ΕΠΟ 41 Σημειώσεις Φρόιντ

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr

,

Σίγκμουντ Φρόιντ 6/5/1856 – 23/9/1939

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Τι ήθελε να πετύχει ο Φρόιντ; Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε διάψευση της πίστης στην αέναη πρόοδο όπως αυτή συνδέθηκε με τα ιδανικά της νεωτερικότητας. Μια από τις σημαντικότερες κριτικές που ασκήθηκαν στο ορθολογικό υποκείμενο, ήταν αυτή του Φρόιντ, ο οποίος αντιπαρέθεσε στην κυριαρχία του ορθού λόγου, την ανακάλυψη του ασυνειδήτου, προκαλώντας μια επανάσταση στην τρόπο που ερμηνεύεται η ύπαρξη του ανθρώπου. Αυτή η επανάσταση, ωστόσο, έθεσε ερωτήματα κατά τρόπο που δεν είχαν τεθεί στο παρελθόν, και που έστρεψαν τον θεμελιωτή της ψυχανάλυσης στην αναζήτηση της σχέσης της υπόστασης του ατόμου μέσα στην κοινωνία. Αυτό πετυχαίνει μέσα από τη δεύτερη τοπική θεωρία για την ψυχή, η οποία συνδέει το άτομο με την κοινωνική του υπόσταση και διερευνά τη σχέση του με τον πολιτισμό. Η ανάλυση μέσα από την πραγμάτευση της δεύτερης τοπικής, εξετάζει το βασικό αξίωμα της φροϋδικής θέσης, ότι η μετοχή στον πολιτισμό αποτελεί αιτία δυσφορίας για το υποκείμενο.

Η θεωρία του Φρόιντ για τη ψυχή και ο ρόλος του Υπερεγώ Ο εβραϊκής καταγωγής Ζίγκμουντ Φρόιντ (1856-1939), βίωσε την κατάρρευση των αξιών της νεωτερικότητας στα χαρακώματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ήδη, όμως η ακαδημαϊκή του πορεία και οι σπουδές του στην ιατρική και κύρια στη νευροφυσιολογία, τον είχαν οδηγήσει στο ενδιαφέρον για τη μελέτη της προσωπικότητας του ατόμου μέσα από την ψυχή που θεωρούσε ότι μπορεί να μελετηθεί ως αυτόνομο όργανο. Η πίστη ότι το σύγχρονο υποκείμενο διέπεται από τον ορθό λόγο, και οι φιλελεύθερες ιδέες περί αυτοκαθορισμού και ελευθερίας της βούλησης, ή τα σοσιαλιστικά προτάγματα της ισότητας, δεν του αρκούσαν για να εξηγήσουν την πολυμορφία του ανθρώπινου κόσμου και της ζωής. Ο Φρόιντ εξετάζοντας τα συμπτώματα των νευρώσεων στην κοινωνία της Βιέννης, σύντομα κατέληξε ότι ο ψυχικός κόσμος του ανθρώπου, αποτελεί όργανο, το οποίο μπορεί να μελετηθεί επιστημονικά και να εξηγήσει συμπεριφορές που παρεκκλίνουν της ορθολογικής συμπεριφοράς. Έχοντας ως βάση τις μελέτες για την υστερία, την εμπειρία της ύπνωσης και της κουβεντοθεραπείας, ο Φρόυντ οδηγήθηκε στη επαναστατική διαπίστωση ότι το άτομο δεν είναι ένα αμιγώς ορθολογικό όν, δεν είναι κυρίαρχος στον ψυχικό του κόσμο, αλλά υπάρχει ένας χώρος ασυνείδητης επιθυμίας. Οι επιθυμίες κατά τον Φρόιντ αφορούν στην πρώτη πραγμάτευση που αφορά στη λίμπιντο η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με την αρχή

