tvbZORG 4-2014

GEEFT DE ZORG EEN GEZICHT 44 STE JAARGANG

EFFICIENCY & VEILIGHEID

MEER ELEKTRODEN, MINDER SYMPTOMEN TECHNISCHE INNOVATIE VOOR BETERE BEHANDELING

BENCHMARK DOELMATIGHEID CARESECTOR ‘DOELMATIGHEIDSPRIKKEL ZORG ONTBREEKT’

CROSS-OVER SAMENWERKING VAN FLIGHT SIMULATOR NAAR EYE CARE AIR

12061

12 14:20

00 - TVBZorg 4 - Omslag 01-04.indd 1

02-12-14 09:44

13062b

Ontdek de meerwaarde

Dak Maasstadziekenhuis Rotterdam,

Gezondheid op het hoogste niveau • • • • •

Afvangen fijnstof Terugdringen Urban Heat Island Effect CO2 reductie en waterbuffering Opwekken groene energie Verbetering gezondheid mens

Leven op Daken is een franchiseorganisatie die binnen de dak- en gevelbranche meervoudig ruimtegebruik stimuleert, ontwikkelt en ook uitvoert. De franchisenemers bestaan uit dakaannemers, hoveniers, installateurs en producenten. Met duurzame thema’s zoals PV zonne- en thermische energie, tuindaken en groengevels, parkeerdaken en waterdaken in combinatie met een geïsoleerde waterdichting, adviseert Leven op Daken in samenspraak en met eindcontrole van Buro Dakadvies uit Gorinchem. Alle systemen zijn vastgelegd in productbladen ‘ontwerp’ en ‘uitvoering’ en vallen onder een volledig verzekerde garantie.

www.levenopdaken.nl

00 - TVBZorg 4 - Omslag 01-04.indd 13062b BU Leven op Daken.indd 1 2

02-12-14 28-03-14 09:44 15:31

ZIEZORG 1

VERWENZORG VERDIENT NAVOLGING Staatssecretaris Martin van Rijn bood onlangs een high tea aan als Verwenzorg voor chronische patiënten en hun begeleiders. Hij stelde daarbij dat het Verwenzorgproject van ZonMw navolging verdient. Verwenzorg beoogt de kwaliteit van leven van chronische patiënten te verbeteren door het geven van persoonlijke aandacht. Aangemoedigd door Joke Zwanikken, de ambassadeur van de Verwenzorg, die zich hier onvermoeibaar voor inzet, heeft ZonMw een afdeling voor chronische psychiatrie van Parnassia in Den Haag geadopteerd.

Henk Smid, directeur van ZonMw: ‘Wij doen dat structureel voor dezelfde afdeling. Ongeveer vier maal per jaar organiseren wij etentjes voor de bewoners op de afdeling en worden zij bediend door medewerkers van ZonMw. ZonMw financiert de catering en de medewerkers steken er vrije tijd in.

Daarnaast regelen we zo nu en dan ook een bijzonder evenement, zoals een middagje varen of een bezoekje aan een voetbalwedstrijd. Medewerkers van ZonMw doen aan deze vorm van Verwenzorg omdat zij weten hoe het leven van veel chronisch psychiatrische patiënten verschraalt. Elke bijdrage, hoe klein ook, om deze verschraling tegen te gaan, doet er toe.’

‘Het zou mooi zijn als meer organisaties afdelingen gaan adopteren voor Verwenzorg. Zo wordt Verwenzorg van een individueel initiatief tot een waarde van de hele organisatie. Het onderscheid dat je hiermee maakt, wordt door patiënten hogelijk gewaardeerd. Laten we ons sterk maken voor meer menselijkheid in de zorg: de mogelijkheden liggen voor het oprapen’, aldus Henk Smid.

De staatssecretaris deed het gezelschap de toezegging om volgend jaar wederom een high tea aan te bieden.

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 1

02-12-14 12:20

2

Inhoud december 2014

04

BELEID & BESTUUR Zorg trekt de broekriem aan De caresector trapt hard op de rem. De investeringen dalen met 11,4 procent. Minder cliënten, onzekerheid over de bekostiging en een

terughoudende opstelling van banken bij de financiering zijn de belangrijkste oorzaken van

10

BELEID & BESTUUR Pareltjes van architectuur Het ontwerp van zorggebouwen heeft de afgelopen decennia heel wat veranderingen ondergaan. Mede door maatschappelijke ontwikkelin-

gen, die tot op de dag van vandaag een stempel op het ontwerp drukken. Denk aan de

de daling. Voor het eerst in jaren is de groei in uitgaven voor de Nederlandse samenleving

participatiemaatschappij, waar de kranten vol van staan. Zorggebouwen toen en nu. Wat

aan langdurige zorg en GGZ sterk afgenomen.

bepaalt het ontwerp? En welke ‘pareltjes’ zijn er te bewonderen, zowel in Nederland als buiten onze grenzen?

06

BELEID & BESTUUR

POLITIEK & WETENSCHAP

Cross-over samenwerking in én buiten de zorg Het Oogziekenhuis Rotterdam leert. Van andere oogziekenhuizen wereldwijd, en van bedrijven en organisaties in andere sectoren. Anderen

leren op hun beurt van het ziekenhuis. Cross-over samenwerking, daar hebben we het over. tvb ZORG praat met Kees Sol, CFO van Het Oogziekenhuis en voorzitter van de World Association of Eye Hospitals, over deze win-winstrategie.

16

Benchmark doelmatigheid caresector Om doelmatige zorg te kunnen blijven leveren, moet er een brede maatschappelijke discussie gevoerd worden over het zuinig omgaan met

zorggelden. Finance4Care, onderdeel van Baker Tilly Berk, maakte voor het eerst de doelmatigheid van zorgaanbieders binnen de caresector inzichtelijk.

EN VERDER 01 ZieZorg 14 K.O.R.T. 21 Opinie

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 2

28 Column 32 Profielen 40 Colofon

02-12-14 12:20

3

22

TECHNOLOGIE

TECHNOLOGIE

sonde in de hersenen geeft pulsen af die er voor zorgen dat de motorische klachten ver-

30

minderen. Sapiens Steering Brain Stimulation uit Eindhoven ontwikkelde een innovatieve

bewegingssensor, valdetector, een automatische pillendoos én een smartphone app

nieuwe DBS-sonde die veel nauwkeuriger is dan de huidige technieken. Patiënten hebben

voor familie en vrienden, worden een jaar lang bij 40 ouderen in huis geïnstalleerd.

Meer elektroden, minder symptomen Als medicatie bij patiënten met Parkinson niet meer goed werkt, kunnen artsen deep brain stimulation (DBS) toepassen. Een geleidingsdraad of

Grote uitrol e-health Smart Homes, Kenniscentrum voor Domotica & Slim Wonen, is gestart met de uitrol van het innovatieve VictoryaHome systeem en

de daarbij behorende diensten. De mobiele zorgrobot en slimme apparaten, zoals een

hierdoor minder last van bijwerkingen en de kwaliteit van leven neemt toe.

POLITIEK & WETENSCHAP

26

Wie gaat er over de installaties?

35

Uit een steekproef onder een aantal Nederlandse zorginstellingen

heid van Wmo-cliënten over de dienstverlening van de gemeente. Hierbij is de nieuwe,

blijkt de verantwoordelijkheid rondom elektrotechnische instal-

gekantelde werkwijze, zoals veel gemeenten die hanteren, als uitgangspunt genomen

TECHNOLOGIE

Participatiesamenleving door de bril van Wmo-cliënten I&O Research voerde in vijf Nederlandse gemeenten een klanttevre-

denheidsonderzoek uit: Wmo Nieuwe Stijl. Centraal in dit onderzoek staat de tevreden-

laties niet goed op orde. Vijftig procent van de ondervraagden heeft dit niet duidelijk

voor de vragenlijst. In totaal zijn 1111 cliënten benaderd en zijn er 515 geslaagde telefo-

vastgelegd. De andere helft besteedt dit vaak uit aan externe partijen. Initiator van het

nische enquêtes afgenomen, een respons van 46 procent. De participatiesamenleving

onderzoek is Ronald Dercksen, Business Development Manager bij Alewijnse: ‘Je ziet

door de bril van Wmo-cliënten.

dat veel instellingen meerdere mensen verantwoordelijk maken. Allemaal beheren ze een klein deel van de installaties. Die versnippering kan op termijn zorgen voor veiligheidsrisico’s, met alle gevolgen en aansprakelijkheidsrisico’s van dien.’

POLITIEK & WETENSCHAP

38

Aanbestedingsplicht in de zorg Op 19 juni jongstleden bepaalde de voorzieningenrechter ZeelandWest Brabant dat zorgverzekeraars moeten worden gekwalifi ceerd als

publiekrechtelijke instellingen en daarom aanbestedende diensten zijn. Deze uitspraak kan directe consequenties hebben voor de wijze waarop zorginstellingen hun inkoopbeleid vormgeven. Academische ziekenhuizen waren al aanbestedingspichtig. Is er sprake van een omwenteling?

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 3

02-12-14 12:20

Zorg trekt de broekriem aan ORGANISATIES NEMEN VOORSCHOT OP TOEKOMST

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 4

02-12-14 12:20

& ID UR LE TU BE E S B

De caresector trapt hard op de rem. De investeringen dalen met 11,4 procent.

Minder cliënten, onzekerheid over de bekostiging en een terughoudende opstelling van banken bij de financiering zijn de belangrijkste oorzaken van de daling. Voor het eerst in jaren is de groei in uitgaven voor de Nederlandse samenleving aan langdurige zorg en GGZ sterk afgenomen.

et gaat om een groei van 0,8 procent tot in totaal 29 miljard euro. Dit terwijl de groei in 2012 nog 6,9 procent bedroeg.

Dit blijkt uit een eerste analyse van ruim 800 jaarverslagen van Nederlandse verpleeg- en verzorgingshuizen, thuiszorg, GGZinstellingen en instellingen voor gehandicaptenzorg over het jaar 2013 door Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg, en Verstegen accountants en adviseurs.

‘Zorgorganisaties hebben in 2013 de broekriem aangehaald, vooruitlopend op alle ontwikkelingen en onzekerheid in de zorg’, licht Frank Kaptein, bestuurder van Intrakoop, toe.

H

De kosten van zorginstellingen zijn in 2013 harder gestegen dan de inkomsten, met 1,8 procent naar 28,2 miljard euro. Dit is vooral veroorzaakt door de toenemende personeelskosten (plus 3,4 procent) naar 20 miljard euro. Personeelskosten vormen met 72 procent van de totale bedrijfslasten de grootste kostenpost voor zorgorganisaties in de caresector. Het goede nieuws is dat het er op lijkt dat patiënten en bewoners in 2013 nog zijn ontzien. De patiënt- en bewonersgebonden kosten stegen in 2013 licht met 0,7 procent (in 2012 was dit nog plus 13 procent).

MINDER GELD VOOR GEBOUWEN

Zorgorganisaties proberen de kosten te beheersen door een flinke rem op investeringen (min 11,4 procent in 2013). Zij investeren in 2013 ruim 400 miljoen euro minder dan in 2012, vooral in bedrijfsgebouwen en terreinen, en anticiperen hiermee op de onzekerheden in de bekostiging van zorg en de verwachte daling in het aantal cliënten voor zorg met verblijf. De onderhoudsuitgaven blijven vrijwel stabiel.

‘De kosten van zorginstellingen zijn in 2013 harder gestegen dan de inkomsten, met 1,8 procent naar 28,2 miljard euro. Dit is vooral veroorzaakt door de toenemende personeelskosten (plus 3,4 procent) naar 20 miljard euro.’

NIET VOLDOENDE

Hoewel de caresector de hand op de knip houdt, blijken de resultaten af te nemen. In 2012 bleef onder de streep nog 2,6 procent van de omzet over. In 2013 daalde dit percentage tot 1,6. De ‘marge’ tussen opbrengsten en kosten neemt dus snel af. Met de veranderingen in de sector in het vooruitzicht, zou het Intrakoop en Verstegen niet verbazen als de caresector in 2014 of 2015 geen zwarte cijfers meer presenteert. De reeds lang voorspelde aanslag op de vermogens- en liquiditeitspositie is dan een feit.

‘Uit de analyse blijkt dat zorgorganisaties meer moeten doen met minder geld. Inkoopsamenwerking op grote schaal kan sterk bijdragen aan verlaging van de kosten en verbetering van de kwaliteit van zorg.’

Intrakoop analyseert samen met Verstegen accountants en adviseurs alle jaarverslagen uit de sector. Deze eerste analyse is gebaseerd op ruim 800 jaarverslagen.

