interview Dick

Wat is er eigenlijk leuker dan totaal verrast te worden tijdens een concert? Niet wegdommelen tijdens een voortkabbelende symfonie in tig delen, maar ineens naar de punt van de stoel gelokt worden door iets bijzonders. Dat gebeurde me tijdens het Midzomernachtconcert van 22 juni jl. in de Diaconessenkerk in Arnhem. Het was voor mij en mijn dochter, wij gaan altijd samen naar Arnhem Sinfoniëtta, het eerste concert in deze zaal en ons viel natuurlijk direct de opstelling op: we zaten overdwars in de hoge zaal, waarin het geluid echt anders was dan in Musis of de kerk in Elden. Ondanks dat je heel dicht naast het orkest zit, word je niet weggeblazen door het volume (…)

Het ‘echte’ midzomernachtstuk, drie passages uit Een Midzomernachtsdroom, was een hele belevenis. Niet alleen bezorgt de Nocturne ongetwijfeld iedereen altijd kippenvel, de plotselinge klap van de deur van de Diaconessenkerk, deed het hele publiek, inclusief de mensen die in het complot zaten, opschrikken. De verlopen dader bleek Oberon te zijn, de elfenkoning, die nog een appeltje te schillen had met zijn wederhelft. Het humoristische verhaal tussen de stukken door, met zeer verrassende acteurs en de overbekende Huwelijksmars aan het eind, was goed te volgen, maar… niet snel na te vertellen.We vonden het een heerlijk eind van een bijzonder concert.

de symfonie van Viotta

Uit een persbericht van april 2014: ‘Muziek van Beethoven of Mendelssohn wordt in de concertzalen vaak uitgevoerd, maar composities van hun Nederlandse tijdgenoten zijn veel minder vaak te horen. Toch is er in ons eigen land heel wat ‘klassieke’ muziek geschreven. Arnhem Sinfoniëtta speelt in Elden een programma met interessante muziek van Hollandse meesters. (....) Na de pauze de enige symfonie van Joannes Josephus Viotta. Het handschrift van deze symfonie heeft meer dan anderhalve eeuw in een bibliotheek liggen te verstoffen, totdat dirigent Dick van Gasteren het initiatief nam om de muziek speelklaar te maken. Arnhem Sinfoniëtta is het eerste orkest dat deze symfonie uitvoert, sinds het stuk in 1835 in Leiden onder leiding van de componist voor het laatst werd gespeeld. Wie niet beter weet zou kunnen denken dat het een onbekende symfonie van Schubert is …’

Dick kreeg de partituur in handen dankzij Simon Groot, musicologisch medewerker van Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. Maar het was een enorm karwei om de moeilijk leesbare partituur te ontcijferen en om te zetten in bruikbare orkestpartijen. Deze klus werd geklaard door Annemiek van der Heijden, dochter van onze altist Fred, die er zelf, net als Dick heel wat uren in heeft gestoken.

Lustrum 2015: Reis naar Gera

Veel orkestleden bewaarden goede herinneringen aan de reis naar Denemarken (in 1998) en zouden graag weer eens zo’n buitenlandse trip maken. Het lustrum in 2015 was daarvoor een mooie gelegenheid. De jubileumcommissie stelde voor om een reis te maken naar Arnhems partnerstad Gera (in de voormalige DDR), om daar samen met een plaatselijk koor op te treden. Op internet werd het koor Cantabile gevonden, waarmee contact is gelegd. De jubileumcommissie ging in Gera op bezoek, en een paar maanden later kwam het bestuur van het koor naar Arnhem om afspraken te maken over het programma en de organisatie. De gemeente Gera wilde ook meewerken, en stelde voor om ons een concert te laten geven in een openluchttheater tijdens een groot festival. Dit gaf mede de doorslag om te kiezen voor samenwerking met het Kammerchor Cantabile. Helaas bleek kort daarna dat het festival een week was verzet; de gemeente stelde vervolgens genereus een grote concertzaal in de binnenstad beschikbaar.

Bij het eerste bezoek aan Gera bleek dat het koor nog nooit met een orkest had samengewerkt en dat we beslist geen moeilijke koorwerken konden programmeren. Maar het koor was wel heel enthousiast over de plannen voor samenwerking.

In overleg met koordirigent Christoph Berger werd een gevarieerd concertprogramma samengesteld, met bekende operakoren en ander repertoire dat voor het koor haalbaar was. Omdat het programma ook voor het orkest voldoende uitdagend moest zijn werden er een paar pittige orkeststukken aan toegevoegd (de ouverture Hänsel und Gretel en Borodins Polowetzer dansen).

Jammer was dat onze eigen nieuwe dirigent Alexej Pevzner wegens verplichtingen bij het Gelders

Orkest de reis naar Gera niet mee kon maken. Hij liet zich vervangen door Johan Olof (ja, kleinzoon van Theo) die het geweldig gedaan heeft.