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr της αυτοσυντήρησης. Όπως ο Φρόιντ θα αναθεωρήσει τη χαρτογράφηση της ψυχής, αντίστοιχα θα αναθεωρήσει το ζήτημα των ενορμήσεων. Η Σημασία της Πρώτης Τοπικής Ως εκ τούτου το ψυχικό όργανο διακρίνεται σε τρεις τόπους με τον καθένα να λειτουργεί αυτόνομα: το συνειδητό, το προσυνειδητό και το ασυνείδητο. Αυτή η διάκριση αφορά στην πρώτη τοπική θεωρία του Φρόυντ για την ψυχή, όπως θεμελιώνεται στην Ερμηνεία των Ονείρων (1900). Το ασυνείδητο αποτελεί μια επανάσταση, καθώς όπως ο Κοπέρνικος συμπέρανε ότι η γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος, ή όπως ο Δαρβίνος κατέληξε ότι ο πίθηκος είναι πρόγονος του ανθρώπου, έτσι και ο Φρόιντ κατέρριψε την πίστη ότι η συνείδηση του ανθρώπου και η ορθολογικότητα είναι κυρίαρχη στην προσωπικότητα του ατόμου. Ένα μέρος μόνο της ψυχής είναι συνειδητό, ενώ το ασυνείδητο αποτελείται από απαγορευμένες και απωθημένες ιδέες που όμως επιδρούν στη συμπεριφορά. Στόχος επομένως της τοπικής θεωρίας είναι να γίνει κατανοητή η πολυπλοκότητα της ψυχικής λειτουργίας μέσα από τα συστατικά της μέρη. Ωστόσο ο Φρόυντ στο διάβημα του χρόνου έθεσε ακόμα ένα ερώτημα: εφόσον η ασυνείδητη επιθυμία καθοδηγεί τη συνείδηση, τότε ποια είναι η σχέση του ατόμου με το σύνολο, ένα ερώτημα που δεν μπορούσε να απαντηθεί με την πρώτη τοπική. Η πρόοδος της θεραπευτικής, αλλά και η ζοφερή πραγματικότητα του μεσοπολέμου συμβάλλουν σε μια επαναπραγμάτευση της θεωρίας του, με στόχο όχι τόσο την επιστημονική θεμελίωση της ψυχανάλυσης, αλλά τη σχέση του ανθρώπινου ψυχισμού με την εικόνα που έχει για τον εαυτό του, αλλά και για τη σχέση του ατόμου με τους γύρω του. Επακόλουθα, σταδιακά και ήδη από την πραγμάτευσή του για την τοτεμική κοινωνία και το οιδιπόδειο (1913), ο Φρόιντ εστιάζει στο ρόλο που κατέχουν οι ταυτίσεις του ατόμου στη συγκρότησή του, και κύρια πώς το άτομο διαμορφώνεται βάση ιδεωδών, θεσμών, πώς διαμορφώνει την εικόνα του εαυτού του.

Η αναδιατύπωση της Δεύτερης Τοπικής Αυτή η ανάγκη τον οδηγεί σε μια αναδιατύπωση στη δεύτερη τοπική θεωρία για την ψυχή, η οποία περιλαμβάνει τρεις θεσμούς ή θεσμικές και συγκεκριμένα, το Αυτό (Id) ως χώρο ενορμήσεων, το Εγώ ως σύστημα που προσπαθεί να εκπροσωπήσει το συμφέρον του συνόλου του ατόμου, αλλά και το Υπερεγώ, έναν κριτή και δικαστή που ορίζει τους φραγμούς και τις απαγορεύσεις στο άτομο.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Ειδικότερα, το Αυτό, αφορά, τον ενορμητικό πόλο της προσωπικότητας, το χώρο των ασυνείδητων ενορμήσεων αλλά και των απωθημένων. Εξάλλου, η μεγάλη διαφοροποίηση που συνοδεύει τη δεύτερη τοπική, είναι η αναθεώρηση του Φρόυντ σχετικά με τις ενορμήσεις και την ερμηνεία του για το πώς ο ψυχισμός του ανθρώπου έρχεται σε σύγκρουση με τον εαυτό του. Ο Φρόυντ επηρεασμένος ήδη από τις αρχικές αναζητήσεις του από τη μηχανική, θεωρούσε ότι ο ψυχισμός ενεργοποιείται από ενορμήσεις που καλούν σε δράση με σκοπό την εκτόνωση της ενέργειας. Οι αρχέγονες ενορμήσεις αφορούν στην αρχή της ηδονής, καθώς ο άνθρωπος αναζητά την ευχαρίστησή του άμεσα, αλλά υποτάσσεται στην αρχή της πραγματικότητας, η οποία τον εξαναγκάζει να καθυστερεί την ικανοποίηση αυτή. Αρχικά εστίαζε στην