Aqua 2019-3

Driemaandelijks • juli-augustus-september 2019 • afgiftekantoor Leuven Masspost

P209940

DRIEMAANDELIJKS MAGAZINE VAN AQUAFIN 2019/3

We vliegen de riool in!

Aqua sprak met Wim Van Gils

Klimaat- en waterbeheer voor morgen

6 12

2

AQUA 2019/3

INHOUD

Jan Goossens, CEO Aquafin

Beste lezer,

4 5 6

"Het stinkt hier naar het putteke"

8 10 12 14 18 22

Laarbeek schittert in de Demervallei

Proper water, schone lucht?

Investeren in asset management houdt waterfactuur onder controle

We vliegen de riool in!

De toekomst is morgen Groen gas uit afvalwater Aquafin vs droogte Samen met aannemers werken aan veiligheid

quafin is technologie in grote getallen. Meer dan 2300 pompstations transporteren jaarlijks 800 miljard liter water naar één van onze 300 zuiveringsinstallaties waar een kleine 1000 compressoren de vele miljarden micro-organismen in onze installaties van levensnoodzakelijke zuurstof voorzien.

A

Technisch best complex en interessant. Maar het maakt Aquafin meteen ook tot één van de grootste energieverbruikers in Vlaanderen.

Bovendien weten we dat bij onze biologische zuiveringsprocessen ook nog eens sterke broeikasgassen, zoals lachgas, kunnen ontstaan.

Maar daaraan wordt hard gewerkt, op verschillend fronten en vaak op een zeer creatieve manier. Zo was Aquafin een aantal weken geleden uitgebreid in de pers met ons voorstel om private regenwaterputten intelligent aan te sturen. Burgers die dat willen, kunnen hun bestaande waterput laten upgraden met een sensor, ventiel en infiltratiesysteem. Doel: het teveel aan water, dat er vaak is, ter plekke in de bodem infiltreren. Zo loopt het niet langer naar de riool vanwaar het, volledig nutteloos, naar onze installaties wordt verpompt.

Energiebesparend én ook nog eens goed voor de grondwaterstand.

Maar er is meer. Afvalwater is een bron van energie. De microorganismes in onze waterzuivering slaan, als levende batterijen, veel van de energie uit het afvalwater op. In deze Aqua kan je lezen hoe we die energie steeds creatiever en efficiënter gaan gebruiken.

Bijvoorbeeld door het biogas uit onze 15 vergistingsinstallaties (zoals de bollen langs de Antwerpse Ring) om te zetten tot biomethaan.

Een ideale brandstof voor onze wagens en groen gas als aanvulling op het aardgasnet. Bovendien verschijnen overal op onze zuiveringsstations grote zonneparken, 3000 panelen in Harelbeke alleen al.

En ook aan windmolens wordt gedacht.

Tenslotte wordt ook het lachgas dat uit onze installaties opborrelt met de glimlach aangepakt. Een nieuw ontwikkelde meetmethode om deze gassen veel accurater te detecteren is hier een eerste belangrijke stap.

Behoorlijk wat geek stuff in deze Aqua dus.

Ik wens je veel leesplezier!

l

VOORWOORD

Proper water maken gaat blijkbaar gepaard met een flinke ecologische voetafdruk. Een beetje an inconvenient truth.

16

20

OPERATIE PERFORATIE

DE NATUUR ZIEN, VOELEN, HOREN… EN FOTOGRAFEREN!

V.u.: Jan Goossens, Dijkstraat 8, B-2630 Aartselaar, ondernemingsnummer 0440.691.388 Het contactcenter van Aquafin is op weekdagen te bereiken van 8 uur tot 19 uur, op het nummer 03 450 45 45, of via contact@aquafin.be Noodnummer buiten de werkuren: 0800 16 603 Ombudsman: 0472 450 450 of ombudsman@aquafin.be Aqua wordt gedrukt op milieuvriendelijk papier.

Fotografie: Aquafin, Jan Locus, Sofie Nuyten, Frederik Beyens, Shutterstock

Volg ons op

3

Rotersmeers wordt prachtig stukje natuur

N

iet alleen Aquafin werkt aan proper water. Dankzij de verenigde krachten van veel actoren wordt de Vlaamse natuur er alsmaar schoner én mooier op.

Jan Desmet van Natuurpunt Kortrijk stuurde ons enthousiast deze schitterende foto’s van een recent opgewaardeerd stukje natuurpracht in Bissegem, deelgemeente van Kortrijk.

De Rotersmeers is een natte weide langs de Leie die dankzij de inspanningen van de Provincie West-Vlaanderen, stad Kortrijk, Natuurpunt en de vele vrijwilligers van de lokale Natuurpuntafdeling vandaag uitzonderlijke soorten fauna en flora herbergt.

“De Rotersmeers dankt zijn goede waterkwaliteit aan het ijzerhoudende grondwater in de kleibodem dat onder druk naar de oppervlakte komt (kwel).”

“Zelfs tijdens de lange droge periodes in de zomer blijft het waterpeil zo intact.

Het ijzer uit het kwelwater kan de aanwezige fosfaten in de bodem binden tot ijzerfosfaat,” legt Jan uit.

Natuurpunt kocht het gebied drie jaar geleden aan en vandaag is het er heerlijk toeven volgens Jan. “Het hooiland wordt soms tot tweemaal toe gemaaid en de waterpartij is bijzonder. Ik doe hier fantastische waarnemingen. Zo zag ik een ijsvogel vliegen over de volledige lengte van de vijver en de gracht.

Tientallen libellen cirkelden boven het water, kikkers springen je overal voor de voeten en ook watervogels en steltlopers hebben het gebied ontdekt. In het water bloeit het leven volop. Verbluffend hoe snel een gebied opgewaardeerd wordt door de aanwezigheid van zuiver water!” l

4

AQUA 2019/3

"Het stinkt hier naar het putteke" NIEUWE RICHTLIJNEN HELPEN GEURHINDER VOORKOMEN EN BESTRIJDEN Aquafin stelde richtlijnen op voor het voorkomen en bestrijden van geurhinder in het rioleringsstelsel. Het is een instrument dat studiebureaus en rioolbeheerders moet helpen om de problematiek beter te begrijpen zodat er vanaf de ontwerpfase aandacht wordt besteed aan het voorkomen van geurproblemen. Dezelfde inzichten bieden een houvast bij het analyseren en remediëren van geurproblemen in het stelsel.

“De ontwerprichtlijnen zijn een combinatie van literatuurstudie, eigen berekeningen en praktijkervaringen”, zegt Brecht Donckels, studieverantwoordelijk R&D. “Ze vormen een goede basis om problemen te begrijpen, maar helpen vooral om problemen te voorkomen.

Daarom raden we studiebureaus aan om in nieuwe projecten vanaf de ontwerpfase e richtlijnen toe te passen.”

AANDACHT VOOR RIOOLLUCHT Steeds vaker klagen burgers over geurhinder en steeds vaker worden deze problemen gelinkt aan afkoppelingen waar geen ontluchting voorzien is. In die gevallen kan rioollucht via de droogweerafvoer (DWA) de woning binnendringen, vaak ondanks de aanwezigheid van een geurslot. Daarom is ontluchting net zo belangrijk.

