Rintis IBSE

6.0

Sampel Murid dan Guru yang Terlibat dalam Projek Rintis IBSE

Bagi tujuan projek rintis IBSE, empat buah sekolah di daerah Hulu Langat yang mempunyai bilangan kelas Tahun 3 2011 melebihi sembilan kelas telah dipilih sebagai sampel.

Ini bagi membolehkan sekurangkurangnya empat orang guru yang mengajar mata pelajaran Sains terlibat dengan projek rintis ini diberi pendedahan mengenai IBSE. Hanya dua kelas berprestasi sederhana dari setiap sekolah dipilih sebagai sampel dalam projek rintis

ini setelah dipersetujui hasil beberapa siri mesyuarat bersama PPK, BPPDP, Bahagian Sekolah dan ASM. Jadual 2 menunjukkan sampel projek rintis IBSE beserta bilangan murid mengikut sekolah, kelas dan jantina.

Jadual 2. Bilangan murid dalam kelas projek rintis mengikut jantina

Sekolah

32

A

B

C

D

Kelas

1

2

1

2

1

2

1

2

JUM

Perempuan

17

19

18

19

19

20

19

21

152

Lelaki

22

24

26

26

28

25

22

21

194

Jumlah

39

43

44

45

47

45

41

42

346

AKADEMI SAINS MALAYSIA

Kelas yang terpilih terdiri daripada yang berprestasi sederhana, iaitu yang berkedudukan ke-4 atau ke-5 daripada sembilan atau sepuluh kelas di sekolah berkenaan. Secara keseluruhannya, bilangan murid dalam kelas adalah melebihi 35 orang dan ada yang mencapai 45 orang. Murid lelaki mendahului dari segi bilangan dalam kelas-kelas berkenaan.

Langat. Hanya dua orang guru yang mengajar kelas sederhana dari setiap sekolah telah terlibat secara langsung dalam projek rintis ini. Walau bagaimanapun, pemantauan secara berkala juga dilakukan kepada guru lain bagi memastikan mereka memanfaatkan pengetahuan yang diperolehi semasa kursus di RECSAM pada tahun 2012.

Jadual 3 menunjukkan bilangan guru mengikut sekolah, kategori dan jantina.

Dari segi guru pula, seramai empat orang guru dari setiap sekolah projek rintis IBSE telah dipilih dari daerah Hulu

Seramai 13 orang guru perempuan dan tiga orang guru lelaki terlibat dengan

Jadual 3. Bilangan guru mengikut sekolah, kategori dan jantina

Sekolah

A

B

Kategori*

Sis B.Sis

C

Sis B.Sis

D

Sis

B.Sis

Sis B.Sis

JUM

Perempuan

2

1

2

1

4

0

2

1

13

Lelaki

0

1

1

0

0

0

1

0

3

Jumlah

2

2

3

1

4

0

3

1

16

Nota: Sis = Siswazah; B. Sis = Bukan Siswazah

projek rintis ini. Terdapat 10 orang daripada guru perempuan yang merupakan guru siswazah iaitu sama ada berkelulusan Sarjana Muda Sains dengan Pendidikan (enam orang) atau lepasan Kursus Perguruan Lepasan Ijazah, KPLI (empat orang). Baki tiga orang lagi ialah guru bukan siswazah.

Manakala bagi guru lelaki, dua orang merupakan guru siswazah Sarjana Muda Pendidikan Sains dan seorang guru beropsyen Sains Lepasan Diploma Perguruan (KPLD). Walau bagaimanapun, guru yang terlibat dengan kelas yang menjadi sampel pemerhatian semuanya terdiri daripada guru perempuan. Guru yang bukan siswazah

SAMPEL MURID DAN GURU YANG TERLIBAT DALAM PROJEK RINTIS IBSE

33

pula kini sedang mengikuti kursus pensiswazahan secara sambilan pada masa cuti.

Jadual 4 menunjukkan kelayakan akademik dan professional setiap guru yang terlibat dengan projek rintis IBSE. Kebanyakannya terdiri daripada kumpulan guru siswazah. Di kalangan guru siswazah pula, masing-masing dengan pilihan mata pelajaran sains tulen

dengan pendidikan (KPLI), atau yang mendapat ijazah Sarjana Pendidikan Sains melalui Open Universiti Malaysia, setelah mendapat Kursus Perguruan Lepasan Diploma dari maktab perguruan.

Bagi guru kategori bukan siswazah pula, kini sedang mengikuti pensiswazahan melalui Open Universiti Malaysia.

Jadual 4. Kelayakan akademik dan profesional guru yang terlibat dengan projek rintis IBSE Sekolah

A

B

C

D

Kelayakan

A’demik

Prof

A’demik

Prof

A’demik

Prof

A’demik

Prof

Guru 1

SM(Bio)

KPLI

SM

KPLI

SM (OUM)

KPLD

SM (Kim)

Pend

Guru 2

SM(Kim)

KPLI

SM (OUM)

KPLD

SM(Bio)

KPLI

SM (Bio)

Pend

Guru 3

KPLD

SM(OUM)

KPLD

SM(OUM)

KPLD

SM (Pdk)

Guru 4

KPLD

KPLD

SM(OUM)

KPLD

KPLD

Nota: Akademik = Kelayakan Akademik; Prof = Kelayakan Profesional; SM = Sarjana Muda; Kim = Kimia; Bio = Biologi; OUM = Open Universiti Malaysia; Pdk = Pendidikan; KPLD = Kursus Perguruan Lepasan Diploma; Pend = Dengan Pendidikan

34

AKADEMI SAINS MALAYSIA

BAB 7

Objektif Penilaian Projek Rintis IBSE

7.0

Objektif Penilaian Projek Rintis IBSE

Penyelidik membuat pemerhatian dalam proses P&P sains dalam usaha mengumpul maklumat yang boleh digunakan sebagai petunjuk kebolehlaksanaan dan keberkesanan amalan P&P menggunakan pendekatan inkuri penemuan.

Di samping itu, projek rintis ini juga bertujuan mengenal pasti isu dan cabaran yang dihadapi dalam pelaksanaan amalan pengajaran berasaskan inkuiri. Kesimpulan daripada projek rintis ini akan dimajukan kepada KPM dalam usaha ASM membantu meningkatkan kualiti dan standard pendidikan Sains di Malaysia.

Bagi mencapai tujuan tersebut, penilaian ke atas projek rintis ini, ditumpukan kepada perkara seperti berikut: (i) (ii) (iii) (iv)

36

Kefahaman guru ke atas konsep IBSE menggunakan model LAMAP; Tahap kebolehlaksanaan proses pengajaran IBSE menggunakan model LAMAP; Tahap penglibatan murid dalam pembelajaran IBSE menggunakan model LAMAP; dan Perubahan tingkahlaku murid dari segi motivasi dan minat terhadap mata pelajaran Sains dihujung Tahun 5.

AKADEMI SAINS MALAYSIA

BAB 8

Soalan Kajian

8.0

Soalan Kajian

Objektif penilaian yang disenaraikan dalam bab 7.0 dapat menjawab soalan berikut: (i)

Sejauh manakah guru memahami konsep pengajaran sains berasaskan inkuiri (IBSE)? (ii) Sejauh manakah guru dapat mengaplikasikan pengetahuan yang diperolehi, khususnya yang berkaitan dengan kaedah inkuiri penemuan dalam pemupukan kemahiran proses sains dalam P&P? (iii) Sejauh manakah P&P menggunakan kaedah IBSE dapat membantu murid meningkatkan tahap penguasaan kemahiran proses sains? (iv) Adakah terdapat perbezaan dari segi tingkah laku dan prestasi murid dalam mata pelajaran sains dan tahap motivasi mereka terhadap sains?

38

AKADEMI SAINS MALAYSIA

BAB 9

Instrumen Penilaian Projek Rintis

9.0

Instrumen Penilaian Projek Rintis

Projek rintis ini bertujuan melihat kebolehlaksanaan amalan pengajaran sains berasaskan inkuiri (inquiry-based teaching and learning in Science) dan menilai keberkesanan pelaksanaan amalan P&P tersebut.

Ini melibatkan penggunaan senarai semak yang berkaitan dengan amalan pengajaran guru.

Pemerhatian ke atas perilaku murid semasa pembelajaran sains juga dilakukan untuk melihat sejauh mana murid dapat menguasai kemahiran proses sains dalam pembelajaran mereka.

Bagi mengetahui tahap kefahaman guru terhadap kemahiran proses sains, soalan terbuka dan tertutup disediakan bagi proses temubual. Guru yang terlibat dengan projek rintis IBSE juga disediakan

40

AKADEMI SAINS MALAYSIA

dengan alat refleksi-diri. Alat refleksi-diri ini diubahsuai daripada Fibonacci IBSE Self-Reflection Tool for Teachers menyediakan senarai petunjuk untuk menilai pelaksanaan IBSE dengan menganalisis amalan bilik darjah. Petunjuk atau kriteria ini dinyatakan dalam bentuk soalan yang boleh ditanyakan kepada diri sendiri tentang turutan aktiviti sains yang bertujuan membolehkan murid-murid belajar melalui siasatan.

Satu sebab penting menjalankan penilaian kendiri ialah ia menimbulkan kesedaran mengenai

aspek berkaitan kerja murid yang boleh terlepas pandang tanpa disedari dan tidak diberi perhatian yang wajar. Guru mempunyai masa yang terhad untuk berinteraksi dengan murid di dalam kelas, yang biasanya kurang daripada 30 minit dalam satu jam pelajaran. Jadi adalah penting untuk memanfaatkan masa yang terhad ini sebaik-baiknya. Bertindak balas terhadap tindakan murid dan bercakap berkaitan dengan pembelajaran mereka dalam bidang sains, terutamanya pembelajaran mereka melalui siasatan adalah sangat penting dalam IBSE.

Dalam menyediakan alat refleksi-diri, guru-guru perlu mengambil kira pra-syarat untuk inkuiri itu sendiri. Terdapat banyak amalan bilik darjah yang sesuai dalam pengajaran sains yang khususnya tidak berkaitan dengan pembelajaran melalui inkuiri. Alat ini akan menjadi kompleks jika semua amalan tersebut dimasukkan dan akan mengurangkan fokus kepada inkuiri. Guru-guru disaran menyemak sama ada amalan tersebut telah dilaksanakan sebelum beralih kepada amalan yang menunjukkan ciri-ciri berasaskan inkuiri .

Aspek-aspek umum yang penting dalam amalan bilik darjah yang sesuai dalam pengajaran sains disenaraikan di bawah : (i) (ii) (iii) (iv)

(v) (vi) (vii) (viii) (ix)

menyediakan bahan dan peralatan yang sesuai untuk aktiviti dan umur murid; menyediakan akses kepada sumber maklumat sekunder seperti buku dan poster; mengatur kelas supaya murid boleh bekerja dalam kumpulan dengan tersusun; menganjurkan sesi supaya masa yang mencukupi diberikan untuk membincangkan idea-idea murid, menjelaskan soalan yang sedang disiasat, mengumpul data, dan membincangkan apa yang telah dilakukan dan telah didapati daripada aktiviti; mengajar teknik menggunakan peralatan termasuk instrumen mengukur dengan selamat dan berkesan; menyediakan buku nota atau folder yang sesuai dengan umur murid, untuk menyimpan rekod mereka; membantu murid untuk menyatakan dalam terma saintifik yang sesuai apa yang hendak disampaikan; menggalakkan toleransi dan saling menghormati di dalam kelas ketika membuat perbincangan; dan memaparkan kerja murid dalam kelas.

INSTRUMEN PENILAIAN PROJEK RINTIS

41

Selain daripada itu, soal selidik turut diedarkan kepada guru selepas setiap bengkel mingguan untuk mendapat maklum balas tentang kualiti dan kesesuaian kandungan bengkel dan aktiviti amali yang dijalankan.

Maklumat untuk mengetahui prestasi murid telah diperolehi melalui tiga sumber. Pertama analisis keputusan peperiksaan akhir semester bagi murid terlibat semasa berada di kelas Tahun 4 (2012) dan Tahun 5 (2013). Kedua keputusan ujian TIMSS Release Items

42

AKADEMI SAINS MALAYSIA

(diterjemahkan dalam Bahasa Malaysia) bagi murid IBSE dan bukan IBSE (dari kelas yang mempunyai kebolehan hampir sama). Ketiga keputusan bagi matapelajaran Sains dalam peperiksaan UPSR bagi murid yang sama. Maklumat tambahan mengenai minat murid serta kesan IBSE atas murid juga diperolehi melalui karnival sains yang telah diadakan pada bulan Oktober 2013 di mana satu pertandingan telah diadakan dan murid dikehendaki mencari penyelesaian yang dikenalpasti.

BAB 10

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

10.1

KEFAHAMAN GURU KE ATAS IBSE MENGGUNAKAN MODEL LAMAP

Objektif utama pelaksanaan projek rintis IBSE ini adalah untuk melihat bagaimana guru Sains melaksanakan proses P&P dalam bilik darjah berasaskan kaedah IBSE yang menggunakan model LAMAP. Oleh itu tahap kefahaman mereka ke atas IBSE perlu diketahui terlebih dahulu setelah mereka menerima pendedahan melalui kursus seminggu di RECSAM dan juga melalui beberapa siri bengkel latihan.

Melalui borang soal selidik yang telah diedarkan selepas menghadiri bengkel, guru-guru berpendapat bahawa bengkel latihan yang diikuti adalah relevan dengan sukatan pelajaran sains dan dapat membantu mereka melaksanakan IBSE dalam proses P&P. Pemerhatian semasa bengkel latihan mendapati guru amat berminat dan aktif berbincang, mencari penyelesaian atas masalah yang dikenalpasti serta melaksanakan

44

AKADEMI SAINS MALAYSIA

aktiviti berdasarkan ilmu dan pengalaman yang diperolehi semasa bengkel dijalankan.

