147456

Christa en Dirk LĂźling Hooggevoeligheid, een miskende gave

Christa en Dirk LĂźling

Hooggevoeligheid, een miskende gave Als hooggevoeligen teveel lasten dragen

Copyright © 2012 ASAPH-Verlag 2e druk 2015, herziene uitgave Originele titel: Lastentragen – die verkannte Gabe Oorspronkelijke uitgever: ASAPH-Verlag Vertaling: Marianne Martens Redactie: Ruben Fransen Omslag: joussenkarliczek, D-Schorndorf (Foto: © Konstiantyn/Fotolia.com) DTP: Jens Wirth Druk: cpi books Printed in the EC ISBN 978-3-940188-56-4 Bestelnr. 147456 Voor informatie over ons uitgebreide aanbod van Christelijke literatuur, muziek en veel andere artikelen, kunt u onze website raadplegen: www.asaph.eu Bijbelteksten komen uit de NBG (1951), tenzij anders aangegeven.

Inhoudsopgave Voorwoord door Dirk en Christa Lüling.................................. 7 Voorwoord door John Sandford................................................ 9 Voorwoord bij de Nederlandse uitgave....................................11 Inleiding..................................................................................... 13 1. Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen... 17 Algemene kenmerken............................................................ 17 Vragenlijst.............................................................................. 23 Voorbeelden uit het dagelijks leven....................................... 24 Leren leven met overstimulatie............................................. 29 2. Typerend levensverhaal van een hooggevoelige lastendrager... 39 Vanaf de conceptie tot aan de kleutertijd............................... 39 Hooggevoelige kinderen........................................................ 44 Hooggevoelig of ADHD?...................................................... 49 Rechtvaardigheidsgevoel....................................................... 51 Hooggevoelige tieners........................................................... 54 Tips voor ouders.................................................................... 57 3. Veel voorkomende problemen en levenshouding.............. 63 Overlevingsstrategieën.......................................................... 63 Verplichtingen en ‘innerlijke geloften’.................................. 65 Identiteitsproblemen en de zoektocht naar de roeping.......... 69 Teleurgesteld door de kerk, gemeente of parochie................ 73 4. Genezing en heling voor gewonde lastendragers.............. 77 Herwaardering van het verleden............................................ 78 Heling van geestelijke verwondingen.................................... 80

De aanklachten tegen God laten vallen................................. 81 Innerlijke genezing................................................................ 82 Welk ‘stempel’ draagt u?..........................................................85 De gave loslaten........................................................................86 De innerlijke verwarring oplossen............................................88

Behulpzame gebeden............................................................. 91

Gebed van een gewonde lastendrager......................................92 Gebed voor een lastendrager....................................................93

5. Als hooggevoelige lastendrager het dagelijks leven de baas worden..................................................................... 97 Discipline en verandering van levensstijl.............................. 97 Innerlijke grenzen stellen voor uzelf................................... 100 ‘Gedachten lezen’................................................................ 102 Symptomen juist interpreteren............................................. 104 Leven tussen onder- en overbelasting.................................. 106 De Bijbel met andere ogen lezen......................................... 107 Hooggevoelige medewerkers – een woord aan leidinggevenden.. 109 Hoe men zich als HGL gegarandeerd ongeliefd kan maken....111 6. Hooggevoelige lastendragers in het huwelijk...................113 Lasten waarnemen en uzelf beschermen..............................114 Als beide partners hooggevoelig zijn...................................116 Met de verschillen leren leven..............................................117 Stappen naar vrede in het huwelijk...................................... 122 7. Leven als gezegende HGL – uw roeping herkennen....... 125 Voorbede en gebedsbediening............................................. 127 De gave van onderscheiding van geesten............................ 130 Hooggevoeligen als geestelijk verzorgers........................... 132 Lofprijs en aanbidding......................................................... 136 Dienst van barmhartigheid................................................... 136 Gave van profetie................................................................. 138 Verduidelijking: omgang met indrukken/profetieën............ 140 Tips voor kerkgemeenten..................................................... 146 8. Als goede afsluiter ... een levensverhaal, dat men ook het eerst kan lezen........ 149 Literatuur, media, verdieping en toerusting, internet......... 157

Voorwoord door Dirk en Christa Lüling Als iemand ons van tevoren had gezegd dat ons boek zo succesvol zou worden, dan zouden we het niet geloofd hebben. De vele dankbare en enthousiaste reacties op het onderwerp hebben ons verrast en overweldigd. We horen van heel veel mensen: ‘Tijdens het lezen had ik vaak het gevoel dat je mijn leven beschreef,’ of ‘Ik kon vaak niet verder lezen, omdat ik zo moest huilen.’ Blijkbaar hebben we kunnen voorzien in een grote behoefte aan informatie over dit onderwerp, en beantwoorden we diepe levensvragen van vele mensen.

We zijn blij te zien dat de media steeds meer aandacht besteden aan hooggevoeligheid. Dit helpt hooggevoeligen om zich te bevrijden uit hun niche positie, en om zich te rehabiliteren in de maatschappij. De samenleving in het algemeen en de christelijke gemeenschap in het bijzonder mist een waardevolle en belangrijke bijdrage, als hooggevoeligen hun plaats niet kunnen innemen. Begrip en waardering voor hen is nodig zodat hun gaven ten bate van allen ingezet kunnen worden. Daarom hopen we dat niet alleen hooggevoelige mensen zich in dit onderwerp gaan verdiepen, maar dat iedereen dit gaat doen.

Gebaseerd op de vele gesprekken met hooggevoelige lastendragers die we ondertussen hebben gehad, zouden we enkele aspecten rondom het thema op dit moment duidelijker benadrukken, dan we bij het schrijven van dit boek hebben gedaan. Bijvoorbeeld de verschillende accenten die iemands hooggevoeligheid kan hebben (cognitief, empathisch, intuïtief), de relatie tussen hooggevoeligheid en trauma, en het gestalte geven aan een ontspannen dagelijks leven

8 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

voor hooggevoelige mensen. En om misverstanden te voorkomen, zouden we nu het woord hoogsensitief in plaats van het woord hooggevoelig gebruiken, omdat hooggevoelig als overgevoelig kan overkomen. Zo is het echter niet bedoeld.

Helaas horen we steeds weer dat mensen met hun hooggevoeligheid gaan ‘leuren’, en hun omgeving op de zenuwen werken door speciale aandacht op te eisen. Hiermee bewijzen ze echter noch zichzelf, noch hooggevoeligen in het algemeen een gunst. We verwijzen hierbij naar ons advies aan het eind van hoofdstuk 5: ‘Hoe men zich als HGL gegarandeerd ongeliefd kan maken’. Elaine Aron, de pionier op het onderwerp van hooggevoeligheid, lijkt soortgelijke ervaringen te hebben. Op de vraag of hooggevoeligen een bijzondere behandeling nodig zijn, antwoord ze: ‘Het zou een grote fout zijn om dat te geloven. Wie zijn hooggevoeligheid aanvoert als reden om met fluwelen handschoenen aangepakt te willen worden, heeft er niets van begrepen. Hooggevoeligheid is geen goedkoop excuus voor van alles’ (Psychologie heute, april 2012, pag. 38).

In onze seminars voor hooggevoelige lastendragers hebben we honderden nieuwsgierige deelnemers gezien. Steeds weer worden we erdoor getroffen wat voor fijne, maar helaas ook vaak verwonde mensen het zijn. In deze seminars raden we hooggevoelige lastendragers aan om hun hooggevoeligheid te aanvaarden, zich van hun negatieve ‘stempels’ te bevrijden en om uit verkeerde verwikkelingen en levenspatronen te stappen. De seminardagen worden vaak als zeer heilzaam en nuttig ervaren. Omdat we niet in staat zijn voldoende seminars te bieden, werken we aan een praktisch handboek voor zelfstudie en voor kleine groepen. Hierin werken we belangrijke thema’s dieper uit, en geven we instructie voor het omgaan met het leven als hooggevoelige, vanuit christelijk perspectief.

We wensen u vele verhelderende ‘aha-momenten’ bij het lezen!

Dirk en Christa Lüling Augustus 2012

Voorwoord door John Sandford Dit boek van Dirk en Christa Lüling over hooggevoelige lastendragers is zo praktisch en behulpzaam dat ik bij het lezen continue dacht: ‘Die of die zou het moeten lezen, zij of hij moet ik dit boek beslist geven …’

Het zou de redding kunnen zijn voor zoveel hooggevoeligen, in het bijzonder voor hooggevoelige lastendragers die normaal gesproken niet begrijpen waarom zij voelen wat ze voelen, en daaronder vanzelfsprekend lijden. Steeds opnieuw zullen de lezers uitroepen: ‘Dat ben ik!’ en ‘Waarom heb ik dat nog nooit gemerkt? Het zou me zoveel moeilijkheden bespaard hebben.’