“Geurhinder treedt alleen op als de stinkende rioollucht de riolering verlaat. Het is daarom belangrijk te beseffen dat er in een rioolbuis niet enkel rioolwater aanwezig is, maar ook rioollucht.”

“Een typisch voorbeeld waar rioollucht uit het stelsel geduwd wordt en waar geurhinder kan optreden, is een diametervernauwing. In het verleden werd voornamelijk bekeken of het rioolwater kon worden afgevoerd. Maar als het waterniveau hoger komt dan de bovenkant van de afwaartse leiding komt de rioollucht op straat of in huis terecht.”

AANTASTING VAN BETONBUIZEN Geurhinder gaat ook vaak gepaard met betonaantasting door waterstofsulfide of H2S. “H2S is makkelijk meetbaar en dus vaak een indicator van geur, maar het leidt ook tot aantasting van de betonbuizen. Dankzij loggers die we in ons stelsel installeren, meten we het verloop van H2S over langere tijd en brengen we problemen in kaart. Intern hebben we al heel wat knowhow om de meetresultaten te interpreteren en oplossingen voor te stellen, al blijft het een uitdaging.”

Dankzij een goed asset management wil Aquafin een bredere coördinerende rol spelen in de verdere uitbouw en optimalisatie van de afvalwaterinfrastructuur in Vlaanderen.

De ontwerprichtlijnen zijn in die zin een stap in de goede richting om een maximaal ecologisch effect te garanderen tegen een minimale kost. l

RICHTLIJNEN Sectorvereniging Vlario deelt de richtlijnen voor het voorkomen en bestrijden van geurhinder graag op haar website. “Het document geeft een duidelijk inzicht in de oorzaken van de ontwikkeling van geur in het rioolstelsel en de emissies ervan naar de atmosfeer.

Vanuit die kennis worden maatregelen voorgesteld gaande van ontwerp tot uitvoering en exploitatie van rioolstelsels,” zegt directeur Wendy Francken.

Je vindt de richtlijnen op www.aquafin.be en www.vlario.be onder het ledengedeelte.

5

Aquafin ontwikkelde een nieuwe meetmethode om de uitstoot van lachgas in kaart te brengen.

Proper water, schone lucht?

Dat het zuiveren van afvalwater, voor het de natuur in gaat, noodzakelijk is voor het milieu, daar is iedereen het wellicht mee eens. Maar dat water-

Metingen in de gasfase blijven echter complex en duur.

zuiveringsproces heeft op zich ook een impact. Het is niet alleen

METEN IN HET WATER

energie-intensief, bij de biochemische processen die zich afspelen

Met een nieuwe methode, die niet in het ontsnappende gas meet maar wel de vorming ervan in het water, wil Aquafin de uitstoot van lachgas van een grotere diversiteit aan zuiveringsinstallaties in kaart brengen.

Deze metingen zijn eenvoudiger en goedkoper dan metingen in de gasfase en kennen een goede betrouwbaarheid.

Dit laat ons bovendien toe om, bovenop de metingen in de gasfase, op meerdere zuiveringsinstallaties tegelijkertijd metingen uit te voeren.

tijdens het waterzuiveringsproces komen ook broeikasgassen vrij, waaronder distikstofoxide (N2O) ofwel lachgas.

V

oor een goede waterkwaliteit die geen schade aanricht in de beek, moet een zuiveringsinstallatie stikstof uit het afvalwater verwijderen.

Stikstof is een voor de mens onontbeerlijke bouwsteen en via onze voeding belandt het uiteindelijk in grote hoeveelheden in het afvalwater. In het waterzuiveringsproces wordt een variĂŤteit aan stikstofverbindingen omgezet in onschadelijk stikstofgas (20% van de lucht die we inademen is immers stikstofgas). Bij dit biologisch proces kan er echter ook lachgas gevormd worden.

En dat is een broeikasgas dat maar liefst 265 keer sterker is dan CO2.

In de literatuur en in wetenschappelijke kringen is er vandaag echter nog maar weinig gekend over hoe de uitstoot ervan kan beperkt worden.

Aquafin maakt al vele jaren gebruik van een gekende maar vrij complexe en arbeidsintensieve methode om de uitstoot van lachgas te meten. Met behulp van een soort kap werd tot nog toe het uitgestoten gas afgevangen en gemeten op vier locaties met een gas analyzer.

Zo kregen we een eerste idee van de uitstoot van lachgas in de beluchtingsbekkens. Hieruit blijkt dat hogere N2O-emissies te verwachten zijn bij een gebrek aan zuurstof en koolstof voor de biologische omzettingsprocessen.

Doorheen de jaren stelde Aquafin de meetmethode verder op punt. Terwijl de metingen tot nog toe eerder indicatief waren, beschikt Aquafin nu over de noodzakelijke kennis en instrumentatie om een betrouwbaar beeld te krijgen van de uitstoot van lachgas op zijn installaties.

Binnenkort starten we meetcampagnes op verschillende types waterzuiveringsinstallaties. Zo krijgen we een globaal en betrouwbaar beeld van de N2O-emissies van onze meer dan 300 installaties. Het uiteindelijke doel is om gericht maatregelen te nemen die de uitstoot van lachgas verlagen waar dat nodig is. l

6

AQUA 2019/3

Investeren in asset management houdt waterfactuur onder controle Het beheer van afval- en hemelwater zet Vlaanderen de komende jaren nog voor grote uitdagingen. Hoe houden we de waterfactuur betaalbaar terwijl de deadline voor de Kaderrichtlijn Water alsmaar dichterbij komt én we moeten omgaan met periodes van watertekort en waterteveel?

Aqua sprak met Wim Van Gils, adviseur Waterbeleid bij het secretariaat van de Minaraad, naar aanleiding van het ontwerp van de waterbeleidsnota voor de nieuwe Vlaamse Regering.

H

et is de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid (CIW), met daarin vertegenwoordigers van alle Vlaamse beleidsdomeinen, die een eerste ontwerp maakt van de nieuwe waterbeleidsnota. Als adviesorganen van de Vlaamse Regering formuleerden de Minaraad (Milieu- en Natuurraad), SERV (Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen) en SALV (Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij) een gezamenlijk advies op deze ontwerpnota. Wanneer hij door de nieuwe Vlaamse Regering wordt goedgekeurd, zal de nota als blauwdruk dienen voor het waterbeleid van de komende jaren in Vlaanderen.

Meer inzetten op asset management is één van de krachtlijnen van de nieuwe waterbeleidsnota die de adviesraden volop steunen. Waarom?

Wim Van Gils: “De berekeningen die de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) maakte om de financiële haalbaarheid van de Kaderrichtlijn Water in te schatten, zijn de belangrijkste reden om de nota op dit punt te steunen. En dan vooral de conclusie dat die betaalbaarheid ook afhangt van de manier waarop de riolen beheerd worden. Een maximalisering van de levensduur kan de totale kostprijs van een riool enorm drukken. En dat is toch de eerste vraag die vandaag gesteld wordt: hoe kunnen we ervoor zorgen dat het geld uit de waterfactuur optimaal besteed wordt?

En dat kan beter?

“Precies, het begrip asset management is in de rioleringswereld relatief nieuw.