Selain daripada itu, siri temubual dan perbincangan turut dijalankan setiap kali selepas sesi pemerhatian proses P&P sains. Hasil temubual dan perbicangan mendapati bahawa guru dapat memahami konsep IBSE menggunakan model LAMAP. Ini dapat dilihat daripada kemampuan mereka membezakan kebanyakan aktiviti yang dilakukan dalam proses pengajaran mereka, sama ada aktiviti tersebut dalam kategori pengajaran berpusatkan murid atau pengajaran berpusatkan guru.

Mereka cenderung memberikan penekanan kepada pengajaran berpusatkan murid, bagi membolehkan murid-murid mengemukakan soalan dan seterusnya meneroka penyiasatan.

Walau bagaimanapun, IBSE yang dilakukan adalah lebih mirip kepada yang berstruktur atau terbimbing, di mana murid-murid meneroka soalan yang dikenalpasti oleh guru memandangkan murid masih belum biasa dengan pendekatan yang menghendaki mereka mencari penyelesaian sendiri. Murid boleh memberikan contoh-contoh yang telah dilakukan dengan merujuk aktiviti yang berkaitan dalam proses pengajaran mereka pada tajuk-tajuk tertentu.

Tahap kefahaman guru terhadap IBSE juga dapat dilihat daripada apa yang dilakukan dalam proses P&P mereka. Walaupun mereka perlu memberi penekanan kepada kemahiran proses serta pengembangan kemahiran proses sains dalam pengajaran, mereka dapat mengguna dan mengaplikasikan kaedah penyoalan

dengan lebih berkesan. Mereka menggunakan soalan bukan sahaja yang memerlukan jawapan terbuka, sebaliknya memerlukan murid berfikir lebih mendalam untuk mendapatkan jawapannya. Ini akan merangsang pemikiran murid untuk menyiasat dengan lebih terperinci.

Penggunaan bahan sokongan seperti model serta alat bantu yang maujud dengan lebih berkesan juga menunjukkan peningkatan kefahaman guru terhadap IBSE. Penggunaan model atau bahan bantu mengajar yang lain akan mengembangkan sifat ingin tahu murid-murid dalam pembelajaran mereka. Dalam situasi di mana pengajaran berpusatkan murid lebih diberi perhatian, penggunaan model ini juga menggalakkan pembelajaran bekerjasama di mana murid perlu berkongsi bahan atau model tersebut.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

45

10.2

KEBOLEHLAKSANAAN IBSE

Kebolehlaksanaan IBSE merupakan objektif utama projek rintis IBSE ini.

Untuk mengenalpasti tahap kebolehlaksanaan IBSE, pemantauan secara berterusan dilakukan sepanjang projek rintis ini. Ini disebabkan sukatan yang terkandung dalam kurikulum Sains bagi Tahun 4 dan 5 merentas tajuk yang luas.

Antaranya meliputi menyiasat benda hidup, menyiasat daya dan tenaga, menyiasat bahan, menyiasat bumi dan alam semesta, dan menyiasat teknologi untuk Tahun 4. Tajuk-tajuk Tahun 5 pula meliputi mikro organisma, kemandirian spesis dan rantai makanan dalam menyiasat benda hidup.

Tajuk dalam menyiasat daya dan tenaga meliputi tenaga, elektrik, cahaya dan haba sehingga tajuk kekuatan dan kestabilan di akhir Tahun 5. Ini dikuti dengan menyiasat bahan yang meliputi tajuk keadaan bahan dan tajuk asid dan alkali.

Sementara bagi tajuk buruj, bumi, bulan dan matahari adalah termasuk dalam skop menyiasat bumi dan alam

46

AKADEMI SAINS MALAYSIA

semesta. Dengan adanya pemantauan proses P&P, pemerhati dapat mengetahui sejauh mana P&P IBSE dapat dilaksanakan.

Dalam menilai kebolehlaksanaan IBSE dalam proses P&P Sains, tumpuan diberikan kepada apa yang guru lakukan dalam sesi tersebut.

Jumlah masa yang diperuntukan bagi mata pelajaran Sains hanya lima waktu seminggu (30 minit setiap waktu), dengan kombinasi 60 minit, 60 minit dan 30 minit. Oleh yang demikian, pemerhatian dilakukan kepada sesi yang melibatkan masa 60 minit. Sesetengah tajuk pula memerlukan masa yang lebih lama dari 60 minit untuk dilaksanakan dengan lebih berkesan. Oleh yang demikian, hanya tajuk tertentu sahaja yang dapat dilaksanakan menggunakan pendekatan IBSE. Perhatian juga harus diberi kepada faktor kekangan masa. Tumpuan diberikan kepada beberapa aspek pengajaran yang menggunakan kaedah IBSE yang dapat diamalkan.

Antaranya: i. bagaimana guru menyediakan pengalaman, bahan-bahan, sumber-sumber yang boleh digunakan secara langsung dalam proses P&P Sains. ii. sama ada guru tersebut memberi tunjuk ajar cara penggunaan peralatan dan radas dengan betul. iii. sama ada guru menggalakkan murid untuk berbincang sesama mereka dalam pembelajaran usaha sama dalam proses pengajaran seterusnya iv. adakah guru merangsang pemikiran murid dengan soalan yang boleh menjurus kepada penyiasatan selanjutnya

10.2.1 Kebolehlaksanaan IBSE: Hasil Pemerhatian ke Atas Amalan Guru 10.2.1.1 Tahap Pelaksanaan IBSE yang Berbeza Hasil pemerhatian di sepanjang projek rintis tersebut mendapati amalan-amalan P&P berasaskan IBSE tetapi pelaksanaannya berlaku pada tahap yang berbeza. Perbezaan tahap pelaksanaan ini sangat bergantung kepada tajuk yang diajar ketika sesi pemerhatian serta kemampuan dan keyakinan guru itu sendiri. Di suku tahun 2013 pula terdapat perbezaan tahap pelaksanaan antara peringkat awal pelaksanaan rintis dan peringkat akhir rintis.

10.2.1.2 Tajuk yang Abstrak Dari segi faktor tajuk ke atas pelaksanaan menggunakan pendekatan IBSE, tajuk yang boleh dieksperimen dapat dilaksanakan dengan baik. Namun demikian, tajuk yang sangat abstrak sifatnya serta bersifat teori seperti menghargai kesempurnaan kedudukan planet bumi dalam sistem suria tidak dapat dilaksanakan dengan baik menggunakan pendekatan IBSE. Bagi tajuk seperti ini, guru lebih banyak memberikan penjelasan dan huraian dan lebih menggunakan pendekatan berpusatkan guru. Begitu juga dengan tajuk perkumuhan dalam proses hidup manusia. Guru lebih cenderung menggunakan pendekatan berpusatkan guru melalui penjelasan dan huraian proses yang berlaku dalam keperluan perkumuhan. Di samping itu, guru cuba memanfaatkan sumber seperti buku teks untuk membantu murid memahami konsep yang abstrak dan sangat teoritikal sifatnya.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

47

10.2.1.3 Prosedur Inkuiri Pelaksanaan IBSE menggunakan model LAMAP perlu memenuhi ciri-ciri tertentu. Sebagai mana yang telah dicadangkan dalam Evaluating Inquiry-Based Science Developments (2004), guru sains yang ingin mengamalkan pendekatan IBSE, perlu menunjukkan amalan-amalan berikut dalam proses P&P mereka: 1.

menyediakan pengalaman, bahan-bahan, sumber-sumber kepada pelajar untuk digunakan secara langsung 2. menunjukkan penggunaan instrumen atau bahan-bahan yang diperlukan dalam penyiasatan mereka 3. mengemukakan soalan terbuka atau tertutup untuk mendapatkan pemahaman dan bagaimana pelajar menjelaskan apa mereka mendapati 4. melibatkan pelajar dalam mencadangkan bagaimana untuk menguji idea-idea mereka atau menjawab soalan-soalan mereka melalui penyiasatan atau mencari bukti daripada sumber sekunder.

5. membantu pelajar dengan merancang supaya idea-idea mereka diuji dengan sewajarnya, di mana perlu 6. mendengar idea-idea pelajar dan mengambil perhatian sepenuhnya 7. bertanya soalan yang menggalakkan pelajar untuk berfikir tentang bagaimana untuk menerangkan apa yang mereka cari 8. memberi peluang untuk pembelajaran usaha sama dan perbincangan dua hala 9. menyokong idea alternatif yang menjelaskan bukti daripada penyiasatan yang dijalankan 10. mengumpul maklumat, melalui pemerhatian, penyoalan dan interaksi, ke atas pengembangan idea dan pelajar Dalam proses P&P yang dilaksanakan, tidak semestinya semua yang dinyatakan di atas dilaksanakan mengikut susunan dan perlu melibatkan kesemuanya. Ini tertakluk kepada kesesuaian tajuk dan bahan pembelajaran serta tahap pencapaian murid-murid. Guru didapati sering menggabungjalinkan amalan-amalan di atas mengikut keperluan.

48

AKADEMI SAINS MALAYSIA

10.2.1.4 Bahan dan Sumber Daripada hasil pemerhatian sepanjang pemantauan yang dilakukan, didapati guru-guru Sains ada berusaha menyediakan bahan dan sumber untuk digunakan oleh murid dan guru dalam sesi proses P&P. Ada dua jenis bahan yang disediakan, iaitu bahan yang terdiri daripada alat radas yang sedia ada dalam makmal/bilik sains dan bahan yang disediakan oleh guru sendiri mengikut tahap kreativiti guru. Kebanyakan bahan yang digunakan adalah yang murah, mudah diperolehi termasuk bahan terbuang dan kitar semula.

Guru juga memastikan bahan dan sumber yang digunakan adalah selamat dan sesuai dengan peringkat umur dan pengalaman murid. Ini dapat dilihat daripada penjelasan/penerangan ke atas kaedah penggunaan peralatan/radas yang digunakan kepada murid-murid sebelum eksperimen dilakukan serta langkah-langkah keselamatan yang perlu diambil ketika menggunakan peralatan berkenaan. Para guru juga memastikan persekitaran pembelajaran sentiasa dalam keadaan selamat terutamanya yang melibatkan eksperimen yang menggunakan penunu Bunsen dan air panas serta penggunaan bahan-bahan kimia yang bersifat menghakis.

10.2.1.5 Saiz Kumpulan Murid Kumpulan yang dibentuk tidak terlalu ramai, biasanya tidak melebihi enam orang dalam setiap kumpulan. Ini bagi membolehkan setiap murid mengambil bahagian dalam proses penyiasatan mereka. Di samping itu, ia memberi peluang kepada setiap ahli dalam kumpulan untuk menyumbang idea serta berinteraksi antara satu sama lain dan boleh menyumbang pada konteks pembelajaran usaha sama. Mereka juga berpeluang mendengar idea daripada rakan-rakan mereka serta berhujah dalam kumpulan mereka.

10.2.1.6 Kreativiti Guru Guru sains juga sentiasa berusaha menjadikan sesi P&P lebih menarik dan berkesan dengan masa yang terhad. Ini dilakukan dengan menghubungkaitkan tajuk pembelajaran semasa dengan pengalaman murid yang sedia ada.

Contohnya penglibatan fizikal murid sendiri yang mengunakan tangan dan kaki mereka dalam aktiviti pengukuran. Dalam sesi yang dipantau, guru meminta

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

49

murid menggunakan hasta, jengkal, dan ukuran tapak kaki untuk mengukur panjang kelas.

Apa yang penting di sini ialah kebolehan setiap murid menggunakan bahagian badan yang dinamakan untuk mengukur apa sahaja yang perlu diukur. Mereka juga menyedari perbezaan ukuran ke atas sesuatu objek yang sama, yang disebabkan perbezaan panjang anggota badan masing-masing yang digunakan untuk mengukur. Dengan ini, mereka memerlukan suatu ukuran yang sama bagi membolehkan mereka mendapat kiraan yang sama ke atas objek yang sama. Ukuran yang sama tersebut dinamakan ukuran piawai.

Terdapat guru kreatif yang berjaya menggunakan pendekatan IBSE dengan baik bagi tajuk yang abstrak. Walaupun tajuk seperti menghargai kesempurnaan kedudukan planet bumi dalam sistem suria dengan sub-tajuk buruj, dianggap sangat abstrak oleh sesetengah guru, ada guru yang dapat menarik minat murid-murid terhadap sesi P&P subjek tersebut. Ini dilakukan dengan mengadakan pertandingan menyediakan model buruj mengikut kumpulan. Setiap kumpulan diberi tugasan lebih awal untuk menyediakan model buruj tersebut.

Dalam sesi pengajaran-pembelajaran, setiap kumpulan diminta menjelaskan dan menghuraikan ciri-ciri buruj serta memberikan semua fakta yang berkaitan dengan buruj mengikut model kumpulan masing-masing. Aktiviti ini turut melibatkan kerja berpasukan serta pembelajaran usaha sama. Berbanding dengan guru yang kurang kreatif pula, mereka hanya memberikan huraian dan penjelasan berbantukan buku teks dalam proses P&P di bawah tajuk buruj. Ini menunjukkan kreativiti seorang guru juga sangat mempengaruhi serta membantu pelaksanaan P&P menggunakan pendekatan IBSE melalui model LAMAP. Guru yang kreatif juga didapati menunjukkan keyakinan yang tinggi dalam proses P&P mereka.

Satu lagi contoh kreativiti guru yang berbeza dalam dalam proses P&P sains ialah yang melibatkan tajuk siratan makanan dan rantai makanan. Dalam tajuk ini, proses P&P dilaksanakan dengan melibatkan murid dalam kumpulan melalui main peranan. Setiap murid dalam kumpulan 6-7 orang akan diberikan kad berlabel nama haiwan atau sayuran, serta tanda anak panah yang membawa maksud “dimakan oleh�. Berasaskan kad yang dipegang oleh setiap murid dalam kumpulan tersebut, masing-masing akan memainkan peranan sehingga terbentuk satu rantai makanan dan seterusnya membentuk siratan

50

AKADEMI SAINS MALAYSIA

makanan. Main peranan oleh setiap ahli dalam kumpulan, secara tidak langsung akan melibatkan murid untuk usaha sama dan membantu satu sama lain dengan peranan setiap ahli. Ini menjadikan proses P&P lebih menarik dan berkesan.

