ΕΠΟ 32 Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών-Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Δύο Θεσμοί Διαμορφωτές του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα 229

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Εισαγωγή Άνοδος βιοτικού επιπέδου

Ίση συμμετοχή δύο φύλων σε παραγωγή διοίκηση κρατών

Ραγδαία ανάπτυξη παιδαγωγικής επιστήμης - υποστήριξη από αναπτυσσόμενες επιστήμες ψυχολογίας - κοινωνιολογίας

Ανάπτυξη επικοινωνιών

Δωρεάν παροχή εκπαίδευσης

Τα κράτη αντιμετώπισαν μεγάλα προβλήματα στην οργάνωση εκπαιδευτικών συστημάτων και αποτέλεσαν πεδίο διαμάχης για τους παιδαγωγούς

230

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Προσωπικότητες της εκπαίδευσης του 20ούαιώνα

Maria Montessori (1870-1952)

• Σχολεία: χώροι μαζικής αναπαραγωγής γνώσεων (τέλη 19ου αιώνα) • Μαθητές: παθητικοί δέκτες διαλέξεων δασκάλων • Νέοι στόχοι παιδείας: ελευθερία βούλησης, αυτονομία, συμμετοχική δράση • Μοντεσσόρι: παιδοκεντρική παιδαγωγική, με έμφαση σε αυτενέργεια, άτομο, ατομικές επιλογές • Ελεύθερη απασχόληση παιδιού • Συμβουλευτική αντί κατασταλτική παρέμβαση δασκάλου 231

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Προσωπικότητες της εκπαίδευσης του 20ούαιώνα • Kerschensteiner • Συνδυασμός πνευματικής εργασίας σχολείου ήθος κοινωνικής και επαγγελματικής ύπαρξης • Μαθητής: κοινωνικό ον • Σχολείο: χώρος πολιτειακής αγωγής • Ένταξη εργασίας στην σχολική εμπειρία (όπως στην παιδεία Ευσεβισμού, συντεχνιών κλ.)

• Στόχος: ανάπτυξη αυτενέργειας, θετικής διάθεσης για δουλειά • Καλλιέργεια εργασιακού ήθους • Απομάκρυνση από στεγνή, καταναγκαστική μάθηση • Dewey: η μάθηση προέρχεται από την πράξη

Georg Kerschensteiner (1854-1932)

232

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Προσωπικότητες της εκπαίδευσης του 20ούαιώνα

Jean Piaget (1896-1980)

• Piaget: το παιδί δεν είναι παθητικός δέκτης • Μέσω πράξης αφομοιώνει εξωτερικά ερεθίσματα και αναπτύσσει αυτενέργεια • Εξελικτικά στάδια διανόησης παιδιού ικανότητες αντίληψης και οργάνωσης κόσμου ανά στάδιο • Προφορική διδασκαλία: αναποτελεσματική • Μετατροπή αιθουσών σε εργαστήρια • Διαμόρφωση διδασκαλίας αντίστοιχα με στάδια εξέλιξης παιδιού • Κοινωνική αλληλεπίδραση - ώθηση στη διανοητική εξέλιξη 233

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Προσωπικότητες της εκπαίδευσης του 20ούαιώνα • Montessori, Kerschensteiner, Piaget: κοινές αρχές • Έμφαση σε αυτενέργεια, πρακτική αντί θεωρίας, ατομικότητα • Υιοθέτηση νέων παιδαγωγικών μεθόδων από σχολεία Αμερικής, Βρετανίας • Ίδρυση πειραματικών ή εναλλακτικών σχολείων - αποδέσμευση από κρατικά εκπαιδευτικά συστήματα (π.χ Bielefeld Γερμανία) • Απελευθέρωση μελέτης ψυχολογίας εφηβικής ηλικίας - ατομικής ψυχολογίας • Ώθηση στην παιδαγωγική επιστήμη

234

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Βρετανία • • • • • • • • • •