Een eerste vereiste om het ondergrondse patrimonium goed te beheren, is weten wat er ligt. Dat blijkt niet evident voor veel gemeenten. Vervolgens moet je ook weten in welke toestand de infrastructuur zich bevindt om de gepaste maatregelen te nemen.

“Er zit nog veel onbenut potentieel in de optimalisatie van het rioleringsstelsel en de afstemming met het hemelwaterbeheer.”

Vandaag weten we vooral dat we het niet weten. Dat komt duidelijk naar voren in de studie van de VMM, de onzekerheidsmarges voor wat betreft de gemeentelijke infrastructuur zijn erg groot. Dat is ook niet onlogisch: de nadruk in het beleid lag op de uitbreiding van de rioleringsinfrastructuur. Nu moet er dringend geïnvesteerd worden in die ‘fond’ van asset management: inventarisatie, plannen, richtlijnen … . Over enkele jaren plukken we daar al de vruchten van.

We mogen echter niet verwachten dat de waterfactuur hierdoor zal dalen, maar het is essentieel om te voorkomen dat de kosten de pan uit swingen.

Wat heeft asset management met ecologie te maken?

“Er zijn twee vormen van ecologische ‘lekken’ van rioolwater. De eerste is letterlijk te nemen, via lekke rioolbuizen.

Alle oude rioolbuizen zijn per definitie lek, want vroeger werden de naden niet waterdicht gemaakt. Hoe groot dat probleem is, valt moeilijk in te schatten net omdat er geen volledige inventaris is.

Het andere lek manifesteert zich via de overstorten, die rioolwater ongezuiverd in een waterloop lozen als de buis te vol zit. Aquafin volgt de werking van zijn overstorten nauwgezet op, maar er zijn in Vlaanderen ook zo’n 4000 overstorten op gemeentelijke stelsels en die worden maar sporadisch gemeten. Uit zo’n gemeentelijk overstort komen dan wel kleinere volumes rioolwater, maar de impact op de natuur kan veel groter zijn omdat ze meestal op kleine, soms kwetsbare beken zitten. Dus ja, er is zeker een rechtstreekse link tussen asset management en ecologie.”

Hoe kan Vlaanderen dat probleem aanpakken?

“Kijk, het waterbeheer in Vlaanderen is erg versnipperd, maar de watersystemen vormen één geheel. Die tegenstelling maakt het moeilijk om grote vooruitgang te boeken. De scheiding tussen bovengemeentelijke en gemeentelijke rioleringsinfrastructuur is artificieel.

Daardoor hebben ingrepen op de gewestelijke infrastructuur uiteindelijk weinig effect op het milieu als de gemeentelijke rioleringen niet optimaal werken. Asset management moet dus gebeuren met het oog op het functioneren van hele systeem.

De gemeenten en de rioolbeheerders die ze aanstellen, hebben hierin een grote rol, een goede samenwerking met Aquafin is cruciaal. Aquafin heeft enorm veel knowhow opgebouwd hierin.

Het zou zonde zijn om die niet te gebruiken.

7

Zijn er behalve financiële en ecologische nog andere uitdagingen waar asset management kan op inspelen?

“Waar volgens mij nog veel onbenut potentieel zit, is in het optimaliseren van het rioleringsstelsel, en de afstemming met het hemelwaterbeheer.

Het rioleringsbeleid is er tot nu toe van uitgegaan dat de wereld statisch is.

We leggen riolen aan voor de volgende 75 jaar, maar ondertussen verandert het klimaat, de manier waarop we met water omgaan en groeit de bevolking verder – en dat gaat snel. De infrastructuur moet dus flexibel genoeg zijn om daarmee om te gaan, zonder dat daar enorme kosten mee gepaard gaan.

Digitalisering, met intelligente sensoren en sturingen, zullen in de toekomst ook uit riolen niet meer weg te denken zijn.

Doordachte keuzes in het hemelwaterbeheer – en dus de afstemming met bovengrondse infrastructuur, zijn ook cruciaal. Asset management zal bijgevolg niet meer alleen een louter technische aangelegenheid zijn, maar gaat ook over beleidskeuzes.” l

“Asset management moet gebeuren met het oog op het functioneren van het hele systeem.”

Wim Van Gils, adviseur Waterbeleid Minaraad

8

AQUA 2019/3

Laarbeek schittert in de Demervallei Jarenlang belandde het huishoudelijke afvalwater van Messelbroek en Rillaar rechtstreeks in de beek of trok het simpelweg in de bodem.

Sinds de opstart van de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Messelbroek in 2006, is de ooit zo vervuilde Laarbeek een trekpleister geworden voor insecten, vissen en stille genieters.

I

n de Vlaams-Brabantse Demervallei vloeit de Laarbeek samen met de Ossebeek, waarna ze uitmondt in de Demer. Walter Lambeets is technisch medewerker bij Aquafin en voert de controles uit op de onbemande zuiveringsinstallatie in Messelbroek.

Hij vertelt enthousiast hoe hij de beek zag veranderen: “Vroeger was de Laarbeek ronduit smerig, zelfs zonder de aanwezigheid van zware industrie.

De boosdoener waren vooral de enorm hoge concentraties ammonium, dat in urine zit en via het huishoudelijke afval-

water rechtstreeks naar de waterloop ging. Om die vervuiling tegen te gaan, werden met twee extra projecten in 2016 en 2018 uiteindelijk 2600 omwonenden aangesloten op het rioleringsnet. Al ging niet elke buurtbewoner meteen met de stroom mee. Vooral bij de bouw van onze rioolwaterzuiveringsinstallatie in 2006, stonden hier heel wat zwarte vlaggen en heerste er ongerustheid. De grootste bezwaren waren de angst voor geuren geluidshinder en de kostprijs die de werken met zich zouden meebrengen.�

Yves Verheyden en Walter Lambeets van Aquafin zien de waterkwaliteit sinds 2006 fors verbeteren.

9

Buurtbewoner Leon is enthousiast over de opleving van de Laarbeek.

“De beek trekt niet alleen vissen aan, ook de mensen genieten ervan” BLIJE BUURTBEWONER “Het verhaal deed hier de ronde dat de rust zou verstoord worden door de stank en het kabaal van de installatie”, vertelt Leon Mellaerts, die twee huizen verder woont en ons uiterst gastvrij het één en het ander uitlegt. “Ik ken Walter persoonlijk en die vertelde me dat de installatie al een maand draaiende was toen ik nog altijd in de buurt hoorde dat de kabaal- en stankcatastrofe wel zou volgen.

De installatie was gewoon gestart zonder dat iemand er ook maar iets van had gemerkt.

Zelfs de fonteinen van de buren horen we soms luider dan de installatie (lacht).”

“Sindsdien is er hier veel veranderd. Vissers die in de jaren ’70 verkondigden dat ze een hengeltje gingen werpen in de Demer, verklaarden we voor gek. Nu is het water terug een trekpleister voor verschillende vissoorten en voor de jongens van de plaatselijke Scouts die er komen pootjebaden. Ook mijn kleinkinderen gaan er weleens naartoe met hun vader om iets te vangen. Met een koi heb ik hen nog nooit weten thuiskomen, al zou dat wel kunnen want overstromingen sleuren soms vissen uit de vijvers van buren mee tot aan de Demer (lacht).”