En ook: ‘Dank U, God. Ik heb gebeden zoals voorgesteld is en ik voel me daadwerkelijk veel beter. Het doet me goed mezelf te begrijpen. Nu weet ik waarom ik zo anders ben dan anderen. En wat een opluchting om te weten dat ik uiteindelijk helemaal niet zoveel verschil van andere mensen – er zijn veel mensen zoals ik, en we hebben allemaal dezelfde problemen.’

En het beste is nog wel: Dirk en Christa maken duidelijk dat het bij lastendragen gaat om een wonderbare gave van God, die ingezet kan worden in de bediening en in voorbede. Goed begrepen en ingezet, door uw leven voor anderen neer te leggen (Galaten 6:2), wordt lastendragen een van de grootste en meest waardevolle diensten waaraan men zich kan toewijden. Als levensstijl in de praktijk gebracht, voert lastendragen ons van egocentrische zelfzucht naar de christelijke deugd voor anderen een zegen te zijn zonder het eigenbelang voorop te zetten.

10 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

Wie dit boek leest, zal niet alleen iemand worden die voor anderen leeft. Hij zal ook de heilige, brandende wens krijgen om andere hooggevoelige mensen – en ook de minder gevoelige – te helpen om de pijn en de wonden waaronder zo velen onnodig lijden te begrijpen, en om ervan bevrijd te worden (ook minder gevoelige mensen lijden, in het bijzonder als zij met een hooggevoelig persoon samenleven!). Het is zeer goed om bevrijd te worden van verwarring, en nog veel beter, om ook andere daarvan te kunnen bevrijden.

Dit boek moet u beslist aanschaffen. Het is levensveranderend.

John Sandford Auteur en medeoprichter van Elijah House Ministries

Voorwoord bij de Nederlandse uitgave In mijn werk als christelijk coach, DISC trainer en leidinggevende van onze gemeenschap, ontmoet ik steeds opnieuw mensen, die verstrikt lijken te zijn in een kleverig web van gebeurtenissen uit hun verleden. Hoeveel moeite zij ook doen, het lukt hen niet, uit zichzelf, zich te bevrijden uit de kleverige warboel. Integendeel, hoe meer zij trachten een nieuw leven op te bouwen zonder belasting en pijn, hoe meer zij zichzelf lijken te verstrikken.

Toen ik vorig jaar januari van een geestelijk begeleider dit boek cadeau kreeg, met daarbij het advies: ‘Lees het en vertaal het in het Nederlands’, had ik geen idee hoeveel persoonlijke overeenkomsten ik in dit boek zou vinden. En hoeveel oplossingen mij zouden worden aangereikt om niet enkel mijzelf, maar ook anderen, vanuit een christelijke visie, te kunnen helpen.

Het is beslist een voordeel een boek te vertalen met deze inhoud, enerzijds om deze teksten voor het Nederlandse en Vlaamse publiek toegankelijk te maken, maar anderzijds omdat het mij, door het vaak lezen van het boek, de gelegenheid gaf heel diep in de tekst te duiken en mij zo deze manier van begeleiding eigen te maken.

Pas nadat ik zelf, met behulp van mijn geestelijk begeleider en door het uitspreken van de gebeden uit hoofdstuk 4, heling en bevrijding gevonden had, kon ik me volledig gaan wijden aan het vertalen van dit boek. De uitspraak ‘waar je gestreden hebt, daar wordt je profeet’ is in dit geval zeker op mij van toepassing.

In de gemeenschap Johannesheerd staat persoonlijke relatie centraal – relatie met God de Vader en relatie met de naaste (vgl.

12 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

Lucas 10:27). Daarom is deze methode van geestelijke begeleiding en coaching geschikt om aan te bieden aan onze gasten. Vaak mensen die op zoek zijn naar een manier van leven die hen in staat stelt de zware lasten die zij dragen aan Jezus te geven. Om daadwerkelijk vergiffenis te ontvangen en zelf te leren dat vergiffenis schenken aan God de Vader mag worden overgelaten. Om op die manier hun leven nieuwe glans te geven, volledig christen en volledig leerling van Jezus te worden.

Marianne Martens Gemeenschap Johannesheerd, Zandberg (DR)

Inleiding Jaren geleden hoorden we tijdens een autorit de lezing ‘Heling van de verwonde lastendrager’ van John Sandford. Met de titel konden we op het eerste gezicht helemaal niets beginnen, maar het thema trok ons erg aan. Het gaf ons een nieuwe blik op een belangrijk deel van onze levens waar we steeds weer problemen ondervonden. Christa had het gevoel dat iemand haar persoonlijkheid goed beschreef, en voelde zich eindelijk begrepen. Toen zij aan het einde van de lezing het gebed uitsprak, beleefde ze ogenblikkelijk een vrijzetting van belasting. De persoonlijke gesprekken die wij later met John Sandford voerden, waarin hij ons de gave van het lastendragen nader heeft uitgelegd, hebben ons erg geholpen. Sinds die tijd hebben wij ons steeds weer met het thema beziggehouden en er nieuwe aspecten van ontdekt.

Als Christa nu in de Team.F-Seelsorgeschule een lezing geeft, krijgt ze erg veel bijval. Meer dan 80% van de studenten herkent zich in deze persoonlijkheidsbeschrijving, en voelt zich begrepen.

Ze zijn opgelucht dat zij hun waarnemingen, gevoeligheden en ervaringen beter kunnen begrijpen. Veel ervaringen waaraan zij verwondingen hebben overgehouden, zien zij nu in een ander licht.

Zoals gezegd kwamen wij met dit thema in aanraking door John en Paula Sandford, die als pioniers op het gebied van innerlijke genezing gelden. In de jaren negentig waren zij regelmatig bij ons als gastsprekers. Door hun seminars, hun boeken en onze vriendschap met hen kregen wij veel waardevolle input voor ons eigen leven en voor de geestelijke zorg van Team F. Pas vorig jaar ontdekten we de boeken van Elaine N. Aron, ‘Hoogsensitieve personen’, en Georg Parlow, ‘Zart besaitet’ (fijnbesnaard), waarin het fenomeen

14 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

van de hooggevoeligheid beschreven wordt. In deze boeken en op het internet vonden we veel informatie over hooggevoelige personen. Deze informatie bevestigde onze ervaringen en indrukken, en verbreedde onze horizon..

Veel hooggevoeligen zijn emotionele lastendragers, en een groot deel van hen heeft een zwaar verwonde ziel. Voor al deze mensen is dit boek bedoeld. De eigenschappen van de hooggevoeligheid beschrijven we alleen voor zover zij voor het begrip van het lastendragen noodzakelijk zijn. Daarom kan het zijn dat u zich in de beschrijving van hooggevoeligheid wel herkent, maar dat het thema lastendragen of heling van de verwonde ziel u niet zoveel zegt.

De behoefte aan informatie over het thema is groot, want volgens Elaine Aron is ongeveer een vijfde van alle mensen hooggevoelig. Hooggevoeligen zijn fijngevoelige mensen met een wonderbare gave. Jammer genoeg kunnen sommigen hun plaats in de huidige 24-uurseconomie niet vinden, omdat zij niet volgens algemeen erkende patronen functioneren. Zij voelen zich met hun waarnemingen, reacties en waarden onbegrepen en ‘op de een of andere manier anders’. Jammer genoeg worden zij daarin door hun omgeving met afwijzende en veroordelende reacties bevestigd. Door de ervaringen in hun levens hebben veel hooggevoeligen een laag zelfbeeld, en worden door onzekerheid geplaagd. Veel van hen ervaren ondefinieerbare geestelijke en lichamelijke pijnen, en velen worden vanwege hun waarnemingen gevoelsmatig en in gedachten snel in verwarring gebracht. Om nieuwe levensvreugde te krijgen hebben zij bevrijding van hun onbewuste lasten nodig en moeten ze geheeld worden van de verwondingen die zij tijdens hun leven hebben opgelopen. Als zij daarbij nog leren zich voor te veel indrukken te beschermen, kunnen zij in hun leven zeer constructief met hun gave omgaan.

Onze gemeenschap heeft hooggevoelige mensen nodig! Zij verdienen het om gezien en gerespecteerd te worden, en om een goede plaats in de samenleving in te nemen.

Onze uitleg berust grotendeels op eigen ervaringen en waarnemingen, aangevuld met voorbeelden van vrienden. Het is ons

Inleiding / 15

diepste verlangen om de ogen en oren van de lezer te openen om dit nog zo onbekende en verwaarloosde thema te begrijpen, en nog belangrijker, om de hooggevoelige mensen zelf te begrijpen.

Aanvullingen en reacties zien wij met vreugde tegemoet, omdat wij niet denken dat wij over dit thema alles al hebben ontdekt.