BELANG INKOOPSAMENWERKING

In de caresector werd in 2013 voor ruim 11 miljard ingekocht. Hierop kan nog het nodige worden bespaard, stelt Frank Kaptein van Intrakoop.

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 5

Kijk voor het definitieve rapport op

www.intrakoop.nl.

02-12-14 12:20

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 6

02-12-14 12:20

& ID UR LE TU BE E S B

Cross-over samenwerking in én buiten de zorg VAN FLIGHT SIMULATOR NAAR EYE CARE AIR Het Oogziekenhuis Rotterdam leert. Van andere oogziekenhuizen wereldwijd, en van bedrijven en organisaties in andere sectoren. Anderen leren op hun beurt van het ziekenhuis. Cross-over samenwerking, daar hebben we het over. tvb ZORG praat met Kees Sol, CFO van Het Oogziekenhuis en voorzitter van de World Association of Eye Hospitals, over deze win-winstrategie. TEKST: BETTY ROMBOUT

et Oogziekenhuis Rotterdam werd in 1874 opgericht door oogarts J.H. de Haas, een gedreven man die de oogheelkunde op hoog niveau uitoefende. In het eerste jaar worden op de 24 bedden 230 patiënten opgenomen. De polikliniek ziet zo’n 1600 patiënten. Anno 2014 bestaat het ziekenhuis 140 jaar en is het uitgegroeid tot hét kennis- en behandelcentrum voor oogheelkundige zorg in Nederland.

H

EXCELLEREREN

Toen Het Oogziekenhuis Rotterdam in 1992 aan een dreigende fusie met het Erasmus MC ontsnapte op voorwaarde dat het ziekenhuis meer zou gaan leveren met dezelfde capaciteit, ontstond de noodzaak van een strategische heroriëntatie. Het ziekenhuis besloot om te

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 7

excelleren op drie terreinen: medische zorg, patiëntenbenadering en bedrijfskundig handelen. Denk hierbij aan het reduceren van wachtlijsten en het werken op hoog niveau. Angstreductie bij patiënten werd de centrale bedrijfsfilosofie.

Door het succesvol toepassen van bedrijfskundige instrumenten uit het bedrijfsleven in het ziekenhuis, werd de specialisatie nog verder doorgezet. Ook ontstond de mogelijkheid om innovaties te delen en nieuwe concepten sneller in te voeren door internationale samenwerking.

In 1994 werd Het Oogziekenhuis toegelaten tot de American Association of Eye Hospitals, waar ook Harvard deel van uitmaakt. ‘Langzamerhand hebben we het internationale samenwerkingsverband uitgebreid. We werken nu samen met zowel Amerikaanse en Europese als Aziatische ziekenhuizen’, aldus Kees Sol.

02-12-14 12:20

8 BELEID & BESTUUR KLM

Bedrijfskundige instrumenten toepassen in het ziekenhuis, we noemden het al even. Het begon allemaal in 1992 met een cross-over samenwerking met de KLM. De adviezen van de luchtvaartmaatschappij leverden het ziekenhuis waardevolle inzichten.

Kees Sol vertelt: ‘We zochten contact met de KLM omdat we problemen hadden met lange wachttijden tijdens spreekuren. Hun planningssysteem, het inboeken van stoelen en het inplannen van piloten werden bij ons ingevoerd voor wat betreft het ‘inboeken’ van patiënten.

Ook besloten we om meer in blokken (dagdelen) te werken.’

Voorheen waren artsen geneigd, zo vernemen we, om verschillende dingen tegelijkertijd te doen: opereren, een lezing geven, een spreekuur houden. In het nieuwe sys-

een omgeving waarin niemand kennisvoorsprong heeft.

Van machthiërarchie is geen sprake.’

MEER SAMENWERKING

De samenwerking tussen oogziekenhuizen wereldwijd kent inmiddels een stevige basis. De deelnemende partners leren van elkaar. Kees Sol: ‘Oogziekenhuizen in Zuidoost Azië en Amerika maakten ons er op attent dat mensen bang zijn te laat in het ziekenhuis te zijn voor hun afspraak. Met ‘valet parking’ hoeft de patiënt niet meer te zoeken naar een parkeerplaats en is hij op tijd. Het resultaat? De patiënt komt veel rustiger het ziekenhuis in.’

Behalve tal van voorbeelden van (inter)nationale samenwerking tussen ziekenhuizen, kent het ziekenhuis inmiddels ook vele voorbeelden van samenwerking met het bedrijfsleven. Neem de kunst.

‘Zet een arts en een verpleegkundige in een voor hun onbekende omgeving en ze leren naar elkaar te luisteren. Geen van beiden heeft een kennisvoorsprong, dus van machthiërarchie is geen sprake.’ teem, dat tot stand kwam op basis van gesprekken over de dagindeling en de inhoud van het werk, concentreren ze zich op slechts een taak. Ook het aantal patiënten dat de arts op een dag zag, werd besproken. ‘Van de KLM namen we ook het overboeken over’, vervolgt Sol. ‘We hebben immers te maken met het niet verschijnen van patiënten.

Denk aan een kind dat ziek is, of zijn begeleider.’

Het resultaat mocht er zijn. Het ziekenhuis was en is in staat om uit te rekenen wat er op jaarbasis gebeurt en wat daar voor nodig is.

Kees Sol: ‘In ons KinderOOGcentrum hangen mooie aquarellen van Rob van Mierlo. We hebben nagedacht over hoe we deze kunst kunnen gebruiken voor het op een hoger niveau brengen van de patiëntenzorg. Welnu, we hebben de prints van Van Mierlo op T-shirts gedrukt.

Deze shirts sturen we naar de kinderen die een afspraak hebben in Het Oogziekenhuis. Voordat zij in ons ziekenhuis komen, dragen ze die shirts al of trekken ze ze aan als ze naar ons komen. Op deze manier hebben ze veel meer een thuisgevoel als ze eenmaal bij ons zijn.’

De samenwerking met de KLM werkte zo goed dat artsen ook trainingen gingen volgen in de ‘flight simulator’ van de luchtvaartmaatschappij. ‘Tijdens de training gaat het om het doorbreken van de machthiërarchie’, zegt Kees Sol. ‘De luchtvaart heeft geleerd van de vliegramp op de luchthaven van Tenerife, waarbij een Pan Am en KLM toestel op elkaar botsten. De piloot wilde vertrekken, terwijl de copiloot aangaf dat de benodigde toestemming nog niet was verkregen. Toch vertrok het vliegtuig, wat uitliep op een ramp. Zet je een arts en een verpleegkundige in een voor hun onbekende omgeving, zoals een ‘flight simulator’, dan leren ze naar elkaar te luisteren, wat noodzakelijk is in een cockpit. Beiden bevinden zich in

Kees Sol vervolgt: ‘Momenteel hebben we een experiment lopen met een poliregisseur, een idee van het Hilton.

Deze persoon is te vergelijken met de conciërge van een hotel. De poliregisseur weet bijvoorbeeld precies hoe druk het is op de spreekuren. Moet de patiënt lang wachten, dan verwijst hij hem door naar het restaurant en geeft een seintje als het zijn beurt is. Op deze wijze is het voor de patiënt geen wachttijdervaring meer.’

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 8

De bewegwijzering keek Het Oogziekenhuis af van Schiphol en de voorraden in de magazijnen zijn aanzienlijk afgenomen doordat het ziekenhuis werkt met het ‘Just in time delivery’ systeem van Albert Heijn. Een heel ander

02-12-14 12:20

9 voorbeeld van samenwerking betreft die in de wijk waarin Het Oogziekenhuis zich bevindt. Sol: ‘Vroeger was deze wijk onveilig. In 1992 durfden de verpleegkundigen na hun avonddienst eigenlijk niet naar buiten. Ze moesten door de Witte de Withstraat, waar regelmatig geschoten werd. Nu is de situatie heel anders. De ontwikkeling van de wijk is parallel gelopen met de ontwikkeling van Het Oogziekenhuis. Wij hebben ons neergezet als ‘Center of Excellence’. De Witte de Withstraat is nu de ‘place to be’ in Rotterdam.’

PURLINE LEVANTE Apple Green

BEDRIJFSLEVEN

‘Niet alleen het ziekenhuis leert. Ook het bedrijfsleven heeft profijt van cross-over samenwerking en leert van de zorg, zoals van het ‘Eye Care Air’ trainingsprogramma, ontwikkeld door Het Oogziekenhuis.

Kees Sol: ‘Wij trainen ons personeel in het omgaan met angsten van patiënten en het vergroten van de eigen regie.

Ook Transavia is geïnteresseerd in dit programma.

Zij kunnen dit programma immers toepassen op hun passagiers in het vliegtuig.’

Een ander voorbeeld is de Checklist app, waar andere organisaties in geïnteresseerd zijn. Sol legt uit: ‘Onze patiënten krijgen een EYEPad waarin precies staat welke stappen de verpleegkundige moet doorlopen. In plaats van de medewerker checkt de patiënt of het allemaal gebeurd is. Hierdoor krijgt de patiënt meer regie en is hij of zij minder angstig.’

Zijn er nog meer voorbeelden te noemen van leerpunten voor het bedrijfsleven? ‘Jazeker’, antwoordt Sol. ‘Neem de gezamenlijke cultuurtraining voor nieuwe medewerkers.

ABN AMRO is geïnteresseerd in deze innovatieve aanpak van Het Oogziekenhuis, een idee wat wij overigens van het Hilton hebben afgekeken. Nieuwe medewerkers, ongeacht of het gaat om een verpleegkundige of een arts, krijgen hun eerste twee dagen een gezamenlijke training.

Zo zien we direct wie er bij ons komen werken. Ook kunnen we in een korte tijd vertellen over de belangrijkste aspecten van onze organisatie. De Raad van Bestuur praat over de strategie. Een ander leidt de mensen rond langs de kunst of vertelt over de veiligheidsbeleving. Het mooie is, we zien dat de nieuwkomers na deze training de contacten met elkaar blijven onderhouden.’

OVERTUIGING

Een bestaanscrisis, zoals Het Oogziekenhuis deze in 1992 onderging, is een goede voedingsbodem voor een nieuwe benadering. Sol: ‘Het heeft ons de mogelijkheid gegeven verder te gaan. En met resultaat. Daarom raad ik ziekenhuizen die nu problemen hebben met hun voortbestaan, aan om ook deze strategie te volgen. Geen fusie aangaan met andere ziekenhuizen, maar franchising. Samenwerken met andere ziekenhuizen en/of met bedrijven en organisaties in andere sectoren. Echter, het blijkt voor de zorg een lastige stap. Ook het bedrijfsleven kijkt vaak niet verder dan de eigen sector. Dat is jammer. Het is mijn overtuiging dat cross-over samenwerking mogelijkheden biedt om te overleven én toegevoegde waarde oplevert voor de patiënt. Van een ‘flight simulator’ voor de zorg tot een ‘Eye Care Air’ trainingsprogramma voor het bedrijfsleven. We ‘winnen’ allemaal.’

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 9

it !

Zo Bio als nog noo

loer voor elastische biov PURLINE – de heel zonder uwwensen, ge ecologische bo iddelen. akers en oplosm chloor, weekm aat is nken in elk form Als banen- of pla extreem ol, ev gisch waard PURLINE ecolo en g gin oudig te reini duurzaam, eenv nisch. bijzonder hygie ct informeren!

Laat u zich dire Onder andere

gecertificeerd

met:

PURLINE BIOVLOER

windmöller flooring products GmbH

www.wineo.de

represented by Mommersteeg BV Havenstraat 64 | 1271 AG Huizen | Tel.: 035 - 528 80 30 Email: info@mommersteegbv.nl | www.mommersteegbv.nl 13195

02-12-14 12:20

Pareltjes van architectuur ZORGGEBOUWEN IN BINNEN- EN BUITENLAND

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 10

02-12-14 12:20

een Joodse GGZ zorginstelling

& ID UR LE TU BE E S B

Sinai centrum te Amstelveen, (FOTO: JOHN LEWIS MARSHALL)

Het ontwerp van zorggebouwen heeft de afgelopen decennia heel wat veranderingen ondergaan. Mede door maatschappelijke ontwikkelingen, die tot op de dag van vandaag een stempel op het ontwerp drukken. Denk aan de participatiemaatschappij, waar de kranten vol van staan.