κινητήρια δύναμη της λίμπιντο, ως μια βιολογική εμπειρία ευχαρίστησης, ενώ στη συνέχεια προσέθεσε και την επιθετικότητα, ως συνέπεια του ενστίκτου του θανάτου, ως έμφυτες καταστροφικές ορμές, καταλήγοντας να διακρίνει τα ένστικτα σε ενορμήσεις για ζωή (Έρως) και για επιθετικότητα (Θάνατος). Το Εγώ είναι ο καβαλάρης που καλείται να προστατέψει το άτομο και να το υπερασπιστεί ως σύνολο, γεγονός που το καλεί να τιθασεύσει τις πρωτόγονες ορμές, και ως εκ τούτου να καταργήσει την αρχή της ηδονής, υποτάσσοντάς την στην αρχή της πραγματικότητας. Για αυτό και θεωρείται μηχανισμός άμυνας, καθώς προσπαθεί να ισορροπήσει την ενέργεια ανάμεσα στις σεξουαλικές και επιθετικές ενορμήσεις, και τις επιταγές του Υπερεγώ. Ως εκ τούτου το Εγώ διατηρεί ένα κομμάτι ασυνειδήτου, που αποτελεί και διαφοροποίηση από την πρώτη τοπική, καθιστώντας το ως τόπο που προσπαθεί να υποτάξει το Αυτό στην πραγματικότητα και να επιτύχει κυριαρχία στις ενορμήσεις. Το Υπερεγώ είναι ο αδέκαστος κριτής των κοινωνικών επιταγών, οι οποίες εσωτερικεύονται στο άτομο, μέσα από το Υπερεγώ των γονέων. Το παιδί δεν έχει ηθική, επιδιώκει την ηδονή, δεν διαμεσολαβείται από φραγμούς. Όμως οι γονείς μέσα από την αγάπη, αλλά κύρια μέσα από την τιμωρία, η οποία παίρνει τη μορφή της ανάκλησης της αγάπης, μαθαίνουν στο παιδί τα κοινωνικά όρια, καθιστώντας Υπερεγώ κληρονόμο του οιδιπόδειου. Το παιδί παραιτείται από το οιδιπόδειο πάθος και ταυτίζεται με την αυταρχική πατρική εικόνα, εσωτερικεύοντας την αυθεντία των γονέων. Η αυθεντία αυτή αφορά στο Υπερεγώ τους και όχι στους ίδιους, καθώς ο τρόπος που έχει σχηματιστεί το Υπερεγώ τους και που αφορά τον τρόπο ταύτισης, τις ηθικές και κοινωνικές νόρμες, κληροδοτείται στο Υπερεγώ του παιδιού. Έτσι το Υπερεγώ καθίσταται φορέας της παράδοσης, ένας θεματοφύλακας των αξιών του πολιτισμού και της ηθικής, καθώς στην πορεία της ζωής του εμπλουτίζεται από μεταγενέστερες κοινωνικές και πολιτισμικές απαιτήσεις.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Η κριτική του Φρόιντ στον πολιτισμό. Ο Φρόιντ θέτει ρητά ότι στόχος του κάθε ανθρώπου είναι η ευτυχία που με τη στενή έννοια σχετίζεται με την αρχή της ηδονής, καθώς το πρότυπο της είναι η σεξουαλική αγάπη. Ωστόσο, η δεύτερη τοπική ανέδειξε ότι το Εγώ αποτελεί ένα μηχανισμό άμυνας που καταστέλλει την αρχή της ηδονής, επομένως το άτομο δεν δύναται να επιδιώκει την ευτυχία μέσα στον πολιτισμό, παρά μόνο να επιζητά την απουσία πόνου και δυσαρέσκειας για τη μη πραγμάτωση της ηδονής. Ευτυχία, επομένως, καθίσταται η αποφυγή της οδύνης. Ο Φρόυντ εξηγεί μέσα από τη δεύτερη τοπική ότι πηγή δυσφορίας είναι οι θεσμοί της ζωής και το περιβάλλον που αποτελεί αιτία μεγάλου πόνου, καθώς αρνείται στο υποκείμενο τον κορεσμό των αναγκών. Ήδη από το 1913 στο έργο του Τοτέμ και Ταμπού είχε επιχειρήσει να διευρύνει τη ψυχαναλυτική του προσέγγιση περί οιδιπόδειου σε ένα ευρύτερο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο. Ο