Wij willen al onze vrienden, die door hun persoonlijke bijdragen het thema in beeld hebben gebracht en dit boek daarmee mogelijk hebben gemaakt, hartelijk bedanken. Om hen en hun families te beschermen, hebben wij hun namen veranderd.

In dit boek vertelt Christa veel over haar eigen ervaringen – als de ‘ik’-vorm zonder verwijzing wordt gebruikt, zijn het haar persoonlijke ervaringen.

Dirk en Christa Lüling

Hoofdstuk 1

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen Algemene kenmerken Enige jaren geleden namen wij deel aan een grote christelijke conferentie. We waren vanwege een druk dagelijks leven behoorlijk moe, en hadden behoefte aan geestelijke verfrissing. Er waren goede geestelijke lezingen en verfrissende lofprijzing – een goede geestelijke, blije sfeer. Mijn man bloeide op en sprak met allerlei mensen, maar ik zat daar, tussen meer dan vijfduizend mensen, en zakte steeds dieper weg in mijn stoel. Uiteindelijk was ik compleet murw en zei ik tegen hem: ‘Dirk, ik moet weg hier! Ik word hier gek! Ik wil weg, ik krijg hier geen nieuwe energie, het gaat alleen maar slechter met me in plaats van beter.’

In die tijd had ik geen enkel idee wat er met me gebeurde. Ik dacht dat ik overspannen was en vond dat ik faalde. De sleutel voor deze verwarrende ervaring kreeg ik ongeveer twee jaar later, toen ik de lezing ‘Heling van de verwonde lastendrager’ van John Sandford hoorde. Toen ging bij mij een licht op en ik begreep dat ik een heel normaal mens ben, maar wel een uitgesproken hooggevoelige lastendrager. Als hooggevoelige lastendrager had ik tijdens de conferentie onbewust de noden en lasten van de andere deelnemers waargenomen, en deze zelfs als een uitgedroogde spons opgezogen.

18 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

Destijds wist ik niet hoe ik me daartegen kon beschermen of hoe ik die last kon afgeven. Ik leed hieronder, en maakte het nog erger door mezelf en mijn reacties en indrukken te veroordelen. Ik voelde me zo slecht over mezelf!

Tegenwoordig weet ik dat ik niet de enige ben die met dergelijke gevoelens te maken heeft. Heel veel mensen ervaren hetzelfde als ik. De meeste mensen praten er niet over, want ze weten uit ervaring dat hun manier van kijken en het opdoen van indrukken anders is dan dat van de ‘normale’ meerderheid, en dat ze waarschijnlijk niet begrepen zullen worden als ze erover praten. Voor mij was het zeer bevrijdend om erover te kunnen praten, mijn lastendragen als gave aan te nemen en mijn hooggevoeligheid te erkennen.

Ik heb bij mijzelf nog meer typische symptomen van deze gave ontdekt: in grote mensenmenigten merk ik bij mijzelf een innerlijke verwarring, een soort ‘nevel’ in mijn hoofd. Dat ervaar ik nu als iets normaals. Vaak herken ik aan een gezichtsuitdrukking hoe het met iemand gaat, voordat een woord gezegd is. Mensen vertellen mij vaak hun problemen, en leggen gemakkelijk hun hart voor me open.

Tijdens gesprekken in de geestelijke zorg bemerk ik heel duidelijk waar de persoon innerlijk staat, en ik kan hem dan behoedzaam verder helpen. Soms heb ik ook plotselinge ziekteverschijnselen of spanningen, zonder dat daarvoor een verklaarbare oorzaak aan te wijzen is. En net zo plotseling verdwijnen die symptomen weer.

Deze hoge sensibiliteit is de basis voor intuïtie, creativiteit, gevoeligheid, voor waarnemingen die zeer fijn te onderscheiden zijn, voor rijke ideeën en inlevende gesprekken. Veel mensen zijn in meer of mindere mate sensibel, maar bij hooggevoeligen is deze sensitiviteit zo uitgesproken aanwezig, dat men van een speciaal talent mag spreken. Elaine Aron, die het fenomeen hooggevoeligheid uitvoerig onderzocht heeft, zegt dat vijftien tot twintig procent van de wereldbevolking op grond van neurologische eigenschappen duidelijk meer sensibel is dan anderen. Dit percentage geldt overigens ook voor veel zoogdieren, bij wie men ook hooggevoeligheid kan waarnemen. Experts zeggen dat tussen de twintig procent van hooggevoeligen en de groep die zichzelf als ‘sensibel’ beschouwt,

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen / 19

een duidelijke afstand is. Deze meetbare afstand bevestigt dat het hierbij gaat om een bijzondere eigenschap of gave. De basis daarvan ligt in een bepaalde neurologische gesteldheid van de hersenen.

Deze gave heeft men of men heeft ze niet, net zoals iemand een muzikale, kunstzinnige of wiskundige gave heeft.

Elaine Aron gebruikt het begrip ‘hoog sensitieve personen’ als naam voor de mensen die deze gave hebben. Voor John en Paula Sandford is deze uitdrukking onbekend. Zij beschreven echter lang voor de publicaties van Elaine Aron onder de naam ‘lastendragers’ een bepaalde categorie van hooggevoeligen. De Sandfords kozen voor deze naam omdat zij bij zichzelf en bij vele andere mensen zagen dat zij, zonder daarvoor zelf te hebben gekozen, de innerlijke stemming en de lasten van andere mensen duidelijk konden waarnemen en deze vervolgens overnamen en droegen, alsof het hun eigen lasten waren. We zullen in onze uiteenzettingen een verschil maken tussen de algemene eigenschappen van hooggevoeligheid, die we in het eerste deel van dit boek behandelen, en de speciale eigenschappen van ‘hooggevoelige lastendragers’, waarop we daarna uitvoeriger zullen ingaan. Om de leesbaarheid te verhogen gebruiken we de afkorting HG voor hooggevoelige personen en HGL als het om hooggevoelige lastendragers gaat.

Hooggevoeligheid is er in verschillende versies, niet alleen in de versie van lastendrager. Hooggevoeligheid komt veel voor in technische, kunstzinnige en muzikale vakgebieden en in andere beroepen waar het vooral gaat om exacte waarneming, intuïtie en creativiteit, of waar gevraagd wordt naar een tactvolle en gevoelige omgang met mensen. Veel dichters, denkers, wetenschappers, kunstenaars, musici, filosofen, voorgangers, predikanten, artsen en rechters, waaronder veel Nobelprijswinnaars, zijn HG. Nogmaals: niet alle hooggevoelige mensen zijn tegelijkertijd ook lastendragers. Het dragen van lasten is slechts een gave tussen andere gaven. In veel culturen hebben hooggevoelige mensen als raadgever en adviseur veel aanzien. Navraag leerde dat in Japan, China en interessant genoeg ook in Zweden, hooggevoeligheid meer op waarde geschat wordt dan in andere landen. De Sandfords, die veel reizen, berichten dat bij natuurvolken de kennis over deze gave als vanzelfsprekend

20 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

wordt gezien. De meeste mensen in onze rationeel ingestelde westerse wereld kunnen echter niets met hooggevoeligheid beginnen.

In China worden hooggevoelige leerlingen met eerbied behandeld, maar in onze westerse leefwereld hebben zij dikwijls een zwaar leven. In onze cultuur heeft het begrip ‘hooggevoelig’ veel eerder een negatieve lading. Daarbij denkt men aan mensen die volkomen aan hun gevoel zijn uitgeleverd, en daarom het dagelijks leven niet goed aankunnen. Daardoor hebben HG in onze op concurrentie en winst gerichte maatschappij een zwaar leven. Hun gave is echter nodig, alleen al om de eenzijdige kijk op onze maatschappij in balans te houden.

Elaine Aron legt het geheel van deze verschillen zo uit: agressieve culturen domineren onze wereld en nemen steeds weer de leiding over als zij andere culturen ontmoeten. Maar als deze agressieve culturen en hun leiders lang willen overleven, hebben zij compensatie nodig van priesters, rechters en adviseurs. Deze zorgen met grote sensibiliteit voor het evenwicht tussen de partijen die de macht hebben. Een blik in de geschiedenis laat zien, dat in de gelukkigste en langst bestaande Indo-Germaanse rijken twee bevolkingsgroepen het regentschap vormden: de strijdende koningen en de priesterlijke raadgevers.1 Deze indeling met scheiding van de machten is tegenwoordig in de grondwetten van onze westerse democratieĂŤn verankerd en staat garant voor hun stabiliteit.

