ΕΠΟ 32 Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Δύο Θεσμοί Διαμορφωτές του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 173

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Μεγάλοι θεωρητικοί της εκπαίδευσης (19ος αιώνας) Παιδεία στα χέρια του κράτους

Υιοθέτηση αρχών Διαφωτισμού

Παιδαγωγοί αιώνα

Σχολεία προωθούν συμφέροντα κοινωνίας Επίγεια και όχι μεταθανάτια ζωή

19ου

Ανάγκη εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Ρόλος παιδείας στη σύσταση εθνικών κρατών Δεν υπάρχει κοινή γραμμή για στόχους παιδείας Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 174

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Μάθηση μέσα από την παρατήρηση

Johann Heinrich Pestalozzi (1746-1827)

• Πεσταλότσι - πρωτεργάτης αλλαγών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης • Ίδρυση πρότυπου σχολείου για φτωχά παιδιά • Νέα μέθοδος παιδαγωγικής στη βάση μάθησης μέσω παρατήρησης • Επιρροή από ιδέες Ρουσσώ • Απόρριψη θρησκευτικού στόχου παιδείας • Απόρριψη «στεγνής» διδασκαλίας λέξεων • Εναρμόνιση ψυχολογίας με φυσική εξέλιξη παιδιού Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 175

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Μάθηση μέσα από την παρατήρηση • Στόχος: κοινωνική αναγέννηση μέσω παιδείας • Πρωτοβάθμια εκπαίδευση: από όργανο Εκκλησίας σε όργανο κοινωνίας που μεριμνά για το κοινό καλό (19ος αιώνας) • Πρωσία: αναμόρφωση πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σύμφωνα με μεθόδους Πεσταλότσι • Ιδέα περί αντιμετώπισης παιδείας ως οργανικού στοιχείου κοινωνίας • Εμφανής ανάγκη για εθνική, καθολική πρωτοβάθμια εκπαίδευση Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 176

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Μάθηση με βάση τα ενδιαφέροντα των μαθητών

Johann Friedrich Herbart (1776-1841)

• Χέρμπαρτ: θεμελιωτής της νεότερης εκπαιδευτικής ψυχολογίας • Επεξεργάστηκε μάθηση και ανάπτυξη βάσει αρχής του συνειρμισμού • Παιδεία: ενεργοποίηση ατόμων προς την επίτευξη αρετής (εσωτερικής ελευθερίας) • Ενεργοποίηση προς μάθηση: καλλιέργεια ενδιαφερόντων παιδιού • Διαμόρφωση σχολικού προγράμματος με επιλογή ενδιαφερόντων από δύο πεδία • Πεδίο εξωτερικού κόσμου • Πεδίο εσωτερικού κόσμου Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 177

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Μάθηση με βάση τα ενδιαφέροντα των μαθητών • Φρέμπελ: θεμελιωτής προσχολικής παιδείας • Προσπάθειες καθιέρωσης νηπιαγωγείου εκπαίδευση μέσα από παιχνίδι • Προαγωγή αυτοέκφρασης - ανάδειξη πραγματικής φύσης παιδιού • Σκοπός σχολείου: καθοδήγηση δράσης συνυφασμένης με μάθηση • Εκπαίδευση: φυσική διαδικασία • Εκπαιδευτική ψυχολογία Φρέμπελ: δημιουργική αυτενέργεια μέσω κοινωνικής συμμετοχής • Σκοπός εκπαίδευσης: αγωγή για αξιοποίηση ικανοτήτων

Friedrich Wilhelm August Froebel (1782-1852)

Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 178

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Αρχή εκπαιδευτικών συστημάτων Γαλλία – Ιταλία: εγκαθίδρυσαν συγκεντρωτικά εκπαιδευτικά συστήματα με σκοπό τη δημιουργία εγγράμματου πληθυσμού και την καλλιέργεια ενιαίας εθνικής ταυτότητας Γαλλία: εκπαιδευτική μέριμνα υποχρέωση κράτους παρά τις εναλλαγές καθεστώτων

Εκπαίδευση: υπέρ μεσαίων ανώτερων στρωμάτων

Ιταλία: η παιδεία οργανώθηκε κατά το γαλλικό πρότυπο Δεν επιβλήθηκε υποχρεωτική προσέλευση μαθητών Εκκλησία: συνέχισε να επεμβαίνει στην εκπαίδευση

Τέλη 19ου αιώνα: μεγάλο ποσοστό αναλφαβητισμού Σχολείο: δεν ανάχθηκε σε πηγή ενιαίας εθνικής συνείδησης

Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 179

Γαλλία - Ιστορικό πλαίσιο • • • •

• • • • •

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Εμφάνιση εθνικών κρατών Ανάπτυξη κρατικής εκπαίδευσης Ενίσχυση συγκεντρωτισμού Ηγεμόνες: καλλιέργεια γραμμάτων, τεχνών, επιστημών Στόχος η ενίσχυση πατριωτισμού Γαλλική Επανάσταση: σηματοδοτεί διάδοση δημοκρατικών ιδεωδών Εκούσια συμμετοχή λαού στο κράτος Συμπόρευση κράτους με βούληση έθνους Εθνική - κοσμική παιδεία αντί εκκλησιαστικής λόγω ενίσχυσης κεντρικής εξουσίας - πατριωτισμού Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 180

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Το όραμα του Ναπολέοντα

Napoleon Bonaparte (1769 - 1821)

• • • • • • • • • • • •

Εκπαίδευση: πρωταρχική λειτουργία κράτους Ίδρυση 4 στρατιωτικών σχολείων Λειτουργία 400 κολεγίων - λυκείων Διδασκαλία 15 βασικών μαθημάτων Το κράτος παρέχει μόνο κτιριακή υποδομή Ίδρυση πανεπιστημίου Γαλλίας (1808) Διοικητικό σύστημα εκπαίδευσης Grand Master - συμβούλιο 26 μελών Υπέρ κλασικής παιδείας Ίδρυση πρωτοβάθμιων σχολείων Παιδαγωγικές ακαδημίες Συγκεντρωτισμός - έμφαση στα γράμματα Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 181

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Η εκπαίδευση στην εποχή του νέου συντηρητισμού • Γαλλική Επανάσταση: αίτημα για εθνική παιδεία • Βιομηχανική Επανάσταση: παρέχει μέσα πραγματοποίησης παιδείας • Κράτος: στηρίζει εκβιομηχάνιση για ανάπτυξη • Ο αυξανόμενος πλούτος συντελεί στην αύξηση βελτίωση σχολείων • Νόμος για πρωτοβάθμια εκπαίδευση (Γκιζό 1833) • Δημιουργία δύο ειδών σχολείων: πρωτοβάθμια (λαός) - υψηλά πρωτοβάθμια (ανώτερη τάξη)

Francois Pierre Guillaume Guizot (1787-1815)

Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 182

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Η εκπαίδευση στην εποχή του νέου συντηρητισμού • Ενίσχυση πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης • Υποχρεωτικό δίπλωμα παιδαγωγικής ακαδημίας για δασκάλους • Εκκλησιαστικά σχολεία: φοίτηση με συγκατάθεση γονέων • Η σχολική παιδεία δεν είναι υποχρεωτική • Χρέωση διδάκτρων - όχι για μαθητές με χαμηλό εισόδημα • Τα υψηλά πρωτοβάθμια σχολεία δέχονται απόφοιτους δημοτικών σχολείων • Στόχος η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο • Δίδακτρα υποχρεωτικά - ανταπεξέρχονται μόνο μεσαίες τάξεις

Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 183

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Εκπαίδευση και εκσυγχρονιστική αυτοκρατορία • Μετά τις επαναστάσεις του 1848: επιτακτική η ανάγκη για εκπαίδευση • Δεύτερη αυτοκρατορία: το συγκεντρωτικό σύστημα γίνεται πιο απολυταρχικό • Οι δάσκαλοι δίνουν όρκους πίστης στο κράτος • Αύξηση μισθών δασκάλων • Άνοιγμα νέων σχολείων • Κατάργηση διδάκτρων σε πρωτοβάθμια σχολεία • Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία: Πλήρης ανάπτυξη Πανεπιστημίου Γαλλίας Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 184

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Η παιδεία στα χρόνια της πολιτικής σταθερότητας • Φερρύ: έλεγχος δημόσιας εκπαίδευσης, πρώτιστο καθήκον κάθε δημοκρατικής κυβέρνησης • Κατάργηση διδάκτρων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (1881) • Αύξηση κρατικής βοήθειας για λύκεια • Υποχρεωτική παρακολούθηση μαθημάτων από 6 - 13 ετών • Απαγόρευση θρησκευτικής διδασκαλίας • Υποχρέωση κάθε κοινότητας για οικοδόμηση πρωτοβάθμιων σχολείων (1883) • Ίδρυση παιδαγωγικών ακαδημιών και κολεγίων για γυναίκες

Jules Ferry (1832-1893)

Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 185

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Η παιδεία στα χρόνια της πολιτικής σταθερότητας • • • • • • • • • • • •