Διεύρυνση κρατικής υποχρεωτικής παιδείας σε όλες τις τάξεις Α’ Παγκόσμιος πόλεμος: καταλύτης για αίτημα παιδείας Κίνημα «δευτεροβάθμια παιδεία για όλους» Νόμος του 1918: δωρεάν - υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση για όλα τα παιδιά έως 15 ετών (Fisher) Οικονομική ανέχεια - αντιδράσεις Νόμος Butler: δωρεάν - υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση τριών τύπων για όλα τα παιδιά έως 15 ετών (1944) Γενικά σχολεία, τεχνικά σχολεία, πρότυπα σχολεία Αποτύπωση διαχωρισμού κοινωνικών τάξεων Εξάπλωση πολυκλαδικών δευτεροβάθμιων σχολείων (1964-1974) Ζήτημα ελέγχου γνώσης - εθνικών πολιτιστικών αξιών 235

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Γαλλία • • • • • • • • • •

Συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημα δύο ταχυτήτων Εταίροι Νέου Πανεπιστημίου: ζητούν δωρεάν καθολική παιδεία Κοινό σχολείο (1925) Κατάργηση διδάκτρων στα δευτεροβάθμια σχολεία Καθιέρωση υποχρεωτικής φοίτησης έως 14 ετών Μετατροπή ανώτερων πρωτοβάθμιων σχολείων σε σύγχρονα δευτεροβάθμια Αποδοχή ισότητας τεχνικής με κλασική - θεωρητική εκπαίδευση Φοίτηση σε τεχνικά σχολεία παράλληλα με εργασία βάσει αρχών Kerschensteiner Ευκαιρίες για εκπαίδευση ενηλίκων Κοινωνικές διαφορές: δεν εξαλείφονται 236

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Γερμανία • Άρτιο εκπαιδευτικό σύστημα (δημοκρατική περίοδος) • Σύνταγμα Βαϊμάρης: σύστημα δημόσιων σχολείων - οργανικό σύνολο (1919) • Μεσαία - ανώτερα δευτεροβάθμια σχολεία: επέκταση κοινού σχολείου • Κατάργηση διαχωρισμού τάξεων μόνο στο πρώτο στάδιο εκπαίδευσης • Ναζισμός: παιδεία λαμβάνει συγκεντρωτικό χαρακτήρα • Προσαρμογή στις επιταγές ναζιστικής ιδεολογίας • Κράτος: φορέας απόλυτων ιδεών

237

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Γερμανία • Μετά Β’ Παγκόσμιο πόλεμο: αποβολή ναζιστικών στοιχείων από παιδεία • Διαίρεση σε Ανατολική - Δυτική Γερμανία • Εκπαίδευση: δύο διαμετρικά αντίθετες πορείες • Δυτική Γερμανία: παιδεία στη δικαιοδοσία των ομοσπονδιακών κρατιδίων υπό υψηλή εποπτεία κράτους • Εφαρμογή εκπαιδευτικού συστήματος Βαϊμάρης • Διατήρηση κοινού σχολείου • Διαφορετική διάρκεια φοίτησης στα κρατίδια • Ποικίλα σχολεία για ενήλικες • Διακρίσεις ανάλογα με ικανότητες μαθητών αντιστοιχούν σε κοινωνικές διακρίσεις 238

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Γερμανία

Gymnasium pupils (1904)

• Σκοπός: εξάλειψη ναζιστικών στοιχείων εισαγωγή σοσιαλιστικού σοβιετικού συστήματος • Κατάργηση ιδιωτικών και θρησκευτικών σχολείων • Παιδεία υπό την ευθύνη του κράτους • Οργάνωση ενοποιημένου εκπαιδευτικού συστήματος • Διάρκεια υποχρεωτικής παιδείας: 12 έτη • Δευτεροβάθμια παιδεία: ακολουθεί το ενοποιημένο σχολείο 239

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Ιταλία • • • • • • • • • •

Εκπαιδευτική πολιτική φασισμού Καταπολέμηση αναλφαβητισμού Παιδεία υπό το κράτος(1911) Ίδρυση σχολείων Διεύρυνση χάσματος πλούσιου βορρά φτωχού νότου Ίδρυση λυκείου Liceo moderno Έμφαση σε φυσικές επιστήμες, μαθηματικά Διδασκαλία 2ης σύγχρονης γλώσσας Θεσμός λαϊκών πανεπιστημίων για ενήλικες Εκσυγχρονισμός της χώρας

Liceo school Florence

240

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Ιταλία

Giovanni Gentile (1875-1944)