De hooggevoeligheid heeft in de instituties van onze staat een redelijke plaats gevonden, en hooggevoeligen zijn in veel beroepen zeer succesvol. Er bestaan niches waarin zij zich heel goed voelen en waarin zij zich goed kunnen ontwikkelen. Maar in het leven van alledag, in het samenleven met de meerderheid van de bevolking, op het kinderdagverblijf, op school, tijdens hun latere (beroeps) opleiding en op veel arbeidsplaatsen lijken hooggevoelige mensen niet zo goed in onze samenleving te passen. Veel HG ervaren in hun omgeving hun gave eerder als een last en zouden er graag van bevrijd willen worden. Zij proberen in alles met de anderen mee te komen en alles op dezelfde manier te doen. Maar daarmee ontkennen zij hun uniekheid en de wonderbare gave die zij van

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen / 21

God ontvingen. Ze zouden eigenlijk dankbaar mogen zijn voor hun goede intuïtie die hen en anderen voor zoveel fouten beschermt. Als hooggevoeligen leren hun gave en hun roeping goed te begrijpen en zich te onderscheiden, worden ze gewaardeerde medewerkers en zullen zij trouwe vrienden zijn. Als christenen kunnen ze een benijdenswaardig innige relatie met Jezus ontwikkelen en de Goddelijke wijsheid makkelijker opnemen dan andere mensen. Bij een gaventest zullen hooggevoeligen zich in de gebieden barmhartigheid, dienen, geven en geestelijke zorg terugvinden, want ze zijn sympathiek en zetten zich in om het leven voor anderen te verlichten. Veel hooggevoelige mensen zijn als geestelijk verzorger of als kinderverzorger actief. Ze voelen zich thuis in zorgende beroepen of beroepen waarin zij als specialisten hun exacte waarnemingen en fijngevoeligheid kunnen gebruiken.

Maar een gaventest kan ook ‘gave van profetie’ of ‘gave van kennis’ aangeven, omdat HG eenvoudig waarnemen wat in anderen omgaat, en zij kunnen op basis van hun intuïtie makkelijk problemen en meningsverschillen in groepen of organisaties opsporen. Wij zijn ervan overtuigd dat veel profetisch begaafde christenen hooggevoelig zijn. Hooggevoeligen hebben echter onderricht en hulp nodig, zodat hun gave zich gezond kan ontwikkelen. Hier komen wij later in dit boek nog uitvoerig op terug.

Het is opvallend dat veel hooggevoeligen al als kind, zelfs in een niet-christelijke omgeving, een diep verlangen naar God en Zijn wijsheid hebben, omdat er toch ‘Iemand’ moet zijn tot wie zij hun gebeden kunnen richten. Voor hen is de onzichtbare wereld van engelen en demonen een realiteit.

Het is zeer waarschijnlijk dat lastendragen, als een mogelijke uiting van hooggevoeligheid, veel voorkomt. In ons onderwijs in geestelijke zorg schat vaak zeventig tot negentig procent van de deelnemers zichzelf als hooggevoelige lastendrager in. Hoewel deze eigenschap vaak veel effect heeft op iemand, hebben weinig lastendragers uitleg gekregen over hun gave. Integendeel, ze werden om hun gave veroordeeld en door anderen als overspannen of een beetje vreemd gezien, en voelen zich zelf ook vaak zo. De meeste HGL vinden het moeilijk om zichzelf te accepteren en proberen hun

22 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

gave te negeren of op de een of andere manier te verstoppen. Het kan daadwerkelijk een last zijn om voortdurend mensen en stemmingen waar te nemen, en het is niet altijd makkelijk om hiermee om te gaan.

Als HGL moet u beslist weten hoe u de lasten van anderen kunt dragen zonder dat u daarbij teveel onder druk komt te staan, of zelfs schade kunt oplopen. Daarvoor is het echter nodig dat u eerst de functie van deze gave kent en de gave bewust aanneemt. U heeft ook heling van geestelijke verwondingen nodig. En daarna kunt u leren hoe u in het dagelijks leven mag omgaan met deze gave. Als u dit niet leert, bestaat het gevaar dat u emotioneel en lichamelijk steeds weer aan het eind van uw krachten komt. Ons voorbeeld voor de omgang met de gave is Jezus. Hij had een uiterst hooggevoelige geest, Hij diende met de gave en droeg de lasten van de mensen.

Maar Hij wist ook hoe Hij zich kon beschermen en stuurde soms mensen weg. Hij was nooit op eigen succes uit, maar trok zich graag in de eenzaamheid terug om ongestoord met zijn Vader samen te zijn en op krachten te komen.

Voordat we verder gaan willen we graag een onderscheid uitleggen. Ongeveer zeventig procent van de HGL heeft deze gave vanaf de geboorte. Anderen zijn in hun kindertijd emotioneel verwond of hebben traumatische ervaringen opgelopen, en zijn daardoor continue gespannen en alert geworden, en reageren overgevoelig.

Hun aangeleerde hooggevoeligheid is een ‘alarmsysteem’ dat hen voor nieuwe verwondingen moet waarschuwen en behoeden. Volgens Elaine Aron hoort ongeveer dertig procent van de HG in deze tweede groep thuis. Veel hooggevoeligen passen echter in beide categorieën. Als u bij beide groepen hoort, dan zult u merken dat u uw overgevoeligheid geleidelijk verliest als u uzelf beter tegen geestelijke spanningen leert beschermen. U zult dan in een relatie beter uzelf kunnen zijn en de goede kanten van de hooggevoeligheid leren waarderen. Meer hierover in hoofdstuk 4.

Als test om te ontdekken of en op welke manier u aangeboren hooggevoelig bent, heeft Elaine Aron de volgende vragenlijst ontwikkeld (www.hsperson.com).

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen / 23

Vragenlijst:

□ Ik ben me bewust van subtiele signalen in mijn omgeving □ Ik word beïnvloed door de stemmingen van anderen □ Ik ben nogal gevoelig voor pijn, ik merk pijn eerder op dan

anderen □ Tijdens drukke dagen merk ik dat ik behoefte heb om me terug te trekken in mijn bed, in een donkere kamer of op een andere plek waar ik ongestoord alleen kan zijn □ Ik ben bijzonder gevoelig voor cafeïne □ Ik raak gemakkelijk overprikkeld door dingen als fel licht, sterke geuren, grove weefsels (zoals ruwe wol) of harde sirenes □ Ik heb een rijke en complexe innerlijke belevingswereld □ Ik voel me niet op mijn gemak bij harde geluiden □ Ik kan diep geroerd raken door kunst en muziek □ Ik ben consciëntieus □ Ik schrik gemakkelijk □ Ik voel me opgejaagd als ik veel moet doen in korte tijd □ Als mensen zich in een fysieke omgeving niet prettig voelen, weet ik meestal wel wat er moet gebeuren om ze op hun gemak te stellen (door bijvoorbeeld het licht te dimmen of het meubilair te verplaatsen) □ Ik raak geïrriteerd als mensen proberen me te veel dingen tegelijk te laten doen □ Ik doe erg mijn best om te voorkomen dat ik fouten maak of dingen vergeet □ Ik kijk in principe niet naar gewelddadige films of tv-shows □ Ik voel me ongemakkelijk als er veel om me heen gebeurt □ Erge honger heeft een sterke invloed op mijn concentratievermogen of op mijn humeur □ Veranderingen in mijn leven brengen me van mijn stuk □ Ik heb een neus voor delicate geuren, smaken, geluiden en kunstwerken en geniet daarvan

24 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

□ Het vermijden van situaties die mij van streek maken of mij overbelasten heeft bij mij een hoge prioriteit □ Als ik met iemand moet concurreren of op mijn vingers word gekeken, word ik zo nerveus dat mijn prestaties veel minder zijn dan gewoonlijk □ Als kind werd ik door mijn ouders of leraren gevoelig of verlegen gevonden Als u 14 of meer punten hebt aangekruist, bent u waarschijnlijk een hooggevoelig persoon. Maar ook als een kleiner aantal zinnen heel sterk op u van toepassing is kan het zijn dat u hooggevoelig bent.

Deze lijst laat zien hoe hooggevoeligheid invloed kan uitoefenen op het dagelijks leven en hoe zij snel geïdentificeerd kan worden.

Alle genoemde herkenningspunten kunnen sterker of zwakker voorkomen, of zelfs geheel afwezig zijn. Daarnaast zijn er andere symptomen van hooggevoeligheid die sommige HG ook hebben.

Onze vijf kinderen zijn allemaal gevoelig, drie zelfs hooggevoelig.

Zij hebben veel dezelfde eigenschappen en symptomen, maar zij verschillen toch ook veel van elkaar. De meerderheid van de HG lijken introvert en stil te zijn. Deze mensen lijken voor de buitenwereld verlegen te zijn. Maar het zou verkeerd zijn om verlegenheid en hooggevoeligheid aan elkaar gelijk te stellen. Over het algemeen is HG bij introverte mensen makkelijker vast te stellen dan bij extraverte mensen, die over meer levensenergie beschikken en minder rust nodig hebben. Maar juist voor extroverte HG is het erg belangrijk te ontdekken of zij hooggevoelig zijn, en om deze gave vervolgens te accepteren.