Εκσυγχρονισμός ύλης λυκείων Έμφαση σε τεχνική - επιστημονική εκπαίδευση Δημιουργία 15 κρατικών πανεπιστημίων νέου τύπου (ως το 1896) Αντίδραση καθολικών - ιδιωτικών σχολείων στα νέα μέτρα Δημιουργία κοσμικού, μη θρησκευτικού σχολείου Αποκλεισμός κληρικών από σχολεία Επικράτηση δωρεάν και υποχρεωτικής παιδείας (τέλη 19ου αιώνα) Άρχουσα τάξη: προστατεύει τα προνόμιά της Δημιουργία εθνικής συνείδησης μέσω παιδείας Πολιτική συνείδηση: διδασκαλία γλώσσας, ιστορίας, γεωγραφίας Δάσκαλος - θεσμοθέτης Θεσμός: η δημοκρατική ισότητα πολιτών Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 186

Η Ιταλία

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

• Επέλαση Ναπολέοντα: καθόρισε την ορθολογιστική αστική οργάνωση βόρειας Ιταλίας • Αφύπνιση εθνικού συναισθήματος για κρατίδια του Βορρά • Μοναστήρια - θρησκευτικά σχολεία γίνονται εκπαιδευτικοί οργανισμοί • Εφαρμογή γαλλικού νόμου για παιδεία • Υποχρεωτική ίδρυση σχολείων • Διδασκαλία γραφής - ανάγνωσης ιταλικής γλώσσας, στοιχεία γαλλικών - λατινικών • Πανεπιστήμια: είτε υποβαθμίζονται σε λύκεια είτε ενισχύονται • Αναβάθμιση εκπαίδευσης • Ίδρυση παιδαγωγικής ακαδημίας για εκπαίδευση δασκάλων (Πίζα) Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 187

Η Ιταλία

Cavour (1810-1861)

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

• Πτώση Ναπολέοντα: η εκπαίδευση επανέρχεται στα χέρια των Ιησουιτών • Επαναστάσεις του 1848 • Καβούρ: κύριος οργανωτής εκπαίδευσης • Σχηματισμός Συμβουλίου Δημόσιας Εκπαίδευσης • Δημιουργία πρωτοβάθμιων - δευτεροβάθμιων σχολείων • Οργάνωση πανεπιστημίων (από 1850) • Διορισμός Υπουργού Παιδείας • Ίδρυση ανώτατου συμβουλίου δημόσιας παιδείας • Ίδρυση τμήματος δημόσιας παιδείας κατά το γαλλικό πρότυπο (1859) Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 188

Η Ιταλία • • • •

• • • • • • •

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Θρησκευτικά σχολεία: υπό έλεγχο υπουργείου Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση Ανώτερα πρωτοβάθμια σχολεία: με το πέρας πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Φοίτηση δασκάλων στοιχειώδους εκπαίδευσης Διάρκεια σπουδών: 3 έτη Μεγάλο ποσοστό αναλφαβητισμού Έλλειψη ενιαίας γλώσσας Άρνηση προσέλευσης μαθητών στα σχολεία Αδυναμία δημιουργίας εθνικής συνείδησης Ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση για λίγους - υψηλό επίπεδο Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 189

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Η Ιταλία

• Τεχνική εκπαίδευση: υψηλό επίπεδο • Ένταξη διδασκαλίας γλωσσών • Εκπαίδευση μετά τα λύκεια: κυρίως για άρχουσα τάξη • Χρέωση διδάκτρων • Αναγκαστική συνέχεια σπουδών στα πανεπιστήμια • Ανταγωνισμός παιδείας κράτους - παιδείας Καθολικής Εκκλησίας • Δευτεροβάθμια εκπαίδευση κοριτσιών: αποκλειστικά στα εκκλησιαστικά σχολεία • Ένταξη θρησκευτικών στα κρατικά σχολεία (από 1886) Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 190

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Τα μη συγκεντρωτικά συστήματα

• Αποκεντρωτικά εκπαιδευτικά συστήματα Γερμανίας - Βρετανίας • Κράτος: δεν επιβάλλει - ελέγχει κεντρικά ένα εκπαιδευτικό σύστημα για όλη την χώρα • Οργάνωση - χρηματοδότηση εκπαίδευσης από τοπικές κυβερνήσεις γερμανικών κρατιδίων βρετανικές τοπικές αρχές • Γερμανία: ανάπτυξη δικτύου σχολείων από νηπιαγωγείο μέχρι πανεπιστήμιο • Βρετανικό κράτος: επέμβαση στην οργάνωση εκπαίδευσης στα τέλη του 19ου αιώνα • Γερμανία: εκπαίδευση ως μέσο εκβιομηχάνισης • Βρετανία: ως μέτρο κοινωνικής πρόνοιας Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 191