• Περιεχόμενο παιδείας: από τεχνικό σε θεωρητικό (1922) • Διεύρυνση παιδείας • Giovanni Gentile: ενίσχυση δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με θεωρητικό περιεχόμενο • Αύξηση φοίτησης στα πρωτοβάθμια σχολεία στα 5 έτη • Συνέχεια σπουδών: άλλα 3 έτη • Συμπληρωματικά σχολεία γενικής παιδείας αντί κατώτερων τεχνικών σχολείων • Περίοδος φασισμού: 3 ρεύματα • Γυμνάσιο - λύκειο (κοινωνική ελίτ) • Τεχνικά σχολεία - ινστιτούτα (εμπορική μεσαία τάξη) • Κανονικά σχολεία (μέλλουσες δασκάλες) 241

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Ιταλία • Παράλληλο ρεύμα συμπληρωματικών σχολείων - δευτεροβάθμια εκπαίδευση • Αύξηση φοίτησης στα σχολεία για μέλλουσες δασκάλες • Καθιέρωση κρατικών εξετάσεων - με το πέρας δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης • Εξίσωση εκκλησιαστικών - κρατικών σχολείων • Θεμελίωση σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος • Αντικατάσταση συμπληρωματικών σχολείων από σχολεία προετοιμασίας (δεκαετία 1930) • Περιεχόμενο σπουδών: ριζικές αλλαγές • Θεωρητική κατεύθυνση - εισχώρηση φασιστικής ιδεολογίας

242

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Ιταλία • Μεσοπόλεμος: σταθεροποίηση παιδείας - επιβίωση σχεδόν όλο τον 20ο αιώνα • Πρώτα μεταπολεμικά χρόνια: χωρίς αλλαγές η παιδεία • Εξάλειψη φασιστικής ιδεολογίας • Συγχώνευση πρώτων τάξεων διαφόρων λυκείων σε πολυκλαδικό λυκείου, με υποχρεωτική φοίτηση (1962) • Μαζικοποίηση δευτεροβάθμιας παιδείας • Ελεύθερη είσοδος στα πανεπιστήμια (τέλη δεκαετίας 1960)

243

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Ρωσία - Σοβιετική Ένωση • • • • • • • •

• • •

Υποχρεωτική εκπαίδευση για παιδιά από 8 -11 ετών (20ός αιώνας) Εκπαίδευση υπό τον έλεγχο τσαρικού καθεστώτος Εκπαιδευτική πολιτική: 3 φάσεις (μετά Οκτωβριανή Επανάσταση) Πρώτη πειραματική περίοδος: η πιο φιλελεύθερη περίοδος (19171928) Υπέρ καθολικής υποχρεωτικής εκπαίδευσης Μη συγκεντρωτική οργάνωση παιδείας Ατομική ολοκλήρωση - αξιοποίηση δεξιοτήτων Αντικατάσταση πρωτοβάθμιων - δευτεροβάθμιων σχολείων από δωρεάν σχολεία υποχρεωτικής εκπαίδευσης Φοίτηση: 9 έτη (8 - 18ετών) Στόχος: εμφύτευση κομμουνιστικής ιδεολογίας Επέκταση εκπαιδευτικών δυνατοτήτων 244

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Ρωσία - Σοβιετική Ένωση

Rabfak School

• Έμφαση σε τεχνική παιδεία και πρακτική χρησιμότητα μαθημάτων • Διδασκαλία σε εργοστάσια και κοινότητα • Μέτρα για επιμόρφωση ενηλίκων • Ίδρυση σχολείων εργατών (Rabfaks) • Περιορισμός αναλφαβητισμού • Επιμορφωτική δράση Κόκκινου Στρατού • Σύνδεσμος στοιχειώδους εκπαίδευσης για αγροτικούς πληθυσμούς

245

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Ρωσία - Σοβιετική Ένωση • Δεύτερη περίοδος: συγκεντρωτικό σύστημα - υποταγή πολιτών στους στόχους σοβιετικού καθεστώτος (1928) • Σκοπός: δημιουργία νέας πολιτιστικής ελίτ, πιο αντιπροσωπευτικής για μάζες • Εκπαίδευση σε εργασία - σχολεία • Αντικατάσταση δασκάλων από μέλη κομμουνιστικού κόμματος • Δημιουργία ειδικών τεχνικών όλων των βαθμίδων • Εκπαίδευση μελών κόμματος • Εμφανής ανάγκη για γενική παιδεία (δεκαετία 1930) • Εκπαίδευση: τείνει προς παραδοσιακό τσαρικό μοντέλο • Εξαίρεση: υποχρεωτική διδασκαλία μαρξισμού - λενινισμού • Δίδακτρα σε δευτεροβάθμια σχολεία, πανεπιστήμια 246