10.2.1.7 Kaedah Penyoalan Penggunaan kaedah penyoalan yang sesuai dapat merangsang dan mengarahkan tumpuan murid kepada tajuk yang akan dipelajari. Seorang guru membawa masuk bekas yang berisi sebiji telur yang kemudiannya diagihkan kepada setiap kumpulan. Guru meminta setiap kumpulan meneliti bahan yang diberikan (telur) dan kemudian mengemukakan apa sahaja soalan yang berkaitan dengan bahan (telur) yang diberikan. Soalan-soalan yang datang daripada kumpulan menjurus kepada pusingan hidup ayam.

Aktiviti ini menggalakkan murid berfikir secara nyata dan seterusnya meneroka kepada pemikiran lebih jauh ke atas bahan yang diberikan serta hubungannya, dengan tajuk kemandirian haiwan. Ternyata sesi bengkel yang memperkenalkan saringan pembolehubah (scanning variables) meningkatkan tahap soalan daripada yang tidak menjurus kepada penyiasatan kepada yang menjurus ke arah penyiasatan. Sila rujuk lampiran yang menunjukkan senario P&P yang diperhatikan dalam sesi pemantauan. Senario 1, merupakan sesi pengajaran menggunakan pendekatan IBSE yang lebih baik berbanding dengan Senario 2.

10.2 .2 Kebolehlaksanaan IBSE: Berasaskan Refleksi-Diri Guru Satu sesi refleksi-diri guru menggunakan Alat Refleksi-Diri yang diubahsuai daripada Fibonacci IBSE Self-Reflection Tool for Teachers telah diadakan untuk mengesan kebolehlaksanaan IBSE menggunakan model LAMAP. Melalui sesi ini, guru yang terlibat didalam projek rintis IBSE diberikan peluang untuk menyatakan sama ada mereka melibatkan sesuatu aktiviti atau tidak dalam sesi pengajaran mereka dengan menjawab beberapa soalan yang diajukan. Soalan-soalan tersebut berkaitan dengan aktiviti yang dilakukan semasa sesi P&P. Selain itu, aktiviti berkaitan IBSE turut menjadi asas pembinaan soalan refleksi-diri tersebut, yang terbahagi kepada tujuh aspek:

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

51

1) membina idea murid; 2) menyokong penyiasatan murid; 3) membimbing penghasilan analisis dan kesimpulan; 4) melakukan penyiasatan; 5) pembelajaran usaha sama; 6) merekod kerja murid; dan 7) menyemak kerja bertulis murid.

Perbincangan keputusan analisa dalam bahagian ini merujuk kepada kedua-dua Jadual 5 dan Jadual 6. Jadual 5 adalah rumusan Jadual 6. Secara keseluruhannya, 82.7% guru menyatakan bahawa mereka dapat melaksanakan IBSE dalam proses P&P mereka berdasarkan alat refleksi-diri. 92.9% guru menyatakan bahawa mereka dapat mencetus idea-idea murid dengan melakukan aktiviti yang berkaitan dan juga dapat mengesan penglibatan murid dalam pembelajaran usaha sama. Sementara itu, 93.9% guru menyatakan bahawa mereka dapat melakukan aktiviti yang dapat menyokong penyiasatan murid.

Secara keseluruhannya, didapati 80.6% guru yang terlibat dapat membimbing murid mereka dalam penghasilan analisis dan kesimpulan daripada penyiasatan yang dilakukan. Ini diikuti oleh 78.6% guru sains yang dapat memastikan murid mereka menyediakan rekod dapatan daripada penyiasatan yang dijalankan. Di samping itu, guru juga dapat memantau hasil kerja murid mereka melalui rekod bertulis (71.4%) yang dihasilkan semasa proses pembelajaran. 68.6% guru pula menyatakan bahawa murid mereka dapat melakukan penyiasatan dalam proses pembelajaran yang dijalankan.

Jadual 5. Rumusan analisis soalan refleksi-guru

Kelompok soalan 1. Mencetus idea-idea murid (1-3)

92.9

2. Menyokong penyiasatan murid sendiri (4-10)

93.9

3. Membimbing penghasilan analisis dan kesimpulan (11-17)

80.6

4. Melakukan penyiasatan (18-27)

68.6

5. Usaha sama murid (28-32)

92.9

6. Rekod murid buat kerja mereka (33)

78.6

7. Rekod bertulis murid (34-38)

71.4

Keseluruhan

52

%

AKADEMI SAINS MALAYSIA

82.7

Jadual 6. Peratus maklum balas kepada soalan daripada Alat Refleksi-Guru (Fibonacci IBSE Self-Reflection Tool for Teachers)

Kelompok Soalan

No Soalan

1

1 2 3

2

4 5 6 7 8 9 10

3

11 12 13 14 15 16 17

Soalan Soalan

Peratus

Adakah anda bertanya soalan untuk mendedahkan dan menunjukkan minat dalam idea-idea murid?

Adakah anda membantu murid untuk meluahkan idea mereka dengan jelas?

Adakah anda memberikan maklum balas positif kepada murid tentang bagaimana untuk mengkaji semula atau mengunapakai idea-idea mereka?

Adakah anda menggalakkan murid bertanya soalan?

Adakah anda membantu mereka merumuskan soalan yang produktif (yang menjurus ke arah penyiasatan)?

Adakah anda meminta mereka untuk membuat ramalan?

Adakah anda melibatkan mereka dalam merancang penyiasatan?

Adakah anda menggalakkan mereka mengembangkan penyiasatan yang sama dengan pembolehubah berlainan mengikut kesesuaian?

Adakah anda meminta mereka untuk menyemak keputusan atau pemerhatian mereka?

Adakah anda meminta mereka untuk menyimpan nota dan rekod keputusan secara sistematik?

Adakah anda bertanya kepada mereka untuk memberikan beberapa kesimpulan dari kerja-kerja mereka?

Adakah anda meminta mereka untuk memeriksa bahawa kesimpulan mereka konsisten dengan keputusan mereka?

Adakah anda meminta mereka untuk memeriksa bahawa kesimpulan mereka konsisten dengan ramalan mereka?

Adakah anda bertanya kepada mereka untuk berfikir sebab-sebab atau penjelasan untuk apa yang mereka dapati?

Adakah anda bertanya kepada mereka untuk mengenal pasti punca-punca kesilapan?

Adakah anda bertanya kepada mereka untuk mengenal pasti soalan lagi?

Adakah anda menggalakkan mereka untuk memikirkan apa yang mereka dapati dan bagaimana mereka mendapatinya?

100 100

78.6

100 71.4 100 92.9 100 100 92.9

85.7 85.7 92.9 100 78.6 50 71.4

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

53

Kelompok Soalan

No Soalan

4

18

19 20 21 22 23 24 25 26 27

5

28 29 30 31 32

6

54

33

AKADEMI SAINS MALAYSIA

Soalan Soalan

Adakah murid-murid menjalankan penyiasatan berdasarkan soalan-soalan yang dikenal pasti sendiri, walaupun diperkenalkan oleh anda?

Adakah murid membuat ramalan berdasarkan idea-idea mereka?

Adakah murid mengambil bahagian dalam perancangan penyiasatan?

Adakah murid-murid memasukkan penyiasatan yang sama dengan pembolehubah yang berlainan?

Adakah murid menjalankan penyiasatan sendiri?

Adakah murid mengumpul data menggunakan kaedah dan sumber yang sesuai kepada soalan siasatan?

Adakah data yang dikumpul membolehkan murid untuk menguji ramalan mereka?

Adakah murid mempertimbangkan keputusan mereka berhubung dengan soalan siasatan?

Adakah murid mencadangkan penjelasan untuk keputusan mereka?

Adakah murid membuat beberapa nota peribadi semasa kerja mereka?

Adakah murid bekerjasama sesama sendiri dalam kerja berkumpulan?

Adakah murid melibatkan diri dalam kelas atau kumpulan perbincangan penyiasatan dan penjelasan mereka?

Adakah murid melaporkan kerja mereka dalam bentuk kepada seluruh kelas?

Adakah murid mendengar antara satu sama lain semasa membuat laporan?

Adakah murid bertindak balas antara satu sama lain semasa pelaporan?

Adakah murid menyediakan rekod tentang apa yang mereka lakukan dan dapati?

Peratus

57.1 71.4 100 64.3 50 85.7 78.6 57.1 78.6 42.9

100 100 78.6 100 85.7

78.6

Kelompok Soalan

No Soalan

7

34 35 36 37 38

Soalan Soalan

Peratus

Adakah murid memasukkan dalam rekod mereka satu pernyataan yang jelas tentang pertanyaan atau masalah?

Adakah rekod murid menunjukkan data yang dikumpul dan bagaimana ianya dikumpul?

Adakah rekod pemerhatian dan data dikumpul secara sistematik?

Adakah murid-murid menunjukkan dalam rekod mereka sama ada keputusan sesuai dengan ramalan mereka?

Adakah murid-murid menyatakan kesimpulan dalam rekod mereka?

57.1 64.3 64.3 71.4 100

Dalam membantu mencetus idea murid, didapati semua guru (100%) dapat mengemukakan soalan yang merangsang pemikiran murid. Mereka dapat mengaplikasikan pengetahuan yang diperolehi daripada bengkel yang dianjurkan dan dapat mengolah bentuk soalan yang tidak menjurus ke arah penyiasatan, kepada persoalan yang menjurus ke arah penyiasatan. Perkara ini dapat dilakukan dengan mengimbas (scan) pembolehubah tertentu. Semua guru juga didapati dapat membantu murid meluahkan idea supaya dapat diperkembangkan.

Walau bagaimanapun, hanya 78.6% guru memberikan maklum balas positif tentang bagaimana untuk menjalankan siasatan/ kajian semula atau mengambil idea-idea murid bagi membolehkan siasatan semula.

Dalam menyokong penyiasatan murid, didapati 93.9% dapat melaksanakannya.

Ini dapat dilihat daripada kebolehlaksanaan semua guru (100%) melakukan yang berikut: i. menggalakkan murid bertanyakan soalan ii. meminta murid membuat ramalan berasaskan data iii. menggalakkan murid mengembangkan penyiasatan dengan penggunaan pembolehubah yang berlainan iv. meminta murid menyemak semula keputusan atau pemerhatian penyiasatan mereka.

Ini diikuti oleh 92.9% guru dapat melibatkan murid dalam merancang penyiasatan dan guru meminta murid untuk menyimpan nota dan rekod keputusan secara

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

55

sistematik. Namun begitu, hanya 71.4% guru dapat membantu murid mereka merumuskan soalan yang produktif (yang menjurus ke arah penyiasatan).

Berdasarkan analisis tersebut, didapati hanya 80.6% guru dapat membimbing murid dalam menghasilkan analisis dan kesimpulan daripada penyiasatan yang dijalankan.

Ini dapat dilihat daripada amalan semua guru (100%) yang dapat menggalakkan murid untuk berfikir tentang sebab-sebab atau penjelasan dapatan penyiasatan mereka. Diikuti dengan 92.9% guru yang dapat menggalakkan murid mereka untuk memeriksa bahawa kesimpulan mereka konsisten dengan ramalan mereka.

85.7% guru telah menggalakkan murid mereka untuk memberikan beberapa kesimpulan daripada kerja-kerja yang dijalankan dan meminta murid untuk memeriksa sama ada kesimpulan mereka telah konsisten dengan keputusan penyiasatan yang dilakukan.

Manakala, 78.6% guru telah menggalakkan murid mereka untuk mengenal pasti punca-punca kesilapan yang dilakukan dalam penyiasatan mereka. Sebanyak 71.4% guru telah menggalakkan murid mereka untuk memikirkan tentang apa yang mereka dapati dan bagaimana mereka memperolehi dapatan

56

AKADEMI SAINS MALAYSIA

tersebut. Walau bagaimanapun, hanya 50.0% guru menggalakkan murid mereka untuk mengenal pasti soalan tambahan.

Dalam proses P&P, guru sentiasa memantau dan mengamati semua aktiviti yang dilakukan oleh murid. Ini bagi memastikan murid melakukan aktiviti yang dapat mengembangkan kemahiran sains melalui penyiasatan atau eksperimen yang dijalankan.

Namun begitu, secara keseluruhannya hanya 68.6% guru yang menyatakan bahawa murid mereka telah melakukan penyiasatan atau eksperimen. Ini dapat dilihat di mana 100% guru menyatakan bahawa murid mereka mengambil bahagian dalam perancangan penyiasatan yang dilakukan. Ini diikuti dengan 85.7% guru menyatakan bahawa murid mereka mengumpul data menggunakan kaedah dan sumber yang sesuai kepada soalan siasatan.

78.6% guru pula menyatakan bahawa data yang dikumpul membolehkan murid untuk menguji ramalan mereka. Ini diikuti dengan 71.4% guru menyatakan bahawa murid mereka membuat ramalan berdasarkan idea sendiri. Di samping itu, 64.3% guru menyatakan bahawa murid-murid melakukan penyiasatan yang sama dengan pembolehubah yang berlainan. 57.1% guru pula menyatakan bahawa murid mempertimbangkan keputusan

mereka dengan soalan siasatan.

Sementara itu, hanya 50.0% guru menyatakan bahawa murid menjalankan penyiasatannya sendiri dan 42.9% guru menyatakan bahawa murid menyediakan nota peribadi semasa kerja mereka.

Pendidikan sains dapat memberikan pengalaman tambahan kepada murid secara berstruktur untuk membolehkan mereka terus membangunkan idea-idea mereka ke arah penemuan yang lebih tepat secara saintifik. Dalam usaha ini, penglibatan murid adalah merupakan elemen penting dalam pembelajaran IBSE. Oleh yang demikian, pembelajaran usahasama adalah salah satu elemen utama dalam pengamatan guru semasa proses pengajaran-pembelajaran (P&P) sains.