άνθρωπος στην προϊστορία, στη φυσική του κατάσταση βρίσκεται σε μια άγρια ελευθερία και ασυδοσία. Η πρωτόλεια μορφή οργάνωσης πολιτισμού, η τοτεμική κοινωνία, εκφράζει την ανάγκη της παραίτησης του ανθρώπου από τις ενορμήσεις και τα ένστικτα, και κύρια της αιμομιξίας και του φόνου. To οιδιπόδειο σύμπλεγμα που καταλήγει στο φόνο του πρωταρχικού πατέρα, αποτελεί την ουσία του πολιτισμού, καθώς αποτελεί τη βάση για τη ρύθμιση των κοινωνικών σχέσεων. Έτσι, ο έρωτας και η ανάγκη γίνονται οι γονείς του ανθρώπινου πολιτισμού. Επομένως, κεντρικό χαρακτηριστικό του πολιτισμού είναι ο τρόπος με τον οποίο ρυθμίζονται οι κοινωνικές σχέσεις, είτε αφορά το σεξ, είτε την εργασία, και εκφράζει τον τρόπο που επιβάλλεται η κοινότητα στο άτομο, καθιστώντας την πλειοψηφία ισχυρότερη από την ελεύθερη βούληση. Η ατομική ελευθερία επομένως δεν αποτελεί πολιτισμικό αγαθό αλλά αντίθετα περιορίζεται από την κοινότητα. Επιπλέον, το άτομο μεταβαίνει από την άγρια ελεύθερη κατάσταση, στην ενοποίηση με βάση τα κοινά χαρακτηριστικά, το οποίο σηματοδοτεί τη δύναμη της επιβολής της κοινότητας πάνω στο άτομο. Εκκινεί από το οιδιπόδειο αλλά συνεχίζεται με ολοένα και μεγαλύτερες απαιτήσεις παραίτησης, καθώς τάση κάθε πολιτισμού είναι να επιβιώσει και να επεκταθεί. Αυτό το ρόλο επιτελεί το Υπερεγώ που δημιουργεί τις ταυτίσεις και συνδέει το άτομο με το κοινωνία. Για τον Φρόυντ, σημαντική παράμετρο, εξάλλου, κατέχει το ζήτημα του λιμπιντικού κεφαλαίου που σωρεύεται, και το οποίο απαιτείται να εκτονωθεί. Η υποταγή της αρχής της ηδονής στην αρχή της πραγματικότητας, σημαίνει ότι το άτομο αναζητά μέσα για να αντιμετωπίσει τον πόνο και τη θύμηση του βίαιου περάσματος από τη φυσική κατάσταση στον πολιτισμό, όπως ενθυμείται το ασυνείδητο Επομένως, η αποσεξουαλικοποίηση και ο κατευνασμός των ενορμήσεων H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr του έρωτα και της επιθετικότητας, απαιτείται κατά τον Φρόυντ να εκτονωθούν σε δράση. Αυτή η δράση λαμβάνει τη μορφή της μετουσίωσης, όταν αποτελεί μια ενεργητική αμυντική στρατηγική, το οποίο σημαίνει ότι για να αποφύγει το άτομο την οδύνη της απώθησης, εκτονώνει την ενέργεια σε ένα σκοπό κοινωνικό, και άρα ο άνθρωπος δεν είναι θύμα, αλλά και θύτης, διαμορφωτής του πολιτισμού και της οδύνης. Επομένως, ο πολιτισμός για τον Φρόυντ είναι το σύνολο των επιτευγμάτων και των θεσμών που απομακρύνουν τον άνθρωπο και τον τρόπο ζωής του από τους ζωώδεις προγόνους, που προσφέρουν ασφάλεια στον άνθρωπο και ρυθμίζουν τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά με θυσία της ηδονής, διαδικασία που αποτελεί πολιτισμική ματαίωση (απώθηση, κ.λπ). Επομένως η μετουσίωση κατευθύνει τις δραστηριότητες σε όλες εκείνες τις δράσεις και τις αξίες που ωφελούν τον άνθρωπο όπως την προστασία από τη φύση. Κατά συνέπεια, η κοινωνία και τα μέτρα που ρυθμίζουν τις σχέσεις των ανθρώπων, όπως είναι οι θεσμοί της οικογένειας, του κράτους κ.