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Ρωσία - Σοβιετική Ένωση • Μετά Β’ Παγκόσμιο πόλεμο: επαναφορά σοβιετικού μοντέλου επέκταση στις χώρες υπό Σοβιετική ένωση • Διδασκαλία ρωσικής γλώσσας - εκρωσισμός • Επί Χρούτσεφ: αύξηση ευκαιριών για μάθηση στα παιδιά κατώτερων τάξεων • Κατάργηση διδάκτρων • Υποχρεωτική εργασία μετά την δευτεροβάθμια εκπαίδευση • Αντίδραση ανώτερων κλιμακίων εξουσίας • Επί Μπρέσνιεφ: ενίσχυση εξειδίκευσης σε επαγγελματικά - τεχνικά σχολεία, ανώτερα τεχνικά ινστιτούτα • Γκορμπατσόφ: έμφαση στην αποκέντρωση εκπαιδευτικού συστήματος 247

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Πανεπιστήμια Ζήτηση για εκπαιδευμένους επιστήμονες Εδραίωση εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων Διεύρυνση πανεπιστημιακής εκπαίδευσης

• Διάδοση πανεπιστημιακής μόρφωσης • Συστηματοποίηση της γνώσης

• Επιστημονική έρευνα • Εξειδίκευση • Πανεπιστήμια: θεμελιώδεις θεσμοί εκσυγχρονισμού

248

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Βρετανία

Βρετανικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (1968)

• Ανέγερση νέων πανεπιστημίων • Στόχος: διεύρυνση ανώτατης εκπαίδευσης, κυρίως σε γυναίκες - παιδιά εργατικής τάξης • Ίδρυση τεχνολογικών πανεπιστημίων • Αναβάθμιση τεχνικών ινστιτούτων σε πολυτεχνία • Δημιουργία Ανοικτού Πανεπιστημίου (1969) • Επιβίωση παράδοσης ελιτισμού μέχρι τέλη 20ού αιώνα

249

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Γερμανία • Επί Χίτλερ: τα πανεπιστήμια παραδίνονται στον παραλογισμό του ολοκληρωτισμού • Απομάκρυνση Εβραίων καθηγητών • Ασφυκτικός έλεγχος καθηγητών • Υπαγόρευση αποτελεσμάτων επιστημονικών ερευνών • Επιβολή ρατσιστικής ιδεολογίας στο περιεχόμενο εκπαιδευτικής ύλης • Υποβάθμιση πανεπιστημίων

250

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Γερμανία • Μετά Β’ Παγκόσμιο πόλεμο: τα πανεπιστήμια διατηρούν αυταρχική δομή • Φοιτητικές εξεγέρσεις: περιορίζουν εξουσία καθηγητών (1960) • Προβλήματα στην δομή πανεπιστημιακών σπουδών - μακράς διάρκειας φοίτηση • Σύγκρουση αυταρχικού χαρακτήρα πανεπιστημίων φιλελευθεροποίηση κοινωνίας • Έλλειψη περιορισμών στην εισαγωγή φοιτητών στα πανεπιστήμια • Υψηλή ανεργία για πτυχιούχους • Φοιτητικό κίνημα με αίτημα τη φιλελευθεροποίηση της κοινωνίας (1960)

251

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Ρωσία • • • • • • • • • • • •

Αρχές 20ού αιώνα: πανεπιστήμια γίνονται κλειστοφοβικά Προσκόλληση φοιτητών στο τυπικό μέρος γνώσης Στόχος: θέση εργασίας στο γραφειοκρατικό σύστημα Γυναίκες: μόνο ακροάτριες Συμμετοχή γυναικών στις εξετάσεις (1905) Φοιτητικές εξεγέρσεις Υψηλό ακαδημαϊκό επίπεδο πανεπιστημίων (σε σχέση με Δύση) Μετά Ρωσική Επανάσταση: πανεπιστήμια δέχονται υποχρεωτικά τα 2/3 των φοιτητών από εργατική τάξη - αγρότες (ως 1932) Καταβολή διδάκτρων στην ανώτατη εκπαίδευση (1940) 794 ινστιτούτα ανώτερης εκπαίδευσης - 40 πανεπιστήμια Ρωσική γλώσσα στα πανεπιστήμια όλης της επικράτειας Τέλη 20ού αιώνα: ανώτατη παιδεία υπό ανασύσταση 252