Sebanyak 92.9% guru yang terlibat menyatakan bahawa mereka dapat mengesan pengaplikasian pembelajaran secara usaha sama dikalangan murid. Ini dapat dilihat melalui maklum balas (100%) guru yang menyatakan bahawa mereka dapat mengesan kerjasama di antara murid semasa kerja berkumpulan; murid melibatkan diri dalam perbincangan hasil penyiasatan; serta bersedia mendengar pendapat sesama mereka bagi menghasilkan laporan penyiasatan. Di samping itu, 85.7% guru dapat mengesan murid

mereka bertindak balas sesama sendiri semasa pelaporan. Akhir sekali, 78.6 % guru yang terlibat dapat mengesan kebolehan murid mereka melaporkan hasil kerja dalam bentuk lisan dan bertulis. Guru juga dapat mengesan murid mereka menyediakan rekod daripada eksperimen yang dijalankan (78.6%).

Dalam mengesan rekod bertulis hasil kerja murid (71.4%), didapati semua guru (100%) menyatakan dapat mengesan kebolehan murid menyatakan kesimpulan dalam rekod mereka. Ini diikuti oleh 71.4% guru yang menyatakan bahawa murid dapat menunjukkan sama ada keputusan yang diperolehi adalah sesuai dengan ramalan mereka di dalam rekod yang disediakan.

Manakala, 64.3% guru pula menyatakan bahawa murid mereka dapat menunjukkan data yang dikumpul dan bagaimana data tersebut dikumpul; dan mengesan murid mereka merekod pemerhatian dan data yang dikumpul secara sistematik. Namun begitu, hanya 57.1% guru yang dapat mengesan murid mereka menyediakan satu pernyataan yang jelas tentang pertanyaan atau masalah di dalam rekod yang dihasilkan.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

57

10.2.3 Kebolehlaksanaan IBSE: Maklum Balas Melalui Temubual/ Soal Selidik Selain daripada pemerhatian dan penggunaan Borang Refleksi-Diri Guru, sesi temu bual juga dilakukan untuk mendapatkan maklum balas guru-guru yang terlibat mengenai pelaksanaan IBSE dalam projek rintis ini. Secara keseluruhannya, guru berpendapat bahawa program latihan yang diikuti di RECSAM dan semua bengkel mingguan yang dilaksanakan dapat memberikan faedah kepada mereka. Guru juga dapat mempelajari perkara baru dan mengembangkan idea mereka dalam proses pengajaran sains. Contoh-contoh dan model pengajaran yang disediakan juga dapat membantu mereka dalam proses pengajaran di dalam kelas. Mereka juga berasa teruja dan seronok melaksanakan IBSE dalam proses pengajaran kerana pendedahan yang diterima telah meningkatkan rasa keyakinan mereka dalam proses pengajaran Sains.

Mereka juga dapat meningkatkan tahap kreativiti dalam penyediakan bahan, sumber dan juga pendekatan dalam proses pengajaran Sains.

Secara keseluruhannya, guru yang terlibat berpendapat bahawa IBSE sememangnya boleh dilaksanakan dalam proses pengajaran-pembelajaran (P&P) sains. Namun begitu, pelaksanaan pembelajaran melalui pendekatan IBSE ini merupakan satu cabaran kepada mereka. Walaupun kursus yang diterima dapat membekalkan pengetahuan berkaitan kaedah IBSE, ada kalanya pendekatan IBSE ini tidak dapat dilaksanakan di dalam bilik darjah berikutan kekangan tertentu seperti: i. ii. iii. iv. v.

sukatan pelajaran yang terlalu luas tajuk yang abstrak kesuntukan masa yang menghadkan mereka melaksanakan IBSE sepenuhnya, tuntutan penekanan ke atas pencapaian dalam peperiksaan skema jawapan yang terlalu ketat

Maka kebanyakan guru memilih untuk menumpukan perhatian kepada kaedah menjawab soalan berasaskan skema jawapan yang lazim digunakan, bagi memastikan murid dapat menjawab soalan peperiksaan. Oleh itu, guru memerlukan bengkel latihan dan kursus tambahan bagi memantapkan pelaksanaan IBSE. Di samping itu, mereka juga memerlukan bimbingan dan bahan rujukan yang berkaitan bagi pelaksanaan IBSE ini. Terdapat juga guru yang menyatakan pendekatan IBSE sukar dilaksanakan bagi murid yang lemah.

58

AKADEMI SAINS MALAYSIA

10.3

PERUBAHAN MURID DALAM PEMBELAJARAN SAINS: TAHAP PENGLIBATAN MURID

Pelaksanaan IBSE dalam proses P&P memerlukan penglibatanbersama dan tindak balas yang jelas di antara guru dan murid. Melalui proses pembelajaran ini, murid-murid akan berpeluang meluaskan tahap pemahaman mereka dengan menggunakan keupayaan mental dan kemahiran fizikal bagi mengumpul maklumat dan bukti daripada persekitaran. Oleh itu, proses P&P berpusatkan murid akan menjadi tunjang kepada pelaksanaan IBSE.

10.3.1 Penglibatan Murid pada Awal Projek Berdasarkan pemerhatian yang dijalankan semasa pemantauan, terutamanya pada peringkat awal pelaksanaan projek rintis IBSE (semasa Tahun 4, 2012), terdapat beberapa kelemahan yang dikenalpasti di kalangan murid-murid semasa pembelajaran Sains. Memandangkan kelas yang dipantau adalah daripada kalangan yang berprestasi sederhana, yang menduduki kelas ke-4 atau ke-5 daripada sembilan atau sepuluh kelas, ternyata mereka menghadapi kelemahan untuk mengingat atau menghubungkait apa yang dilakukan atau dipelajari dalam pelajaran yang lepas. Mereka juga menghadapi masalah untuk mengenalpasti masalah atau persoalan yang perlu diselesaikan dalam proses pembelajaran mereka.

Murid-murid ini juga menghadapi masalah dalam membincangkan penyelesaian yang ingin dicapai. Sementara itu, dalam melaksanakan penyiasatan atau eksperimen, mereka kurang berkemampuan menulis tatacara atau prosedur yang perlu diikuti bagi melaksanakan penyiasatan. Namun begitu, ada di kalangan murid ini yang mampu merekod hasil pemerhatian serta membuat kesimpulan daripada eksperimen yang dilakukan. Walau bagaimanapun, kebanyakannya masih gagal untuk mencari punca kegagalan sekiranya eksperimen tersebut tidak mencapai hasil yang diharapkan.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

59

10.3.2 Penglibatan Murid pada Akhir Projek Hasil pemerhatian dan pemantauan pada peringkat akhir projek rintis IBSE ini bersama temubual dengan guru menunjukkan terdapat perubahan tingkah-laku murid dalam pembelajaran sains. Mereka menunjukkan penyertaan secara menyeluruh dalam proses pembelajaran yang dilakukan dengan menggunakan pendekatan IBSE dan model LAMAP. Mereka sering melibatkan diri dalam perbincangan secara berkumpulan dengan bimbingan guru mereka dan juga menunjukkan keterujaan dalam menjalankan eksperimen yang menggunakan peralatan yang ringkas ataupun yang dapat disediakan sendiri. Mereka sentiasa menantikan kelas dalam makmal sains kerana mereka berpeluang menerokai ilmu sains melalui eksperimen yang dijalankan.

10.4

PERUBAHAN TINGKAH LAKU MURID DARI SEGI MOTIVASI DAN MINAT DALAM PEMBELAJARAN SAINS

Maklumat bagi melihat tingkah laku murid dari segi motivasi dan minat dalam pembelajaran sains telah dilakukan melalui pemerhatian di dalam kelas dan temubual guru serta murid. Mereka menunjukkan motivasi serta minat yang tinggi dalam pembelajaran sains sehingga sanggup membawa sendiri bahan-bahan yang diperlukan untuk sesi kelas yang akan datang. Mereka juga menunjukkan semangat untuk melakukan penerokaan dan penyiasatan yang dirancang dengan menggunakan bahan yang disediakan sendiri dari rumah. Walaupun penerokaan dan penyiasatan yang dilakukan itu tampak mudah, tetapi mereka tetap merasa bangga dengan hasil dapatan yang diperolehi.

Para guru yang ditemubual pada akhir projek menyatakan murid-murid mereka amat berminat dengan pelajaran sains sehingga ramai yang menantikan bila ia akan diajari seterusnya. Guru-guru berpendapat, melalui IBSE, murid-murid yang lemah dan kurang bercakap akan menunjukkan minat untuk menyertai secara aktif dalam menjalankan penyiasatan sains. Namun, tidak semua guru bersependapat kerana dalam kelas mereka terdapat juga murid yang lemah dan tidak aktif. Guru juga menyatakan kelas yang mereka kendalikan sentiasa melakukan aktiviti dan ‘bising’

60

AKADEMI SAINS MALAYSIA

kerana teruja sehinggakan terdapat murid daripada kelas lain cuba meninjau untuk melihat apa yang sedang berlaku di kelas berkenaan.

Semasa pertandingan yang diadakan ketika karnival sains, pihak pengadil berpendapat semua kumpulan murid menunjukkan keupayaan yang berikut: • melaksanakan prosedur inkuiri • mengenal pasti masalah • mencari hipótesis dan cara penyelesaian • menulis protokol penyelesaian • menjalankan eksperimen • memperbaiki eksperimen dan menyampaikan eksperimen, serta hasilan mereka • berkerjasama • membincang hipótesis • membahagi tugas dan bekerja sebagai satu pasukan.

• menerangkan eksperimen yang dijalankan, mengapa mereka memilih kaedah penyelesaian yang berkaitan, mengemukakan hipótesis mereka serta alasannya, serta prosedur yang jalankan dalam eksperimen.

Sekolah yang menjadi johan dan naib johan didapati diajar oleh guru yang telah mendapat latihan lebin daripada 60 jam.

10.5 10.5.1

PRESTASI PENCAPAIAN MURID DALAM SAINS: ANALISIS MARKAH Peperiksaan Peringkat Sekolah

Oleh kerana objektif utama projek rintis ini adalah untuk menilai kebolehlaksanaan IBSE, maka prestasi pencapaian murid dalam peperiksaan peringkat sekolah merupakan hasil sampingan bagi penilaian ini. Melalui analisis ringkas keputusan peperiksaan semester 2 yang dijalankan bagi murid terlibat, skor 1-5 dipaparkan sebagai penunjuk kepada kedudukan mata pelajaran Sains berbanding dengan mata pelajaran lain serta kesan campur tangan IBSE terhadap proses P&P ke atas mata pelajaran sains.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

61

Jadual 7. Min skor bagi lima mata pelajaran utama UPSR tahun 3, 2011

Peperiksaan

B. Inggeris

B Melayu 1

B Melayu 2

Matematik

Sains

70.8 (3)

75.7 (1)

73.2 (2)

63.7 (5)

66.4 (4)

Tahun 3 (Semester 2)

Nota: Angka dalam kurungan adalah kedudukan mata pelajaran berasaskan skor (1 adalah terbaik)

Dalam peperiksaan tahun 3 (semester 2), didapati mata pelajaran Bahasa Melayu 1 menduduki tempat pertama dengan min skor 75.7 (Jadual 7). Ini diikuti dengan mata pelajaran Bahasah Melayu 2, Bahasa Inggeris, Sains dan Matematik.

Berdasarkan min skor antara Matematik (min = 63.7) dan Sains (min = 64.4), didapati min skor mata pelajaran Sains lebih signifikan berbanding dengan min skor mata pelajaran Matematik (nilai-p = 0.01). Namun demikian, mata pelajaran Bahasa Inggeris, Bahasa Melayu 1 dan Bahasa Melayu 2 menunjukkan min skor jauh lebih baik daripada min skor mata pelajaran Sains (nilai-p < 0.01). Di sini, tumpuan diberikan kepada mata pelajaran Sains.

Jadual 8. Min skor bagi lima mata pelajaran utama UPSR tahun 4, 2012

Peperiksaan

B. Inggeris

B Melayu 1

B Melayu 2

Matematik

Sains

55.7 (3)

69.6 (1)

62.3 (2)

50.6 (4)

46.6 (5)

Tahun 4 (Semester 2)

Nota: Angka dalam kurungan adalah kedudukan mata pelajaran berasaskan skor (1 adalah terbaik)

Bagi peperiksaan akhir tahun 4 (semester 2), mata pelajaran Bahasa Melayu 1 masih lagi menduduki tempat pertama berbanding dengan mata pelajaran lain (Jadual 8). Mata pelajaran Sains pula menduduki tempat ke-5 dan diikuti oleh mata pelajaran Matematik di kedudukan ke-4.

Berdasarkan min skor tersebut, didapati min skor mata pelajaran Matematik adalah lebih baik daripada min skor Sains secara statistik (p<0.01)

62

AKADEMI SAINS MALAYSIA

Jadual 9. Min skor bagi lima mata pelajaran utama UPSR murid tahun 5, 2013

Peperiksaan Tahun 5 (Semester 2)

B. Inggeris

B Melayu 1

B Melayu 2

Matematik

Sains

55.6 (4)

74.2 (1)

62.3 (2)

50.3 (5)

58.0 (3)

Nota: Angka dalam kurungan adalah kedudukan mata pelajaran berasaskan skor (1 adalah terbaik)

Peperiksaan akhir tahun 5 (semester 2) pula menunjukkan kedudukan min skor yang berbeza. Pretasi mata pelajaran Sains telah meningkat ke kedudukan ke-3 selepas mata pelajaran Bahasa Melayu 1 dan Bahasa Melayu 2, masing-masing di kedudukan pertama serta ke-2 (Jadual 9).

Perbandingan min skor menunjukkan min skor mata pelajaran Sains adalah jauh lebih tinggi daripada min skor Matematik (nilai-p < 0.01). Mata pelajaran Sains juga menunjukkan min skor yang lebih baik berbanding dengan min skor mata pelajaran Bahasa Inggeris yang berada di kedudukan ke-4 (nilai-p < 0.01).