Πρωσία και Γερμανία

Johann Gottlieb Fichte (1762-1814)

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

• Φωτισμένοι δεσπότες: εκκοσμίκευση κλασικών γυμνασίων - θέσπιση εξετάσεων • Αντίδραση Εκκλησίας και ευγενών • Μετά Ναπολέοντα: εξάπλωση σχολείων • Φίχτε: αφύπνιση γερμανικής εθνικής συνείδησης αρχές Πεσταλότσι • Αναδιοργάνωση κράτους στη βάση της δύναμης της λαϊκής βούλησης • Χούμπολτ: αναδιοργάνωση κεντρικής διοίκησης • Μαθητές Πεσταλότσι: οργάνωση σεμιναρίων για δασκάλους • Στόχος παιδείας: εξέλιξη όλου του λαού Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 192

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Πρωσία και Γερμανία • • • • • • • • •

Ντίστερβεγκ: διεύρυνση αρχών Πεσταλότσι Διάδοση φιλελεύθερης εκπαιδευτικής θεωρίας Βελτίωση εκπαίδευσης δασκάλων Αύξηση μισθών δασκάλων Οργάνωση εκπαιδευτικών οργανισμών και σεμιναρίων Υπέρ της επαγγελματικής κατάρτισης στα σχολεία Εναντίον σεχταριστικής διδασκαλίας θρησκείας Υπέρ λειτουργίας νηπιαγωγείων στην Πρωσία Αντιδράσεις ευγενών και κλήρου στις μεταρρυθμίσεις

Friedrich Adolph Wilhelm Diesterweg (1790-1866)

Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 193

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Ενοποίηση και εκσυγχρονισμός • Επίτευξη της γερμανικής ενοποίησης σύστημα διακυβέρνησης δύο εκλογικών σωμάτων υπό την Πρωσία (1871) • Άνοδος βιομηχανίας • Επέκταση γραφειοκρατίας • Αύξηση ανάγκης για μόρφωση • Νέα εκπαιδευτική πολιτική: πατριαρχική και περιοριστική • Στόχος παιδείας: δημιουργία πολιτών χωρίς κριτικό πνεύμα και ανεξαρτησία, αλλά με επαρκή προσόντα (τέλη 19ου αιώνα) Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 194

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Ενοποίηση και εκσυγχρονισμός • • • • •

• • • • •

Καθιέρωση επαγγελματικών σχολείων Υποχρεωτική παρακολούθηση Πανεπιστήμια: επιστήμες - έρευνα Πανεπιστήμιο Λίμπιγκ: επιστημονικές ανακαλύψεις Εκπαίδευση - εργασία: συνιστά βάση βιομηχανικής - τεχνολογικής ανάπτυξης Πιο φιλελεύθερο σχολικό πρόγραμμα (1872) Διδασκαλία Βίβλου Δυαδικό σύστημα παιδείας Ίδρυση μεσαίου σχολείου Χαμηλά δίδακτρα (μικρομεσαίες τάξεις) Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 195

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Βρετανία • • • • • • • • •

Πρότυπα σχολεία (μεσαίες τάξεις) Πρότυπα Δημόσια σχολεία (υψηλές τάξεις) Δημόσια σχολεία: αγγλικανικό δόγμα Ιδιωτικά σχολεία (με δίδακτρα) Πρότυπα σχολεία: διαμόρφωση χαρακτήρα gentleman Βρετανία: πρώτη προηγμένη βιομηχανική χώρα της Ευρώπης Χωρίς κρατική παρέμβαση Αποσύνδεση οικονομίας από εκπαίδευση Αριστοκρατία: υπέρ μη παρεμβατικού κράτους Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 196

Βρετανία

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

• Πρώτο υποτυπώδες εθνικό σύστημα εκπαίδευσης (1870) • Η παιδεία στα χέρια Εκκλησίας - οικογένειας (αρχές 19ου αιώνα) • Σχολεία φιλανθρωπικών εταιριών, με σύστημα επιμελητών • Διάρκεια φοίτησης: 3 έτη • Νόμος εργοστασίου: αρχή κρατικής πολιτικής για παιδεία (1802) • Περιορισμός ωρών εργασίας παιδιών • Απαγόρευση νυχτερινής εργασίας • Διδασκαλία βασικών μαθημάτων Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 197