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Ανακεφαλαίωση • Ραγδαία εξέλιξη παιδαγωγικής επιστήμης - ανάπτυξη ψυχολογίας κοινωνιολογίας (20ός αιώνας) • Παιδαγωγοί: σημασία αυτενέργειας - απελευθέρωση ατόμου μέσω παιδείας • Κοινός στόχος: διάδοση κρατικής, υποχρεωτικής, δωρεάν εκπαίδευσης • Θεσμικές - ιστορικές ιδιαιτερότητες καθορίζουν βαθμό εκπλήρωσης στόχου • Καταλυτικός παράγοντας: οι δύο Παγκόσμιοι πόλεμοι • Διατήρηση εκπαίδευσης δύο ταχυτήτων - συνέχιση ταξικών διακρίσεων • Ολοκληρωτισμός: διάλυση γερμανικού εκπαιδευτικού συστήματος • Ιταλικός φασισμός: καταπολέμηση αναλφαβητισμού • Δια βίου εκπαίδευση 253

Δύο Θεσμοί Διαμορφωτές του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού

Εξεταστική 2014-2015

Εξεταστική 2014-2015

Ερώτηση • Να παρουσιάσετε τους εκπροσώπους και το περιεχόμενο δύο σημαντικών παιδαγωγικών θεωριών του εικοστού αιώνα

255

Εξεταστική 2014-2015

Ερώτηση • Κατά τον 20ό αιώνα, η εκπαίδευση έγινε ένα από τα κυριότερα εργαλεία των κυβερνήσεων για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Ποιες κοινωνικές ωφέλειες και ποια προβλήματα προέκυψαν από αυτή την εξέλιξη; (Θέμα εξετάσεων 2004-2005)

256

Εξεταστική 2014-2015

Ερώτηση • Θέμα: «Να σκιαγραφήσετε τα αίτια και τους στόχους της εδραίωσης της τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης στην Ευρώπη του 20ου αιώνα. Να παρουσιάσετε το παράδειγμα μιας χώρας»

257

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Ευρύτερο κοινωνικο-πολιτικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο ανάπτυξης της τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης • Αρχές 20ού αιώνα: οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, αποστασιοποιημένες από την ολιγαρχική πολιτική αντίληψη που χαρακτήριζε την εξουσία μέχρι τη βιομηχανική επανάσταση, υιοθετούν νέες μεταρρυθμιστικές λογικές, που μετασχηματίζουν το εκπαιδευτικό τοπίο

258

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Από τελευταίο τέταρτο 19ου αιώνα: θέσπιση υποχρεωτικής, δωρεάν πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης από πλειοψηφία ευρωπαϊκών χωρών • Υπό την πίεση των εργατικών στρωμάτων, που διεκδικούν καλύτερη μόρφωση, με στόχο την επαγγελματική αποκατάσταση: • Αναβάθμιση δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με τη συγκρότηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων ειδίκευσης • Επιμήκυνση της διάρκειας της εκπαίδευσης για τα μέλη της εργατικής τάξης

259

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Πρώτο ήμισυ 20ού αιώνα: σφραγίζεται από την ευρεία οικονομική και κοινωνική κρίση, καθώς και τους δύο ολοκληρωτικούς πολέμους • Με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: • Οικονομική άνθιση • Δημογραφική ανάκαμψη • Άνοδος βιοτικού επιπέδου

260

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Βασικοί παράγοντες επιτάχυνσης της μεταπολεμικής οικονομικής ανάπτυξης της Δύσης: • Πολλαπλασιασμός τεχνολογικών καινοτομιών και τεχνικών ειδικοτήτων • Προώθηση της έρευνας στις νεωτεριστικές εφαρμογές

261

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Μαζικοποίηση της παραγωγής και της κατανάλωσης