Secara keseluruhannya, min skor bagi mata pelajaran Sains meningkat dari kedudukan ke-4 pada tahun 2011 (tahun 3) dan ke-5 pada tahun 2012 (tahun 4) kepada kedudukan ke-3 pada tahun 2013 (tahun 5). Seperti yang telah dibincangkan dalam faktor kebolehlaksanaan IBSE, pengalaman dan tahap keyakinan guru dalam melaksanakan IBSE sedikit sebanyak telah menyumbang kepada peningkatan pretasi mata pelajaran Sains di hujung projek rintis IBSE. Ini menunjukkan bahawa kecenderungan yang ditunjukkan melalui pretasi mata pelajaran Sains pada semester 2 (2013) boleh dikaitkan dengan adanya campur tangan intervensi pelaksanaan P&P menggunakan pendekatan IBSE Model LAMAP.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

63

80 70 60 Tahun 4

50

Tahun 5

40 30 20 10 0 Science

Math

BM2

BM1

BI

Rajah 2. Min skor bagi lima mata pelajaran utama UPSR tahun 4, 2012 dan tahun 5, 2013

Berdasarkan rajah perbezaan antara min skor peperiksaan semester 2 tahun 4 (2012) dan tahun 5 (2013) (Rajah 2), kita dapat lihat mata pelajaran Sains dan Bahasa Melayu 1 (Pemahaman) menunjukkan perbezaan yang signifikan (nilai-p < 0.01). Peningkatan ini boleh dikaitkan dengan adanya campur tangan pelaksanaan IBSE menggunakan Model LAMAP yang juga menitikberatkan perkembangan dan penggunaan bahasa.

10.5.2 Ujian Menggunakan Grade 4 Released Item daripada Trends in International Mathematics Science Study (TIMSS) Bagi memperkukuhkan lagi dapatan kajian daripada analisis skor murid dalam peperiksaan diperingkat sekolah, satu ujian menggunakan â&#x20AC;&#x2DC;Grade 4 Released Itemâ&#x20AC;&#x2122; daripada Trend in International Mathematics Science Study (TIMSS) telah dilaksanakan pada 30 Oktober 2014. Sampel terdiri daripada 293 murid Tahun 6 daripada setiap sekolah rintis yang telah mengikuti kajian IBSE selama dua tahun semasa berada di Tahun 4 dan Tahun 5 (2012, 2013) serta 280 murid tahun yang sama (Tahun 6) yang tidak pernah mengikuti IBSE (dari kelas yang hampir sama kebolehan dengan murid IBSE).

64

AKADEMI SAINS MALAYSIA

Jumlah Agihan Soalan

Objektif penilaian ini adalah untuk melihat keberkesanan serta menyokong impak kajian IBSE. Ianya juga bertujuan untuk menilai tahap pengetahuan dan pemahaman sains di kalangan murid IBSE berbanding murid bukan IBSE. Instrumen penilaian yang digunakan terdiri daripada 50 soalan daripada ‘Grade 4 Released Items’ daripada TIMSS yang diterjemahkan ke dalam Bahasa Malaysia dan disemak oleh satu jawatakuasa khas yang dilantik oleh ASM. Rajah 3 menunjukkan agihan soalan mengikut jenis (mengetahui, mengaplikasi dan menaakul) seperti yang terdapat di dalam instrumen TIMSS.

25 20

Mengetahui

15 Mengaplikasi

10 5

Menaakul

0

Rajah 3. Agihan soalan mengikut jenis

Jadual 10. Skor murid IBSE berbanding bukan IBSE ITEM

KESELURUHAN

MENGETAHUI

SEMUA

IBSE

BUKAN IBSE

SEMUA

MIN

34.86

36.94

32.68

13.01

MEDIAN

35

37

33

SISIHAN PIAWAI

6.367

5.718

6.292

MENGAPLIKASI

MENAAKUL

BUKAN IBSE

SEMUA

IBSE

BUKAN IBSE

SEMUA

IBSE

BUKAN IBSE

13.85

12.13

15.54

16.37

14.66

6.31

6.72

5.89

13

14

12

16

17

15

6

7

6

3.037

2.721

3.107

2.965

2.782

2.901

1.676

1.576

1.675

IBSE

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

65

Jadual 10 menunjukkan bahawa skor median bagi murid IBSE berbanding dengan murid bukan IBSE secara keseluruhannya adalah lebih tinggi untuk semua jenis soalan (mengetahui, mengaplikasi dan menaakul). Keseluruhan skor penuh bagi 50 soalan â&#x20AC;&#x153;Grade 4 Released Itemsâ&#x20AC;? daripada TIMSS adalah 53. Skor penuh bagi soalan berbentuk mengetahui adalah 21, soalan berbentuk mengaplikasi adalah 23 dan soalan berbentuk menaakul adalah 9.

100%

90%

Peratus bilangan murid (%)

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

Skor

IBSE

BUKAN IBSE

Rajah 4. Perbandingan pencapaian murid IBSE dan bukan IBSE dalam soalan berbentuk pengetahuan

Rajah 4 menunjukkan terdapat lebih ramai murid IBSE yang memperoleh skor yang tinggi berbanding murid bukan IBSE, bagi jenis soalan berbentuk pengetahuan.

66

AKADEMI SAINS MALAYSIA

100%

90%

Peratus bilangan murid (%)

80%

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

IBSE

Skor

BUKAN IBSE

Rajah 5. Perbandingan pencapaian murid IBSE dan bukan IBSE dalam soalan berbentuk aplikasi

Rajah 5 di bawah menunjukkan trend yang sama di mana bagi soalan berbentuk aplikasi, lebih ramai murid IBSE mendapat skor yang tinggi berbanding murid bukan IBSE.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

67

100%

90%

80%

70%

Peratus bilangan murid (%)

60%

50%

40%

30%

20%

10%

IBSE

Skor

BUKAN IBSE

Rajah 6. Perbandingan pencapaian murid IBSE dan bukan IBSE dalam soalan berbentuk penaakulan

Dalam soalan berbentuk penaakulan, carta Rajah 6 di atas juga menunjukkan lebih ramai murid IBSE mendapat skor yang tinggi berbanding murid bukan IBSE.

Jadual 11. Skor soalan objektif berbanding soalan subjektif bagi murid IBSE dan bukan IBSE

Peratusan min bagi soalan yang dijawab betul

68

AKADEMI SAINS MALAYSIA

IBSE

BUKAN IBSE

Objektif

69.14%

61.29%

Subjective

73.52%

64.96%

Jadual 11 menunjukkan perbandingan skor murid mengikut jenis soalan.

Soalan â&#x20AC;&#x2DC;Grade 4 Released Itemâ&#x20AC;&#x2122; daripada TIMSS ini terbahagi kepada 29 soalan objektif dan 21 soalan subjektif. Dalam kedua-dua jenis soalan, pencapaian murid IBSE adalah lebih tinggi daripada murid bukan IBSE. Daripada analisis instrumen yang dijalankan, didapati pencapaian murid IBSE pada keseluruhannya adalah lebih tinggi berbanding murid bukan IBSE. Pencapaian murid IBSE bagi semua jenis soalan TIMMS (mengetahui, mengaplikasi dan menaakul) berada pada tahap yang lebih tinggi berbanding murid bukan IBSE. Trend yang sama juga dapat dilihat apabila dibandingkan dengan bentuk soalan objektif dengan subjektif. Bagi kedua-dua soalan objektif dan subjektif, pencapaian murid IBSE lebih baik berbanding murid bukan IBSE dan perbezaan pencapaian adalah lebih ketara bagi soalan subjektif.

Ujian ANOVA sehala (one-way ANOVA) telah dijalankan ke atas keputusan TIMMS untuk melihat perbezaan purata skor murid IBSE berbanding murid bukan IBSE. Ujian ANOVA tersebut mengesahkan perbezaan purata yang dikesan adalah signifikan dengan nilai p<0.05 untuk kesemua jenis soalan mengetahui, mengaplikasi dan menaakul, dan juga untuk keseluruhan pencapaian.

Ini bermakna, murid-murid IBSE menunjukkan purata pencapaian yang lebih tinggi berbanding murid-murid bukan IBSE di dalam ujian TIMMS tersebut.

Murid-murid IBSE juga menunjukkan kemampuan mereka untuk mengetahui, mengaplikasi dan menaakul adalah lebih baik.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

69

10.5.3 Keputusan Ujian Penilaian Sekolah Rendah (UPSR) 2014 Selain daripada analisis ujian ‘Grade 4 Released Item’ daripada TIMSS, keputusan Ujian Penilaian Sekolah Rendah (UPSR) 2014 bagi mata pelajaran sains juga direkodkan. Sampel terdiri daripada murid yang sama yang telah menduduki ujian TIMSS. Daripada hasil keputusan mata pelajaran sains bagi UPSR 2014, sejumlah 78 orang murid yang mengikuti pembelajaran sains melalui IBSE telah berjaya mencatatkan skor A manakala bagi murid yang tidak mengikuti pembelajaran melalui IBSE adalah hanya seramai 14 orang (Jadual 12).

Perbezaan yang ketara antara jumlah murid IBSE dan bukan IBSE yang berjaya skor A bagi mata pelajaran sains ini juga menunjukkan bahawa pembelajaran melalui IBSE telah memberi impak positif dalam membantu murid memahami, menaakul dan menjawab soalan sains dengan baik.

Jadual 12. Keputusan UPSR – Skor bagi mata pelajaran Sains 2014

Sekolah Lokasi

A

B

C

D

Semenyih

Beranang

Seri Putra

BB Bangi

IBSE

Bukan IBSE

IBSE

Bukan IBSE

IBSE

Bukan IBSE

IBSE

Bukan IBSE

A

15

7

23

3

11

2

29

2

B

26

35

51

48

57

41

31

30

C

32

28

1

26

10

34

6

16

D

1

-

-

-

-

2

-

3

E

-

-

-

-

-

1

-

2

Murid Skor

70

AKADEMI SAINS MALAYSIA

BAB 11

CABARAN DALAM MELAKSANAKAN IBSE

11.1

SUKAR MENERIMA PERUBAHAN

Cabaran adalah lumrah dalam melaksanakan sesuatu yang dianggap luar daripada kebiasaan dalam sistem pendidikan yang dilaksanakan. Guru dan murid telah sebati dengan amalan yang dilaksanakan selama ini dan menjadikan ianya sukar untuk diubah. Dengan sistem sedia ada, guru-guru telah selesa dan sukar untuk menerima perubahan, walaupun pendekatan inkuiri menjadi asas dalam pendidikan sains.

11.2

KURIKULUM YANG LUAS & PERUNTUKAN MASA YANG TIDAK MENCUKUPI

Faktor kurikulum yang luas serta peruntukan masa yang dianggap tidak mencukupi, menjadi sebahagian daripada rintangan ke arah perubahan. Kurikulum yang begitu luas menuntut guru untuk menghabiskannya dalam proses P&P yang mana ianya juga merangkumi semua tajuk yang terkandung di dalamnya. Ini adalah disebabkan soalan dalam peperiksaan meliputi semua tajuk yang terkandung dalam kurikulum.

Sekiranya berlaku kes dimana terdapat soalan daripada tajuk tertentu yang tidak disampaikan dalam proses P&P, guru berkenaan perlu bertanggungjawab keatas perkara tersebut.

72

AKADEMI SAINS MALAYSIA

11.3

TAJUK YANG ABSTRAK

IBSE sukar dilaksanakan bagi tajuk yang sangat abstrak serta bersifat teoritikal seperti menghadapi kesempurnaan kedudukan planet bumi dalam sistem suria.

Begitu juga dengan tajuk perkumuhan dalam proses hidup manusia di mana guru lebih cenderung menjalankan pengajaran berpusatkan guru ataupun memberi sahaja ilmu yang perlu diperolehi oleh murid.

11.4

TUNTUTAN PEPERIKSAAN

Tuntutan berorientasikan peperiksaan di mana prestasi dalam peperiksaan menjadi kayu ukur pencapaian prestasi hasil daripada P&P. Ini disebabkan oleh peperiksaan masa kini yang terikat kepada skema jawapan yang terlalu ketat dan tidak selari dengan prinsip dan kaedah IBSE serta sekolah dikehendaki melaksanakan ujian yang sama dan setara dengan sekolah-sekolah di daerah yang sama.

11.5

PENGAJARAN BERPUSATKAN GURU

Guru masih cenderung menggunakan pendekatan berpusatkan guru apabila mengajar topik yang bersifat teoritikal. Ini dapat dikaitkan dengan kurangnya kreativiti guru berkenaan untuk menginovasikan pendekatan sedia ada kepada pendekatan yang lebih kreatif bagi menjadikan pengajaran-pembelajaran (P&P) sains lebih menarik.

11.6

PENGAJARAN BERASASKAN BUKU TEKS

Buku teks dan buku amali merupakan bahan utama dalam membantu murid memahami pembelajaran mereka. Namun begitu, bahan-bahan tersebut didapati terlalu padat dengan isi kandungan serta berbentuk preskriptif iaitu mengandungi langkah dan arahan bagi setiap prosedur dalam melakukan penyiasatan. Terdapat guru yang tidak dapat mengubahsuai kandungan bahan tersebut mengikut prinsip dan amalan IBSE.

CABARAN DALAM MELAKSANAKAN IBSE

73

11.7

MURID YANG LEMAH

Bagi guru yang mengajar kelas yang berprestasi rendah (kelas hujung), mereka selalunya menghadapi masalah tindak balas murid yang kurang memberangsangkan. Murid-murid dalam kumpulan ini menghadapi masalah dalam penulisan serta kurangnya rasa ingin tahu. Lazimnya, guru menggunakan pendekatan berpusatkan guru kepada kumpulan ini dimana guru hanya menjelaskan sesuatu konsep secara syarahan sahaja. Manakala, murid akan bertindak secara pasif dengan menerima apa sahaja yang disampaikan oleh guru.