λπ. καθίστανται πηγή πόνου για την ανθρώπινη ύπαρξη, η οποία θυσιάζει την ευτυχία για χάρη της ασφάλειας. Συνεπώς, η μετοχή σε οποιοδήποτε πολιτισμό, αποτελεί πηγή δυσφορίας για τον άνθρωπο. Δεν είναι τυχαίο επομένως, ότι πολλοί άνθρωποι δυσφορούν στον πολιτισμό. Όμως ο Φρόιντ δεν στρέφεται σε μια ρομαντική κριτική του σύγχρονου κόσμου, αλλά σε μια γενική κρίση που ταυτίζει όλους τους πολιτισμούς με την πολιτισμική ματαίωση. Ο άνθρωπος έχει δαμάσει σε μεγάλο βαθμό τη φύση, καταλήγοντας κατά τη φράση του ψυχαναλυτή να γίνει σχεδόν ο ίδιος θεός αλλά με τεχνητά μέλη Ωστόσο, ο άνθρωπος δεν δύναται να είναι ευτυχής. Η συνεχής επιδίωξη του πολιτισμού να συνδέει τους ανθρώπους σε μεγάλες ενότητες, απαιτεί συνεχή μετουσίωση των ορμών σε πολιτισμικές δραστηριότητες. Συνακόλουθα η πολιτιστική εξέλιξη συμπορεύεται από συνεχή θυσία, καθιστώντας τον πολιτισμό να λειτουργεί ως μια φυλή, ή τάξη που ασκεί καταπίεση σε μια άλλη. Αυτή την εχθρότητα, όμως, ο πολιτισμός δεν τη στρέφει εναντίον του αλλά την εσωτερικοποιεί μέσω του Υπερεγώ στον ίδιο τον άνθρωπο. Η επιθετικότητα εσωτερικεύεται και απευθύνεται στο ίδιο το Εγώ μέσα από το Υπερεγώ, μια σύγκρουση που δημιουργεί την ένοχη συνείδηση, φέρνοντας το άτομο σε αδιέξοδο. Η ορμική παραίτηση ως αποτέλεσμα του άγχους προς την εξουσία και ως φόβος της απώλειας της αγάπης οδηγεί σε ενοχή, γιατί δεν μπορεί η επιθυμία να κατασταλεί, μια γνώση που την έχει το Υπερεγώ. Η επιθετικότητα επομένως κατευθύνεται όχι σε άλλους, αλλά στρέφεται στον ίδιο τον εαυτό, μέσα από την ένοχη συνείδηση, μια διαδικασία με την οποία δαμάζει ο πολιτισμός την επιθετικότητα. Η ενοχή αποτελεί ένα μέσο για τον πολιτισμό να δημιουργεί μέσα από το Υπερεγώ όσο το δυνατόν μεγαλύτερες ταυτίσεις, πχ αναστρέφοντες τις σεξουαλικές σχέσεις σε φιλίες, και ενισχύοντας τους κοινοτικούς δεσμούς μέσα από ιδέες, όπως είναι η θρησκεία και η αγάπη του πλησίον.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr Ωστόσο, η θρησκεία ή οι πολιτικές ιδεολογίες, όπως είναι ο φιλελευθερισμός και ο σοσιαλισμός, ενώ προτάσσουν ιδέες όπως αγάπη, ελευθερία βούλησης, ισότητα, και δημιουργούν ισχυρές ταυτίσεις, ταυτόχρονα αποκλείουν τον Άλλο που δεν μπορεί να υπαχθεί στον καθολικό νόμο ενός Υπερεγώ. Καθώς το Υπερεγώ θέτει το όριο της συλλογικότητας, πάντα δημιουργείται ένας ξένος απέναντι σε αυτό, ένα στοιχείο που εξηγεί ολοκληρωτισμούς και εθνικισμούς. Εξάλλου, ο άνθρωπος για τον Φρόιντ, δεν είναι ένα αξιαγάπητο πράο πλάσμα, αλλά έχει σημαντική ορμική τάση για επιθετικότητα, που εξαναγκάζει τον πολιτισμό να επιβάλλεται στο άτομο, ειδάλλως η τάση για καταστροφή θα οδηγούσε τον ίδιο τον πολιτισμό σε καταστροφή. Επομένως, ιδέες ότι η ευτυχία είναι προϊόν συλλογικής διαπραγμάτευσης όπως η πίστη του κομμουνισμού ότι η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας θα οδηγήσει σε μια ευτυχισμένη κοινωνία, είναι πλάνη για τον Φρόιντ, ή