• Νέες μέθοδοι παραγωγής, κατά το φορντικό πρότυπο, το οποίο στηρίζεται στις αρχές του Taylor, περί οργάνωσης της παραγωγής, με στόχο τον ορθολογικό και απόλυτα ελεγχόμενο καταμερισμό της εργασίας • Ευρεία εξάπλωση της εκπαίδευσης, ως αποτέλεσμα: • του κοινωνικού αιτήματος των μικρομεσαίων στρωμάτων για ισότητα

• της εδραίωσης της θεωρίας του «ανθρώπινου κεφαλαίου»

262

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Εδραίωση της τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης στην Ευρώπη του 20ού αιώνα • Από τη συγκρότηση των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων: οι διαφωτιστές Βολταίρος και Ρουσσώ συγκλίνουν ως προς τη θέση ότι οι εκπαιδευτικές ανάγκες των ατόμων αποτελούν συνάρτηση των κοινωνικών καταβολών τους

263

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Δεκαετία 1860: πολλαπλασιασμός ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης διαδικασία συστηματοποίησης (συγκρότηση σχολικών δικτύων, κυρίως τεχνικο - επαγγελματικού χαρακτήρα) • Η μαζικοποίηση της εκπαίδευσης δεν συνοδεύεται από τη μεταβολή της κοινωνικής σύνθεσης μαθητών και φοιτητών • Πρόσβαση σε δευτεροβάθμια - τριτοβάθμια γενική εκπαίδευση: κυρίως τα παιδιά των ενισχυμένων οικονομικά και πολιτισμικά ομάδων

• Τεχνικά ή επαγγελματικά σχολικά δίκτυα: η πλειοψηφία των παιδιών από πιο άπορες ομάδες

264

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Η στροφή προς την τεχνική - επαγγελματική εκπαίδευση δεν συνιστούν τυπικές εκφάνσεις της Βιομηχανικής Επανάστασης ή της ανάδυσης της αστικής κοινωνίας, αφού: • χαρακτηρίζουν χώρες, οι οποίες δεν αποτελούν υποδείγματα εκβιομηχάνισης, όπως η Γαλλία και η Γερμανία • Στον αντίποδα η Βρετανία: γενέτειρα της Βιομηχανικής Επανάστασης περιορισμένος κρατικός παρεμβατισμός, ελιτίστικος χαρακτήρας, υπανάπτυξη τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης

265

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Από δεκαετία 1870 - Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο: • Γερμανία: η εκπαίδευση συντελεί σημαντικά στη ραγδαία εκβιομηχάνιση της χώρας, ενσαρκώνοντας το πιο χαρακτηριστικό, ιστορικά, παράδειγμα συμβολής της εκπαίδευσης στην οικονομική ανάπτυξη μιας χώρας • Η μη τριτοβάθμια τεχνική εκπαίδευση δεν τυγχάνει αντίστοιχης αξιοδότησης, καθώς σε αντιδιαστολή με τα γερμανικά πολυτεχνεία και ορισμένα τμήματα «θετικών επιστημών», τα μη τριτοβάθμια ιδρύματα δεν περιβάλλονται με αντίστοιχο κύρος

266

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Γαλλία: 1936 προωθείται η ίδρυση τεχνικών και επαγγελματικών σχολείων • Ωστόσο, η τεχνική δευτεροβάθμια εκπαίδευση περιορίζεται στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, λόγω των αυστηρών κριτηρίων εισαγωγής στην ανώτερη εκπαίδευση

267

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου

• Βρετανία: θεσπίζονται τα γενικά, τεχνικά και πρότυπα σχολεία, που αντιστοιχούν στον παλαιό ταξικό διαχωρισμό • Η τεχνική - επαγγελματική εκπαίδευση δεν καθίσταται δημοφιλής μέχρι την περίοδο 1964-1974, όπου καθιερώνονται τα πολυκλαδικά δευτεροβάθμια σχολεία, που συγκεντρώνουν μαθητές όλων των ικανοτήτων, χωρίς ωστόσο να παρέχουν σταθερά ποιοτική εκπαίδευση