TEVREDEN MILIEUCOÖRDINATOR Dat de vredige Laarbeek een opleving kent, moet je Yves Verheyden, milieucoördinator bij Aquafin alvast niet vertellen: “Naast de aanzienlijke daling van de ammoniumconcentraties, is er ook nog de zuurstofhuishouding die terug de hoogte in schiet.

Dat is essentieel voor beweging en leven, in én rond de beek. Een goede maatstaf hiervoor zijn de macroinvertebraten, of alle met het blote oog waarneembare ongewervelde dieren. Denk bijvoorbeeld aan libellen die terugkeren omdat de waterkwaliteit enorm toeneemt. De Laarbeek mag dan voor toeristen misschien niet de hipste beek van Vlaanderen zijn, het is wel een goede verblijfplaats voor dit soort diertjes. Waar onze Vlaamse waterlopen in het algemeen nog punten kunnen scoren, is op het fosforgehalte. Onze zuiveringsinstallatie voldoet perfect aan de verwijderingsnormen voor fosfor.

Maar de fosforconcentratie in de Laarbeek is nog altijd te hoog, al zijn die normen wel heel ambitieus.

Hoe dan ook, de beek is terug proper en dat merken de buurtbewoners op door het aangename gezelschap van insecten, planten en vissen die zich meer dan welkom voelen. Het is fijn om te horen hoe de buurt de ongemakken uit het verleden heeft verdrongen en ons complimenteert met het geleverde werk.” l

10

AQUA 2019/3

“Het is de bedoeling dat we een aantal van onze technisch medewerkers opleiden om de drone mee te nemen op hun inspectieronde.�

Pieter Lootens en Alexander Mouton

11

We vliegen de riool in!

We kijken al lang niet meer verbaasd op wanneer er een drone boven ons hoofd cirkelt.

Binnenkort stuurt Aquafin de vliegende camera’s ook onder onze voeten door, dwars door de riolering. Het bedrijf laat hiervoor een speciaal model ontwikkelen.

R

ioolinspectie is een onmisbare schakel in een professioneel asset management. Afhankelijk van de kriticiteit van een riool, stuurt Aquafin er om de 5 tot 10 jaar of om de 20 jaar een camera door om eventuele knelpunten op te sporen. Tot nu gebeurt dat met een camera op een wagentje, dat via een lange kabel wordt aangestuurd.

Zo’n rijdende camera levert kwalitatieve beelden op, maar heeft het nadeel dat de riool altijd vooraf moet geruimd worden zodat het wagentje er vlot door kan. Dat betekent uiteraard bijkomende kosten, die mogelijk achteraf gezien niet eens nodig waren als de riool in goede staat blijkt.

EERSTE BLIK Een betrouwbare “eerste blik” in de riool zou die overbodige kosten kunnen vermijden. Nu drones voor alsmaar meer toepassingen kunnen worden ingezet, test Aquafin of ze ook voor zo’n eerste blik geschikt zijn. Rioolinspecties met drones zijn niet nieuw, maar de manier waarop Aquafin ze wil inzetten is dat wel.

Zo kan er met één vlucht veel meer in beeld gebracht worden. De drone vliegt dan wel gestabiliseerd in één richting, maar wanneer er tijdens de vlucht via de zijdelingse camera’s onregelmatigheden worden opgemerkt, kan er onmiddellijk bijgestuurd worden.

Zijn inspecties met een rijdende camera dan binnenkort verleden tijd? Toch niet, weet Alexander: “Het is de bedoeling dat we een aantal van onze technisch medewerkers opleiden om de drone mee te nemen op hun inspectieronde. Zij hoeven geen ervaren drone-piloten te worden want de bediening is zeer eenvoudig met enkele commando’s via een tablet. Het toestel vliegt quasi autonoom van put naar put. Alleen het afdalen in de inspectieput zal wat handigheid vergen. De drone zal voornamelijk gebruikt worden bij noodinterventies en om een snelle inschatting te maken van de toestand van de riool. Als er dan aanwijzingen van problemen zijn, schakelen we alsnog een rijdende camera in voor een second opinion en gedetailleerde beelden.”

MEER METERS INSPECTEREN

“We hebben al geëxperimenteerd met enkele modellen, maar geen enkele drone beantwoordde tot hiertoe volledig aan onze behoeften,” legt adviseur Rioolmanagement Alexander Mouton uit.

“Bestaande modellen zijn eigenlijk niet echt geschikt voor riolen en bovendien vereisen ze de expertise van een ervaren drone-piloot. Daarom laten we nu een prototype ontwikkelen volgens onze voorschriften dat bovendien eenvoudig in gebruik is.”

Aquafin verwacht met behulp van de drones meer meters riolen te kunnen inspecteren en zo het beschikbare budget voor rioolinspecties efficiënter te kunnen inzetten. Ook moeilijk bereikbare plaatsen zouden voor het toestel een makkelijke klus moeten zijn, zoals bijvoorbeeld locaties met niveauverschillen.

Op die manier kan de drone ook ingezet worden voor het in kaart brengen van een volledig rioleringsstelsel dat die kenmerken heeft.

Dat toestel verschilt in een aantal belangrijke punten van een doorsnee drone. Om te beginnen moet de drone zelf goed beschermd worden tegen de specifieke omstandigheden in een riool. Hij moet geschikt zijn om door buizen met een beperkte diameter te vliegen zonder de wanden raken en hij moet bestand zijn tegen vuil water. Al mag de buis natuurlijk niet vol water staan.

Het prototype van de Aquafin-drone moet klaar zijn tegen eind 2019 om vanaf volgend jaar de eerste toestellen in productie te nemen. Die zullen geschikt zijn voor rioolbuizen met een minimale diameter van 700 centimeter. Op basis van de ervaringen met dit type toestel, bekijkt Aquafin of het model compacter kan gemaakt worden om het ook in kleinere diameters te kunnen gebruiken. l

ZIJDELINGSE CAMERA’S Een ander opvallend kenmerk van de drone die Aquafin laat ontwikkelen, is dat hij meerdere zijdelingse camera’s heeft en extra sensoren.

12

AQUA 2019/3

De toekomst is morgen

Slimme gemeenten wachten niet.

Inspiratiedag met o.a.:

Sven Willekens (schepen Publieke Ruimte Overijse)

Recreatie, biodiversiteit en waterbeheersing op ĂŠĂŠn locatie

Peter Tom Jones (Milieuwetenschapper en Senior Onderzoeksmanager)

(Over)leven binnen planetaire grenzen

Marjoleine Weemaes (Manager R&D, Aquafin)

Waterslimme steden en gemeenten

13

We zijn met alsmaar meer mensen op deze aardbol, ook in Vlaanderen. Een veranderend klimaat, de uitputting van grondstoffen en de snelle digitalisering maken de uitdaging alleen maar groter. Hoe maak je een stad of gemeente méér dan ‘leefbaar’, vandaag en morgen? Innovatieve ideeën en samenwerking zijn de sleutel.