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Βρετανία • Επέκταση εκλογικού δικαιώματος στις μεσαίες τάξεις (1833) • Παροχή κονδυλίων στην παιδεία • Πρώτο υποτυπώδες Υπουργείο Παιδείας (1833) • Φθηνά σχολεία για τους φτωχούς (πολύ χαμηλό επίπεδο) • Μέτρο αμοιβής σύμφωνα με το αποτέλεσμα

Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 198

Βρετανία

William Edward Forster (1818-1886)

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

• Νόμος Φόρστερ: παιδεία υπό κρατική μέριμνα • Ίδρυση σχολικών περιοχών - αιρετών σχολικών αρχών • Δημιουργία κρατικών δημόσιων σχολείων • Υποχρεωτική παρακολούθηση (1876) • Νόμος Μπαλφούρ: ίδρυση δημόσιων δευτεροβάθμιων σχολείων • Απουσία συντονιστικού οργάνου παιδείας • Αριστοκρατία: απειλή η ενίσχυση λαϊκής συνείδησης • Φιλανθρωπία: επαρκέστερη κρατικής μέριμνας • Έλλειψη αντίληψης έννοιας έθνους από όλες τις τάξεις Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 199

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Η εκπαίδευση της Ρωσίας • Κρατική εκπαιδευτική συγκρότηση κατά το γαλλικό πρότυπο (1804) • Διοικητική διάκριση 6 εκπαιδευτικών περιοχών • Διοίκηση κάθε περιοχής από επιθεωρητή • Πανεπιστήμια σε όλες τις περιοχές για εκπαίδευση δασκάλων • Γυμνάσια - διετή σχολεία - ενοριακά σχολεία • Πανεπιστήμια: ίδρυση παιδαγωγικών ακαδημιών • Εφαρμογή φιλελεύθερης διδασκαλίας • Αναβάθμιση θέσης δασκάλων • Διάκριση σε κλασική - πρακτική επιστήμη • Στροφή προς εκσυγχρονισμό

Αλέξανδρος Α’ της Ρωσίας (1777-1825)

Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 200

Η εκπαίδευση της Ρωσίας • • • • • • • • •

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Απόπειρα δολοφονίας τσάρου από φοιτητή Ενοχοποίηση παιδείας Τολστόι: κατάργηση επιστημονικών μαθημάτων Ενίσχυση κλασικής παιδείας, σχολαστικότητας Υποβάθμιση κύρους πρακτικών σχολείων απαγόρευση εισαγωγής στα πανεπιστήμια των αποφοίτων Χρηματοδότηση σχολείων για κορίτσια Ίδρυση παιδαγωγικών ακαδημιών για δασκάλους Φοίτηση γυναικών στα πανεπιστήμια (κατά τους θερινούς μήνες) Στρατός: ο μεγαλύτερος εκπαιδευτικός θεσμός Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 201

Τα πανεπιστήμια

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

• Ίδρυση νέων πανεπιστημίων στην Ευρώπη (19ος αιώνας) • Αύξηση αριθμού φοιτητών • Έλλειψη ειδικού σχεδιασμού • Διαμόρφωση νέας τάξης διανοουμένων επαγγελματιών • Εναντίωση σε ιδεολογικό - πολιτικό κατεστημένο • Ισχυροί θεσμοί: καθορίζουν εκπαιδευτικές, πολιτικές, κοινωνικές εξελίξεις Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 202

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Πανεπιστήμια Αγγλίας • Ίδρυση πρώτου πανεπιστημίου - ανεξάρτητου από Εκκλησία (1828) • Αμφισβήτηση εγκυρότητας αγγλικανικών πανεπιστημίων • Στόχος: διεύρυνση πανεπιστημιακής γνώσης στη μεσαία τάξη • Πρόγραμμα με χρηστικούς στόχους • Ειδικευμένοι διδάσκοντες • Χωρίς υποχρεωτική διαμονή φοιτητών • Ίδρυση σχολών για γυναίκες (1847) • Γυναίκες: δεκτές σε όλα τα αντικείμενα μελέτης (1847) Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 203

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Πανεπιστήμια Γαλλίας • • • • • • • • • •

19ος αιώνας: άκαρπος όσον αφορά στα πανεπιστήμια Κατάργηση 22 προϋπαρχόντων πανεπιστημίων (1789) Πτώση επιπέδου σπουδών Έκδοση πτυχίων επί πληρωμή Έμφαση στη δευτεροβάθμια παιδεία Στόχος: ανταγωνισμός με καθολικά σχολεία - καταπολέμηση αναλφαβητισμού Πανεπιστημιακές σχολές: κυρίως αυτοσυντηρούμενες Χαμηλό επίπεδο σπουδών Πρακτική Σχολή Ανωτέρων Σπουδών (Παρίσι - 1865) Στόχος η έρευνα Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 204