Voorbeelden uit het dagelijks leven HG zijn meestal niet in staat intensieve indrukken snel een juiste plaats te geven, naast zich neer te leggen en met hun dagelijks werk door te gaan. Zij horen niet slechts één boodschap, maar nemen tegelijkertijd zoveel extra informatie op, dat het dagen of zelfs weken kan duren voor een verwarrende gebeurtenis een plaats krijgt. Zo’n gebeurtenis kan bijvoorbeeld een opmerking of grap van een vriend zijn, een uitspraak tijdens een vergadering of een verontrustende

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen / 25

ontmoeting. Hun gedachten blijven steeds maar weer terugkeren naar die gebeurtenis, en zij vinden het moeilijk om te bepalen hoe belangrijk de gebeurtenis is. Deze gesprekken worden innerlijk meegenomen en tijdens stille momenten werkt de hooggevoelige aan een oplossing. Ikzelf heb bijvoorbeeld na opwindende en drukke vergaderingen veel tijd en gesprekken nodig om een gebeurtenis emotioneel te verwerken, terwijl mijn man het voorval snel van zich afzet en in gedachten al bij het volgende project is.

Er zijn twee redenen waarom HG veel tijd nodig hebben om incidenten te verwerken. In de eerste plaats verzamelen ze onwillekeurig veel meer gegevens, en verwerken deze grondiger door gelijktijdig naar dwarsverbanden in opgeslagen herinneringen te zoeken. Ten tweede hebben ze een groot verantwoordelijkheidsgevoel voor datgene waarmee zij zich bezighouden. Als er iets belangrijkers tussen komt, slaan ze het tijdelijk op in het geheugen, om er dan later weer aandacht aan te schenken. Dat is voor niet-hooggevoeligen, die het voorval al lang hebben verwerkt en het vergeten zijn, onbegrijpelijk, en zo reageren zij dan ook. Als de onverwerkte gebeurtenissen zich opstapelen moet een HG ‘overwerken’. Dan voelt hij zich vermoeid en uitgeput, hoewel daarvoor geen aanleiding lijkt te zijn.

Hooggevoelige mensen zijn vaak goede waarnemers met een scherpe blik voor het essentiële. Op grond van hun uitgesproken waarnemingscapaciteit ontvangen zij meer informatie dan anderen.

Zij kunnen goed combineren en zijn onverslaanbaar als hun intuïtie zich met gezond verstand mengt. Sommigen worden door creatieve ideeën overspoeld, anderen minder. Ook levendige, intensieve dromen horen voor veel HG bij het dagelijks leven.

HG kunnen minder belast worden dan andere mensen. Het is opvallend hoe snel ze overgestimuleerd worden. De verhoogde gevoeligheid voor details berust op zwakkere filters in de waarneming en op een aanmerkelijk gevoeliger zenuwstelsel. In de hersenen bevindt zich een gebied dat als een filter werkt en dat beoordeelt welke zintuiglijke waarnemingen in de grote hersenen terecht komen en welke niet. Iedere seconde nemen onze zintuigen immens veel informatie op, maar slechts een klein deel daarvan bereikt ons

26 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

bewustzijn. Wat op dat moment niet relevant is wordt geblokkeerd, tenzij de impuls te sterk is. Het lijkt waarschijnlijk dat bij HG dit filter zwakker opgebouwd is, of dat de hersenen indrukken anders verwerken. Continu nemen hooggevoeligen meer indrukken op dan andere mensen, en zo wordt veel eerder een onaangename overstimulatie bereikt. Achtergrondgeluiden zoals straatrumoer, achtergrondmuziek, zachte gesprekken of zelfs een tikkende klok kunnen voor hen uitermate irriterend en lastig zijn, omdat zij die niet of slechts met moeite kunnen buitensluiten. Deze voortdurende ‘belastingen’ in het dagelijks leven stellen hun zenuwen op de proef.

Veel HG reageren ook zeer heftig op luide of onverwachte geluiden. De mensen om me heen laten me graag schrikken, en beleven plezier aan mijn heftige reactie. Hooggevoeligen verafschuwen harde muziek. Waarschijnlijk herinneren HG het zich ook, dat zij als kind het lawaai van de föhn of de stofzuigers vervelend vonden, om nog maar te zwijgen van het gekrijs van een boormachine.

Eén van onze kinderen is lange tijd bang geweest voor de grote vrachtwagens die met veel lawaai op straat voorbij reden. Voor HGkinderen is lawaai in de klas vaak onverdraaglijk. Het vermindert hun concentratie en hun leervaardigheid. Ze hebben ook vaak last van ‘kriebelende’ kleding. Luister alstublieft naar uw hooggevoelige kind, als het zegt: “Het doet pijn.” of “Het kriebelt.” Denkt u alstublieft niet dat u het moet ‘harden’ tegen deze overgevoeligheid van hun huid. Dat lukt niet, u zult uw kind alleen maar pijn doen.

Veel HG kinderen zijn ook erg gevoelig voor tocht of kou; het snel koud hebben is typisch voor veel HG. Het is normaal voor hooggevoeligen om anders op medicijnen te reageren dan andere mensen. Bij vele middelen, die over het algemeen goed te verdragen zijn, speelt hun maag-darmstelsel op.

Ik hoor zelf vaak bij de kleine groep mensen die last krijgt van de zeldzaam optredende bijwerkingen van een medicijn. De normale kalmeringsinjectie voor een chirurgische ingreep bijvoorbeeld, die alle andere mensen slaperig maakt, heeft bij mij de omgekeerde werking. Omdat ik mijn reacties inmiddels goed ken, waarschuw ik de arts vooraf. Sommige HG hebben maar een halve dosis van een pijnstiller nodig. Het is belangrijk voor HG om zelf te ontdek-

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen / 27

ken welke medicijnen zij niet verdragen, en om met hun arts over het effect van hun hooggevoeligheid te praten. Ook de pijngrens is bij veel HG lager. In het bijzonder van tand- en kiespijn hebben zij veel last. Sommigen kunnen er niet tegen om stevig vastgepakt te worden, dit doet hen simpelweg pijn. Of zij kunnen niet goed met honger omgaan, omdat ze dat als maagpijn ervaren.

Over het algemeen valt op dat HG veel behoefte hebben aan harmonie in hun relaties. Ruzie, in het bijzonder familieruzie, is voor alle HG een emotionele ramp; ze zullen het zoveel mogelijk vermijden. Bij ruzie met hun naaste verwanten verliezen hooggevoeligen hun emotionele zekerheid, die zij in hun leven zo dringend nodig hebben. Dus ze slikken liever hun commentaar in en verdragen onrecht om ruzie te vermijden. Dat is echter niet altijd verstandig, want voor een goede ontwikkeling van de persoonlijkheid is het noodzakelijk om zich te kunnen verweren. Hooggevoeligen moeten beslist leren dat zij grenzen mogen stellen en conflicten kunnen oplossen, zonder dat daardoor relaties breken en zonder dat iemand diep gekwetst wordt. Het is bijzonder belangrijk voor ouders om bij hun kinderen duidelijke grenzen aan te geven. Dat zal de kinderen niet beschadigen, maar juist emotionele zekerheid geven.

Veel HG ervaren het als lawaai of als schreeuwen, als hun partner bij een bepaald onderwerp zijn mening luid en duidelijk naar voren brengt. Dit is vooral zo als ze al vermoeid of gespannen zijn, of als het onderwerp heel belangrijk voor ze is. Wij hoorden van een jonge vrouw die haar rijexamen pas na de derde keer haalde, ondanks het feit dat ze het autorijden goed beheerste. Ze was zo gevoelig dat ze al instortte als de examinator op een zakelijke manier zijn aanwijzingen gaf en de atmosfeer in de auto door zijn aanwezigheid meer gespannen was dan tijdens de rijlessen.

Veel hooggevoeligen worden letterlijk sprakeloos in veeleisende of nieuwe situaties. Ondanks een goede voorbereiding zijn zij dan niet in staat hun zegje te doen of een lezing of voordracht te houden. Hun hoofd is simpelweg leeg: alles wat zij wilden zeggen is uitgewist. Dat kan zeer pijnlijk zijn, zeker bij een examen. Een voorbeeld daarvan is het leuke verhaal van Franciscus van Assisi,

28 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

die ongetwijfeld een HGL was. Hij moest op een dag voor de Paus en de kardinalen spreken. Zijn preek had hij goed uitgewerkt en uit zijn hoofd geleerd. Maar toen hij voor de kerkvorsten stond, kon hij geen woord uitbrengen. Hoe hij deze pijnlijke situatie oploste? In een biografie staat: ‘Toen riep Franciscus de Heer aan en vroeg om de genade van de Heilige Geest. En plotseling stroomden machtige woorden uit zijn mond, die de geest van de kerkvorsten tot inkeer opriepen en het werd voor iedereen duidelijk, dat het niet Franciscus was die sprak maar de Heilige Geest’ (bron onbekend).