DE OPENBARE RUIMTE FUTUREPROOF Hoe hou je bij de inrichting van de openbare ruimte rekening met zware regenbuien die meer en meer voorkomen? Denken dat alles ondergronds kan afgevoerd worden, is immers een illusie. Dat zou trouwens zonde zijn, want er zijn heel wat alternatieven die meerdere functies combineren: water bufferen, beleving en recreatie, meer biodiversiteit, …

ENERGIEBRONNEN VAN MORGEN Zonne- en windenergie kennen we allemaal.

Energie uit afvalwater klinkt wellicht wat minder bekend. En toch: warmte uit rioolwater recupereren en op een stedelijk warmtenet zetten, je CNG-wagen die rijdt op biomethaan uit slib, het is dichterbij dan je denkt!

WIE GAAT DAT BETALEN? MÉÉR DOEN MET AFVALWATER Het afvalwater dat we dagelijks produceren, wordt gelukkig gezuiverd voor het in een waterloop belandt. Maar wist je dat het zich ook perfect leent voor recyclage? Maak kennis met concepten voor recuperatie van grondstoffen en hergebruik van grijs water op wijkniveau.

De technieken bestaan al en worden verder verfijnd. Bemesten we straks onze moestuin met fosfor uit eigen urine? En wordt de cyclus van water oneindig? In de Kruitfabriek kom je er alles over te weten.

‘Smart cities’ is een term die overal opduikt.

Klinkt hij ook duur in je oren? Weet dan dat er tal van kanalen zijn om initiatieven in je stad of gemeente te helpen financieren. Zo voorziet de Vlaamse overheid via het Vlaams Agentschap Innoveren & Ondernemen middelen die lokale besturen de kans geven om ‘smart’ aan de slag te gaan. Vlaanderen Circulair subsidieert dan weer projecten in de circulaire economie.

De Vlaamse Milieuholding participeert als publieke investeringsmaatschappij in strategische ondernemingen in de milieusector. En waarom niet samenwerken en de kosten delen? l

KLIMAAT- EN WATERBEHEER VOOR MORGEN 7 OKTOBER 2019 - KRUITFABRIEK, VILVOORDE. Waterteveel of watertekort? Hoe worden we klimaatneutraal? En welke innovatieve technlogie kan mijn stad of gemeente morgen al vooruit helpen? Aquafin organiseert een inspirerende namiddag voor steden en gemeenten. Laat je verrassen door visionaire keynotes en doe ideeën op uit succesverhalen van andere lokale besturen. Je keert gegarandeerd huiswaarts met een hoop inspiraties om de openbare ruimte in te richten met toekomstige uitdagingen voor ogen.

Bekijk het volledige programma en schrijf je in op

www.aquafinevents.be

14

AQUA 2019/3

Groen gas uit afvalwater Rijdt jouw CNG-wagen binnenkort op gas uit afvalwater? Als het van Aquafin afhangt wel!

Slib, een restproduct van het waterzuiveringsproces, bevat veel energie. Door dit slib te vergisten en zo biogas te produceren, kan Aquafin de energie eruit halen. Biogas bevat onder andere methaan, als dat uit het biogas afgezonderd wordt, kan Aquafin een fossielvrije brandstof produceren en nog een stapje verder gaan in zijn energiebeleid. Biomethaan is een ideale brandstof voor wagens en koolstofvrije aanvulling op het aardgasnet.

I

n een rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt het afvalwater vermengd met miljarden microorganismen. Dit is het ‘actief slib’ en dat gebruikt de vervuiling in het afvalwater als voedingsbron.

Waardevol materiaal dus, dat slib. Het is organisch: het leeft, broeit, groeit continu aan en heeft een hoge calorische waarde. Het slib wordt in gistingstanks vergist tot biogas. Het biogas dat hierbij vrijkomt wordt op dit moment met een warmtekrachtkoppeling omgezet naar warmte en elektriciteit, goed voor 14.000.000 kWh elektriciteit per jaar. Een deel van de warmte die hierbij vrijkomt, gebruikt Aquafin om de gisting op temperatuur te houden. De elektriciteit zet Aquafin opnieuw in op zijn zuiveringsinstallaties. Niet alle warmte kan echter gevaloriseerd worden en bovendien moet er soms een te veel aan gas opgebrand worden met een gasfakkel, zonde van de energie.

BIOGAS WORDT BIOMETHAAN Aquafin start in 2020 op de zuiveringsinstallatie van Harelbeke een project om het biogas verder op te schonen zodat het dezelfde kwaliteit heeft als aardgas. Het wordt de tweede installatie in Vlaanderen die biomethaan zal produceren.

“Het biogas dat we verkrijgen door vergisting van slib bevat de component methaan. Als we dit eruit halen, krijgen we zuivere biomethaan, waarmee we nog meer kunnen dan met biogas”, vertelt Christel Van Moer, Manager Innovatie bij Aquafin. “Biomethaan kan in het aardgasnetwerk geïnjecteerd worden en op die manier gebruikt worden als brandstof voor CNGwagens. Hiervoor werken we samen met Fluvius.

We kunnen op deze manier ook de CO2 uit het biogas recupereren. Daarvoor is Aquafin op zoek naar een rendabel businessmodel. Onze zuiveringsinstallaties zuiveren dus niet langer enkel vuil water, het worden meer en meer recyclage- en energiefabrieken.”

ENERGIEDOELSTELLINGEN “De productie van biomethaan past in de ambitieuze energiedoelstellingen van Aquafin”, gaat Bart Ryckaert, Energiemanager, verder.

“We dragen bij tot de vergroening van het aardgasnetwerk. Aquafin heeft ook de ambitie om op momenten waarbij er teveel (groene) elektriciteit is, deze door elektrolyse om te zetten naar waterstof.

“Door zelf groene energie te produceren, wil Aquafin een belangrijke ketenspeler zijn in de transitie naar een koolstofarme economie” Bij de elektrolyse kunnen we ook de zuurstof die hierbij geproduceerd wordt hergebruiken, een bijkomend voordeel. We zijn dit terrein aan het verkennen en hopen hierin verder te kunnen gaan.

Door zelf groene energie te produceren, wil Aquafin een belangrijke ketenspeler zijn in de transitie naar een koolstofarme economie. Bovendien willen we tegen 2030 een daling in ons elektriciteitsgebruik van 20% ten opzichte van 2010. Anno 2019 zitten we al op een daling van 9%. We zitten dus op schema.

Verder wil Aquafin geen directe fossiele brandstoffen meer in 2030.” l

15

Bart Ryckaert, Energiemanager Aquafin

Christel Van Moer, manager Innovatie Aquafin

16

AQUA 2019/3

Operatie Perforatie: winnaars aan de slag!

Een oproep om zoveel mogelijk stukjes (semi)openbare ruimte te ontharden, dat is Operatie Perforatie. Aquafin stelde een budget van 100.000 euro ter beschikking om projecten een duwtje in de rug te geven.

Ondertussen zijn de winnaars van de Aquafinprijs gekend. In elke Aqua maken we kennis met 2 van de winnaars. Nu het nieuwe schooljaar begonnen is, gingen we langs bij 2 scholen.

BASISSCHOOL ‘SINT-ANTONIUS’, MEULEBEKE: WEG MET DIE MUUR! In het groene Meulebeke, aan de rand van het bos ligt basisschool ‘SintAntonius’. Het lijkt het begin van een sprookje en dat is het ook een beetje.