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Πανεπιστήμια Ιταλίας • • • •

Μεγάλο ποσοστό αναλφαβητισμού Υπεράριθμα πανεπιστήμια Μικρός αριθμός διδασκομένων Συντήρηση πανεπιστημίων σε βάρος πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης

Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 205

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Πανεπιστήμια Γερμανίας • Γερμανικά πανεπιστήμια: ανοδική πορεία • Φυτώρια ριζοσπαστικών επαναστατικών κινημάτων • Μετά την ενοποίηση: τα πανεπιστήμια γίνονται κέντρα συντηρητισμού και εθνικισμού • Φοιτητές: κυρίως από αστική τάξη • Ανταγωνισμός με αριστοκράτες και εμπόρους για θέσεις εργασίας • Φοιτητικό κίνημα: μετακίνηση προς τα δεξιά πολιτικού φάσματος • Ανάπτυξη εθνικισμού Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 206

Πανεπιστήμια Ρωσίας

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

• Ίδρυση πανεπιστημίου Μόσχας (18ος αιώνας) • Πανεπιστήμια με εποπτικό ρόλο • Εξεγέρσεις 1830 - αρνητικές επιπτώσεις • Μείωση αριθμού μαθητών • Επιθεωρητές εκπαίδευσης: υπόλογοι στο Υπουργείο Παιδείας • Έγκριση καθηγητών από υπουργούς • Αύξηση διδάκτρων • Θεσμός επιθεωρητών ηθικής • Διείσδυση επαναστατικών ιδεών • Επανάκτηση εξουσιών πανεπιστημιακών συμβουλίων Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 207

Ανακεφαλαίωση • • • • • • • • • • • •

Η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και η αρχή των εθνικών εκπαιδευτικών συστημάτων

Θεμελίωση πρώτων εθνικών κρατικών εκπαιδευτικών συστημάτων Εγκαθίδρυση αποκεντρωτικών συστημάτων εκπαίδευσης Ρόλος κράτους στη διαμόρφωση εκπαίδευσης Επίδραση παιδείας σε κοινωνικές - πολιτικές εξελίξεις Παιδαγωγοί: περίγραμμα παιδείας υπό τις αρχές Διαφωτισμού Πρωτεργάτες: Πεσταλότσι, Χέρμπαρτ, Φρέμπελ Γαλλία - Ιταλία: συγκεντρωτικά εκπαιδευτικά συστήματα Σκοπός: δημιουργία εγγράμματου πληθυσμού - καλλιέργεια εθνικής ταυτότητας Συμβολή Ναπολέοντα στη γαλλική και ευρωπαϊκή παιδεία Γερμανία - Βρετανία: μη συγκεντρωτικά συστήματα εκπαίδευσης Ρωσία: συγκεντρωτική εκπαιδευτική πολιτική Άνιση εξέλιξη πανεπιστημίων στις ευρωπαϊκές χώρες Επιμέλεια : Κώστας Λαβίδας 208

Δύο Θεσμοί Διαμορφωτές του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού

Εξεταστική 2014-2015

Θέματα εξετάσεων 2012-2013

Ερώτηση  Σκεφτείτε τις έννοιες βιομηχανική ανάπτυξη, οικονομική ευρωστία, φιλανθρωπικές οργανώσεις, φιλελεύθερο καθεστώς. Αυτοί οι παράγοντες ευνόησαν ή εμπόδισαν την ανάπτυξη της δημόσιας εκπαίδευσης στη Βρετανία κατά το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα; (Δραστηριότητα 7)

210

Θέματα εξετάσεων 2012-2013

Ερώτηση  Να συγκρίνετε τη σχέση παιδείας και βιομηχανικής ανάπτυξης στη Βρετανία και τη Γερμανία το 19ο αιώνα (Δραστηριότητα 8)

211

Θέματα εξετάσεων 2012-2013

Ερώτηση

 Ποιοι παράγοντες ευνόησαν ή εμπόδισαν την ανάπτυξη της δημόσιας εκπαίδευσης στη Βρετανία στη διάρκεια του μεγαλύτερου μέρους του 19ου αιώνα; ή  Ποιοι ήταν οι παράγοντες διαμόρφωσης και εδραίωσης του Αγγλικού και του Γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος (19ος αι.)