11.8

KELAS YANG BESAR DAN PENGAWALAN KELAS

Bagi kelas daripada kalangan murid yang berprestasi sederhana pula, guru sering menghadapi masalah pengawalan kelas. Ini berlaku apabila murid terlalu teruja untuk melakukan aktiviti penyiasatan dalam kumpulan yang agak besar, terdiri melebihi lapan orang dalam satu kumpulan. Keadaan ini akan berlaku sekiranya terdapat lebih daripada 40 orang murid dalam kelas berkenaan. Sering juga berlaku dimana ada sebahagian murid yang cenderung menjadi pengikut tidak aktif dalam sesuatu kumpulan.

11.9

LATIHAN YANG MENCUKUPI SERTA SOKONGAN

Latihan yang mencukupi dan berterusan dalam IBSE serta pemantauan merupakan elemen penting dalam membantu pelaksanaan IBSE seperti yang dikehendaki.

Kesediaan semua pihak bagi meluangkan masa, tenaga dan kewangan merupakan faktor penting bagi kelangsungan pendekatan ini.

74

AKADEMI SAINS MALAYSIA

BAB 12

HALA TUJU PELAKSANAN IBSE MELALUI MODEL LAMAP

12.0

HALA TUJU PELAKSANAN IBSE MELALUI MODEL LAMAP

Berdasarkan hasil projek rintis ini, jelas bahawa IBSE jika dijalankan dengan baik dan mematuhi falsafah serta prosedur yang ditetapkan mampu menimbulkan minat murid terhadap sains serta meningkatkan prestasi mereka dalam peperiksaan. Ini akan dapat membantu usaha KPM dalam usaha mencari penyelesaian ke arah meningkatkan bilangan murid untuk mengambil mata pelajaran Sains di peringkat menengah kelak.

12.1

IBSE SEHALUAN DENGAN DASAR KPM

Pendekatan IBSE itu sendiri sebenarnya bukanlah sesuatu yang menyimpang daripada landasan yang telah disediakan oleh pihak KPM. Ini boleh dilihat dalam sukatan pelajaran sains yang memberi penekanan atas kemahiran berfikir. Murid dikehendaki terlibat secara aktif dalam P&P kerana IBSE bermaksud memperkukuhkan lagi inisiatif amalan pengajaran berasaskan KBAT yang telah dilaksanakan oleh pihak kepimpinan KPM. Pembelajaran berasaskan inkuiri (yang menjadi asas IBSE) dalam pembelajaran sains adalah pembangunan pemahaman pelajar melalui penggunaan kemahiran mental dan fizikal bagi mengumpul bukti mengenai alam semulajadi dan persekitaran. Dengan cara ini, pembelajaran adalah konsisten dengan pandangan moden, sifat dan aktiviti saintifik serta bagaimana pembelajaran terkini berlaku.

Pelajar belajar melalui pemahaman supaya pengetahuan mereka dapat digunapakai di samping mempelajari proses pembelajaran itu sendiri. Kedua-duanya adalah penting dalam pendidikan negara sekiranya rakyat celik saintifik diperlukan pada masa hadapan.

76

AKADEMI SAINS MALAYSIA

12.2

IBSE ADALAH PENDEKATAN P&P SAINS YANG KE HADAPAN

IBSE merupakan pendekatan P&P Sains yang ke hadapan kerana dapat menimbulkan motivasi, menarik minat serta keterujaan dalam pembelajaran sains. IBSE juga membantu meningkatkan kreativiti dalam kalangan murid dan juga guru.

Pembelajaran usaha sama memberikan peluang kepada murid untuk mengutarakan pandangan serta buah fikiran melalui penyiasatan mereka. Sementara guru pula akan sentiasa memberi tumpuan kepada pengajaran yang berpusatkan murid, melalui kreativiti dengan menggunakan pelbagai bahan sedia ada. IBSE juga boleh dilaksanakan tanpa memerlukan kos yang tinggi, kerana ianya hanya melibatkan peralatan sains sedia ada dan juga bahan kitar semula yang boleh dijadikan model dengan bantuan kreativiti guru dalam menyediakan bahan yang berkaitan.

Sains akan dapat menambahkan bilangan pelajar dalam aliran sains.

Pemupukan minat pelajar terhadap mata pelajaran Sains di peringkat sekolah rendah kini menjadi semakin penting, dalam usaha negara untuk mencapai tuntutan dasar 60:40 pelajar aliran sains: bukan aliran sains.

Peratusan terkini pelajar dalam aliran sains masih kurang iaitu cuma 30%.

Pertambahan bilangan murid yang berminat terhadap mata pelajaran

Ini juga selaras dengan dapatan ujian PISA (2009), yang menyatakan

Inisiatif ini juga sesuai dengan apa yang disarankan oleh Molly (1996) di mana pencapaian dan pengetahuan asas yang kukuh dalam kalangan murid sekolah rendah adalah penting sebagai penentu kepada kejayaan sebarang dasar diperingkat menengah dan membolehkan mereka mengikuti pengajian tinggi, kerana peranan pengetahuan lampau dalam membina kematangan dan kedewasaan seseorang (Lawson 1995; Mohamad Daud 1996; Piaget 1970).

HALATUJU PELAKSANAN IBSE MELALUI MODEL LAMAP

77

bahawa murid yang seronok mempelajari Sains akan memperoleh keputusan yang lebih baik. Dengan ini, pendekatan IBSE sewajarnya diberi perhatian demi mencorakkan pembangunan insan sebagai sumber manusia menjelang Wawasan 2020 dengan cabaran teknologi semasa, yang sangat bergantung kepada Sains.

Keputusan PISA 2012 telah menunjukkan kedudukan prestasi pencapaian Malaysia bagi mata pelajaran Sains, terletak pada kedudukan sepertiga bawah dalam

12.3

PEMBANGUNAN PROFESIONAL GURU YANG BERTERUSAN

Perubahan dari pendekatan tradisional kepada pendekatan IBSE mungkin memerlukan perubahan dalam pemahaman guru secara beransur-ansur tentang bagaimana kanak-kanak belajar dan juga sifat sains.

Ramai penyelidik telah mengenal pasti trajektori dalam kebimbangan guru-guru dalam melaksanakan pembaharuan dari kesedaran awal, melalui kebimbangan peribadi dan pengurusan, untuk memberikan tumpuan terhadap

78

kalangan negara-negara Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), dengan skor 420 (berbanding 501 skor purata OECD) dalam mata pelajaran Sains.

Ini adalah merupakan hasil daripada proses P&P yang selama ini dipraktikkan di Malaysia. Apa yang lebih membimbangkan adalah Malaysia terletak di bawah prestasi Vietnam dengan skor 508 dalam mata pelajaran Sains. Sewajarnya keputusan PISA 2012 ini menjadi titik tolak untuk negara menerima dan mempraktikkan pendekatan IBSE dalam proses P&P Sains agar prestasi yang lebih baik dapat dicapai.

AKADEMI SAINS MALAYSIA

kesan kepada pelajar dan juga semasa proses kerjasama dan penjelasan daripada inovasi. Namun kebanyakan input Program Pembangunan Profesional (PDP) mungkin terlalu ringkas untuk membawa guru jauh ke dalam siri perubahan. Kajian menunjukkan bahawa sekurang-kurangnya 60 jam PDP diperlukan bagi memantapkan lagi keupayaan dan keyakinan guru melaksanakan IBSE.

12.4

PEMBANGUNAN PROFESIONAL GURU YANG BERTERUSAN

Kreativti guru merupakan satu faktor penting dalam menentukan keberkesanan pendekatan IBSE. Guru yang kreatif dan yakin akan berjaya melaksanakan IBSE dan menjadikan mata pelajaran itu menarik walaupun menghadapi kekangan masa.

12.5

SOKONGAN PENTADBIR SEKOLAH DAN PIHAK YANG BERKEPENTINGAN

Projek rintis yang dibincangkan setakat ini menunjukkan IBSE memang boleh dilaksanakan. Persetujuan antara pihak ASM dan pihak sekolah untuk mengambil bahagian dalam projek rintis dan kerjasama yang diberikan sudah memadai untuk menjayakan projek rintis tersebut. Oleh itu dengan bidang kuasa, kemampuan dan keupayaan pihak KPM, IBSE dapat diperluaskan demi menyahut cabaran Wawasan 2020 untuk menjadikan Malaysia sebagai sebuah negara maju mengikut acuan kita sendiri.

Cabaran dan saingan dalam ekonomi baru dan persejagatan menuntut Malaysia untuk melaksanakan pembaharuan, antaranya menjelang 2020 (Mahathir 1991).

Pendidikan sains merupakan elemen cabaran keenam daripada sembilan cabaran Wawasan 2020, iaitu melibatkan pembentukan masyarakat saintifik yang inovatif dan memandang ke hadapan. Ia bukan sahaja sebagai pengguna kepada teknologi tetapi sebagai penyumbang kepada masyarakat saintifik dan teknologi pada masa hadapan.

Membawa perubahan dalam pengajaran mungkin memerlukan perubahan dalam dasar mengenai guru dan sekolah. Oleh itu, sokongan daripada pihak pentadbir sekolah adalah penting jika inovasi ingin dilaksanakan dengan betul. Perubahan akan berjaya sekiranya guru mengambil bahagian dalam menentukan keputusan dalam pelaksanaan proses pengajaran dalam bilik darjah. Bahan-bahan pengajaran di dalam bilik darjah terlalu mudah diserapkan ke dalam amalan yang sedia ada.

Guru perlu memberikan komitmen untuk berubah menghadapi pengaruh-pengaruh yang cuba mengekalkan status quo.

HALATUJU PELAKSANAN IBSE MELALUI MODEL LAMAP

79

BAB 13

BATASAN KAJIAN PENILAIAN DALAM PROJEK RINTIS

13.0

BATASAN KAJIAN PENILAIAN DALAM PROJEK RINTIS

Projek ini dilaksanakan atas komitmen pihak ASM untuk meningkatkan dan memperkukuhkan kualiti pendidikan Sains dan Matematik di dalam negara untuk sekolah rendah dan menengah.

Tiba masanya semua pihak yang berkepentingan menggembleng tenaga dan usaha ke arah mencapai objektif tersebut walaupun sebarang hasil pemantauan proses pemerhatian dalam kelas Sains tidak akan memberi sebarang kredit kepada guru berkenaan.

Namun demikian, kehadiran pemantau sedikit sebanyak masih dirasai sebagai yang asing kepada guru berkenaan. Oleh itu, tidak boleh dikatakan bahawa kehadiran pihak ASM dapat diterima sepenuhnya oleh pihak guru yang terlibat dalam projek rintis ini. Ini berlaku dalam situasi di mana pihak guru tidak bersedia dengan kelas yang hendak dipantau, walaupun kehadiran pemantau adalah berdasarkan jadual waktu yang telah diberikan oleh pihak sekolah.

Ada kalanya terdapat perubahan jadual waktu akibat aktiviti lain yang memerlukan penglibatan kelas yang hendak dipantau dalam proses pemerhatian kelas P&P.

BATASAN KAJIAN PENILAIAN DALAM PROJEK RINTIS

81

Pernah juga berlaku guru berkenaan perlu menghadiri tugas lain di luar sekolah.

Oleh itu pemantauan proses P&P tidak dapat dilaksanakan mengikut jadual seperti yang dirancang oleh pemantau. Ini disebabkan kehadiran pihak pemantau tidak dimaklumkan lebih awal, bagi memastikan guru berkenaan dapat melaksanakan proses P&P tanpa persediaan yang di luar jangka. Ini bagi memastikan guru berkenaan dapat melaksanakan IBSE atas kerelaan berasaskan kepentingan pendidikan sains.

Projek rintis ini dilaksanakan selama dua tahun, iaitu pada 2012, semasa murid-murid berada dalam Tahun 4 dan 2013, semasa murid menduduki Tahun 5.

Penempatan murid ke kelas Tahun 4, adalah berasaskan prestasi murid dalam ujian akhir tahun 2011, iaitu semasa menduduki Tahun 3. Oleh sebab kelas yang menjadi sampel projek rintis ini adalah terdiri daripada kelas yang berprestasi sederhana, sekali lagi berlaku keciciran apabila naik ke Tahun 5, yang menggunakan ujian akhir tahun Tahun 4 sebagai asas penempatan murid dalam tahun 5, 2013.

Walau bagaimanapun, pergerakan murid yang terlibat dalam keciciran adalah tidak ramai dan tidak menjejaskan analisis markah yang diperolehi. Oleh sebab projek ini merupakan kajian kes dan bilangan sekolah dan guru yang terlibat adalah kecil, maka pendekatan yang digunakan untuk membuat anรกlisis adalah berbentuk kualitatif.

82

AKADEMI SAINS MALAYSIA

BAB 14

KESIMPULAN DAN CADANGAN

14.0

KESIMPULAN DAN CADANGAN

Berdasarkan projek rintis yang telah dilaksanakan selama dua tahun di empat sekolah, dapat dirumuskan perkara-perkara berikut: • •

•

• • •

•

84

IBSE adalah satu langkah ke hadapan dalam P&P sains yang dilihat mampu mewujudkan motivasi, minat dan keterujaan dalam pembelajaran; IBSE mengembangkan pemikiran murid melalui penghujahan, hipotesis, merancang, menjalankan dan membuat kesimpulan akhir eksperimen serta komunikasi; IBSE adalah relevan dengan penekanan baru KPM terhadap pembangunan kemahiran berfikir aras tinggi juga sukatan pelajaran baru di dalam Kurikulum Standard Sekolah Rendah (KSSR); IBSE selaras dengan KSSR yang menyokong perkembangan bahasa melalui pembelajaran sains; IBSE menggalakkan pembangunan kemahiran insaniah melalui aktiviti kumpulan dan perbincangan; IBSE adalah satu pendekatan yang boleh dan mampu dilaksanakan, praktikal dan tidak memerlukan kos yang tinggi (dengan penggunaan bahan yang murah atau kitar semula); IBSE memberikan idea-idea inovatif untuk guru-guru melaksanakan pengajaran secara inkuiri;

AKADEMI SAINS MALAYSIA

• •

• • •

Guru-guru perlu mengikuti latihan peningkatan profesional yang berterusan, sekurang-kurangnya 60 jam bagi melaksanakan IBSE secara berkesan; Projek rintis IBSE perlu diteruskan di sekolah yang sama dan diperluaskan untuk melibatkan semua guru sains seluruh sekolah dan dimulakan pada tahun. Ini akan memberi peluang kepada murid membiasakan diri mereka dengan prosedur inkuiri; IBSE perlu diperluaskan kepada sekolah lain; IBSE perlu diberi penekanan dalam semua program latihan pengajaran sains; dan IBSE dapat membantu dalam pelaksanaan Pentaksiran Berasaskan Sekolah (PBS).