Sinds midden april is de speelplaats van de school namelijk deels onthard en aanzienlijk uitgebreid. Hij is omgetoverd tot een echt speelparadijs voor de kinderen.

BASISSCHOOL ‘SINT-ANTONIUS’, MEULEBEKE > Integratie van de weide

achter de schoolmuur > Aquafinprijs: 10.000 euro

© Joke Couvreur

17

Koen Ameye, directeur van de school, vertelt het verhaal met daarin een hoofdrol voor een weide en een muur die moest wijken: “Achter onze school ligt sinds jaar en dag een weide. We droomden er al even van om die met onze speelplaats te verbinden. Alleen stonden er letterlijk een muur en gebouwen in de weg. Wilden we dus toegang tot de weide, dan moesten die plat. ‘Operatie Perforatie’ gaf ons de nodige ruimte om dat plan te realiseren en tegelijkertijd onze speelplaats te ontharden.”

“Tussen onze droom en werkelijkheid staan uiteraard de nodige obstakels. Dit soort projecten realiseer je niet zonder de nodige kennis van zaken. Gelukkig doet een ouder van één van onze kinderen grondwerken en hij hielp ons begin 2019 met de afbraak van de muur en gebouwen en het ontharden van de speelplaats. Dat soort expertise is onbetaalbaar en was dus meer dan welkom. Tijdens de paasvakantie organiseerden we dan samen met de leerkrachten en ouders de aanplanting.”

“Nu hebben we een geweldige speelweide waar de kinderen dol op zijn. We creëerden een plek waar ze kunnen spelen, waar ze uitgedaagd worden, maar waar ze ook even tot rust kunnen komen. Ze krijgen bij goed weer zelfs les in onze buitenarena. Wanneer je een school hebt die in zo’n rustige omgeving ligt en die omgeven is door groen, is aandacht geven aan het milieu een natuurlijke reflex. We dagen onze kinderen uit om te experimenteren en mee te denken over het milieu en wat ze er zelf aan kunnen doen. ‘Operatie Perforatie’ paste daarom perfect in het groene DNA van onze school.”

SCHOLENGROEP SINTLAURENS, WACHTEBEKE > Ontharding speelplaats > Aquafinprijs: 10.000 euro

SCHOLENGROEP ‘SINT-LAURENS’, WACHTEBEKE: EEN SPEELPLAATS OP BASIS VAN KINDERTEKENINGEN De ouderraad van de scholengroep zag Operatie Perforatie als een uitgelezen kans. Er waren immers al plannen om de oude speelplaats, die niet meer voldeed aan de huidige normen, op te breken.

“Eén van onze ouders is architect en hoorde via een vakblad van het project.” Vertelt Michaël van Krieken, voorzitter van de ouderraad. “Al snel gingen we met de oproep naar de kinderen om zelf met voorstellen te komen. Zij maakten een tekening aan de hand van de vraag: “Hoe ziet jouw perfecte speelplaats eruit?”

Op basis van hun schetsen, zijn we dan begonnen met het samenrapen van ideeën. In het verleden hadden we al geld ingezameld door ons eigen bier te brouwen, maar om de totale verbouwingskosten van 25.000 euro te dekken, kwam de 10.000 euro van Operatie Perforatie toch NIEUWE OPROEP VOOR STEDEN EN GEMEENTEN aardig van pas.”

“Think globally, act locally” is het devies van Operatie Perforatie. Ruimte maken voor water loont al op kleine schaal. Kan dat ene pleintje in uw gemeente perfect omgetoverd worden tot een groen juweeltje?

Aquafin beloont het voorstel met het meeste potentieel met een nieuwe Aquafinprijs ter waarde van 20.000 euro.

Daar bovenop krijgt u gratis het advies van een van onze specialisten. Deze oproep is voorbehouden aan lokale besturen.

Dien uw projectvoorstel in voor 30 november via info@operatieperforatie.be.

Meer informatie op www.operatieperforatie.be

“Sinds de paasvakantie is er al een deel heraangelegd en iedereen vindt het geweldig. Kinderen zoeken het groen op, maken veel minder ruzie en onze uitstraling naar nieuwe scholieren toe is ook grondig veranderd.

Onze speelplaats heeft een veel nieuwere, frissere maar ook een meer duurzame look & feel gekregen. Om het terrein helemaal te verbouwen, hebben we nog extra middelen nodig, al proberen we het project in fases af te ronden. Het einde van de werken is voorzien in het voorjaar van 2020.” l

18

AQUA 2019/3

Aquafin vs droogte 3:0 ‘Warmterecord gesneuveld’, ‘hittegolf verbreekt records’, ‘weer een dag met extreme hitte’. De krantenkoppen logen er niet om.

Afgelopen zomer kondigde zich aanvankelijk aan met code geel van het droogteniveau maar werd snel aangepast naar code oranje.

Een captatieverbod in verschillende provincies volgde meteen en de vraag naar gezuiverd afvalwater (‘effluent’) om akkers te irrigeren

I

n 2017 en 2018 bracht Aquafin zijn aanbod van gezuiverd afvalwater al extra onder de aandacht als noodoplossing voor landbouwers en openbare besturen.

Voor de derde zomer op rij werkten we ook in 2019 - binnen de mogelijkheden maximaal mee aan oplossingen voor de droogteproblematiek. l

en plantsoenen te sproeien steeg razendsnel.

2018

2019

127 afnamecontracten

78 afnamecontracten (*)

Aanvankelijk 38, later 50 RWZI’s opengesteld

Aanvankelijk 19, later 47 RWZI’s opengesteld

152 maanden ‘besteld’

105 maanden ‘besteld) (*)

(*) 29/08/2019

18 JULI De OVAM-grondstofverklaring waarin de gebruiksvoorwaarden staan om effluent als irrigatiewater te gebruiken, wordt afgeleverd.

Aquafin neemt een vliegende start om alle aanvragen administratief te behandelen, overeenkomsten af te sluiten en alles bij te houden in een register.

19 JULI 19 Aquafin zuiveringsinstallaties (RWZI’s) zetten hun poorten open en het Kabinet Omgeving, Natuur en Landbouw keurt budget goed om structurele aanpassingen te doen aan een handvol extra installaties.

In tegenstelling tot de voorbije jaren wordt het effluent nu uit de effluentgoot in plaats van de nabezinktank gehaald. Dat is veiliger en garandeert ook een constante kwaliteit van het gezuiverde afvalwater.

22 JULI Het KMI voorspelt een hittegolf met temperaturen van meer dan 40 graden. Aquafin stelt alles in het werk om zoveel mogelijk RWZI’s structureel aan te passen zodat er effluent kan opgehaald worden.

Landbouwers en openbare besturen waarderen de inspanningen.

30 JULI 42 RWZI’s hebben ondertussen hun poorten geopend.

19

MARC VAN HAVERE, DIENSTHOOFD GROENDIENST GEMEENTE BEVEREN

Afgelopen zomer namen weer heel wat landbouwers, bedrijven en gemeenten dankbaar gebruik van het gezuiverd afvalwater van Aquafin.

12

AUGUSTUS

De hitte neemt af en er valt wat regen. Goed voor de plantsoenen, maar voor landbouwers is de hoeveelheid neerslag (nog) niet voldoende om hun oogst te redden.