Zorggebouwen toen en nu. Wat bepaalt het ontwerp? En welke ‘pareltjes’ zijn er te bewonderen, zowel in Nederland als buiten onze grenzen? TEKST: BETTY ROMBOUT

Als kleine jongen wist hij al dat hij architect wilde worden.

‘In de auto van mijn vader kwam ik ogen te kort. Ik zag zoveel mooie huizen aan mij voorbij trekken.’ Eric Huijten is inmiddels directeur van Greiner van Goor Huijten Architecten en heeft al heel wat projecten op zijn naam staan. De gezondheidszorg is een van de pijlers waar hij zich op richt. Niet verwonderlijk, want het bureau maakte in de zestiger jaren al naam met het ontwerp van bijzondere gebouwen voor deze sector, zoals jeugdcentrum Het Zilveren Schor in Arnemuiden en jeugdpsychiatrisch centrum De Viersprong in Halsteren.

H

MEER KWALITEIT

‘Tot vijf jaar geleden moesten alle ontwerpen voor zorggebouwen voorgelegd worden aan het College Bouw Ziekenhuisvoorzieningen’, vertelt Eric Huijten. ‘Dit college toetste of de ontwerpen voldeden aan de bouwmaatstaven. Het ontwerp van zorggebouwen was onder andere gebonden aan een maximale grootte en aan een maximaal budget. In onze optiek hebben die maatstaven vaak slechte gebouwen opgeleverd. Men schoof met hokjes. Gangen werden te smal. Veel van deze gebouwen worden nu gesloopt omdat ze niet flexibel zijn. Of verbouwd, en dat kost veel geld.’ Het regiem met de bouwmaatstaven is inmiddels los gelaten.

Zorginstellingen bepalen nu zelf hoe hun gebouwen eruit zien. Om zich te onderscheiden in de markt, wordt er vandaag de dag veel meer op kwaliteit en duurzaamheid gelet.

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 11

02-12-14 12:20

12 BELEID & BESTUUR PRIJS

In 2009 is de Hedy d’ Ancona-prijs voor excellente zorgarchitectuur geïnitieerd door het Stimuleringsfonds voor Architectuur en TNO Centrum Zorg en Bouw.

De inzendingen en nominaties laten een breed palet van zorgarchitectuur zien van hoge kwaliteit. Eerste prijswinnaar werd Revalidatiecentrum Groot Klimmendaal te Arnhem, ontworpen door Coen van Velsen. Het gebouw heeft een minimale voetafdruk in het landschap en waaiert naar boven toe uit. De dubbelhoge hoofdverdieping bevat bijzondere programmaonderdelen. Eronder liggen kantoren, erboven de kliniek en de polikliniek. Op het dak bevindt zich het Ronald McDonaldhuis. Door grote gaten in het dak komt het daglicht tot in het hart van het dertig meter brede gebouw.

BEPALENDE FACTOREN

Ook de logistieke processen in de zorg bepalen het ontwerp van zorggebouwen. Huijten: ‘De logistiek is erg belangrijk bij het ontwerp. Echter, in het verleden sloeg een zorginstelling wel eens door op die logistiek.

De belevingskwaliteit vanuit de patiënt of bewoner kreeg niet altijd voldoende aandacht. Reden? Vaak is de facility manager leidend in het project. Prima voor de logistiek, maar om een juiste uitstraling van een gebouw te creëren, heb je een opdrachtgever met visie nodig. Waar staan jullie voor? Als ik bij jullie binnenkom, wat moet ik dan voelen?’

Huisvesting GGZ cliënten Vincent Van Gogh Instituut in Venray (FOTO: JOHN LEWIS MARSHALL)

Vroeger, maar ook nu nog steeds, spelen beschikbare budgetten een rol bij het ontwerp van zorggebouwen.

Eric Huijten: ‘De budgetten zijn nog steeds krap. Maar slimme architecten zijn goed in staat om veel kwaliteit voor weinig geld te ontwerpen. Denk aan het gebruik van materialen, die in aanschaf niet duur hoeven te zijn en toch een mooie uitstraling hebben. Een simpel voorbeeld is metselwerk, een materiaal wat we al honderden jaren toepassen. Het wordt nog steeds gewaardeerd en is qua prijs heel economisch.’

HEALING ENVIRONMENTS

Healing environments zijn tegenwoordig helemaal in als ontwerpvisie voor de zorg. Letterlijk vertaald betekent healing environment een genezende of herstellende omgeving. Een omgeving waar de lichamelijke of mentale gezondheid van mensen beter van wordt. De focus van healing environments ligt op het gebruik van natuurlijke elementen; natuur, daglicht, frisse lucht, stilte, warme kleuren en materialen. ‘Eigenlijk gaat het er om dat je je bij binnenkomst in een gebouw goed moet voelen’, aldus Eric Huijten. ‘Ook maatschappelijk gezien heeft een dergelijke omgeving een gunstig effect. Voelen mensen zich beter, dan heeft dit een positief effect op het genezingsproces en kost het de samenleving minder geld.’

Woonzorgvoorziening Klaasje Zevenster te Amstelveen

BUITENLAND

wordt. De Vlaamse Bouwmeester is met een pilotproject bezig voor het ontwerp van een vijftal innovatieve zorggebouwen (red, zie www.pilootprojectenzorg.be), waarbij de wetgeving tijdelijk even aan de kant gezet mag worden.

Deze pilot kan er wellicht voor zorgen dat de wetgeving op het gebied van ontwerp aangepast wordt.’

Zorggebouwen stralen steeds meer kwaliteit uit, wat ten goede komt aan diegenen die er verblijven. Niet alleen in Nederland is dit het geval, ook in het buitenland vinden we ‘pareltjes’ van zorgarchitectuur. Huijten: ‘België is een voorbeeld van een land waar op een hele consciëntieuze manier met de architectuur van zorggebouwen omgegaan

Ook de Scandinavische landen, Oostenrijk en Zwitserland besteden volgens Huijten veel aandacht aan de kwaliteit van de architectuur van zorggebouwen. Een voorbeeld is volgens de architect het Rehab – centrum voor rug- en hersenletsel - van Herzog de Meuron in Basel.

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 12

02-12-14 12:21

BELEID & BESTUUR 13

ZORGGEBOUW VOLGENS EEN GELAAGD CONCEPT Ter vervanging van het huidige verpleeghuis aan de Klaasje Zevensterstraat in Amstelveen (PG zorg Brentano) heeft Greinier van Goor Huijten Architecten dit jaar een nieuw woonzorgcomplex ontworpen dat uit drie gebouwen bestaat. Het eerste gebouw van drie lagen bestaat uit zes groepswoningen voor 52 bewoners met dementie. Hierin zal zorg worden verleend volgens het gelaagd concept; op de begane grond komen verschillende huiskamers met daartussen een belevingsgebied waarin de bewoners zelf kunnen rondwandelen en bepaalde prikkels kunnen ervaren. Op de verdiepingen bevinden zich de individuele zit-slaapkamers met eigen sanitair. Het tweede en derde gebouw zijn twee woontorens van zes en acht lagen met 84 zorgwoningen met op de begane grond een restaurant, kapper, thuiszorg en kantoren voor Brentano. Het gehele terrein wordt opnieuw ingericht, zodat de gebouwen als losstaande blokken in het parklandschap staan. In uitstraling worden de drie gebouwen familie van elkaar.

Eric Huijten

De veronderstelling is dat in een mooie omgeving het herstel van een ziekte sneller verloopt. Bij revalidatie is dat misschien wel het hardst nodig, want het zijn vaak langlopende trajecten. Het Rehab is een multifunctioneel gebouw met pleinen, tuinen, openbare voorzieningen en afgelegen woonwijken waardoor de patiënten zoveel mogelijk zelfstandig kunnen zijn. Het horizontale gebouw, bestaande uit twee verdiepingen, is grotendeels van hout gebouwd. De fitnessruimte en de kamers van de patiënten hebben grote ramen met uitzicht op het landschap. Andere ruimtes zijn naar binnen gericht, zoals het badhuis. Kleine, ronde gaten in het dak maken de plek intiem. ‘Loop je de tuinen van het gebouw in en ga je zitten, dan voelt dat uitermate plezierig.

Mensen die moeten revalideren kunnen hier, ondanks de vaak ernstige letsels, de draad weer oppakken’, aldus Huijten.

faciliteer je die zorg? Eric Huijten: ‘Niet iedereen is bereid of in staat om zorgbehoeftige ouders in huis te nemen.

Het is een uitdaging om na te denken over woonconcepten waarbij je je zieke moeder kunt verzorgen, zodanig dat ieder de eigen privacy behoudt. Bijvoorbeeld door het bouwen van een apart huisje aan de andere kant van de woonkavel. Is er zorg nodig, dan zijn mantelzorgers nabij.’

Jean Nouvel is een andere architect die bekend staat om bijzondere zorggebouwen. Zijn eerste gebouw, het ziekenhuis voor algemene chirurgie Val Notre-Dame in Bezons (1978) zorgde door het ontwerp direct voor naamsbekendheid. Nouvel vindt het belangrijk dat een gebouw harmonieus is met zijn omgeving en locatie.

In bijna al zijn gebouwen laat hij een samenspel zien van transparantie, schaduw en licht.

VOORT BOUWEN

FLEXIBILITEIT

Van het buitenland gaan we nog even terug naar Nederland. De zorg staat aan de vooravond van grote veranderingen. Mensen blijven langer thuis wonen. Op de mantelzorg wordt een steeds groter beroep gedaan. Maar hoe

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 13

Een andere vorm is het denken in flexibiliteit. Huijten legt uit: ‘Het zou mogelijk moeten zijn om woningen qua grootte aan te passen, om ze kleiner of groter te maken.

Kleiner als de kinderen uit huis zijn, groter als een zieke moeder komt inwonen die verzorging nodig heeft. We zijn nog te rigide. Praten we over een woning, dan denken we nog te vaak aan een ruimte die bestaat uit drie tot vier kamers.’

De maatschappij verandert en daarmee ook het ontwerp van zorggebouwen. Misschien moeten we wel helemaal niet meer over zorggebouwen praten, zegt Eric Huijten tot slot. ‘In de toekomst zal het bij ontwerpen meer en meer gaan over het creëren van huisvesting voor mensen die op enig moment zorg nodig hebben.’ Door de veranderende wet- en regelgeving omtrent de zorg is dit thema nu actueel. ‘We moeten ons best doen om voort te bouwen op de ‘pareltjes’ die we al kennen, in zowel Nederland als daar buiten.’ En eerlijk is eerlijk, ze mogen er zijn.

02-12-14 12:21

14 K.O.R.T.

E-learning Jaarlijks overlijden 1500 tot 5000 personen door medische fouten.

Om dit aantal naar beneden bij te stellen, is het van belang dat zorgprofessionals up-to-date blijven over thema’s als medicatie, diagnoses, infecties en medische apparatuur. Adequate scholing van deze professionals zorgt niet alleen voor een kwalitatievere zorg, het voorkomt medische missers.

E-learning biedt volop kansen om deze uitdaging binnen de zorgsector het hoofd te bieden. Het is een flexibele, snelle en effectieve manier van leren, waardoor grote aantallen zorgprofessionals in een kort tijdsbestek bijgeschoold kunnen worden. Onderzoek toont aan dat leren middels e-learning veertig procent sneller is dan traditioneel leren en 58 procent betere resultaten oplevert. Door gebruik te maken van realistische cases en praktijkvoorbeelden binnen de e-learning module neemt het leerrendement toe. De nieuwe webshop Atricare (www.atricare.nl) biedt een antwoord op de toenemende vraag naar hoogwaardige en geaccrediteerde e-learning modules voor de zorg. De Atricare modules zijn geschikt voor BIG geregistreerden, zorgprofessionals die geschoold willen worden in verpleegtechnische handelingen voor een diploma Verzorgende IG of verpleegkunde, en voor iedereen die die specifieke kennis over zorg wil opdoen.

Nieuwe DEKRAlaboratoria

Onlangs heeft DEKRA in Arnhem nieuwe bedrijfsgebouwen geopend, waaronder uitgebreide testlaboratoria en een nieuwe testhal waar ook veel medische apparatuur getest wordt. De laboratoria beschikken onder meer over een EMC-kamer, stof- en

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 14

klimaatkamers, triltafels, ATEXexplosievaten, een nieuw testlab voor batterijen en natuurlijk het kortsluit- en het switchlab.

DEKRA is van oorsprong een Duits test- en certificeringsbedrijf. Het nam in 2009 het voormalige KEMA Quality en daarmee het bekende KEMA-KEUR over.