Ik begrijp Franciscus heel goed, want ik heb dergelijke situaties vaak beleefd. Mijn werk bij Team.F brengt met zich mee dat ik lezingen moet geven. Dat doe ik graag, en ik kan ook vrijuit spreken, maar ik moet me wel altijd goed voorbereiden en absoluut zeker weten wat ik wil zeggen. De belangrijkste zinnen schrijf ik zelfs woord voor woord op. Ik weet dat de indrukken die op mij afkomen tijdens de lezing mij kunnen verwarren en verlammen. Dus moet ik er simpelweg zeker van zijn dat ik mijn tekst precies bij de hand heb, om daaraan vast te houden als mijn gedachten blokkeren. Maar als ik die horde genomen heb en mij op een groep heb ingesteld, kan ik vrijuit en met grote helderheid spreken. Omdat ik precies merk waar de toehoorders innerlijk ‘staan’, kan ik vaak spontane invallen gebruiken, die niet in mijn tekst staan. Ik merk dan vaak dat dit de mensen echt raakt.

Verhoogde gevoeligheid laat zich ook kenmerken door scherpe ogen en een zeer goede neus. HG kunnen intens van kunst en de schoonheid van natuur genieten, en het irriteert hen als kleuren of kledingstukken niet bij elkaar passen. Ook de fijnste en meest subtiele geuren nemen zij waar. Zij houden van speciale parfums, het eten moet precies goed gekruid zijn en mag niet aangebrand smaken.

Hooggevoeligen krijgen last van allergieën of zelfs van plotselinge en onverwachte misselijkheid als hun neus iets niet lekker vindt.

Ik ruik het bijvoorbeeld als onze afvalemmer al een tijdje niet geleegd is, of als frituurvet al wat ouder is. Dan vergaat mij de eetlust en reageer ik met walging. Ook op ongewone chemische stoffen, of bedompte lucht of zelfs de fijnste rookgeuren in kleding reageer ik.

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen / 29

Leren leven met overstimulatie Zoals al gezegd, is een bepaalde neurologische toestand van de hersenen de oorzaak van hooggevoeligheid. Men kan het zo uitdrukken: de hersenfunctie ‘informatiefilter’ is zwakker uitgevoerd.

Het gevoelige zenuwsysteem van de HG werkt als een groot radarscherm. Als gevolg daarvan nemen hooggevoeligen alle informatie en omgevingsimpulsen als door een versterker waar. Geluiden, klanken, beelden en kleuren, harmonie en disharmonie, stemmingen en gevoelens, ontmoetingen en gesprekken: alle normale levensimpulsen ervaren hooggevoeligen heviger, indringender en intensiever dan andere mensen, en als gevolg daarvan reageren zij heftiger dan anderen, en lijden hieronder.

Dat betekent dat hooggevoeligen constant aan een overbelasting van hun zintuigen zijn overgeleverd, waar ze mee moeten leren omgaan. Dat kost emotionele kracht en daardoor voelen HG zich veel sneller overvraagd, gestrest en uitgeput. Aan het einde van een inspannende dag kunnen hun energiereserves binnen enkele ogenblikken volledig uitgeput zijn. Dan overleven zij de avond slechts met moeite, of gaan heel vroeg slapen. Dat kan erg frustrerend zijn, vooral als een hooggevoelige iets leuks had gepland voor die avond. Zelfs een ontspannende activiteit zoals bioscoopbezoek of een gezellig bezoek van vrienden kan in zulke situaties voor HG teveel gevraagd zijn. Ze hebben dan simpelweg geen capaciteit meer om nieuwe indrukken op te nemen. Dat is voor hun omgeving vaak onbegrijpelijk en veroorzaakt ergernis, in het bijzonder bij hun echtgenoot of bij vrienden die zich op de gemeenschappelijke tijd hebben verheugd. Maar het helpt niets als de HG wordt overgehaald toch mee te doen. Men doet de hooggevoelige het grootste genoegen als men hem accepteert en met rust laat, of werk afneemt zodat hij even tijd kan nemen om te herstellen. Bij mij helpt het in zulke gevallen erg als ik me een half uur terugtrek, even ga liggen en mijn ogen sluit. Dan kan ik mijn emotionele batterij weer zover opladen, dat ik de rest van de dag fit ben.

Ieder mens kent de reactie op overbelasting of overstimulatie: men wil zich terugtrekken of weglopen en als dat niet gaat, wordt

30 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

men agressief. Ook ons lichaam reageert op een bepaalde manier als het overvraagd wordt en zendt waarschuwingssignalen uit.

Hooggevoeligen zouden hun signalen voor overbelasting en overvraging moeten leren kennen en hun boodschap leren verstaan.

Langer aanhoudende symptomen zijn een dringende waarschuwing om aan de levensstijl iets te veranderen, zodat het niet tot heviger uitval zoals burn-out of andere ziekten (bijvoorbeeld een hartinfarct) leidt. Typische waarschuwende lichaamsreacties zijn: een heftig opgewonden en onrustig gevoel, soms met versnelde hartslag; hevig transpireren; een verschrikte blik; blozen (in het gezicht en de hals); spierspanning in schouders en nek, of ook in de keel en kaak; problemen met in slaap vallen of met doorslapen. Vaak gaat dit alles gepaard met het gevoel overgeleverd en hulpeloos te zijn, verbonden met prikkelbaarheid, woede en verwarring.

Als HG zich willen ontspannen hebben zij absolute rust nodig.

Om emotioneel te kunnen ‘landen’ kunnen zij het beste in een andere wereld duiken. Om me te ontspannen lees ik graag een roman of kijk naar een goede film, liefst een detective van Agatha Christie: fictieve verhalen waarbij ik zeker weet dat aan het einde de booswicht gestraft wordt. Anders houd ik het niet vol. Bij een zeer spannend boek lees ik vaak het einde, zodat ik van de inhoud kan genieten. Ontspannen kan ik ook heel goed bij lachfilms. Maar documentaires en films over het Derde Rijk, oorlogen en echte geweldsscènes kan ik niet zien. Zelfs als het in een normale film te spannend wordt, of tijdens sportwedstrijden, verlaat ik de kamer.

Het wereldkampioenschap voetbal in 2006 bracht voor anderen veel plezier en kijkgenot, maar voor mij was het een kwelling.

Zeker wanneer het Duitse elftal moest spelen hield ik het niet vol.

De spanning was voor mij simpelweg te groot.

Andere hooggevoeligen hebben een hobby, doen aan sport of luisteren naar bepaalde muziek om zich te ontspannen. Ik kan ook goed tot rust komen bij een wandeling in het bos of bij licht werk in de tuin.

Over het algemeen zijn hooggevoeligen erg vriendelijke mensen, tenzij zij zichzelf hard en afstandelijk hebben gemaakt vanwege

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen / 31

geestelijke verwondingen. Zij kunnen goed luisteren en hebben een groot inlevingsvermogen. Voor mensen met problemen zijn hooggevoeligen een prima aanspreekpunt, en vaak zoeken zij een beroep waarin hun gave tot zijn recht komt. Ze helpen graag andere mensen, ook als zij daarvoor hun eigen interesses tijdelijk moeten negeren. Voortdurend bestaat het gevaar dat zij zich door anderen laten gebruiken of misbruiken.

Hun hartelijke en respectvolle inborst wordt jammer genoeg niet altijd op waarde geschat; vaak worden zij verkeerd begrepen of afgewezen, omdat zij ‘zo anders’ zijn. Vanwege hun bescheidenheid en terughoudendheid worden zij vaak onderschat. Hooggevoeligen zijn zeer kwetsbaar en vaak heeft men hen al verwond, en daarom trekken ze zich vaak terug uit veel sociale activiteiten. Hooggevoeligen hebben vaak geen grote vriendenkring, maar omringen zich liever met een klein aantal vaste en echt goede vrienden. Sommige hooggevoeligen zijn echter erg eenzaam.

Omdat de meeste HG zichzelf vanwege hun negatieve ervaringen ten onrechte minderwaardig en onzeker voelen, hebben zij moeite zichzelf te ‘verkopen’. Ze twijfelen aan hun vaardigheden, hechten geen waarde aan hun kunnen en verrichten vaak werk onder hun niveau. Zij laten zich nog liever uitbuiten, dan anderen te benadelen of iemand tot last te zijn. Als zij binnen een eenmanszaak hun beroep als geestelijk verzorger uitoefenen, hebben zij moeite om in hun eigen levensonderhoud te voorzien, zelfs als zij uitblinken in hun werk.