Dengan ini, adalah wajar jika pihak berwajib dapat menimbangkan perluasan pelaksanaan IBSE demi kepentingan kemajuan pendidikan sains yang masih terletak di sepertiga bawah negara-negara OECD sebagai mana yang dipaparkan dalam keputusan PISA 2013.

KESIMPULAN DAN CADANGAN

85

RUJUKAN Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan TIMMS-R 2000, Kuala Lumpur: Kementerian Pendidikan Malaysia.

Lau Shin Chai 2001, ‘Status Penguasaan Kemahiran Sains Sekolah Rendah Negeri Sarawak 2000’, dalam Konvensyen Guru-Guru Sains dan Matematik, Jabatan Pendidikan Sarawak, Kuching.

Lembaga Peperiksaan 1997, Sains: Panduan Penilaian Kerja Amali (PEKA), Kementerian Pendidikan Malaysia, Kuala Lumpur.

Pusat Perkembangan Kurikulum 1993, Huraian Sukatan Pelajaran Sains Sekolah Rendah. Kementerian Pendidikan Malaysia, Kuala Lumpur.

Rezba, Sprague, Fiel, Funk, Okey & Jaus 1995, Learning and Assessing Science Process Skills, Kendall/Hunt Publishing.

Sharifah Maimunah & Lewin, KM 1993, ‘Insights into Science Education: Planning and Policies in Malaysia’, dalam UNESCO, Paris.

Harlen, Wynne 2004, Evaluating Inquiry-Based Science Developments. University of Cambridge & The University of Bristol, UK. Zurida Ismail 1998, ‘Penguasaan Kemahiran Proses Sains Pelajar Sekolah Rendah dan Menengah’, Jurnal Kurikulum Pusat Perkembangan Kurikulum, Vol 1, No 1, pp.

109-120.

TIMSS, Grade 4 Released Items of Trend in International Mathematics and Science Study (TIMSS).

86

AKADEMI SAINS MALAYSIA

LAMPIRAN 1 Proses P&P Sains Senario 1 Kelas dijalankan dalam makmal sains sekolah. Guru memaklumkan kepada murid-murid tentang tajuk yang dipelajari, iaitu cahaya serta sedikit ulangkaji mengenai sifat cahaya. Guru mengemukakan soalan terbuka untuk merangsang murid-murid dengan pertanyaan, mengenai wayang kulit (Siapa tahu?). Murid-murid memberikan respon seperti permainan boneka di hadapan sumber cahaya yang menghasilkan bayang-bayang.

Seterusnya guru mengemukakan soalan, bagaimana bayang-bayang daripada boneka boleh diubah saiznya. Murid-murid diminta membuat siasatan sendiri dengan peralatan yang dibekalkan. Peralatan adalah lampu suluh, pembaris 30 cm, botol bekas pewarna bersaiz kecil (sebagai objek), getah pemadam (sebagai objek), kertas graf dan blok bongkah kayu. Murid melakukan penyiasatan secara kumpulan yang terdiri daripada lima hingga tujuh orang setiap kumpulan. Ada kumpulan yang melakarkan rajah permainan boneka dan bayang-bayang sebagai panduan melakukan penyiasatan yang dihadapi.

Semasa murid-murid berbincang dalam kumpulan bagaimana hendak melakukan siasatan, guru mengingatkan supaya murid-murid mengimbas kembali peringkat-peringkat yang perlu dalam melakukan penyiasatan, bermula dengan pernyataan masalah/tujuan, nama dan jenis pembolehubah, corak/hubungan pembolehubah, hipotesis, pemerhatian, ramalan, inferen dan kesimpulan.

Guru sentiasa membimbing dan membantu kumpulan yang memerlukannya dengan bergerak dari satu kumpulan ke kumpulan yang lain. Kemudian, setiap kumpulan diminta membentangkan dapatan siasatan mengikut kreativiti masing-masing. Antara yang dibentangkan adalah gambar rajah susunan peralatan yang digunakan untuk menghasilkan keputusan. Ada kumpulan yang menyediakan jadual jarak antara objek dengan skrin dan tinggi bayang-bayang. Tidak ketinggalan juga kumpulan yang membentangkan jarak lampu suluh dengan tinggi bayang-bayang.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

87

Guru meminta kelas merumuskan kesimpulan hasil penyiasatan dengan mengenal pasti setiap pembolehubah dan corak yang diperolehi daripada hubungan pembolehubah-pembolehubah yang berkaitan. Guru juga mengemukakan soalan sama ada dapatan siasatan menepati ramalan yang dibuat. Memandang masa tidak mencukupi, guru meminta setiap kumpulan menuliskan semua langkah dalam peringkat penyiasatan yang dilakukan sebagai kerja rumah dengan merujuk kepada sumber buku amali Sains dan buku teks Sains Tahun 5. Akhirnya, guru meminta murid mengemaskan semua peralatan yang digunakan sebelum meninggalkan makmal sains.

Senario 2 Kelas dijalankan di dalam makmal sains. Guru mengedarkan lembaran kerja yang diubahsuai daripada buku amali sains Tahun 5, mengenai tajuk cahaya. Guru menjelaskan sesi kali ini adalah untuk menyiasat faktor yang mengubah saiz bayang-bayang. Guru meminta setiap kumpulan melakukan penyiasatan berasaskan langkah-langkah seperti yang tertera dalam helai lembaran kerja yang telah disediakan. Semua peralatan yang diperlukan sebagaimana yang dinyatakan dalam lembaran kerja diletakkan di satu stesyen dan guru meminta setiap kumpulan mengambil satu set mengikut keperluan.

Guru juga meminta murid-murid merujuk buku amali dan buku teks atau bertanya kepada guru sekiranya kurang jelas bagaimana hendak melakukan penyiasatan.

Mereka meminta setiap kumpulan melengkapkan jadual hasil pemerhatian siasatan seperti mana yang terdapat dalam lembaran kerja. Semasa murid-murid melakukan penyiasatan dalam kumpulan, guru memantau aktiviti yang berjalan dalam kelas.

Setiap kumpulan kemudiannya diminta membentangkan hasil dapatan penyiasatannya, berdasarkan jadual yang telah dilengkapkan.

Guru kemudiannya akan bertanyakan kumpulan apakah hubungan dan corak pembolehubah-pembolehubah yang terlibat dalam siasatan mereka, sebagaimana yang lazim diperlukan dalam skema jawapan peperiksaan. Guru turut menjelaskan pembolehubaah yang dimalarkan (tetap) dan pembolehubah yang diubah/bergerak (diperhatikan). Akhirnya, mereka merumuskan dengan memberikan corak hubungan antara pembolehubah malar dan pembolehubah bergerak.

88

AKADEMI SAINS MALAYSIA

ULASAN Dua senario di atas adalah merupakan proses P&P yang terlibat dengan projek rintis IBSE. Kedua-dua senario berlaku di sekolah yang berlainan.

Walau bagaimanapun kedua-duanya mewakili kelas yang berprestasi sederhana. Dari segi pendekatan IBSE, didapati Senario 1 lebih menunjukkan kecenderungan ke arah menepati ciri-ciri pendekatan IBSE berbanding dengan Senario 2. Dalam Senario 1, guru memulakan dengan soalan yang ada kaitan dengan pengetahuan murid yang sedia ada, sebagai pernyataan masalah. Aktiviti penyiasatan murid adalah bermula daripada soalan yang menjurus ke arah penyiasatan. Sebaliknya, keadaan ini tidak berlaku dalam proses P&P Senario 2.

Dalam Senario 1, guru mengingatkan peringkat-peringkat yang perlu dalam melakukan penyiasatan, bermula dengan pernyataan masalah/tujuan, nama dan jenis pembolehubah, corak/hubungan pembolehubah, hipotesis, pemerhatian, ramalan, inferen dan kesimpulan. Manakala, dalam Senario 2, langkah-langkah penyiasatan telah disediakan dalam lembaran kerja. Pembentangan hasil penyiasatan di Senario 1 dilakukan mengikut kreativiti kumpulan di mana dalam Senario 2, pembentangan tertakluk kepada jadual sedia ada. Dalam Senario 1, pembelajaran lebih kepada berpusatkan murid dengan bimbingan guru yang berperanan sebagai fasilitator. Perbezaan yang ketara di antara Senario 1 dan Senario 2 ialah penyiasatan murid dilakukan tanpa adanya langkah-langkah penyiasatan yang sedia tertulis dalam Senario 1. Sebaliknya, mereka diminta untuk menulis setiap langkah sebagai kerja rumah melalui rujukan. Dalam Senario 2, guru lebih memberi penekanan kepada keperluan tuntutan skema peperiksaan, dengan menjelaskan hubungan/corak hubungan antara pembolehubah-pembolehubah berkaitan.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

89

LAMPIRAN 2 Proses P&P Sains

LAPORAN SESI LATIHAN DI SEAMEO RECSAM, PULAU PINANG 12-16 MAC 2012 Kursus yang direka khas bagi guru-guru sains ini telah disediakan oleh SEAMEO RECSAM Pulau Pinang, bagi memenuhi permintaan ASM melaksanakan projek rintis IBSE berasaskan model LAMAP. Kursus ini disediakan bagi membantu guru Sains dari sekolah rintis projek IBSE, mengembangkan kemahiran proses sains dalam usaha meningkatkan kebolehan penguasaan inkuiri di kalangan murid sekolah rendah. Sepanjang kursus ini yang dilaksanakan secara amali dan guna minda, di mana guru bukan sahaja dapat meningkatkan penguasaan kemahiran proses sains, malahan dapat juga melaksanakan eksperimen mudah yang dapat digunakan dalam proses pengajaran mereka apabila balik kelak.

Seperti yang dijelaskan dalam program kursus Expected Outcomes , para guru dapat memahami eksperimen dan pendidikan sains berasaskan inkuiri. Sesi selama dua jam ini dipenuhi dengan perbincangan mengenai bagaimana eksperimen yang sering dikaitkan dengan inkuiri dalam pendidikan sains. Seterusnya guru-guru diberi pendedahan mengenai kemahiran proses sains sebagaimana yang dinyatakan dalam Kurikulum Sains Sekolah Rendah. Para guru dapat meningkatkan kefahaman terhadap kemahiran proses sains tersebut daripada perbincangan dan amali yang dilaksanakan.

Dalam sesi â&#x20AC;&#x153;Assessing Studentsâ&#x20AC;&#x2122; Science Proses Skillâ&#x20AC;?, guru-guru diberi pendedahan ke atas beberapa kaedah untuk menilai perkembangan kemahiran proses sains di kalangan murid. Ini merupakan elemen penting dalam amalan proses P&P bagi memastikan setiap murid dapat menguasai setiap kemahiran proses sains yang dikehendaki oleh kurikulum. Sesi seterusnya, guru-guru berpeluang berbincang dan menerima pendedahan ke atas sokongan dan pengurusan dalam melakukan eksperimen sains. Mereka berpeluang untuk mengembangkan kaedah mengurus dan membantu murid melaksanakan eksperimen dengan lebih berkesan dan merasakan bahawa segala dapatan yang diperolehi adalah milik mereka. Selain daripada itu, para guru juga diberi pendedahan kepada pendekatan LAMAP untuk mengukuhkan kefahaman mereka tentang pendekatan yang digunakan dalam dalam

90

AKADEMI SAINS MALAYSIA

pengajaran. Di samping itu, mereka juga dapat membantu murid untuk meningkatkan kemahiran bertanya, merancang dan memulakan eksperimen, serta penyediakan laporan penyiasatan. Namun isu saiz kelas sering menjadi halangan kepada guru untuk melaksanakan P&P menggunakan kaedah inkuiri. Dalam sesi seterusnya, guru-guru berpeluang meneroka bagaimana untuk melaksanakan P&P menggunakan kaedah inkuiri dengan lebih berkesan. Dalam sesi ini, mereka akan dapat memanfaatkan perkongsian amalan terbaik semasa mengajar dalam kelas yang besar (ramai murid).

Sebelum daripada ini, guru-guru dalam sekolah yang mengajar mata pelajaran sains bagi tahun yang sama, bergerak seiring dalam penyediaan keperluan mengajar dari segi persediaan mengajar dan bahan eksperimen. Oleh itu sesi Lesson Study for Continuing Professional Development merupakan sesi yang sewajarnya dimanfaatkan. Dalam sesi ini, mereka dapat memahami prinsip kajian pelajaran sebagai salah satu cara pembangunan berterusan profesional. Mereka dapat berkongsi pengalaman dan saling melakukan pemerhatian dalam sesi pengajaran masing-masing. Seterusnya mereka akan dapat mengenal pasti kelemahan dan kekuatan proses P&P masing-masing. Hasilnya, mereka akan lebih terbuka kepada teguran membina daripada rakan sejawat mereka.

Penyediaan rancangan pelajaran bagi setiap sesi P&P merupakan salah satu elemen penting yang mesti ada bagi setiap guru. Dalam sesi Developing Lesson Plan, para guru dapat berpeluang merancang dan menyediakan rancangan mengajar berasaskan inkuiri yang memberi penekanan kepada pembangunan dan pengembangan kemahiran proses sains dalam kalangan murid. Malahan murid akan dapat meningkatkan kemahiran proses sains dalam sepanjang sesi pembelajarannya.

Secara keseluruhannya, kursus yang disediakan adalah memenuhi keperluan kepada persediaan guru-guru daripada sekolah projek rintis IBSE. Walaupun jumlah masa yang diperuntukan agak pendek dan tidak mencukupi, apa yang penting adalah peluang pendedahan dan pengalaman dalam sesi perbincangan yang melibatkan amali dan guna minda adalah sangat berharga. Guru-guru mengharapkan akan ada sambungan sesi kursus seperti ini pada masa akan datang.