Inmiddels heeft DEKRA ook in de medische sector tal van activiteiten ontwikkeld. Behalve het testen en certificeren van medische hulpmiddelen, verzorgt DEKRA eveneens audits en certificeringen voor de HKZ; voor cliënt- en patientveiligheid, informatiebeveiliging, NEN-EN 15224 voor zorg en welzijn en AHHAP. DEKRA is de enige ‘Notified Body’ in Nederland die in-Vitro Diagnostics en medische hulpmiddelen in de hoogste risicoklasse mag testen en certificeren. Daarnaast verzorgt DEKRA vele systeemcertificeringen voor de zorgsector.

Gastvrij in de zorg Het project ‘Gastvrij in de zorg’ verbetert de gastvrijheid in een zorginstelling. ‘Familievriendelijk werken’ gaat over goed samenwerken met familieleden van de bewoners. De initiatiefnemers hebben doe-het-zelf-pakketten ontwikkeld die bestaan uit een aantal digitale leermodules en fysieke bijeenkomsten. Hiermee kunnen cliëntenraden en medewerkers van ouderenzorgorganisaties een verbetertraject van een jaar doorlopen om zo de gastvrijheid en de familievriendelijkheid in hun organisatie te verbeteren. Het leermateriaal biedt handvatten om de zorg zó in te richten dat bewoners en hun familie zich gehoord en gezien voelen. De toetsvragen geven stof tot nadenken over wat gastvrije zorg en familievriendelijkheid inhoudt in de eigen organisatie en nodigen uit om hierover vervolgens in gesprek te gaan. De projecten werden gestart door bureau De professionele mens, Vilans, LOC en stichting Leerstationzorg en

werden uitgevoerd in samenwerking met zorginstellingen Hanzeheerd, Rijnhoven, Bachten Dieke en Vremdieke.

Hoogleraar Healthcare Peter van der Voort is benoemd tot hoogleraar Healthcare aan TIAS School for Business and Society. Hij wordt academic director van de Executive Master of Health Administration (MHA) op de locatie Utrecht van TIAS, de business school van Tilburg Universit y en de Technische Universiteit Eindhoven. Verder is hij betrokken bij de ontwikkeling van het HealthLAB. Prof. dr.

Peter van der Voort wordt deeltijd aangesteld voor het versterken van het onderwijs en onderzoek.

Zijn onderzoek richt zich op kwaliteitsverbetering van acute zorg en de effecten van organisatieveranderingen op lokaal, regionaal en nationaal niveau. Hierbij zal ook gekeken worden naar de samenwerking tussen acute zorg afdelingen, ook weer op lokaal en regionaal niveau. Daarnaast is hij intensivist in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) en opleider voor medisch specialisten binnen het aandachtsgebied intensive care.

Monitoring

Het Amphia Ziekenhuis heeft in samenwerking met ICT-dienstverlener ValueBlue een unieke aanpak ontwikkeld voor de integrale monitoring van de ICT en medische technologie die wordt gebruikt in zorgketens, zoals de bewaking op operatiekamers en de reiniging van endoscopen.

De aanpak maakt een einde aan de versnipperde, individuele monitoring van ICT en medische technologie en vormt daarmee een belangrijke randvoorwaarde

voor veilige en kwalitatieve zorg.

De 3000 werkplekken, honderden medische apparaten en applicaties, het EPD, het ERP systeem en vele onderlinge koppelingen (interfaces), vormen samen de levensader van het Amphia Ziekenhuis. Alle ICT-systemen en medisch apparaten vormen met elkaar schakels in een zorgketen.

Een storing kan ernstige gevolgen. In de aanpak is de onderliggende ICT en medische technologie in nauw overleg met de inhoudelijke zorgmanagers gekoppeld aan de verschillende zorgketens. Het ziekenhuis wil in totaal vijftien highcare zorgketens integraal monitoren. Amphia deelt de opgedane kennis en ervaring met minimaal elf ziekenhuizen en zorginstellingen.

Zorgrobots De Nederlandse zorg staat aan de vooravond van een nieuw tijdperk. Dankzij assistive technology (robotica) komen er innovatieve hulpmiddelen op de markt die dankzij de combinatie van wifi, sensoren en compactere materialen een enorme stimuland gaan geven aan de zelfredzaamheid van bijvoorbeeld ouderen. Ook zorgrobots zijn dankzij de vele Europese researchprojecten al zeer binnenkort leverbaar. Roboticare is een jong bedrijf dat verschillende typen robots op de markt brengt. Traditionele hulpmiddelen, zoals trapliften, aangepast sanitair en keukens, blijven gewoon bestaan. De robots zijn een aanvulling. Met de zorg- of servicerobots van Roboticare kan wel de uitvoering van ADL taken beter mogelijk gemaakt worden.

02-12-14 12:21

K.O.R.T. 15

Integrale gezondheidszorg

Tilburg Universit y heef t dr.

Caroline Baan benoemd tot bijzonder hoogleraar Integrale gezondheidszorg bij Tranzo, wetenschappelijk centrum op het gebied van zorg en welzijn. De bijzondere leerstoel wordt mogelijk gemaakt door het RIVM. Caroline Baan is afdelingshoofd Kwaliteit van zorg en gezondheidseconomie bij het centrum Voeding, preventie en zorg van het RIVM. Als bijzonder hoogleraar gaat ze zich richten op het geïntegreerd vormgeven van preventie, zorg en welzijn om daarmee de volksgezondheid en de kwaliteit van zorg te verbeteren en de groei in zorgkosten te verlagen. De integratie van public health, zorg en welzijn is een thema dat goed aansluit bij de strategische koers van zowel het RIVM als Tranzo.

Mobiele alarmering

De ZorgCentrale.nl en LiveSafe bundelen hun krachten voor een nieuwe oplossing rondom mobiele alarmering. Klantenorganisaties worden hiermee in staat gesteld een integrale ketenoplossing te leveren aan hun mobiele eindgebruikers. De gebruiker heeft hiermee net dat extra beetje hulp

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 15

en veiligheid en behoudt zijn zelfstandigheid, zowel binnen- als buitenshuis. Dat scheelt niet alleen voor de eindgebruiker, maar ook voor het sociale netwerk daaromheen. De mobiele alarmering is verkrijgbaar als (draadloos oplaadbaar) alarmapparaat (GPStracker) en als app voor smartphone of tablet. Het SOS-alarm komt direct binnen bij zorgcentralisten van De ZorgCentrale.nl, waarbij de locatie van de gebruiker onmiddellijk bekend is. Er kan eveneens een automatisch alarm naar De ZorgCentrale.nl worden gezonden als de eindgebruiker zich bevindt buiten een vooraf ingesteld gebied. Dat is wel zo veilig in het geval van bijvoorbeeld dwaalgedrag.

Compaan

De Compaan is een tablet speciaal voor ouderen. Door het gebruik van grote knoppen en simpele navigatie kan iedereen met de Compaan overweg. Bovendien is de Compaan fraai uitgevoerd in een lijst van duurzaam hout en staat daardoor stevig op tafel.

De Compaan is ontwikkeld voor ouderen die graag op een makkelijke manier online contact willen onderhouden met familie, vrienden en zorgverleners. Daarnaast geeft de tablet het lokale nieuws en beschikt deze over een online agenda. Ook handig voor ouderen: als er iemand iets stuurt naar de Compaan, wordt de gebruiker daar met een duidelijke melding op het scherm én een luide toon op geattendeerd. De Compaan faciliteert ook mantelzorg. Via het Compaan Portaal, een beveiligde website bereikbaar via smartphone, tablet en computer, kan de familie de Compaan gebruiker ondersteunen in het dagelijks

leven. De Compaan kan ook ingezet worden door professionele zorgverleners. Zo is er is een toegankelijke dienst ontwikkeld, waardoor Compaan gebruikers met een simpele druk op de knop contact met hun zorgverlener op kunnen nemen. Zorgverleners kunnen daarop een beeldbelverbinding opzetten om polshoogte te nemen. Door gebruik te maken van de Compaan kan er een zorgnetwerk om ouderen worden gecreëerd waarin familie en professionele zorgverleners samen optrekken.

U-test Incontinentiespecialist TENA introduceert een nieuw product voor de opsporing van urineweginfecties bij incontinente patiënten, de TENA U-test. Een geïntegreerde detectiestrip in het incontinentiemateriaal verzamelt urine en geeft direct aan of er een indicatie van een urineweginfectie is. Dit eenvoudige proces is minder belastend voor patiënten en zorgverlener, voorkomt katheterisatie en bespaart tijd. Urineweginfecties zijn nog

steeds een van de meest voorkomende infecties onder bewoners in de langdurige ouderenzorg.

Symptomen herkennen bij oudere patiënten is vaak lastig. Het verkrijgen van een urinemonster om te testen op een urineweginfectie is lastig wanneer een bewoner incontinent, gehandicapt, bedlegerig en/of dement is. TENA Utest schakelt het belastende en tijdrovende proces voor patiënt en zorgverlener om handmatig een urinemonster te verzamelen uit. Doordat het product in het incontinentiemateriaal geplaatst wordt en de resultaten tot 24 uur geldig blijven, kan de test als on-

derdeel van de reguliere verschoningsprocedure ingezet worden.

Een kleurindicator toont de validiteit aan en twee anderen geven positief of negatief aan op nitriet en leukocyten.

Nieuw zorgmodel diabetici

De uitkomsten van het DAWN™ programma (DAWN = Diabetes Attitudes, Wishes and Needs) hebben aangetoond dat er nog veel te verbeteren valt in de diabeteszorg. Daarom hebben de deelnemers aan de vijfde editie van de internationale DAWN™ top afgesproken zich gezamenlijk in te zetten voor een zorgmodel waarbij de individuele diabetespatiënt centraal staat. Dit is nodig, omdat uit het DAWN™ onderzoek blijkt dat slechts 29 procent van de mensen met diabetes om input wordt gevraagd bij hun eigen behandelplan. Bovendien geeft 39 procent van de de familieleden van mensen met diabetes aan dat zij graag meer betrokken zouden willen worden bij de diabeteszorg. Ondanks dat eerder onderzoek al aantoonde dat de beste resultaten in diabeteszorg behaald worden wanneer mensen met diabetes, hun familieleden en het zorgteam samenwerken, wordt bij het behandelen van diabetes dus nog steeds veel gebruikgemaakt van acute-zorgmodellen. Op termijn is een dergelijke aanpak echter niet houdbaar. In 2035 zullen er naar schatting 592 miljoen diabetespatiënten zijn. Het is dan ook hard nodig dat wereldwijd wordt overgegaan op een zorgmodel waarbij de diabetespatiënt centraal staat: een zorgmodel waarbij naar de patiënt als geheel wordt gekeken en de zorg op de individuele patiënt wordt afgestemd, om zo de kwaliteit van leven te verbeteren.

02-12-14 12:21

Benchmark doelmatigheid caresector

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 16

02-12-14 12:21

& P EK A T I CH LI NS PO TE E W

‘NOG TE VAAK ONTBREEKT DE DOELMATIGHEIDSPRIKKEL IN DE ZORG’ Om doelmatige zorg te kunnen blijven leveren, moet er een brede maatschappelijke discussie gevoerd worden over het zuinig omgaan met zorggelden. Baker Tilly Berk maakte voor het eerst de doelmatigheid van zorgaanbieders binnen de caresector inzichtelijk. Kim Brand, financieel adviseur zorg, vat samen: ‘Nog te vaak ontbreekt de doelmatigheidsprikkel in de zorg.’

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 17

02-12-14 12:21

18 POLITIEK & WETENSCHAP

oelmatigheid is een belangrijk speerpunt in de zorgsector en cruciaal voor de beheersing van de zorgkosten. Toch zijn er weinig tot geen prikkels voor zorginstellingen om de eigen doelmatigheid te vergroten. Het is een kwestie van tijd voordat zorginkopers het leveren van doelmatige zorg financieel gaan belonen met bijvoorbeeld een hoger tarief. Die prikkels zijn hard nodig om de doelmatigheid in de zorg te stimuleren. De doelmatigheid van zorgaanbieders laat zich bovendien lastig vergelijken. De vraag hoe een zorginstelling het doet ten opzichte van concurrenten, is daarmee moeilijk te beantwoorden. Baker Tilly Berk heeft een unieke benchmark uitgevoerd binnen de care-

D

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 18

sector in Nederland. De benchmark maakt de doelmatigheid van zorgaanbieders inzichtelijk. Hoe presteert een zorgaanbieder op het gebied van doelmatigheid in vergelijking met andere zorgaanbieders die soortgelijke producten en diensten aanbieden? Leveren grote zorgaanbieders gemiddeld meer of minder zorguren per product of per cliĂŤnt? De benchmarkrapportage van Baker Tilly Berk geeft gedetailleerd inzicht in de doelmatigheid voor producten die vallen binnen de Wmo en AWBZ. DOELMATIGHEID

Doelmatigheid is het leveren van zo veel mogelijk zorg tegen zo laag mogelijke kosten. Vaak wordt zorg

02-12-14 12:21

POLITIEK & WETENSCHAP 19

‘Het gezamenlijk beleid van zorginkopers berust op kwaliteit van zorg, klantgerichtheid en doelmatigheid.’