Enkele maanden voorafgaand aan de reis is Johan met een delegatie van de jubileumcommissie naar Gera gegaan om een repetitieweekend met het koor mee te maken. Het klikte onmiddellijk tussen Johan en het koor, en ook tussen de beide dirigenten.

Voor de reis naar Gera hadden we een bus gehuurd die bestuurd werd door een bevriende buschauffeur, Carol, die ook slagwerkpartijen in het orkest voor zijn rekening kon nemen. Onderweg is, net als destijds in Denemarken, door de orkestleden bij toerbeurt een dagboek bijgehouden. Dat eindigt zo:

‘Nog geen week geleden, bij de laatste orkestrepetitie in Huissen, leek het enthousiasme voor deze reis nog niet zo groot, en de inzet om er het beste van te maken was nog niet optimaal. De verwachtingen over de kwaliteit van het koor en hun dirigent waren niet heel hoog gespannen. Er werd zelfs opgemerkt dat er geen geluidsopname gemaakt zou worden (omdat het toch niet veel zou worden). Dat pakte anders uit! De fantastische Kennenlern-abend zorgde voor een prima sfeer en grote waardering voor de inzet van het koor om van dit project een succes te maken.

Tijdens de repetities op vrijdag nam de kwaliteit enorm toe. Het concert op zaterdag klonk als een klok. Het publiek was oprecht enthousiast zodat toegiften onvermijdelijk waren. De herhaling van het concert in het ‘Kulturkrankenhaus’ was zo mogelijk nog beter dan het eerste concert. En steeds weer verraste het koor ons met goed georganiseerde en voortreffelijke buffetten.

We verheugen ons nu op de komst van het koor naar Arnhem in september. Maar wij vragen ons ook wel bezorgd af hoe wij het koor net zo fantastisch in de watten kunnen leggen als zij met ons gedaan hebben. Wat kunnen wij hier tegenover stellen? We hebben al best een mooi programma voor dat septemberweekend bedacht. Maar we moeten nog wel de nodige leuke dingen bedenken om dat weekend net zo onvergetelijk te maken als deze geslaagde reis naar Gera.’

samenwerking met HGO

Al vanaf de oprichting van het AKU kamerorkest was er een nauwe relatie met het Gelders Orkest (dat toen nog Arnhemsche Orkestvereeniging heette). De eerste dirigent van ons orkest, Bertus Bakker, was er solo-fluitist. Door de jaren heen hebben heel wat orkestleden van het HGO als solist met ons orkest gespeeld, zoals Simon Kooke, Sjes Douwes, Gerrit van der Graaff, Nieneke Kwint, Manja Smits, Herman Hopman, Cecile Huynen, Maike Reisener, Rick Stotijn, Dik Bolt, Jilt Jansma en Inge Grevink. Sommige leden van het HGO waren gastdirigent of repetitor, met name Hans Wijnberg en Arthur Mahler, die beiden ook als solist met ons orkest hebben gespeeld. Ook voor coaches bij groepsrepetities konden we vaak een beroep doen op musici uit HGO. Sinds 2014 staat de tweede concertmeester van HGO, Alexej Pevzner, bij Arnhem Sinfoniëtta op de bok. Mede daardoor kwam er een uniek samenwerkingsproject: in 2018 speelden we samen met een groot deel van HGO onder meer de derde symfonie (de Orgelsymfonie) van Saint-Saens.

Nelleke 25 jaar concertmeester

In 2017 trad Nelleke van Schuylenborgh na 25 jaar terug als concertmeester. Dirk Maier volgde haar op. Nelleke kreeg een boek aangeboden waarin veel oudgedienden van het orkest, ook de dirigenten Fons Rats, Dick van Gasteren en Alexej Pevzner, herinneringen aan haar concertmeesterschap ophaalden.

Achterop het boek stond deze tekst:

‘Nelleke van Schuylenborgh maakte nog maar kort deel uit van het Akzo Symfonie Orkest toen zij, ruim 25 jaar geleden, concertmeester werd. In 1993 veranderde de naam van het orkest in Arnhem Sinfoniëtta, maar Nelleke is - afgezien van een onderbreking in verband met haar studie - altijd concertmeester gebleven.

Nu treedt ze terug. Het is mooi geweest. Bij deze gebeurtenis past een terugblik en niet alleen in foto’s. Velen hebben hun herinneringen aan het papier toevertrouwd. Trouw, bescheiden, prachtig vioolspel, applaus, samenspelen, autocoureur als het moet, lekker eten en whiskey, weemoed, reizen en dromen. Dat zijn woorden die het afscheid van deze stoel misschien wel wat gemakkelijker maken.’