268

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Γαλλία: υπό την επίδραση των παιδαγωγικών θεωριών του Κερσενστάινερ, ενισχύεται η αμιγώς τεχνική εκπαίδευση, ωστόσο η εξίσωση της τεχνικής παιδείας με την κλασική και θεωρητική εκπαίδευση δεν εξαλείφει πλήρως τις κοινωνικές ανισότητες

• Γερμανία: παρότι τα σχολεία καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα εκπαιδευτικών αναγκών, συμπεριλαμβανομένης και της τεχνικής εκπαίδευσης, οι κοινωνικές διακρίσεις δεν εξαλείφονται

269

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Συνολικά: οι μη τριτοβάθμιες τεχνικές - επαγγελματικές σχολές δεν αποκτούν υψηλό κύρος σε καμία ευρωπαϊκή χώρα • Πλήττονται από αντιδράσεις και στρατηγικές απαξίωσης ηγετικών ομάδων πανεπιστημίων και φορέων τους • Τριτοβάθμια τεχνική εκπαίδευση: • Βρετανία: παρότι από τη δεκαετία του 1960 ορισμένα τεχνικά ινστιτούτα αναβαθμίζονται σε πολυτεχνεία, στην πράξη δεν αποκτούν το κύρος της ανώτερης παιδείας, καθώς η παράδοση του ελιτισμού επιβιώνει μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα

270

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Κύριο Μέρος - 3η Ενότητα: η τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα • Τεχνική - επαγγελματική εκπαίδευση: απασχολεί από την ίδρυση του ελληνικού κράτους

• Δεύτερο ήμισυ 19ου αιώνα: ο προβληματισμός δυναμώνει με την ένταξη κυρίως εμπορικών μαθημάτων σε επιλεγμένα γυμνάσια

271

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Φορείς προώθησης τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης:

• Διανοούμενοι • Πολιτικά κόμματα και κυβερνήσεις

• Επιμελητήρια, σύνδεσμοι και πρόσωπα κύρους (από αρχές 20ού αιώνα)

272

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Παρά τις προσπάθειες θέσπισης τεχνικού - επαγγελματικού σχολικού δικτύου και ειδικών τεχνικών - επαγγελματικών σχολών, με εξαίρεση τον γεωργικό τομέα, η συστηματική παρέμβαση του κράτους καθυστερεί αρκετές δεκαετίες • 1959: με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Καραμανλή, η ανάπτυξη της επαγγελματικής - τεχνικής εκπαίδευσης λαμβάνει σημαντική ώθηση

273

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση προβλέπει:

• Εισαγωγή θεσμού τεχνικών γυμνασίων • Ίδρυση πειραματικού γυμνασίου και σχολής προπαρασκευής εκπαιδευτικών λειτουργών επαγγελματικής και τεχνικής εκπαίδευσης • Συμμετοχή τεχνικών και οικονομικών στελεχών στο εκπαιδευτικό συμβούλιο

• Ανάληψη της εποπτείας της επαγγελματικής εκπαίδευσης αποκλειστικά από το υπουργείο Παιδείας

274

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Στόχος μεταρρύθμισης: η στενότερη διασύνδεση της μέσης εκπαίδευσης με τις παραγωγικές δραστηριότητες • Η υιοθέτηση του νέου μοντέλου, στα πρότυπα της Γερμανίας, Γαλλίας επιφέρει:

• σημαντική ενίσχυση στοιχειώδους εκπαίδευσης • περιορισμό αναλφαβητισμού

• υψηλά ποσοστά φοίτησης νέων σε ποικίλους θεσμούς τεχνικής εκπαίδευσης

275

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Παρότι οι κυρίαρχες εκπαιδευτικές τάσεις της εποχής αναγνωρίζουν την ανάγκη ύπαρξης της τεχνικής εκπαίδευσης, η ανθρωπιστική παιδεία εξακολουθεί να αποτελεί το κύριο μορφωτικό πρόταγμα • Δεκαετία 1970: αν και σημειώνεται αύξηση του αριθμού μαθητών τεχνικών σχολών, το ποσοστό συμμετοχής παραμένει σε χαμηλό σε σύγκριση με τα διεθνή δεδομένα

276

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Τριτοβάθμια εκπαίδευση:

• δημιουργούνται νέα τμήματα σε υπάρχοντα πανεπιστήμια • ιδρύονται πέντε ανώτερα ιδρύματα, κατά το πρότυπο των γερμανικών Hochschulen, τα οποία προοδευτικά αναβαθμίζονται σε διακριτά πανεπιστήμια • το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο διευρύνεται και αναβαθμίζεται

• Μη πανεπιστημιακή εκπαίδευση: ιδρύονται μόνο τα Κέντρα Ανώτερης Τεχνικής Εκπαίδευσης (ΚΑΤΕΕ)

277

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Αποτίμηση της ανάπτυξης της τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα: • Παρότι από τα τέλη του 19ου αιώνα, οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας προβάλλουν συχνά τη σημασία της τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης, οι συντηρητικές δυνάμεις καθυστερούν και σε ορισμένες περιπτώσεις ακυρώνουν τα εγχειρήματα ανάπτυξής της • Άλλος παράγοντας: η ατομική ή οικογενειακή επιλογή, καθώς στην Ελλάδα, όπως στη Γαλλία και τη Γερμανία, οι λιγοστές τεχνικές σχολές είναι υποβαθμισμένες σε σύγκριση με τη γενική εκπαίδευση

278

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Διαιώνιση της κατάστασης: λόγω του εγγενή στην ιδιοσυστασία του εθνικού κράτους και στη συλλογική ταυτότητα, παράγοντα που παραπέμπει σε μια εμμονή με την αρχαιοελληνική παράδοση, η οποία αντιτίθεται σε κάθε νεωτερισμό, περιορίζοντας όλους τους μαθητές στην ίδια γνώση

• Άλλη παράμετρος: η επικράτηση της αντιπαραγωγικής αντίληψης ότι η απορρόφηση από μια δημόσια υπηρεσία συνιστά μέσο κοινωνικής ανέλιξης, η οποία διογκώνει την τάση απόκτησης πτυχίων, θέτοντας στο περιθώριο την τεχνική - επαγγελματική εκπαίδευση

279

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Συμπεράσματα: σύνοψη βασικών συμπερασμάτων:

• Εδραίωση τεχνικής - επαγγελματικής εκπαίδευσης στην Ευρώπη του 20ού αιώνα συνιστά απόρροια: • της τεχνολογικής ανάπτυξης • του αιτήματος των πλατιών στρωμάτων για επαγγελματική κατάρτιση, δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη

•

της επικράτησης της θεωρίας του «ανθρώπινου κεφαλαίου»

280

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Παρά την ευρεία ανάπτυξή της, η δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση δεν αποκτά ίση αναγνώριση και κύρος με τη γενική σε καμία ευρωπαϊκή χώρα • Η κοινωνική σύνθεση μαθητών και φοιτητών δεν μεταβάλλεται και η σχολική επιλογή εξακολουθεί να αναπαράγει την ταξική διαστρωμάτωση των κοινωνιών

281

Εξεταστική 2014-2015

Απάντηση • Στην Ελλάδα, παρά τις συστηματικές προσπάθειες ανάπτυξης της επαγγελματικής - τεχνικής εκπαίδευσης από τα μέσα του 20ού αιώνα, το εκπαιδευτικό εγχείρημα προσκρούει: • στις ιδιαίτερες όψεις της μεταπολιτευτικής ζωής

• στην εμμονή με την αρχαιοελληνική παράδοση • στην επικράτηση μιας αντιπαραγωγικής αντίληψης που καθιστά την απορρόφηση από μια δημόσια υπηρεσία μονόδρομο προς την κοινωνική ανέλιξη, καταδικάζοντας την τεχνική εκπαίδευση σε απαξίωση και υποβάθμιση

282

Εξεταστική 2014-2015

Ερώτηση • Κατά τη μεταπολεμική περίοδο, ο εκδημοκρατισμός του εκπαιδευτικού συστήματος στις ευρωπαϊκές χώρες και την Ελλάδα δεν συνοδεύτηκε και από τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων στην εκπαίδευση. Με ποιο τρόπο το εκπαιδευτικό σύστημα συμβάλει στην αναπαραγωγή της κοινωνικής δομής; (Θέμα 4ης εργασίας 20132014)

283

Εξεταστική 2014-2015

Ερώτηση • Περιγράψτε τη θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου και τη συμβολή της στη γέννηση του γενικευμένου αιτήματος για ισότητα στην εκπαίδευση

284