Figuur 1: Veel verschillen in de zorglevering aan cliënten tussen de zorgaanbieders.

Gemiddeld aantal uren Persoonlijke Verzorging per cliënt/jaarFiguur 2: De grotere zorgaanbie-

1.000

ders leveren over het algemeen minder zorg.

Gemiddeld aantal uren Persoonlijke Verzorging per cliënt/jaar 1.000

0

Zorgaanbieders die persoonlijke verzorging aanbieden (n=1478) 500

Dus hoewel alle partijen van goede wil zijn en doelmatigheid een van de speerpunten bij de zorginkoop 2015 is, wordt dit in de praktijk nog onvoldoende concreet.

Simpelweg omdat het niet duidelijk is hoe goed of slecht een zorgaanbieder het doet (als het om doelmatigheid gaat) ten opzichte van andere aanbieders en ook omdat er geen praktische uitwerking gegeven is aan wat zorgbieders concreet zouden moeten doen om de doelmatigheid te vergroten.

0

Zorgaanbieders die persoonlijke verzorging aanbieden (n=1478)

Spreiding gemiddelde cliënturen en volume per zorginstelling (produkt PV)

DIFFERENTIATIE

uren op jaarbasis

1.050.000 850.000 650.000 450.000 Spreiding gemiddelde cliënturen en volume per zorginstelling (produkt PV)

250.000 1.050.000 50.000 850.000100

150

200

250

300

350

Gemiddelde aantal cliënturen per jaar

400

PIJLERS

Het gezamenlijk beleid van zorginkopers berust in essentie op de volgende pijlers: kwaliteit van zorg, klantgerichtheid en doelmatigheid. Veel factoren zijn van invloed op de doelmatigheid in de zorg, zoals zelfredzaamheid van de klant, technologische ontwikkelingen, procesinnovaties, medische richtlijnen, planning en keuzes die professionals elke dag maken. Het is niet zo dat zorgkantoren, gemeenten en zorgverzekeraars zich niet willen inspannen om doelmatige zorg in te kopen. Het zijn met name de zorgaanbieders die voor de uitdaging staan om doelmatig zorg te leveren.

500

uren op jaarbasis

ingekocht via aanbestedingsprocedures (zorginkoop).

Prijsafspraken met zorgaanbieders komen traditioneel tot stand door het tarief te vermenigvuldigen met het volume. Tarieven en volume staan grotendeels vast, veelal gebaseerd op historische informatie. De differentiatie in tarieven tussen zorgaanbieders is marginaal. Dit is opmerkelijk, omdat hiermee het speerpunt van doelmatigheid geen recht wordt gedaan.

450

Uit cijfers van het Centraal Administratiekantoor (CAK) blijkt dat er voldoende differentiatie in de zorgbudgetten is tussen zorgaanbieders. Maar in welke mate bestaat die differentiatie er ook tussen de geleverde zorguren per cliënt? Om dat te bepalen, heeft Baker Tilly Berk de extramurale zorg in het AWBZ domein geanalyseerd. Kim Brand legt uit: ‘Een vergelijking gaat alleen op als er sprake is van gelijksoortige diensten en/of producten en als er voldoende massa is voor de analyse. Binnen de AWBZ worden onder meer de producten Persoonlijke Verzorging, Verpleging en Begeleiding geleverd. Ter illustratie nemen we hier Persoonlijke Verzorging, met meer dan 40 miljoen uren per jaar een belangrijke post van de landelijke zorgkosten. De analyse richt zich op instellingen die

650.000 450.000

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 19

250.000

02-12-14 12:21

20 POLITIEK & WETENSCHAP

‘Het zou een juiste prikkel zijn als zorgaanbieders worden uitgedaagd zo min mogelijk zorg te leveren, mits dit verantwoord is binnen de cliëntspecifieke setting en dit gebeurt binnen de kwaliteitskaders.’ het product Persoonlijke Verzorging leveren (peildatum maart 2014). Hieruit blijkt dat er veel spreiding is in het gemiddeld aantal uren per cliënt per zorginstelling.

Uit het gemiddelde aantal cliënturen per jaar blijkt dat er een relatieve grote bandbreedte is tussen de zorginstellingen. De zorgkosten per cliënt variëren hiermee ook in dezelfde verhouding. Immers, zoals we eerder vaststelden, is er ten aanzien van het tarief per zorginstelling weinig differentiatie.’

Interessant is na te gaan welke impact deze differentiatie heeft. In grafiek 2 is de spreiding aangegeven per zorgaanbieder. Instellingen met een hoog volume hebben grotere impact op de zorgkosten op macroniveau.

Hun aandeel in het landelijke volume is immers groter.

Dan is het interessant om te weten hoeveel er gemiddeld aan zorguren per cliënt wordt geleverd. Uit de grafiek blijkt dat de grotere instellingen die Persoonlijke Verzorging leveren over het algemeen aan de goede kant van de bandbreedte zitten, zij werken dus kennelijk doelmatiger dan de kleine zorgaanbieders. Zorginkopers zouden op basis van een dergelijke analyse veel meer recht doen aan het speerpunt doelmatigheid. Tariefdifferentiatie op basis hiervan draagt bij aan de juiste prikkel om de zorgkosten te beheersen.

CONSULTATIEDOCUMENT DOELMATIGHEIDSPRIKKELS NZA De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) heeft in maart 2014 een consultatiedocument opgesteld waarmee het wil onderzoeken hoe in de tariefberekeningen meer gestuurd kan worden op doelmatige zorg.

Daarbij definieert de NZa doelmatigheid als ‘de optimale benutting van beschikbare middelen’. Dat wil zeggen, zo laag mogelijke kosten bij een gegeven kwaliteit of maximale kwaliteit, gegeven de kosten.

Maar ook hoe zorgaanbieders die hun doelmatigheid verbeteren daarvoor beloond kunnen worden. En kan de consument mee profiteren van doelmatigheidsverbeteringen in de zorg? De uitkomsten van de consultatie worden in de definitieve rapportage ‘Sturen op doelmatigheid’ door de NZa gepubliceerd.

Spiegel uw organisatie aan de sector, zodat u weet hoe u ‘scoort’ op het thema doelmatigheid. U kunt deze informatie bijvoorbeeld gebruiken in uw gesprekken met de zorginkopers, en ook als input om het gesprek aan te gaan met uw zorgmedewerkers.’

EIGEN INZET

Meer zelf beschikking, participatie en eigen kracht zijn de gevleugelde termen binnen het gemeentelijke domein.

In de kern wordt een groter appèl gedaan op de eigen inzet van vrijwilligers en mantelzorg. De professionele zorg komt pas in beeld als dit nodig is. Het zou dus een juiste prikkel zijn als zorgaanbieders worden uitgedaagd zo min mogelijk zorg te leveren, mits dit verantwoord is binnen de cliëntspecifieke setting en dit gebeurt binnen de kwaliteitskaders.

NEEM DE REGIE

Op de vraag wat care instellingen zelf kunnen doen om hun doelmatigheid te vergroten, antwoordt Kim: ‘Neem zelf de regie. Wacht niet af totdat u door de zorginkoper met cijfers wordt geconfronteerd. Dit gebeurt momenteel al bij de ziekenhuizen en volgt ook bij instellingen die verpleging, verzorging en thuiszorg leveren.

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 20

SPEERPUNT

Kim Brand: ‘De overheid heeft als duidelijk speerpunt dat de zorgkosten omlaag moeten. Zorginkopers streven er naar om voor een bepaald bedrag zo veel mogelijk cliënten te helpen die daarvoor in aanmerking komen.

In de curesector gebeurt het al; referentielijsten laten zien wat de behandelingen kosten per cliënt per ziekenhuis.

Nu staan ook de zorgaanbieders in de caresector voor de uitdaging om doelmatige zorg te leveren. Wij zien alleen dat het in de praktijk nog onvoldoende concreet wordt gemaakt, ondanks dat alle partijen van goede wil zijn.

Maar het is echt niet ondenkbaar dat op termijn zorgverzekeraars of gemeenten de vergoeding laten afhangen van de doelmatigheid.’

meer informatie I www.bakertillyberk.nl

02-12-14 12:21

OP IN IE

Communiceren in de keten

TER INTRODUCTIE

Cor Lubach is directeur van Procef en ontwikkelaar van Liqwise. Procef is een adviesbureau op het gebied van de (her)inrichting van bedrijfsprocessen in profi t-, zorg- en overheidsorganisaties.

et is bijna 2015. De Eerste Kamer heeft goedkeuring gegeven aan de invulling van de decentralisaties. De communicatie tussen de verschillende partners in de keten is daarbij doorslaggevend. Wat moet er gebeuren? Ten eerste moeten gemeenten principe-afspraken maken met veel zorgaanbieders.

Verder zullen er outcomecriteria moeten worden vastgesteld om aan de strenge kwaliteitseisen van de zorg te voldoen. Ook zal met cliënten overlegd moeten worden aan welke zorg behoefte is, moeten geautomatiseerde systemen aan elkaar worden geknoopt, en zullen veel data moeten worden uitgewisseld. Tot slot zullen gemeenten zich specialistische zorgkennis eigen moeten maken met behulp van opleidingen en externe deskundigen.

H

ZORGINHOUDELIJKE COMPONENT

Het lijkt onmogelijk om dit in een paar maanden te realiseren. Er wordt druk overleg gevoerd over cliënten en gezinnen. De nadruk ligt sterk op de zorginhoudelijke component, waarbij veel privacygevoelige gegevens in systemen worden opgenomen en uitgewisseld. De zorginhoudelijke benadering zorgt er ook voor dat zorgaanbieders hun best zullen doen om een zo groot mogelijk deel van de zorg te leveren. Zorgaanbieders zijn vaak concurrenten van elkaar en de vraag is of de nadruk op de zorginhoudelijke component het beste resultaat biedt.

bieder invult voor de gemeente. Tot slot dienen de medewerkers bij de ketenpartners in beeld te worden gebracht.

Zij zijn immers verantwoordelijk voor een transparant zorgproces.

DRIEDELING

Waarom nu die driedeling van intake, registratie en verantwoording? Het gaat niet alleen om de zorg voor de cliënt, maar ook om de financiën. Wat tijdens de intake is afgesproken (uren * tarief ) zal gelijk moeten zijn aan de geregistreerde zorg en de verantwoorde zorg.

‘Elk zorgproces bestaat uit intake, registratie en verantwoording.’

Een zorgaanbieder zal over het algemeen niet meer zorg mogen leveren dan is afgesproken bij de intake. Elk zorgproces kent deze drie deelprocessen.

VOORDELEN

ANDERE BENADERING

Een andere benadering is effectiever en past ook beter bij de omslag naar eigen verantwoordelijkheid. Hoe kan zo’n project snel worden geïmplementeerd en resulteren in een win-win situatie? Ten eerste zal geïnventariseerd moeten worden welke producten en diensten zijn geleverd. Dan moeten de zorgprocessen worden beschreven, de administratieve organisatie. Het verschil is dat de procesbeschrijving van de ‘intake’ is ondergebracht bij de frontoffice van de gemeente en de vastlegging van de zorginhoudelijke component bij de zorgaanbieder.

De verantwoording is ook een activiteit die de zorgaan-

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 21

Alle activiteiten binnen de decentralisaties worden uitgevoerd waar ze thuishoren. Maar er zijn meer voordelen.

Zo houden gemeenten zich bezig met de intake van de client en focussen zorgaanbieders op de zorginhoud. Verder is de regisseur binnen de gemeente verantwoordelijk voor de totale communicatie met de ketenpartners en krijgen zorgaanbieders zorgprocessen toegewezen op basis van outcomecriteria. Tot slot is er sprake van één gezin, één plan en één regisseur. Bij de uitvoering van de decentralisaties moet de nadruk dus niet liggen op de zorginhoud, maar op de communicatie tussen de ketenpartners: cliënt, gemeente en zorgaanbieders.