212

Θέματα εξετάσεων 2012-2013

Απάντηση  Γαλλία:  Ιστορικές - εκπαιδευτικές εξελίξεις που οδηγούν στην ανάδυση συγκεντρωτικού εκπαιδευτικού συστήματος

 Κράτος: η εκπαίδευση συνιστά κοινωνική μέριμνα  Στόχος: δημιουργία εγγράμματου πληθυσμού - καλλιέργεια ομοιογενούς εθνικής ταυτότητας μέσω εκπαίδευσης

213

Θέματα εξετάσεων 2012-2013

Απάντηση  Τέλη 19ου αιώνα: παρά την εδραίωση δωρεάν, υποχρεωτικής παιδείας, η άρχουσα τάξη οχυρώνει τα προνόμιά της  Διατήρηση κολλεγίων - λυκείων (δύσκολη πρόσβαση για κατώτερα κοινωνικά στρώματα)

214

Θέματα εξετάσεων 2012-2013

Απάντηση  Βρετανία:  Ιστορικές - εκπαιδευτικές εξελίξεις που οδηγούν στην ανάδυση ενός μη συγκεντρωτικού εκπαιδευτικού συστήματος  Κράτος: δεν αναλαμβάνει τον έλεγχο της παιδείας, αλλά δικαιοδοτεί τις τοπικές δημοτικές αρχές να ασκήσουν τον έλεγχο της παιδείας και να αναλάβουν την οργάνωση και τη χρηματοδότησή της

215

Θέματα εξετάσεων 2012-2013

Απάντηση Αποσύνδεση οικονομίας από εκπαίδευση

Εδραίωση φιλελεύθερης τάξης πραγμάτων, που στηρίζεται στο δόγμα του «ελαχίστου κράτους»

Αίτια βρετανικού αποκεντρωτικού συστήματος

Επικράτηση παραδοσιακής αρχής «ο καθένας μορφώνεται ανάλογα με τα μέσα που διαθέτει»

Αντίληψη: η αφύπνιση των μαζών, μέσω της εκπαίδευσης, ενέχει τον κίνδυνο λαϊκών επαναστάσεων

216

Θέματα εξετάσεων 2012-2013

Απάντηση  Καθυστέρηση εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων  Μόνο στο τέλος του αιώνα το κράτος επεμβαίνει στην οργάνωση της παιδείας και μάλιστα έμμεσα

217

Θέματα εξετάσεων 2012-2013

Απάντηση Ανομοιογενής ανάπτυξη εκπαιδευτικών συστημάτων (μορφή χρόνο)

Αίτια:

Ιδιαίτερη φύση των 2 κρατών

Διαφορετικές διαδικασίες κρατικής συγκρότησης, νοοτροπίες, αντιλήψεις ευρωπαϊκών κοινωνιών

Ιστορικές, πολιτισμικές, θεσμικές ιδιαιτερότητες των 2 χωρών

218

Θέματα εξετάσεων 2012-2013

Απάντηση  Γαλλία: η εκπαίδευση ως κοινωνική μέριμνα - μέσο καλλιέργειας ομοιογενούς εθνικής ταυτότητας  Βρετανία: ιδιαίτερη μορφή σχέσεων μεταξύ κοινωνίας κράτους  Μη συγκεντρωτικό εκπαιδευτικό σύστημα: αποτυπώνει διαφοροποιημένη αντίληψη για αξία - χρησιμότητα παιδείας, σε σύγκριση με τη θεώρηση της εκπαίδευσης ως κοινωνικής μέριμνας

219

Θέματα εξετάσεων 2004-2005

Ερώτηση

 Αναπτύξτε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του γερμανικού εκπαιδευτικού συστήματος κατά τον 19ο αιώνα, καθώς και τα αίτια που οδήγησαν στη διαμόρφωση του συγκεκριμένου μοντέλου (Θέμα εξετάσεων 2004-2005)

220

Προτεινόμενα Θέματα

Ερώτηση

 Αναπτύξτε τρεις παιδαγωγικές θεωρίες του 19ου ή του 20ού αιώνα που εστιάζουν στην αυτενέργεια του παιδιού

221

Προτεινόμενα Θέματα

Απάντηση  Χέρμπαρτ:

 Επεξεργασία μάθησης - ανάπτυξης βάσει αρχής συνειρμισμού  Παιδεία: ενεργοποίηση ατόμων προς την επίτευξη αρετής (εσωτερικής ελευθερίας)