Door hun uitzonderlijk goede intuïtie zijn HG in staat zeer veel waar te nemen in groepen of grote gezelschappen: informatie die anderen ontgaat. Op die manier herkennen ze gevaren en trends, en kunnen zo verkeerde ontwikkelingen en beslissingen voorkomen.

Maar wie luistert er naar hen, of wie zal die invloedrijke taak aan hen toevertrouwen? Meestal vertrouwen de hooggevoeligen het zichzelf niet eens toe: hun gebrek aan zelfvertrouwen en het beeld dat zij van zichzelf hebben staat hen daarbij in de weg. Echter, tijdens een plotselinge crisis, als iedereen elkaar als verstijfd zit aan te staren, zijn het de hooggevoeligen die opstaan, de leiding

32 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

nemen, verstandig en bedachtzaam handelen en de crisis managen.

Daarna voelen ze zich volledig uitgeput, en vermoeien zichzelf nog meer door zich af te vragen of zij het niet nog beter hadden kunnen doen. Terwijl niemand het beter had kunnen doen!

Soms worden HG tegen hun zin in een leidende positie gedwongen. Men vertrouwt hen omdat zij de samenleving zo goed begrijpen, zo evenwichtig zijn en crises zo goed de baas kunnen. Zijn de HG innerlijk geheeld, dan kunnen zij deze opgave doorgaans goed vervullen. Maar zij zullen niet hun best doen om voor zichzelf een dergelijke positie te verwerven omdat ze weten dat zij daarvoor eigenlijk niet geschikt zijn. Het voortdurende verantwoordelijkheidsgevoel dat samengaat met een grote waarnemingskracht, en het voornemen eigenlijk niemand te willen kwetsen, zal bij hen binnen de kortste tijd een gevoel van falen veroorzaken. Hooggevoeligen kunnen met de soms tegenstrijdige eisen van een leiderspositie moeilijk omgaan. Het kost ze veel kracht, ze voelen zich leeg en diep ontevreden. Velen worden dan hard en autoritair om de situatie goed de baas te kunnen. Anderen geven het op en vluchten weg van hun positie en verantwoordelijkheid; een voor hun omgeving volkomen onbegrijpelijke reactie.

Hooggevoeligen zijn nu eenmaal geen geboren aanvoerders of strijdende koningen; zij ontplooien hun kwaliteiten liever op de achtergrond als priesterlijk raadgever.

Op dit punt wil ik graag kort over mijn favoriete persoon uit het Oude Testament spreken, namelijk over Josef, de op één na jongste zoon van Jacob. Met hem voel ik veel overeenkomsten, want hij heeft veel typische eigenschappen en een typisch levensverhaal voor hooggevoeligen. Josef was een buitenbeentje, het ‘zwarte schaap’ onder zijn broers. Hij droomde intensief en wist van tevoren wat er gebeuren ging. Maar hij handelde een beetje dom en bedierf het daarmee voor zichzelf bij zijn oudere broers. Om van hem af te komen verkochten de broers hem als slaaf naar Egypte. Daar werd Josef vanwege zijn hoge morele standaard afgewezen, en hij belandde zelfs in de gevangenis. Op het dieptepunt van zijn leven werd hij ‘gered’ door zijn profetische gave, die hem voor die tijd zoveel problemen had opgeleverd. Hij kreeg een hoge politieke

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen / 33

functie vanwege zijn wijsheid, een positie die hij voor zichzelf nooit had kunnen kiezen of gewild zou hebben. Hij werd de redder van het hele volk van Israël en van zijn familie. Aan het eind van het verhaal lezen we: ‘Zo troostte hij hen en stelde hij hen gerust’ (Genesis 50:21, NBV). Hooggevoelige lastendragers werpen zich graag op als redder, helper, trooster en vredestichter. En net als Josef hebben hooggevoeligen vaak iemand nodig, die herkent en erkent wat zij te bieden hebben en hen een positie geeft, waarin zij kunnen handelen voor het welzijn van anderen.

Het volgende persoonlijke verhaal beschrijft opnieuw enkele typische herkenningspunten van een HGL. Het werd door Martin geschreven. Martin is een man die van zichzelf nooit zou zeggen dat hij hooggevoelig is. Zijn gedrag is eerder doelgericht en zakelijk, dominant en nauwgezet in de DISC22 test. Voor zijn omgeving lijkt zo iemand vaak hard en afstandelijk, zeker niet gevoelig of meelevend.

Toen Christa op de laatste dag van de ‘geestelijke zorgweek’ over lastendragers sprak, dacht ik spontaan: ‘Eindelijk eens een thema dat mij niet aangaat, daar kan ik dus ontspannen naar luisteren.’ De andere onderwerpen hadden me al behoorlijk beziggehouden. Mijn vrouw is een klassieke lastendrager: zij lijdt met de mensen, leeft altijd mee met de zwakken en kan geen films met geweld bekijken. Ik kon mij niet voorstellen hoe het zou zijn om zo’n lastendrager te zijn, omdat ik eerder een aanleg voor dominantie en doelgerichtheid heb. En toch hadden sommige vragen ook op mij betrekking, en was ik aan het einde van de lezing een beetje verward omdat ik merkte dat het thema toch veel met mij te maken had.

Bijvoorbeeld wat betreft kunst en muziek. Ik houd van landschappen en ik houd van warme, mediterrane kleuren, en daarom houd ik veel van schilderijen. Een bezoek aan een kunstgalerie geeft me veel vreugde. Ik ben ook zelf weer begonnen met schilderen, wat voor mij een grote ontspanning is.

Muziek stimuleert mij enorm, in het bijzonder gevoelige ballades. Ik kan me met muziek echt laten ‘wegdragen’ en in een andere wereld onderduiken. Bij films ontroeren mij de emotionele scènes meestal zo, dat ik mijn ogen niet droog kan houden. Ook aanbidding en lofprijzing hebben een grote

34 / Hooggevoeligheid, een miskende gave betekenis voor mij. Ik voel dan Gods liefde en nabijheid heel intensief en kan het bijna niet geloven als anderen dat niet zo ervaren. Ik ben aan het leren om mensen die niet zo hooggevoelig zijn, niet geestelijk te veroordelen.

Daarnaast heb ik een grote behoefte aan rustpunten in mijn dagelijks leven. Ik kan aan vrolijke dingen meedoen, en ik geniet van gezelschap van vrienden en van feest vieren, maar daarna moet ik me echt even terugtrekken en afstand nemen.

Tot op de dag van vandaag kan ik niet lezen of me ergens op concentreren als er achtergrondgeluid te horen is. Zelfs aan de kraaiende haan van de buren erger ik me heel erg. Nu weet ik dat ik voor mezelf meer rusttijden moet inplannen.

Toen onze kinderen nog klein waren, ervoer ik de vakantietijd als zeer stressvol. In de vakantiehuizen die wij huurden, had ik zoveel last van de gewone speelgeluiden van mijn vier kinderen, dat ik vaak woedend werd en er spijt van had dat ik ooit met hen op vakantie was gegaan. Soms vond ik die innerlijke onrust en de woede zo verschrikkelijk dat ik geloofde dat ik demonisch belast was. Omdat ik zo vaak heftig en kwaad reageerde, ontstond een problematische relatie met mijn kinderen, die pas beter werd nadat ze de puberteit gepasseerd waren. Daar heb ik erg veel spijt van, want ik houd veel van hen. Het is voor mij afschrikwekkend hoe zeer een HGL anderen kan verwonden, zolang hij zijn gave nog niet goed begrijpt. Langzaam begin ik de samenhang tussen mijn hooggevoeligheid en deze drift te begrijpen, en dat helpt mij om mijn leven beter te ordenen.

Ook kan ik lasten bij anderen waarnemen. Bij vrienden kan ik zien hoe het met hen gaat, zonder hen dat te vragen. Dan heb ik heel sterk de behoefte om krachtig voor hen te bidden, zodat zij ogenblikkelijk genezen worden. Ik verlang naar meer autoriteit in gebed, zodat ik meer mensen kan helpen. Vaak omhels ik iemand en houd hem dicht tegen mij aan om uit te drukken: ‘Je bent geliefd. Je bent heel bijzonder. Je bent waardevol. Ik zie dat in je. Ik begrijp je.’ Bemoedigen, troosten, zegenen – dat zijn mijn grootste wensen in de geestelijke bediening. Maar ik leer steeds weer dat Jezus de Redder is, niet ik. Ik mag de lasten aan Hem geven, want zelf kan ik die niet dragen.