02-12-14 12:21

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 22

02-12-14 12:21

TE CH N OL OG IE

MEER

elektroden MINDER

symptomen TECHNISCHE INNOVATIE ZORGT VOOR NAUWKEURIGERE BEHANDELING PARKINSON Als medicatie bij patiënten met Parkinson niet meer goed werkt, kunnen artsen deep brain stimulation (DBS) toepassen. Een geleidingsdraad of sonde in de hersenen geeft pulsen af die er voor zorgen dat de motorische klachten verminderen. Sapiens Steering Brain Stimulation uit Eindhoven ontwikkelde een innovatieve nieuwe DBS-sonde die veel nauwkeuriger is dan de huidige technieken. Patiënten hebben hierdoor minder last van HAMACHER, bijwerkingen en de kwaliteit van leven neemt toe. TEKST: IMKE IN OPDRACHT VAN RVO.NL e ziekte van Parkinson zorgt er voor dat hersencellen die de lichaamsbewegingen controleren, langzaam afsterven. De ‘automatische piloot’ slaat aan het haperen, waardoor bewegingen minder vanzelf gaan en bewuster moeten gebeuren. Patiënten met Parkinson hebben last van symptomen als tremoren (beven) in armen en benen, spierstijfheid, langzamer en minder bewegen en/of een verminderde balans. De aandoening is chronisch en de klachten nemen in de loop van de tijd toe. Omdat er nog geen genezende behandeling bestaat, is symptoombestrijding het belangrijkste middel om de kwaliteit van leven van patiënten met Parkinson zo goed mogelijk te houden. Dit kan met medicijnen of met deep brain stimulation (DBS).

D

schedel een sonde met aan het uiteinde vier metalen contacten (elektrodes) ingebracht in een diepgelegen deel van de hersenen. Deze elektrodes worden via vier dunne draadjes in de sonde aangesloten op een klein apparaat vergelijkbaar met een pacemaker: de neurostimulator.

De neurostimulator wordt tijdens de operatie vlak onder het sleutelbeen of in de buikstreek geïmplanteerd.

De neurostimulator produceert elektrische pulsen en stuurt die naar de elektrodes in de hersenen. Deze elektrische stimulatie zorgt er voor dat de signalen die de motorische klachten veroorzaken bij de ziekte van Parkinson, geblokkeerd worden. De sterkte van stimulatie kan op de patiënt worden afgestemd.

SPIN-OUT VAN PHILIPS

DEEP BRAIN STIMULATION

Bij DBS krijgt een patiënt via een kleine opening in de

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 23

Twee belangrijke nadelen van de huidige DBS-technieken zijn dat ze voor vervelende bijwerkingen kunnen

02-12-14 12:21

24 TECHNOLOGIE zorgen en dat de operatieprocedure erg zwaar is voor patiënten. Redenen voor Sapiens Steering Brain Stimulation uit Eindhoven om op zoek te gaan naar verbetermogelijkheden. Sapiens SBS is een spin-out van Philips.

Het bedrijf werd opgericht in 2011 door Sjaak Deckers, Michel Decré en Hubert Martens. Deckers: ‘We willen een nieuwe generatie DBS-producten ontwikkelen. Bij Philips hadden we al mooie resultaten bereikt, maar dit paste op een gegeven moment niet meer bij hun kernactiviteiten.

Toen hebben we in overleg Sapiens SBS opgericht om het onderzoek en de ontwikkeling voort te zetten.’

INNOVATIEF ONDERNEMEN Innovatie biedt ondernemend Nederland kansen om belangrijke vraagstukken op te lossen en nieuwe markten aan te boren. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken ondersteunt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) innovatieve ondernemers. RVO.nl spreekt dagelijks honderden ondernemers. Wijst ze de slimste weg naar financieringsmogelijkheden, fiscale voordelen, zakenpartners, kennis en regelgeving. Zodat ondernemers kunnen ondernemen. En zo bijdragen aan een sterkere economie met meer innovatiekracht.

Meer info: www.rvo.nl/innovatiefondernemen

STERKE GROEI

In ruim drie jaar tijd groeide Sapiens SBS uit van vier naar zestig werknemers. Die groei kon het bedrijf mede financieren dankzij de fiscale regelingen WBSO & RDA van de overheid, die een deel van de kosten voor research & development compenseren (zie kader). ‘We zijn con-

stant op zoek naar nieuw talent’, zegt Deckers. ‘Door de WBSO & RDA konden we jaarlijks zo’n drie à vier werknemers extra aannemen.’ Daarnaast heeft Sapiens SBS een Innovatiekrediet van vijf miljoen euro, een lening van het ministerie van Economische Zaken voor veelbelovende innovatieve projecten. Deckers: ‘Technische innovatie kost de eerste jaren veel geld, terwijl er nog niets binnenkomt. Dat hoort erbij. Zolang je vooruitgang boekt, zijn financiers bereid om te blijven investeren. Dit resulteerde afgelopen augustus in een overname door de marktleider op het gebied van de medische technologie, Medtronic.’

NAUWKEURIGE BESTURING

De belangrijkste innovatie van Sapiens SBS zit in het aantal elektrodes, legt Deckers uit. ‘Bij de huidige DBS-

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 24

methodes krijgen patiënten vier elektrodes (metalen ringetjes) in de hersenen. Die stimuleren in alle richtingen, waardoor ze ook onbedoelde gebieden in de hersenen stimuleren. Dan wordt de tremor van een patiënt wel onderdrukt, maar heeft hij tegelijkertijd moeite met praten.’ Dat moet veel specifieker kunnen, vond Sapiens SBS. Het bedrijf ontwikkelde een implantaat met veertig micro-elektrodes in de hersenen in plaats van vier. Deze zijn onafhankelijk van elkaar te besturen en kunnen de stimulatiepulsjes zo alleen in de juiste richting afgeven.

Dit zorgt voor een veel nauwkeurigere behandeling. De veertig elektrodes zijn met vijf draden – eentje meer dan bij de huidige DBS – aangesloten op de neurostimulator.

‘We wilden natuurlijk niet veertig losse draden implanteren. Om de elektrodes toch individueel te kunnen bestu

02-12-14 12:21

TECHNOLOGIE 25

WAT ZIJN WBSO & RDA? De WBSO (Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk) is een fiscale stimuleringsregeling waarmee de overheid een deel van de loonkosten voor speur- en ontwikkelingswerk – ofwel Research & Development – compenseert. In de praktijk betekent dit dat bedrijven minder loonheffing afdragen.

De RDA (Research & Development Aftrek) is een extra aftrekpost op de fiscale winst voor andere kosten en uitgaven aan R&D projecten, zoals prototypes of onderzoeksapparatuur. De WBSO & RDA zijn instrumenten van het ministerie van Economische Zaken (EZ) om technische innovaties in alle bedrijfssectoren te stimuleren. Jaarlijks maken meer dan 22.000 ondernemers gebruik van de WBSO & RDA. Bedrijven kunnen de WBSO & RDA in één aanvraag indienen bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, die de regelingen uitvoert in opdracht van het ministerie van EZ. Meer info: www.rvo.nl/wbso

KWALITEIT VAN LEVEN

Belangrijker nog zijn natuurlijk de reacties van de patiënten. De gerichte behandeling kan voor hen grote voordelen opleveren. Met de huidige DBS-behandelingen functioneert twintig tot dertig procent van de patiënten niet optimaal vanwege de bijwerkingen, zoals hyperactiviteit of stemverlies. Daarnaast zijn patiënten huiverig voor de zware operatie. Neurologen zetten DBS nu vaak pas in wanneer medicijnen niet goed meer werken. Deckers: ‘Met de nauwkeurigere techniek verminderen de negatieve effecten drastisch, waardoor we patiënten al veel eerder kunnen helpen met DBS. Ze hebben dan minder medicijnen nodig én hebben minder last van symptomen, waardoor de kwaliteit van leven toeneemt. Mensen die normaal gesproken in een rolstoel zitten, kunnen dankzij DBS mogelijk weer lopen. Dat betekent dat patiënten met Parkinson langer thuis kunnen blijven wonen.’

‘Omdat de betrokken neurochirurgen aanvankelijk best huiverig waren, hebben we extra aandacht besteed aan de interface van de software. Die maakt het visueel inzichtelijk welk hersengebied gestimuleerd wordt.’ ren, hebben we een digitale chip ingebouwd. Die zorgt er voor dat alle elektrodes het juiste signaal afgeven.’

METEN IS WETEN

Niet alleen geven de veertig elektrodes elektrische signalen af, ze meten ook de hersensignalen. Zo kunnen artsen de symptomen bij patiënten nauwkeuriger monitoren en de intensiteit van de stimulatie hierop aanpassen.

Gezien het progressieve ziekteverloop van Parkinson en de verergerende symptomen, is dit een belangrijk voordeel. Heeft een patiënt na een half jaar last van een nieuwe tremor, dan kan de arts de neurostimulator relatief gemakkelijk anders programmeren. Tijdens de ontwikkeling van dit nieuwe type sonde heeft Sapiens SBS nauw samengewerkt met artsen. ‘Elke stap hebben we getest samen met verschillende neurochirurgen uit heel Europa. Die waren in eerste instantie huiverig. Bij vier elektrodes vonden ze het al moeilijk om de balans tussen symptomen en bijwerkingen te bewaren. Laat staan bij veertig. Daarom hebben we extra aandacht besteed aan de interface van de software. Die maakt het visueel inzichtelijk welk hersengebied gestimuleerd wordt. De reacties op het gebruiksgemak zijn erg positief.’

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 25

MEDISCHE REVOLUTIE

Zo ver is het nog niet, want de neurostimulator bevindt zich nu nog in de testfase. Onlangs voerde dr. Schuurman van het AMC in Amsterdam een eerste, kleinschalige test uit bij acht patiënten. Dit gebeurde tijdens een operatie, net voordat de patiënten een gangbaar DBS-systeem kregen ingebracht. De resultaten waren positief, dus volgt binnen afzienbare tijd een grootschaligere klinische studie. De overname door Medtronic biedt op dit vlak ruime kansen. Deckers heeft hoge verwachtingen. ‘Als de techniek zich heeft bewezen, betekent dat een revolutie voor de behandelingen met DBS. Dan kunnen we niet alleen patiënten met Parkinson helpen, maar ook mensen die lijden aan andere tremoren of aan depressie.’

Doel van Sapiens SBS is om binnen nu en twee jaar een werkend product in de ziekenhuizen te hebben. Belangrijk voor het succes is om altijd het doel voor ogen te houden, vindt Deckers. ‘Je kunt een hele mooie techniek ontwikkelen, waar vervolgens niemand op zit te wachten.

Wij hadden vanaf dag één het doel om patiënten te helpen met betere deep brain stimulation. Innovatie is voor ons een manier om dit mogelijk te maken.’

02-12-14 12:21

Wie gaat er over de installaties?

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 26

02-12-14 12:21

TE CH N OL OG IE

VERANTWOORDELIJKHEID ELEKTROTECHNISCHE INSTALLATIES ONDUIDELIJK BIJ 45% ZORGINSTELLINGEN Uit een steekproef onder een aantal Nederlandse zorginstellingen blijkt de verantwoordelijkheid rondom elektrotechnische installaties niet goed op orde. Vijftig procent van de ondervraagden heeft dit niet duidelijk vastgelegd. De andere helft besteedt dit vaak uit aan externe partijen. Initiator van het onderzoek is Ronald Dercksen, Business Development Manager bij Alewijnse: ‘Je ziet dat veel instellingen meerdere mensen verantwoordelijk maken. Allemaal beheren ze een klein deel van de installaties. Die versnippering kan op termijn zorgen voor veiligheidsrisico’s, met alle gevolgen en aansprakelijkheidsrisico’s van dien.’

In het onderzoek kwamen diverse elektrotechnische installaties ter sprake, zoals de brandmeld-, alarm- en klimaatinstallaties.

De meeste respondenten vinden de veiligheid en continuïteit van dit soort systemen de belangrijkste prioriteit.

Tegelijk blijven de financiën rondom installaties een terugkerend issue in de discussies over zorgkosten.

I

WETTELIJKE EISEN

Technisch dienstverlener Alewijnse, initiatiefnemer van het onderzoek, adviseert zorginstellingen bij het vinden van een effectieve werkwijze met kostenbesparing bij installaties. Ronald Dercksen: ‘Om te voldoen aan de wettelijke verantwoordelijkheid voor een veilige werkomgeving, focussen wij op volledige borging van de NEN 3140-norm. Wij stappen hiervoor in de rol van gedelegeerd installatieverantwoordelijke om zo de optimale werking van primaire zorgprocessen te garanderen.