222

Προτεινόμενα Θέματα

Απάντηση Ενεργοποίηση προς μάθηση: καλλιέργεια ενδιαφερόντων παιδιού

Διαμόρφωση σχολικού προγράμματος με επιλογή ενδιαφερόντων από 2 πεδία:

Πεδίο εξωτερικού κόσμου

Πεδίο εσωτερικού κόσμου

223

Προτεινόμενα Θέματα

Απάντηση  Φρέμπελ:  Δημιουργική αυτενέργεια μέσω κοινωνικής συμμετοχής

 Προσπάθειες καθιέρωσης νηπιαγωγείου - εκπαίδευση μέσα από παιχνίδι  Προαγωγή αυτοέκφρασης - ανάδειξη πραγματικής φύσης παιδιού

224

Προτεινόμενα Θέματα

Απάντηση  Σκοπός σχολείου: καθοδήγηση δράσης (συνυφασμένη με μάθηση)  Εκπαίδευση: ως φυσική διαδικασία  Παιδί: οργανισμός, που μέσω της δημιουργικής αυτοέκφρασης εξελίσσεται σύμφωνα με νόμους φύσης  Σκοπός εκπαίδευσης: αγωγή για αξιοποίηση ικανοτήτων

225

Προτεινόμενα Θέματα

Απάντηση  Μοντεσσόρι: παιδοκεντρική παιδαγωγική, με έμφαση σε αυτενέργεια, άτομο, ατομικές επιλογές  Ελεύθερη απασχόληση παιδιού  Συμβουλευτική αντί κατασταλτική παρέμβαση δασκάλου

226

Θέμα εξετάσεων 2004-2005

Ερώτηση  Κατά τον 20ό αιώνα, η εκπαίδευση έγινε ένα από τα κυριότερα εργαλεία των κυβερνήσεων για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Ποιες κοινωνικές ωφέλειες και ποια προβλήματα προέκυψαν από αυτή την εξέλιξη; (Θέμα εξετάσεων 2004-2005)

227

Θέμα εξετάσεων 2004-2005

Ερώτηση  Αναπτύξτε τα χαρακτηριστικά των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων του 19ου αι. καθώς και τα ιστορικά, κοινωνικά και οικονομικά αίτια που οδήγησαν σε αυτά

228

Δύο Θεσμοί Διαμορφωτές του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα 229

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Εισαγωγή Άνοδος βιοτικού επιπέδου

Ίση συμμετοχή δύο φύλων σε παραγωγή διοίκηση κρατών

Ραγδαία ανάπτυξη παιδαγωγικής επιστήμης - υποστήριξη από αναπτυσσόμενες επιστήμες ψυχολογίας - κοινωνιολογίας

Ανάπτυξη επικοινωνιών

Δωρεάν παροχή εκπαίδευσης

Τα κράτη αντιμετώπισαν μεγάλα προβλήματα στην οργάνωση εκπαιδευτικών συστημάτων και αποτέλεσαν πεδίο διαμάχης για τους παιδαγωγούς

230

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Προσωπικότητες της εκπαίδευσης του 20ούαιώνα

Maria Montessori (1870-1952)

• Σχολεία: χώροι μαζικής αναπαραγωγής γνώσεων (τέλη 19ου αιώνα) • Μαθητές: παθητικοί δέκτες διαλέξεων δασκάλων • Νέοι στόχοι παιδείας: ελευθερία βούλησης, αυτονομία, συμμετοχική δράση • Μοντεσσόρι: παιδοκεντρική παιδαγωγική, με έμφαση σε αυτενέργεια, άτομο, ατομικές επιλογές • Ελεύθερη απασχόληση παιδιού • Συμβουλευτική αντί κατασταλτική παρέμβαση δασκάλου 231

Μαζική παιδεία και ισότητα ευκαιριών Η παιδεία στον 20ό αιώνα

Προσωπικότητες της εκπαίδευσης του 20ούαιώνα • Kerschensteiner • Συνδυασμός πνευματικής εργασίας σχολείου ήθος κοινωνικής και επαγγελματικής ύπαρξης • Μαθητής: κοινωνικό ον • Σχολείο: χώρος πολιτειακής αγωγής • Ένταξη εργασίας στην σχολική εμπειρία (όπως στην παιδεία Ευσεβισμού, συντεχνιών κλ.)

• Στόχος: ανάπτυξη αυτενέργειας, θετικής διάθεσης για δουλειά • Καλλιέργεια εργασιακού ήθους • Απομάκρυνση από στεγνή, καταναγκαστική μάθηση • Dewey: η μάθηση προέρχεται από την πράξη

Georg Kerschensteiner (1854-1932)

232