47 RWZI’s zijn ondertussen open en er zijn al 67 afnemers.

19

AUGUSTUS

In de tweede helft van augustus kondigt zich opnieuw een warme en droge periode aan. We sluiten nog een tiental afnamecontracten af met landbouwers.

Nog wat cijfers Grootste afnemers in 2019: • Landbouwers (bevloeien land/landbouwgewassen /sierteelt) • Bedrijven/verenigingen (paardrijpistes/werfwegen/vliegveld/ reinigingswerken) • Gemeenten (plantsoenen/bomen/openbaar domein/ terreinen) Populairste afhaalplaatsen per provincie: • Aarschot (Vlaams Brabant) • Beveren (Oost-Vlaanderen) • Herentals (Antwerpen) • Houthalen-Helchteren (Limburg) • Ieper (West-Vlaanderen)

“Toen ik vorig jaar in de krant las dat Aquafin gezuiverd afvalwater aanbood, zijn we bij de gemeente meteen in actie geschoten.

Het was toen een dankbare oplossing voor onze sportvelden en plantsoenen. Dit jaar klopten we opnieuw aan op de installatie van Beveren voor de voetbalvelden van SK Beveren.

We experimenteerden ook voor het eerst met waterzakken aan droogtegevoelige bomen.

Zo’n zak druppelt onderaan leeg en het water gaat meteen naar de wortel van de boom. Dankzij het effluent bleef onze gemeente er, ondanks de droogte en hitte, mooi groen uitzien en daar zijn we blij om.”

VANESSA SAENEN, WOORDVOERDER BOERENBOND “Het initiatief van Aquafin om gezuiverd afvalwater aan te bieden wordt zowel door de Boerenbond als haar leden naar waarde geschat.

De landbouw is één van de meest getroffen sectoren door klimaatverandering. Water is broodnodig en alle initiatieven die hierbij helpen juichen we toe. Dit jaar fluctueerde de droogtestress enorm per regio maar het is duidelijk dat we ons moeten aanpassen en boeren nemen daarom ook al zelf initiatieven. Ze leggen bufferbekkens aan, telen gewassen die beter tegen droogte kunnen, irrigeren op zuinigere manieren en focussen op circulariteit. Partnerships zoals deze met Aquafin zullen in de toekomst een sleutelrol spelen om het hoofd te bieden aan een veranderend klimaat.”

VOOR U GETEST 20

AQUA 2019/3

In deze rubriek testen wij een bijzondere activiteit in de natuur voor je uit.

De natuur zien, voelen, horen… en fotograferen!

Door Anja De Wit, redactielid Aqua

Vol bewondering sta ik altijd voor de prachtige natuurbeelden die je soms ziet in magazines. De foto’s die ik op vakantie maak van de natuur kan je er alleszins niet mee vergelijken. Ik ben dan ook geen professionele fotograaf, laat staan een natuurfotograaf. Maar dat ik met mijn huis-tuinkeuken toestel toch ook behoorlijk mooie natuurbeelden kan schieten, leert Filip Wuyts van Seintropee mij tijdens een fijne wandeling in natuurgebied Platwijers in Zonhoven.

O

p de parking over het recreatiedomein Heidestrand wacht Filip Wuyts mij en mijn dochter, die ook geïnteresseerd is in fotografie, op, gewapend met camera en verrekijker.

We trekken meteen de Platwijers in voor een tochtje van amper 5,5 kilometer maar dat toch drie uren zal duren.

In de natuur moet je geduld hebben, zal blijken. Toch horen we al snel de hoge, piepende roep van een ijsvogel. We zien hem nog net over het riet van de eerste vijver scheren. Te laat voor een foto, maar geen nood want in dit waterrijke gebied komt dit opvallende blauw-oranje vogeltje geregeld voor. Meermaals is hij ons echter te snel af en we zullen blijven zoeken tot het einde van de wandeling.

GELUIDEN HERKENNEN We wandelen van vijver naar vijver terwijl Filip regelmatig plots halt houdt en ons wijst op de typische geluiden van tientallen verschillende vogelsoorten.

Hoe hij die allemaal uit elkaar kan houden, vraag ik hem. “Dat is het resultaat van jarenlang observeren en determineren,” vertelt hij. “Mijn kennis heb ik niet zozeer uit boeken maar uit de praktijk, in de natuur. Hier ben ik al mee bezig van mijn acht jaar.”

We komen aan bij een eerste kijkhut en installeren ons er even. Filip maakt van de gelegenheid gebruik om ons een aantal basisinstellingen van onze camera’s uit te leggen.

De voorgeprogrammeerde Filip toont hoe snel de uitheemse reuzenbalsemien instellingen laten we beter zich kan verspreiden. achterwege, leren we.

Door zelf de diafragmagrootte te kiezen, kan je meer variatie en leven in je beelden leggen.

BOOMKIKKERS Vlak bij de kijkhut kunnen we wat oefenen.

De braamstruiken zouden immers heel wat jonge boomkikkers moeten huisvesten.

Ze komen maar op een paar plaatsen in Vlaanderen voor maar zijn wel aan een opmars bezig. We moeten goed zoeken tussen de blaadjes want de beestjes zijn piepklein én even groen als de klimopblaadjes waar ze vaak op zitten te rusten.

Bovendien is het een wat sombere, late zomerdag. “Mocht de zon schijnen, dan zie je ze hier massaal,” zegt Filip.

“Dan komen ze zich opwarmen aan de zonnestralen.” Maar kijk, het nauwlettende oog van Filip neemt al snel een boomkikkertje waar. En nog één, en nog één. Gelukkig zijn het niet echt beweeglijke diertjes en laten ze zich uitgebreid fotograferen. Want het scherpstellen tussen al dat groen kost ons toch wel wat moeite. Maar het lukt!

We krijgen er geen genoeg van en nemen tientallen foto’s. Selecteren doen we achteraf wel.

21

De piepkleine boomkikkertjes laten zich gewillig fotograferen.

Voor mooie beelden van de vegetatie zitten we helaas in het verkeerde seizoen.

Wat wel mooi in bloei staat, is de reuzenbalsemien, een invasieve soort die via private tuinen naar het natuurgebied is overgewaaid. “Een beetje een pest,” zegt Filip. “Want net zoals de Japanse duizendWe leren van Filip hoe we de natuur knoop overwoekert deze plant het mooist in beeld kunnen brengen. alles in de buurt.” En dat gaat heel eenvoudig want zodra Op naar de volgende vijver. We zien hij de rijpe vrucht aanraakt, zien we de een blauwe reiger, zilverreigers, een zaadjes zo wegschieten. dodaars, een krakeend, een witgatje, …

Zelfs een visarend komt hoog boven ons Als onze wandeling erop zit en we vliegen. Helaas veel te ver weg om vast terug naar de parking wandelen, horen te leggen. “Vorig jaar probeerde hij te we plots weer die piepende roep. broeden in dit gebied maar door het vele We draaien ons meteen om voor een passerende luchtverkeer zo dicht bij het ultieme poging om de ijsvogel op beeld vliegveld van Kiewit is dat niet gelukt,” te vatten. Maar de snoodaard is ons weer weet Filip. te snel af en lijkt ons nog een laatste keer

spottend toe te roepen. We besluiten dan maar dat we nog eens moeten terugkomen naar deze mooi plek. l

PRAKTISCH Normaal gezien boek je als groep een natuurwandeling bij Seintropee.