όπως το θέτει η ψυχολογική της προϋπόθεση είναι αβάσιμη αυταπάτη . Ταυτόχρονα, ο Φρόιντ αναγνωρίζει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η καταπίεση του πολιτισμού τόσο μεγαλύτερος είναι ο φόβος της επιθετικότητας και άρα η ανάγκη προφύλαξης, όπως γίνεται στον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό που διακατέχεται από απαγορεύσεις. Αυτό καταδεικνύουν μια σειρά από κοινωνικές συμβάσεις όπως η μονογαμία, που εξυπηρετούν την πολιτιστική επέκταση και στρέφουν το άτομο σε αναπληρωματικές ικανοποιήσεις και σε αυθεντίες. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η προτεσταντική ηθική και η εξορθολογισμένη οικονομία, ή η πίστη στην ορθολογικότητα που είναι κυρίαρχη στο σύγχρονο κόσμο. Τον πόνο της πολιτισμικής ματαίωσης ο άνθρωπος τον αντιμετωπίζει μέσα από τις αναπληρωματικές ικανοποιήσεις. Όμως το ναρκισσιστικό Εγώ μέσα από μια έντονη τάση για αυτοσυντήρηση, οδηγεί τα άτομα σε ναρκισσιστικές μετουσιώσεις, που εστιάζουν ολοένα και περισσότερο σε ατομικότητα και σε ένα ανηλεές κυνήγι εξουσίας και κέρδους, ενώ συνάμα ο ίδιος ναρκισσισμός παρατηρείται σε έθνη ή και κόμματα και τάξεις που διαφοροποιούν τον ξένο. Επομένως, ο Φρόυντ στην ουσία στρέφει την ψυχανάλυση σε μια φιλοσοφική ανάγκη να ασκηθεί μια αμείλικτη κριτική πάνω στους όρους δημιουργίας του πολιτισμού και ρύθμισης των κοινωνικών σχέσεων. Μέσα από την κριτική μπορούμε να αποκαλύψουμε τις ατελείς συνθήκες του πολιτισμού και να διεκδικήσουμε το δίκαιο που μας ανήκει. Ο πολιτισμός αποτελεί προϊόν διαπραγμάτευσης του ατόμου, ρύθμισης των κοινωνικών σχέσεων, καθιστώντας τον άνθρωπο υπεύθυνο για τη δυσφορία που αισθάνεται μέσα σε αυτόν, αλλά κύρια για την εντεινόμενη αθλιότητά του. Για αυτό και η φροϋδική θεωρία θεωρείται αμείλικτη κριτική στον ίδιο τον πολιτισμό. Η δεύτερη τοπική αποτελεί μια θεωρητική αναζήτηση του Φρόιντ που εξετάζει τη σχέση του ατόμου με την κοινωνία, όπου διαπιστώνει ότι η επιβολή της H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr

Εκπαιδευτική Κοινότητα Ι arnos.gr κοινωνίας στο άτομο είναι αδυσώπητη. Ο άνθρωπος θυσιάζει την ευτυχία για την ασφάλεια, μια θυσία που τον φέρει σε αδιέξοδο μέσα από ενοχές και ναρκισσιστικές μετουσιώσεις. Η φροϋδική ανάλυση, επέδρασσε στον τρόπο που οι στοχαστές εξετάζουν τη νεωτερικότητα, παραμένοντας όμως και επίκαιρη στις μετανεωτερικές κοινωνίες, όπου το Υπερεγώ λογίζεται με όρους κατανάλωσης ύλης και ανθρώπων. Η φιλοσοφική διάσταση της ψυχανάλυσης, ως κριτικής του πολιτισμού που έθεσε ο Φρόιντ, ως εκ τούτου παραμένει ζωντανή, παρά το γεγονός ότι η ίδια έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον ως εργαλείο. Ωστόσο, η ανάλυση έδειξε πόσο επίκαιρο είναι, ο άνθρωπος του 21ου αιώνα να αναστοχαστεί για τον τρόπο με τον οποίο ρυθμίζει τις κοινωνικές του σχέσεις.

H Γνώση με τρόπο απλό και κατανοητό! Σολωμού 29 Αθήνα I τηλ: 210 38 22 157 I info@arnos.gr Ι www.arnos.gr