De uitdaging ligt dus in het realiseren van continue veiligheid tegen realistische kosten.’

In de rol van gedelegeerd installatieverantwoordelijke gaat het om het gebruik van veilige installaties en werkzaamheden aan de elektrotechnische installaties. Vanzelfsprekend staat hierbij het voorkomen van ongevallen, calamiteiten en eventuele aansprakelijkheid voor schade

centraal. Daarnaast voorkomt deze aanpak storingen en is de continuïteit van een zorginstelling beter geborgd.

PLANMATIG ONDERHOUD

De uitkomsten van het onderzoek laten verder zien dat veiligheid en duurzaamheid hoog op de agenda staan bij zorgverleners. Dit is cruciaal voor patiënten en medewerkers. Het zorgproces moet immers 24/7 goed functioneren. Andrej Pieterson, commercieel manager bij Alewijnse: ‘Een conditiemeting conform de NEN 2767-standaard geeft ons inzicht in de huidige staat van instellingen. Op basis van deze informatie stellen wij een Meer Jaren Onderhouds Plan (MJOP) op. Zo is goed te plannen wanneer onderhoud, vernieuwing of vervanging van onderdelen nodig is.’

MAATWERK

Zorginstellingen zijn steeds meer zelf verantwoordelijk voor de onderhoudsbudgettering. Een MJOP is dan een praktisch uitgangspunt om de kosten beheersbaar te maken en veiligheid te garanderen. Pieterson: ‘Om het onderhoud uit te voeren, kiezen we monteurs die oog hebben voor de klant én de cliënt. Net even een stap extra zetten, hulpvaardigheid en extra service verlenen, omdat je bij iedere instelling maatwerk moet leveren.’

‘De uitdaging ligt in het realiseren van continue veiligheid tegen realistische kosten.’ tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 27

02-12-14 12:21

28 COLUMN

Ruilzorg 2.0 Caro Woudstra

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 28

02-12-14 12:21

COLUMN 29

p social media kom ik soms uitspraken en theorieën tegen over goede zorg, kwaliteitszorg, die straks alleen nog voorbehouden zou zijn aan de rijken. Als ik deze stelling even laat bezinken, bedenk ik dat mensen met veel geld ook in betere huizen wonen, in kwalitatief betere auto’s rijden, gezonder voedsel kunnen betalen en ga zo nog maar even door. Zo onlogisch is het dus niet, dat je het nou eenmaal beter voor elkaar hebt als je de centen maar hebt. Toch maken wij er ons als maatschapppij enorm druk om dat de een betere zorg krijgt dan de ander. Uitspraken als ‘mooie huizen alleen voor de rijken’ lees ik immers niet.

O

Zorg moet er voor iedereen zijn en iedereen heeft recht op even goede kwaliteit. Dat is de norm. Omdat we in deze turbulente tijd met alle veranderingen in de zorg niet meer alles van de overheid kunnen verwachten, moeten we het heft in eigen handen nemen.

Nog niet zo lang geleden was ik een paar maanden in Indonesië.

Ik ontmoette er mensen die daar in de zorg werken en neem maar

peut en een meubelmaker hebben samen de afspraak gemaakt om voor een aantal behandelingen een mooie tafel te maken. Prima deal. Maar wat nou als je geen meubels kunt maken, een lekkere maaltijd kunt koken of op kinderen kunt passen? Daar komt nog bij dat niet iedereen het juiste gereedschap heeft meegekregen om goede contacten op te bouwen. De een is daar vaardiger in dan de ander, terwijl netwerken in de toekomst alleen maar belangrijker wordt.

Er zal altijd een groepje mensen overblijven dat langdurige zorg nodig heeft, en voor wie het opbouwen van een netwerk echt onmogelijk is. Al is dat maar een paar procent van de bevolking, dat is wel de groep waarover ik me zorgen maak.

Tijdens de vette jaren kon het allemaal niet op. Nu het wat minder gaat, moeten we allemaal een stapje terug doen. Het is heel begrijpelijk dat dat lastig is. Maar omdat niemand precies weet hoe, lijken we er allemaal de dupe van te worden: patiënten, cliënten en medewerkers.

‘Zorg moet er voor iedereen zijn en iedereen heeft recht op even goede kwaliteit.

Dat is de norm.’ van mij aan dat dat relativeert! Nog steeds is goede zorg daar niet toegankelijk voor iedereen. Toch verwonderde ik mij daar over een bijzonder verschijnsel. Het idee dat je elkaar nodig hebt, is in Indonesië een veel belangrijkere waarde dan bij ons in Nederland. Daar draait alles om een goed netwerk en de juiste mensen kennen.

In zekere zin is dat hier natuurlijk ook wel zo, maar daar is de investering in goede contacten en relaties vele malen groter.

Je weet nooit waarvoor je elkaar nodig hebt in de toekomst. Dat is de algemene gedachte. Met geld wapperen heeft geen zin, omdat bijna niemand dat heeft. Het gaat om diensten en wederdiensten.

Als ik een rolstoel nodig heb die jij aan mij kan leveren, zorg ik voor een goede maaltijd.

Op microniveau zie ik ook in Nederland vergelijkbare initiatieven ontstaan: ruilhandel of zelfs ruilzorg. Bijvoorbeeld, een fysiothera-

Een positief neveneffect van alle veranderingen is hopelijk dat er een vriendelijkere maatschappij ontstaat. We hebben elkaar immers nodig. De ene hand wast de andere. Niet meer afhankelijk zijn van de overheid of in veel mindere mate. Dat is het streven.

Goede zorg straks alleen voor de rijken? Laat de mensen die het geld kunnen missen, er maar mee strooien. Dan verdient de fysiotherapeut ook nog wat. Want wie flink investeert in zijn netwerk, de juiste mensen kent en een creatieve handelsgeest heeft, hoeft veel minder gebruik te maken van de steeds schameler wordende voorzieningen. Op deze manier blijft er in ieder geval nog wat geld over voor de mensen die het echt nodig hebben.

Terwijl ik mijn column aan het overlezen ben, bedenk ik dat ik toch mijn huisarts binnenkort maar eens een vriendschapverzoek moet sturen via facebook, Twitter en LinkedIn.

Caro Woudstra werkt als maatschappelijk werker met blinde en slechtziende mensen. Ze schrijft graag en veel. Haar columns verschijnen regelmatig in publieks- en vakmedia. Ze zal haar visie op de zorg en haar ervaringen regelmatig delen met de lezers van tvb ZORG. Meer informatie: www.carowoudstra.nl

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 29

02-12-14 12:21

Grote uitrol e-health 40 ROBOTS 1 JAAR LANG BIJ MENSEN THUIS

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 30

02-12-14 12:21

TE CH N OL OG IE Smart Homes, Kenniscentrum voor Domotica & Slim Wonen, is gestart met de uitrol van het innovatieve VictoryaHome systeem en de daarbij behorende diensten.

De mobiele zorgrobot en slimme apparaten, zoals een bewegingssensor, valdetector, een automatische pillendoos én een smartphone app voor familie en vrienden, worden een jaar lang bij 40 ouderen in huis geïnstalleerd.

et VictoryaHome wil Smart Homes het welzijn van mensen verbeteren, hun zelfstandigheid, gezondheid en veiligheid. Niet alleen in het belang van de senioren zelf, maar ook voor hun familie en vrienden. Concreet betreft het twee functies: de gezondheid en veiligheid in de gaten houden en sociaal contact bevorderen. De diensten gebruiken juist de kracht van familie en vrienden en zorgen voor direct menselijk contact indien nodig. Daardoor zijn ze niet enkel afhankelijk van automatische functies. De smartphone app geeft familie, vrienden en mantelzorgers een overzicht van het welzijn van de senior, bijvoorbeeld door het tonen van gemiste medicatie, verzoekjes voor een bezoek, of door te waarschuwen bij een val. Om virtueel op bezoek te gaan, kunnen vrienden en familie de Giraff robot gebruiken om te kijken of alles in orde is, om de oudere ergens aan te herinneren of gerust te stellen. Tevens kunnen er, in geval van nood, ook professionele verzorgers bij betrokken worden.

M

VICTORYAHOME

In het VictoryaHome project ontwikkelt Smart Homes diensten die mensen in staat stellen voor elkaar te zorgen en die gemoedsrust brengen bij alle gebruikers. Daarom werkt Smart Homes samen met een grote groep senioren en worden de diensten in langdurige pilots getest.

Ook familie, vrienden en zorgmedewerkers worden betrokken bij het onderzoek. Het systeem wordt niet alleen door Nederlandse deelnemers getest. Ook in Noorwegen, Zweden en Portugal zijn 5 families per land aangewezen die het systeem testen. Bovendien wordt een solide ondernemingsplan ontwikkeld, passend bij bestaande zorgprocessen in deze landen.

oren, familie en thuiszorgmedewerkers, zijn de eerste ontwerpen geëvalueerd. Gedurende deze ontwerpfases zijn alle opmerkingen en bevindingen verzameld over bijvoorbeeld geplande VictoryaHome diensten, ideeën voor nieuwe diensten, commentaar op de zorgrobot, ideeën over nieuwe en bestaande zorgprocessen en over het ontwerp voor de smartphone app voor familie.

In de derde fase, in mei en juni vonden er korte tests plaats met en bij mensen thuis. Met behulp van deze resultaten wordt VictoryaHome verbeterd, worden de diensten aangepast, de functies vergemakkelijkt en de gebruikservaring geoptimaliseerd.

Tegelijkertijd heeft het VictoryaHome team de bestaande zorgprocessen in de vier deelnemende landen geanalyseerd. Daarnaast wordt er hard gewerkt aan de eerste versie van het ondernemingsplan om het project in het voorjaar van 2016 voort te zetten, na de afloop van de testperiode. Dat is immers het doel van het project: diensten ontwikkelen die écht meerwaarde bieden en die blijven bestaan na afloop van de proefperiode.

SAMENWERKING Het project VictoryaHome is een samenwerking van negen organisaties uit vier Europese landen. Deelnemers zijn zorgorganisaties, onderzoeksinstellingen en commerciële bedrijven. Smart Homes treedt op als coördinator van het project. Het project wordt financieel ondersteund door het Europese AAL Joint Program en ZonMw. Meer info: www.smart-homes.nl en www.victoryahome.eu

RESULTATEN

In het afgelopen jaar rondden Smart Homes ontwerpers en onderzoekers drie ontwerpfases af. De eerste fase bestond uit groepsdiscussies, met in totaal 70 deelnemende senioren en familieleden. In de tweede fase, bestaande uit 25 individuele sessies door experts, seni-

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 31

02-12-14 12:21

32

M. Mommersteeg B.V. Havenstraat 64 1271 AG Huizen T: 035-5288030 F: 035-5230748 E: info@mommersteegbv.nl I: www.mommersteegbv.nl/

Zo biologisch waren vloeren nog nooit!

PURLINE BIOFLOOR: DE NIEUWE GENERATIE BIOLOGISCHE VLOEREN VOOR DE GEZONDHEIDSZORG.

N

IEUW

Negen jaar geleden ontwikkelde Windmöller Flooring PURLINE, op basis van Polyurethaan, ook wel “de Gietvloer van de Rol” genoemd. Deze vloer heeft alle voordelen van PU maar niet de nadelen van het gieten in het werk . Meteen in 2005 wordt deze vloer met veel succes door Mommersteeg BV op de Nederlandse markt geïntroduceerd.

PURLINE is zo populair omdat het extreem slijtvast, blijvend elastisch, eenvoudig en efficiënt in onderhoud is en een extreem lange levensduur heeft.

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 32

DE VOLGENDE STAP

Meteen vanaf de introductie van PURLINE heeft Windmöller gezocht naar manieren om het product duurzamer te fabriceren. In 2012 was het tijd voor die nieuwe stap. PURLINE werd PURLINE BIOfloor, en bestaat nu nagenoeg uitsluitend uit natuurlijke grondstoffen met behoud van alle voordelen. Windmöller Flooring gebruikt nu polyolen gewonnen uit lijnzaad- en ricinusolie voor de productie van polyurethaan. Met minerale vulmiddelen vormt het de basis van een revolutionaire Biologische vloer en voldoet aan alle eisen van deze

tijd op het gebied van duurzaamheid.