Adalah diharapkan semua guru terlibat akan dapat memanfaatkan pengetahuan dan pengalaman yang diperolehi daripada kursus tersebut. Ini akan meningkatkan penguasaan kemahiran proses sains dan menjadikan murid lebih berminat dengan mata pelajaran Sains, seterusnya meningkatkan prestasi mereka.

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

91

LAMPIRAN 3 BORANG PEMANTAUAN KELAS Ciri-ciri yang diperhatikan 1

Rancangan Pelajaran

1.1

Rancangan pelajaran yang disediakan konsisten dengan objektif pembelajaran

1.2

Rancangan pelajaran mengikut adalah sistematik mengikut perkembangan

1.3

Rancangan pelajaran menggabungkan pelbagai aktiviti

1.4

Bahan pengajaran dirancang bagi membantu murid

1.5

Bahan pembelajaran yang digunakan tidak merbahaya dan selamat digunakan

1.6

Bahan pembelajaran sesuai dengan umur murid

2

Persekitaran Bilik Pembelajaran

2.1

Susunan ruang pembelajaran sesuai untuk melakukan aktiviti penyiasatan

2.2

Murid melibatkan diri dalam kerja kumpulan

2.3

Murid menjalankan siasatan secara kolaboratif

2.4

Setiap murid diberi peranan masing-masing untuk menjalankan siasatan

2.5

Murid mendengar antara satu sama lain dan menghormati pandangan yang lain

2.6

Guru menggalakkan murid memberikan pandangan mereka

2.7

Guru menggalakkan murid berinteraksi antara satu sama lain

2.8

Murid melibatkan diri secara aktif sepanjang penyiasatan dilakukan

3

Teknik dan Pendekatan digunakan dalam pembelajaran

3.1

Guru menghubungkaitkan pelajaran dengan pengalaman murid

3.2

Guru memotivasikan murid di permulaan pembelajaran

3.3

Guru menggalakkan murid memberi sebab dan menghubungkan apa yang telah dipelajari

92

AKADEMI SAINS MALAYSIA

Ulasan

BORANG PEMANTAUAN KELAS (sambungan...)

3 3.4

Rancangan Pelajaran (sambungan...)

Ulasan

Guru menggalakkan murid mengemukan pandangan mengenai hasil siasatan dan mencadangkan siasatan lanjutan

3.5

Murid berpeluang berkongsi idea sesama mereka

3.6

Murid berpeluang mereka bentuk penyiasatan yang hendak dilakukan

3.7

Murid melakukan siasatan mengikut langkah/ peringkat yang sebenarnya

3.8

Murid menggunakan bahasa/istilah yang sesuai untuk melakukan siasatan

3.9

Murid diberi peluang untuk menulis hasil siasatan secara berasingan

3.10

Nota murid menunjukkan proses inkuiri

3.11

Guru merumuskan pembelajaran dengan merujuk kembali kepada objektif pelajaran dan mengenalpasti kerja lanjutan berkaitan

4

Penaakulan dan Interaksi dalam kelas

4.1

Guru mengemukakan kepada individu

4.2

Guru mengemukakan soalan yang mencabar minda murid untuk berfikir

4.3

Guru mengemukan soalan yang menjurus kepada penyiasatan

4.4

Guru mengemukakan soalan yang boleh menjana fikiran murid untuk soalan lanjutan

4.5

Guru mengurus komunikasi dalam kelas bagi membantu murid menyusun idea mereka sehingga menjana idea secara kolektif

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

93

LAMPIRAN 4 SOALAN SOAL SELIDIK GURU (KUALITATIF) 1. Berapa kerapkah anda menggunakan IBSE berdasarkan pendekatan LAMAP? Sekali atau tiga kali seminggu?

2. Bolehkah anda katakan semua murid anda terlibat secara aktif dalam eksperimen yang dijalankan dalam kelas?

3. Bolehkan anda katakan semua murid anda berminat dalam pembelajaran sains bila anda menggunakan pendekatan LAMAP ?

4. Adakah anda dapati LAMAP menimbulkan sifat ingin tahu dalam diri murid?

5. Adakah anda dapati pendekatan LAMAP telah meningkatkan kemahiran menulis dan komunikasi murid?

6. Adakah sebarang perbezaan antara pendekatan LAMAP dengan pendekatan yang digunakan dalam buku teks? Sila nyatakan.

7. Adakah anda akan terus menggunakan pendekatan LAMAP untuk mengajar Sains pada tahun ini (2014) atau anda lebih suka menggunakan pendekatan yang anda telah gunakan sebelum ini??

8. Komen-komen anda yang lain, jika ada.

94

AKADEMI SAINS MALAYSIA

LAMPIRAN 5 ALAT REFLEKSI-DIRI GURU: PANDUAN KEPADA GURU Terlebih dahulu bagi pihak ASM, saya mengucapkan ribuan terima kasih atas kerjasama daripada semua pihak yang terlibat dengan Projek Rintis IBSE. Mereka terdiri daripada semua pentadbir sekolah yang dipilih dalam projek ini, kerana membenarkan guru-guru Sains berkenaan serta kelas-kelas tertentu melibatkan diri dalam projek ini. Bagi guru-guru sains yang terlibat ,mereka telah banyak berkorban masa, terutamanya untuk menghadiri kursus semasa cuti semester pada bulan Mac 2012 yang lepas. Di samping itu, mereka juga membenarkan kelas mereka menjadi subjek kepada projek rintis ini. Dengan ini adalah menjadi harapan saya selaku pengurus projek rintis ini, agar semua guru sains yang terlibat dapat membuat refleksi-diri ke atas proses pengajaran yang telah dilakukan sepanjang projek rintis ini. Ini dapat dilakukan dengan memberikan maklum balas sewajarnya ke atas soalan-soalan yang disediakan dalam alat refleksi-diri ini.

Fungsi utama alat ini ialah untuk merangsang refleksi tentang P&P yang telah berlaku dalam tempoh projek rintis. Walaupun mungkin tiada penilaian formal pembelajaran, ia adalah penting untuk memikirkan tentang peluang murid-murid untuk mengembangkan idea-idea awal mereka dan bergerak ke arah idea-idea yang lebih saintifik tentang objek fenomena yang mereka sedang siasat. i. Adakah terdapat bukti dalam apa yang murid katakan atau rekodkan idea ujian mereka dan membina sesuatu yang lebih baik menjelaskan apa yang mereka dapati? ii. Adakah mereka cuba untuk mengaplikasikan apa yang mereka dapati dengan lain-lain keadaan yang sama dan mengembangkan idea-idea yang lebih besar daripada yang kecil? iii. Adakah mereka mempunyai peluang untuk menggunakan kemahiran yang digunakan oleh ahli sains seperti mengemukakan soalan, membuat ramalan, mengumpul data, penaakulan, membuat kesimpulan dan membincangkan keputusan? iv. Kemudian, dalam mencerminkan proses pengajaran, adakah murid-murid digalakkan untuk melakukan perkara-perkara ini dalam pembelajaran mereka?

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

95

Diakui sukar untuk memperbaiki semua aspek pada masa yang sama melalui penilaian kendiri, oleh itu melihat butiran rekod aktiviti murid dan peranan guru-guru akan membantu refleksi ini. Semasa pelajaran atau urutan pelajaran di mana aktiviti berasaskan inkuiri dirancang, guru membuat pemerhatian dan mengumpulkan keterangan dalam kerja rutinnya dengan soalan-soalan refleksi ini dalam fikirannya.

Guru-guru diminta memberikan respon kepada soalan dalam Alat Refleksi-Diri ini sebagai ‘Ya’, ‘Tidak’ atau ‘Tidak Berkaitan (TB)’: • Ya, menunjukkan bahawa amalan-amalan yang berlaku dan ia relevan kepada konteks pemerhatian.

• Tidak, menunjukkan bahawa amalan tidak berlaku di semua atau jarang sekali, tetapi ia relevan dalam konteks pemerhatian.

• TB (Tidak berkaitan), menunjukkan bahawa amalan-amalan yang tidak relevan dalam konteks sesi pemerhatian.

Mungkin terdapat banyak sebab untuk memberi respon TB (Tidak Berkaitan).

Sebagai contoh: i. Perkara ini adalah tidak relevan dalam konteks sesi diperhati. Misalnya perkara 22-26, yang berkaitan pelaksanaan sesuatu rekabentuk eksperimen adalah hipotesis tetapi tidak menjalankan eksperimen sebenar. ii. Perkara ini adalah tidak relevan bagi murid-murid dari kumpulan umur yang diperhatikan. Misalnya, perkara 34-38, berkaitan rekod bertulis murid, tidak relevan untuk pelajar tadika.

96

AKADEMI SAINS MALAYSIA

ALAT REFLEKSI-DIRI GURU IBSE Respon Item

Nota Ya

1

Adakah anda bertanya soalan untuk mendedahkan dan menunjukkan minat dalam idea-idea murid?

2

Adakah anda membantu murid untuk meluahkan idea mereka dengan jelas?

3

Adakah anda memberi murid maklum balas positif tentang bagaimana untuk mengkaji semula atau mengambil idea-idea mereka selanjutnya?

4

Adakah anda menggalakkan murid untuk bertanya soalan?

5

Adakah anda membantu mereka merumuskan soalan yang produktif (yang menjurus ke arah penyiasatan)?

6

Adakah anda meminta mereka untuk membuat ramalan?

7

Adakah anda melibatkan mereka dalam merancang penyiasatan?

8

Adakah anda menggalakkan mereka mengembangkan penyiasatan yang sama dengan pembolehubah berlainan mengikut kesesuaian?

9

Adakah anda meminta mereka untuk menyemak keputusan atau pemerhatian mereka?

10

Adakah anda meminta mereka untuk menyimpan nota dan rekod keputusan secara sistematik?

11

Adakah anda bertanya kepada mereka untuk memberikan beberapa kesimpulan dari kerja-kerja mereka?

12

Adakah anda meminta mereka untuk memeriksa bahawa kesimpulan mereka telah konsisten dengan keputusan mereka?

Tidak

TB

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

97

ALAT REFLEKSI-DIRI GURU IBSE (sambungan...)

Respon Item

Nota Ya

98

13

Adakah anda meminta mereka untuk memeriksa bahawa kesimpulan mereka telah konsisten dengan ramalan mereka?

14

Adakah anda bertanya kepada mereka untuk berfikir sebab-sebab atau penjelasan untuk apa yang mereka dapati?

15

Adakah anda bertanya kepada mereka untuk mengenal pasti punca-punca kesilapan?

16

Adakah anda bertanya kepada mereka untuk mengenal pasti soalan lagi?

17

Adakah anda menggalakkan mereka untuk memikirkan tentang apa yang mereka dapati dan bagaimana mereka mendapatinya?

18

Adakah murid-murid bekerja pada soalan-soalan yang dikenal pasti sendiri, walaupun diperkenalkan oleh anda.

19

Adakah murid; membuat ramalan berdasarkan idea-idea mereka?

20

Adakah murid mengambil bahagian dalam perancangan penyiasatan?

21

Adakah murid-murid memasukkan penyiasatan yang sama dengan pembolehubah yang berlainan?

22

Adakah murid menjalankan penyiasatan sendiri?

23

Adakah murid mengumpul data menggunakan kaedah dan sumber yang sesuai kepada soalan siasatan?

24

Adakah data yang dikumpul membolehkan murid untuk menguji ramalan mereka?

AKADEMI SAINS MALAYSIA

Tidak

TB

ALAT REFLEKSI-DIRI GURU IBSE (sambungan...)

Respon Item

Nota Ya

25

Adakah murid mempertimbangkan keputusan mereka berhubung dengan soalan siasatan?

26

Adakah murid mencadangkan penjelasan untuk keputusan mereka?

27

Adakah murid membuat beberapa nota peribadi semasa kerja mereka?

28

Adakah murid bekerjasama dengan orang lain dalam kumpulan kerja?

29

Adakah murid melibatkan diri dalam kelas atau kumpulan perbincangan penyiasatan dan penjelasan mereka?

30

Adakah murid melaporkan kerja mereka dalam bentuk kepada seluruh kelas?

31

Adakah murid mendengar satu sama lain semasa membuat laporan?

32

Adakah murid bertindak balas antara satu sama lain semasa pelaporan?

33

Adakah murid membuat beberapa rekod apa yang mereka lakukan dan mendapati?

34

Adakah murid memasukkan dalam rekod mereka satu pernyataan yang jelas tentang pertanyaan atau masalah?

35

Adakah rekod murid menunjukkan apa data yang dikumpul dan bagaimana mereka telah dikumpul?

36

Adakah rekod pemerhatian murid dan data yang dikumpul secara sistematik?

37

Adakah murid-murid menunjukkan dalam rekod mereka sama ada keputusan sesuai dengan ramalan mereka?

38

Adakah murid-murid menyatakan kesimpulan dalam rekod mereka?

Tidak

TB

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

99

Soalan TIMSS yang telah diterjemah ke dalam Bahasa Melayu

100

AKADEMI SAINS MALAYSIA

102

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

103

104

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

105

106

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

107

108

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

109

110

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

111

112

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

113

114

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

115

116

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

117

118

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

119

120

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

121

122

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

123

124

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

125

126

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

127

128

AKADEMI SAINS MALAYSIA

DAPATAN DARIPADA PENILAIAN

129

130

AKADEMI SAINS MALAYSIA

Diterbitkan oleh:

AKADEMI SAINS MALAYSIA Tingkat 20, Menara Barat, MATRADE, Jalan Sultan Haji Ahmad Shah, Off Jalan Tuanku Abdul Halim, 50480 Kuala Lumpur, Malaysia Phone : +6 (03) 6203 0633 Fax : +6 (03) 6203 0634 admin@akademisains.gov.my

ISBN 978-983-2915-23-2

9 789832 915232