Voor een maximale beleving bestaat die groep uit ongeveer 8 personen. Het gebied kies je zelf, afhankelijk van hoeveel tijd je hebt.

Heb je veel tijd en geduld, dan kan je bijvoorbeeld kiezen voor een observatie vanuit een schuilhutje op het water. Zeker meenemen: fototoestel, verrekijker en stevig schoeisel. www.seintropee.be

22

AQUA 2019/3

Samen met aannemers werken aan veiligheid Alle medewerkers veilig terug thuis, elke dag opnieuw. Dat is de ambitieuze doelstelling van Aquafin. En met alle medewerkers bedoelen we ook écht iedereen. Niet alleen ons eigen personeel, maar ook dat van technische partners of contractanten en ook de burgers die rond onze werven wonen. Veiligheid is nu eenmaal een zaak van iedereen!

Met constant meer dan 150 projecten in uitvoering, zijn er heel wat mensen betrokken op een werf. Via aanpassingen aan het bestek, nieuwe regels en duidelijke afspraken willen we eenieders veiligheid zo goed mogelijk garanderen.

E

nkele jaren geleden startte Aquafin de werkgroep WAVE: Werken Aan VEiligheid. Die had vooral als doelstelling het veiligheidsbewustzijn te verhogen. Eén van de belangrijkste realisaties van de werkgroep: de lancering van het STOP-principe, waarbij elke medewerker van Aquafin of van de werfpartners het mandaat krijgt om bij onveilige situaties de werkzaamheden of activiteiten stil te leggen tot de omstandigheden weer veilig zijn.

Nu wil Aquafin nog een stapje verder gaan met WAVE 2.0.

WAVE 2.0 Matthew Geirnaert, manager Bouwkundig Onderhoud bij Aquafin en voorzitter van de werkgroep, verduidelijkt: “Met WAVE 2.0 willen we een tiental concrete actiepunten omtrent veiligheid uitwerken om zo het veiligheidsniveau van onze organisatie, onze aannemers en onderaannemers te verhogen. We willen veiligheid systematisch inbouwen in het volledige verloop van een project: van in het ontwerp tot bij de uitvoering.

Daar willen we een sluitende systematiek voor hanteren. Verschillende andere grote bedrijven die gelijkaardige werken uitvoeren en dus ook met dezelfde veiligheidsaspecten in aanraking komen, doen hiervoor beroep op de VCA-checklist.”

VEILIGHEID, GEZONDHEID EN MILIEUCHECKLIST AANNEMERS Kris De Meester, 1e adviseur bij het Verbond van Belgische Ondernemingen en daar verantwoordelijk voor dossiers rond veiligheid, gezondheid en welzijn op het werk, legt uit wat die VCA-checklist precies inhoudt. “VCA staat voor Veiligheid, gezondheid en milieuchecklist Aannemers.

Het is een norm met een hele reeks criteria waar een bedrijf aan moet beantwoorden op vlak van veilige onderaanneming.

Op basis van een audit door een neutrale 3e partij kan men zich laten certificeren volgens die norm.”

Aquafin werkt op dit moment nog niet structureel met VCA behalve dat het in de bestekken van de rioolwaterzuiveringsinstallaties opgenomen is.

Maar voor de rest ontbreekt er nog een groot kader. “Het is meer op basis van inzichten van een studiebureau of projectingenieur dat een bepaald criterium in de bestekken terechtkomt”, zegt Matthew. “Bedoeling is dat we die eigen inschatting verlaten en meer richting een vast kader gaan. Dat is de oefening waar we nu voorstaan.

Door meer te werken met aannemers die VCA-gecertifieerd zijn, willen we uiteindelijk een uniformiteit creëren over heel Vlaanderen, zodat er geen regionale verschillen meer zijn en er één duidelijke lijn is.”

Voor aannemers en onderaannemers biedt werken volgens de VCA-principes trouwens ook heel wat praktische hulpmiddelen: er is een toolbox, heel wat informatie, opleidingen… VCA schrijft hen eigenlijk al precies voor wat ze moeten doen. “We moeten alleen opletten dat we een goed evenwicht vinden”, waarschuwt Matthew. “Voor kleinere werken is het nu soms al moeilijker om een geschikte aannemer te vinden. Als we voor dergelijke werken ook de VCA-regels opleggen, verengen we misschien de markt te veel en snijden we zo in eigen vel. We moeten dus bekijken waar we VCA onmiddellijk kunnen implementeren en waar we overgangsregimes kunnen voorzien”.

“Aannemers moeten opdrachtgevers zien als partners en niet als degene die enkel eisen oplegt.”

“Dat is voor ons ook belangrijk”, pikt Kris in. “Als een speler als Aquafin de VCA-principes steeds meer systematisch mee gaat implementeren, dan weten we dat de markt zich weer een stuk gaat verruimen. Als organisatie is het voor ons belangrijk om een aantal grote spelers mee te hebben, zodat de impact veel groter is en we meer op de sector kunnen wegen. We willen Aquafin dan ook meer betrekken bij het verder versterken van het systeem. Dat kan alleen via dialoog tussen opdrachtgevers en (onder)aannemers.

We willen dan ook aannemers die zelf veel kritische vragen stellen of dingen in vraag durven stellen. Dan weet je immers dat ze bewust met veiligheid bezig zijn.

Een aannemer die nooit vragen stelt, die moet je in’t oog houden. Aannemers moeten opdrachtgevers zien als partners en niet als degene die enkel eisen oplegt.

Als dat lukt, dan spreken we van een succes.” l

23

Kris De Meester

VCA, MAAR OOK VCO! Kris De Meester: Voor ons zou het ook interessant zijn om verder te werken aan VCO, de veiligheidschecklist voor opdrachtgevers. Die is complementair aan VCA. Het is natuurlijk makkelijk om veel eisen te leggen bij de aannemers, maar die moet dan wel een aanspreekpunt hebben bij de opdrachtgever. Als die niet beschikbaar is, ben je je eigen VCA-systeem aan het afzwakken. In die zin denkt Aquafin er dan ook best aan om VCO te halen, naast vb BASF en Proximus die dat doen. Wanneer dergelijke grote spelers zich daartoe engageren naar hun aannemers, dan is dat voor iedereen een win-win!

Matthew Geirnaert

Slim limme ge emeenten wachte en niet.

Klima aat- en waterb beheer eer

Laat je e inspir ins er e en door

en leen ideeÍn uitt succesverhalen van andere gemeenten en steden. •

Recreatie, biodiversiteit, functionaliteit op ĂŠĂŠn locatie? Een waterslimme inrichting maakt het mogelijk.

• Te Te veel of te weinig water voorkomen: verruim je horizzon met spitsvondige maatregelen in co-creatie. •

Klimaatneutrale gemeente? Vul je mobiliteitsplan aan met m verrassende alternatieve energiebronnen.

maandagmiddag De Kruitfabriek Steenkaai 44D 1800 Vilvoorde

07.10.19 9 Programma en inschrijven? ven?

Ga naar de volgende nde w website