Daarnaast hoor ik Gods stem. Wanneer ik van binnen in balans ben en me niet verstoord voel, en niet gehinderd wordt

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen / 35 door een bewuste zonde, kan ik goed de tegenwoordigheid van God ingaan en zijn stem horen. Ik ontvang veel beelden en juist daarin ervaar ik Gods stem. Ik heb hiermee veel goede ervaringen opgedaan, die mij bevestigen dat ik deze gave echt heb. De mensen aan wie ik de indrukken doorgeef of voor wie ik bid, zijn vaak tot tranen toe geroerd. Eigenlijk zeg ik dan niets bijzonders, maar op de één of andere manier springt er een vonk over, die hen van binnen raakt. Ik merk waar een probleem ligt en welke stappen ik kan nemen om tot een oplossing te komen: dit ervaar ik als zeer nuttig in de geestelijke zorg.

Wat betreft de kerk en de godsdienst ben ik ook zeer gevoelig. Al bij de eerste tonen kan ik horen of lofprijzing uit het hart komt en eerlijk is of niet. Dat geldt ook voor preken. Het kan heel goed gebeuren dat ik het in een kerkdienst met oppervlakkig en onecht ‘gedoe’ niet kan uithouden en de dienst moet verlaten. Vroeger was dat voor mij zeer verwarrend en het leidde er meestal toe dat ik de mensen veroordeelde.

Vaak heb ik mijn kritiek bij mensen geuit en ik had bij velen de naam een ‘brombeer’ en een grote controleur te zijn. Dat ervoer ik als erg onrechtvaardig, en het maakte me verbitterd.

In dit gebied ervaar ik mijn hooggevoeligheid meer als een last dan als een gave.

In mijn vroegere gemeente waren veel mensen gekwetst, maar lieten niks merken. Er waren veel onopgeloste conflicten.

Maar alles werd onder het tapijt geveegd en men ging na een conflict eenvoudig op dezelfde manier verder, alsof er niets gebeurd was. Tijdens de diensten was er zoveel verdriet te voelen, dat ik het bijna niet kon uithouden. Een vriendin die ook lastendrager is, bevestigde dit met de woorden: ‘Ik ontplofte bijna.’ Mijn vrouw ervoer het op een manier alsof zij elk moment in huilen kon uitbarsten. En zo ging het met mij ook.

Uit dit soort situaties maak ik op dat emotionele verwondingen en zondig gedrag de demonen een goede ingang verlenen. Ik zou erg graag willen weten of hooggevoeligen een bijzonder gevoel voor geestelijke strijd hebben, en of ze door God met daarbij passende gaven worden toegerust, zoals met de gave van onderscheiding van geesten of de gave van wijsheid en woorden van kennis.

36 / Hooggevoeligheid, een miskende gave Wat heb ik geleerd? Eigenlijk wilde ik altijd sterk zijn, alles in eigen hand houden, en een John Wayne van het leven zijn.

Maar mijn hooggevoelige kant speelde telkens weer op. Ik ken hoogten en diepten, gevoelsschommelingen tot aan depressieve fasen toe. Ik heb geleerd om daarmee naar Jezus te gaan, en Zijn liefde en zijn geest in mijn hart te laten vloeien, zodat ik Zijn vrede en genezing kan ontvangen. Vroeger heb ik mijn gevoelige kant gehaat, omdat zij mij zo vaak in de weg stond. Ik had het gevoel dat mijn gaven en vaardigheden daardoor steeds weer in de verdrukking kwamen, of zelfs helemaal vernietigd werden.

Vroeger werd mij vaak verweten dat ik me te veel door mijn gevoelens liet leiden, en dat geloofde ik. Nu leer ik steeds meer mijn eigen gevoelens te onderscheiden van de ingevingen van de Heilige Geest. En ik weet dat het geen onzin is wat ik ervaar, ondanks het feit dat anderen het niet kunnen verifiëren.

Ik moet altijd goed mijn hart behoeden. Wanneer ik bijvoorbeeld na een zware dienst in de kerk of na een intensief gesprek verward en belast ben, moet ik snel in gebed gaan om de hele last af te werpen en om vrede en heling te bidden. Door het gebed en door het Woord van God word ik weer helder en rustig. Een belangrijk vers voor mij is Spreuken 4:23: ‘Behoed uw hart boven al wat te bewaren is, want daaruit zijn de oorsprongen des levens’. Dit vers begeleidt mij al sinds het begin van mijn helingsproces.

Een last is van mijn schouders gevallen sinds ik kennis over HGL heb. Ik heb met mijn hooggevoeligheid vrede gesloten en zie haar nu niet meer als een vloek, maar als een gave. Ik moet nog wel veel leren om goed met mijn hooggevoeligheid om te kunnen gaan. Ik voel me er nu veel zekerder bij om de dingen die ik aanvoel net zo veel op waarde te schatten als de dingen die voortkomen uit mijn logisch onderscheidingsvermogen. Bij allerlei soorten beslissingen, ook in mijn beroep, geef ik een net zo hoge waarde aan mijn geestelijke indrukken als aan het objectieve bewijs.

Dit verhaal laat ons onder andere zien dat er eerst een vooroordeel uit de weg moet worden geruimd als wij over gevoelige of hooggevoelige personen spreken. Veel mensen verbinden aan het begrip ‘hooggevoelig’ het cliché van een vrouw, een verlegen

Kenmerken en eigenschappen van hooggevoelige personen / 37

muurbloempje, of zij denken aan die oude tante die met haar overgevoeligheid de hele familie manipuleert. Maar op het gebied van de hooggevoeligheid is deze uitleg misleidend! Hooggevoeligheid komt zowel bij mannen als vrouwen even vaak voor, maar mannen verbergen hun hooggevoeligheid sneller, omdat zij deze als onmannelijk ervaren. Onze samenleving kent meisjes en vrouwen graag sensibiliteit toe, omdat hooggevoeligheid wordt gezien als vrouwelijke eigenschap. Van mannen wordt vaak kracht en doorzettingsvermogen verwacht. Onder deze hoge druk groeien hooggevoelige jongens op, en ze moeten maar zien hoe zij zich in de koude, harde schoolwereld redden met hun hooggevoeligheid.

Omdat deze jongens niet voldoen aan de verwachtingen en normen van de gemeenschap, ervaren zij in hun kindertijd en in hun jeugd veel onbegrip en afwijzing. Daardoor zijn ze veel erger gewond dan hooggevoelige meisjes. Mede daardoor zijn bij jongens de verwondingen vaak diep, en hebben zij vaker grote identiteitsproblemen.

Om maar niet op te vallen en om bij de groep te horen, hebben veel jongens zich al vanaf hun kindertijd voorzien van een pantser.

Zo kunnen ze reageren zoals de samenleving van hen verwacht.

Van binnen is er echter een continue worsteling gaande tussen hun innerlijke gevoeligheid en de uiterlijke rol die ze spelen. Meestal blijven deze jongens hun harde mannenrol spelen, omdat zij zich daarin zekerder voelen. Ik denk dat in deze groep veel mannen thuishoren die succesvol zijn in hun beroep, maar geen verantwoording voor hun gezin willen nemen. Ze zijn binnen het gezin bijvoorbeeld zeer zwijgzaam en willen helemaal hun eigen leven te leiden, of ze proberen het hele gezin strak onder controle te houden. In het voorbeeld van Martin wordt dat dilemma duidelijk. De mannen hebben niet alleen goede informatie over hun hooggevoeligheid nodig, maar ook genezing en begeleiding om met hun nieuw gevonden identiteit te leren omgaan. Op enkele vragen die Martin geformuleerd heeft, gaan we later in dit boek verder in.

Hooggevoeligheid is echter niet alleen herkenbaar in relaties.

Vooral bij mannen is een uitgesproken gevoel voor techniek een teken van hooggevoeligheid. Veel knutselaars en uitvinders zijn hoogbegaafd en hooggevoelig. Zij nemen de kleinste verandering

38 / Hooggevoeligheid, een miskende gave

waar en vinden door hun grote creativiteit oplossingen voor grote problemen. Het liefst werken zij alleen en ongestoord aan hun projecten. Veel Nobelprijswinnaars zijn hooggevoelige mensen. Hun gave heeft hen succesvol en beroemd gemaakt, maar ze houden er als HG niet van om in het middelpunt van de belangstelling te staan. Isaac Newton (1643–1727), die als één van de belangrijkste wetenschappers uit de geschiedenis wordt beschouwd, had alle kenmerken van een hooggevoelig persoon. Hij gold als verstrooid, had last van depressies en leefde in eenzaamheid; enkel gefocust op zijn wetenschappelijk onderzoek van natuurkunde, wiskunde en scheikunde.

1. Elaine Aron – Hoog sensitieve personen pag. 40 2. DISC is een persoonsanalyse die gedrag en communicatie in beeld brengt. Het DISC profiel wordt zowel door de schrijvers alsook door de vertaalster van dit boek ingezet bij coaching en geestelijke zorg.