PURLINE BIOfloor is gecertificeerd met de GreenGuard Gold, heeft een A+ certificering voor het binnenklimaat en is bekroond met de Interior Innovation Award 2014 De planken en banen met hout- natuursteen- en betonlook designs, zijn het alternatief voor PVC vloeren

02-12-14 12:21

33

Medisch Depot

Medisch Depot B.V. Vleugelboot 52 3991 CL Houten T: +31(0)30 7075007

Sinds januari 2014 bestieren Jeroen Bosman en Gerard van Kleef het bedrijf Medisch Depot vanuit Houten. Jeroen en Gerard kennen elkaar al veel langer en besloten in 2013 om na te denken over concepten die de ‘zorg’ en ‘health care’ van mens en patiënt niet alleen beter maar ook goedkoper maken. Een actueel onderwerp van dit moment wat natuurlijk niet alleen de overheid maar ook mensen in de zorg en veel patiënten bezighoudt.

E:info@medischdepot.nl I:www.medischdepot.nl

u, ruim 10 maanden verder, heeft Medisch Depot een behoorlijk aantal klanten aan zich weten te binden.

Niet alleen via de webshop worden zorgartikelen aangeboden -zoals tilliften, anti decubitusmatrassen, instapbaden, scootmobielen en kleinere zorgartikelen- ook met het uitvoeren van service en onderhoud op zorgartikelen heeft het bedrijf voet aan de grond gekregen in Nederland.

N

“Een substantieel gedeelte van onze omzet komt van bijvoorbeeld fysiotherapeuten waarvoor wij reparaties en preventief onderhoud uitvoeren”, aldus Jeroen. Gerard vult aan: “Wij zien meer en meer behoefte aan een vorm van service en onderhoud waarbij, indien men voor 18:00 uur ’s avonds gebeld heeft, de service en/ of het onderhoud de volgende dag al gebeurt. ”Wij zijn veelal in staat om aan die wens te voldoen op dit moment.”

Jeroen en Gerard hebben tevens een concept ontwikkeld waarbij zorgartikelen eenvoudig kunnen worden voorzien van een ‘tag’ waardoor het voor de klant veel inzichtelijker is geworden wanneer het volgende preventieve onderhoud plaatsvindt en op welke afdeling het artikel thuishoort bijvoorbeeld. De ervaring is dat deze vorm van ‘taggen’ misplaatsing en diefstal voorkomt. Voor veel instellingen wordt dit meer en meer belangrijk in de nabije toekomst. Veel instellingen kunnen besparen op aanschaf van nieuwe apparatuur door slim met de middelen om te gaan in de organisatie.

“Veel van de contacten in de branch komen nu uit ons netwerk”, merkt Gerard op. “80% van onze klanten kenden we al ‘via-via’. Meer en meer klanten weten ons nu ook te vinden via onze website. Dat is natuurlijk prettig in deze tijd.” Het is duidelijk als je rondloopt in het bedrijf van Jeroen en Gerard dat veel aandacht

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 33

‘Meer en meer klanten weten ons te vinden via onze website.

Dat is natuurlijk prettig in deze tijd.’ wordt besteed aan de manier waarop Medisch Depot communiceert met haar klanten.

Medisch Depot is er op ingericht dat ze 7 dagen per week beschikbaar is voor hun klanten.

Voor meer informatie over Medisch Depot en haar dienstverlening gaat u naar de website www.medischdepot.nl of belt u direct met het kantoor van Medisch Depot: 030 – 70 75 007.

02-12-14 12:21

34

MA MEDICAL BV:

distributeur van Zilverpleisters

MA Medical BV De Vork 8 3984 PA Odijk T: 030 889 3010 F: 084 735 9474 E: ton@mamedical.nl I: www.mamedical.nl

MA Medical BV is een bedrijf dat zowel in Nederland als op de internationale markt actief is. Het bedrijf is gespecialiseerd in verkoop en advies van dialyseproducten. Er is een uitgebreide productenlijn van machines en disposables. Een van de producten is de Nephrokit. Een pleister die na de dialysebehandeling in 3 minuten de shunt afsluit, en wordt ervaren als zeer patientvriendelijk.

A Medical BV is de officiële distributeur van Zilverpleisters in Nederland. Zilverpleisters hebben een breed spectrum van anti septic, en zijn niet geassocieerd met een bacteriële resistentie. Zilver is effectief tegen 650 verschillende stammen tussen bacteriën, fungi en virussen.

De zilverionen vernietigen micro organisme onmiddellijk, en blokkeren de luchttoevoer van de enzymen (productie van energie) en wijzigen de microbiële DNA van de celwand.

Deze reactie is waarneembaar na 2 uur.

De maximale werking bedraagt 72 uur.

infectie

M

resultaat na 2 dagen

TOEPASSING

De zilverpleister is toepasbaar bij infecties met de buttonhole techniek, fistula puncties, Jugularis catheters, subclavia catheters, PICC catheters, Peritoniale catheters. De zilverpleister heeft een hoog absorptie vermogen. En een breed spectrum van activiteit, en beschermd de toegang van micro organisme. Het is comfortabel en pijnloos. Het is hyperallergeen en geeft geen overgevoeligheid reacties.

Exit pad-Ag

Exit Pro-Ag

Exit Pocket-Ag

NovaSovan-Ag

WATERDICHT

In ons pakket zijn ook waterdichte zakjes voor Peritoneaal catheters en subclavia catheter.

Patiënten kunnen hiermee douchen en zwemmen.

Mocht u meer informatie over de zilverpleisters willen hebben ,neem gerust contact met ons op.

Patiënten kunnen hier mee douchen en zwemmen.

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 34

02-12-14 12:21

& P EK A T I CH LI NS PO TE E W

PARTICIPATIESAMENLEVING DOOR DE BRIL VAN

Wmo-cliënten

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 35

02-12-14 12:21

36 POLITIEK & WETENSCHAP

I&O Research voerde in vijf Nederlandse gemeenten een klanttevredenheidsonderzoek uit: Wmo Nieuwe Stijl. Centraal in dit onderzoek staat de tevredenheid van Wmo-cliënten over de dienstverlening van de gemeente. Hierbij is de nieuwe, gekantelde werkwijze, zoals veel gemeenten die hanteren, als uitgangspunt genomen voor de vragenlijst. In totaal zijn 1111 cliënten benaderd en zijn er 515 geslaagde telefonische enquêtes afgenomen, een respons van 46 procent. De participatiesamenleving door de bril van Wmo-cliënten.

IN HOEVERRE BENT U HET EENS MET DE

it het klanttevredenheidsonderzoek ‘Wmo Nieuwe Stijl’ blijkt dat drie kwart van de huidige Wmo-cliënten het als positief ervaart dat tijdens het intakegesprek gezocht is naar oplossingen die zij zelf nog kunnen realiseren en wat de naaste omgeving meer zou kunnen doen. Onder zorggebruikers is dus sprake van een positieve grondhouding ten aanzien van de participatiegedachte achter de Wmo. Vervolgens blijkt wel dat de tevredenheid over de gevonden oplossing duidelijk lager is onder cliënten die op eigen kracht verder moeten, dan onder cliënten die een Wmo-voorziening hebben gekregen. Het lijkt er op dat mensen het goed vinden dat er kritisch gekeken wordt naar alternatieve oplossingen, mits het resultaat maar is dat zij de beoogde voorziening toegewezen krijgen. Misschien moet de client nog wennen aan de gedachte dat een oplossing zonder voorziening, maar gevonden in de eigen kracht en die van de sociale omgeving (hulp van vrienden en familie) ook een passende oplossing kan zijn.

U

1 JANUARI

Begin juli stemde de Eerste Kamer in met de nieuwe Wmo, die per 1 januari 2015 zal ingaan. Gemeenten worden dan verantwoordelijk voor de ondersteuning en begeleiding van inwoners. Het doel van de nieuwe wet is dat mensen straks langer thuis (kunnen) blijven wonen en kunnen participeren met ondersteuning van de gemeente. De gedachte achter de decentralisatie is dat gemeenten hun inwoners beter kennen en de ondersteuning efficiënter kunnen organiseren. Een belangrijke verandering is dat een groter beroep zal worden gedaan op de eigen kracht van mensen en op hun sociale netwerk.

De gemeente en de cliënt (en mantelzorger) bespreken gezamenlijk de ondersteuningsbehoefte en oplossingen, waarbij de eigen en sociale kracht van de cliënt het uitgangspunt vormt. In de aanloop naar de wetswijziging hebben verschillende gemeenten al de nodige ervaring opgedaan met de nieuwe werkwijze.

DRAAGVLAK

Twee derde van de huidige Wmo-cliënten is van mening dat we naar een samenleving toe moeten waarin mensen elkaar meer gaan helpen. Een vergelijkbaar deel vindt het goed als vrijwilligers ingezet worden om hen te helpen en de helft vindt het niet erg om een deel van de hulp en ondersteuning zelf te betalen. Hier staat tegenover dat niet meer dan een kwart het realistisch vindt om meer zorg van familieleden te vragen

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 36

ONDERSTAANDE STELLINGEN?

65%

64%

Ik vind het goed als vrijwilligers ingezet worden om mij te helpen (Percentage (helemaal) mee eens)

We moeten toe naar een samenleving waarin mensen elkaar meer gaan helpen

27% 53% Ik vind het niet erg om een deel van mijn hulp en ondersteuning zelf te betalen

Het is realistisch om meer zorg van familieleden te vragen voor hun zorgbehoevende naaste

ORIËNTATIE HULPVRAAG

De belangrijkste aanleiding voor de ondervraagde cliënten om contact op te nemen met het Wmo-loket is vanwege problemen met het voeren van het huishouden, gevolgd door mobiliteitsproblemen. Opvallend is dat cliënten aangeven zich tot het loket te wenden vanwege de aanvraag van een concrete Wmo-voorziening, zoals huishoudelijke hulp of een scootmobiel. Dit wijst er op dat een deel van de aanvragers het Wmo-loket primair ziet als een aanvraagpunt voor een bepaald product en niet als consultant bij problemen. Een derde van de cliënten zoekt eerst naar andere oplossingen voordat zij zich met hun hulpvraag tot de gemeente wenden. Aanvragers die dat niet doen, voeren hiervoor als belangrijkste reden aan geen andere oplossing te weten. Bijna één op de vijf aanvragers wist van tevoren niet waar zij met hun probleem terecht konden.

GESPREK

Zes van de tien Wmo-cliënten wisten van tevoren van de nieuwe gekantelde werkwijze van de gemeente, het

02-12-14 12:21

POLITIEK & WETENSCHAP 37

I&O RESEARCH I&O Research is een bureau voor beleids- en marktonderzoek, met alle faciliteiten voor telefonisch, schriftelijk, face-to-face en webenquêteren in eigen huis. Verder verzorgt het bureau lokale en regionale statistieken, bewerkingen en datamining, telefonische tellingen en diepteinterviews. I&O Research is lid van de MarktOnderzoekAssociatie (MOA), maakt deel uit van de Research Keurmerk Groep en onderschrijft de internationale ICC/ESOMAR gedragscode voor markt- en sociaalwetenschappelijk onderzoek. I&O Research is ISO 9001 en ISO 20252 gecertificeerd.

IS TIJDENS HET GESPREK GEÏNFORMEERD NAAR EVENTUELE OPLOSSINGEN BINNEN...?

64% Individuele situatie/eigen kracht (Percentage (helemaal) mee eens)

Woonsituatie

Sociale netwerk

Mantelzorgsituatie

32%

40%

45%

Financiële situatie

resterende deel niet. Bijna de helft geeft aan dat tijdens het gesprek aan hen is uitgelegd wat de nieuwe werkwijze inhoudt. Tijdens het gesprek is bij twee derde van de Wmo-cliënten geïnformeerd naar oplossingen binnen de individuele situatie/eigen kracht van de cliënt, en bij 57 procent naar oplossingen binnen de woonsituatie. Verder is bij bijna de helft van de cliënten gekeken naar oplossingen binnen de mantelzorgsituatie en het eigen sociale netwerk.

Drie kwart ervaart het als (zeer) positief dat in het gesprek gezocht is naar oplossingen die cliënten zelf nog kunnen realiseren en wat de naaste omgeving meer zou kunnen doen. Een op de zes is hier negatief over. Ondanks de orientatie op andere mogelijkheden wordt de oplossing in de meeste gevallen nog steeds gevonden in een individuele Wmo- voorziening. Twaalf procent van de aanvragers gaat op eigen kracht verder. Meer hulp vanuit de sociale omgeving vormt in een enkel geval een oplossing.

Drie kwart van de aanvragers geeft aan dat de geboden oplossing in lijn is met hun verwachting. Vooral aanvra-

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 37

47%

57%

Vrijetijdsbesteding

gers die op eigen kracht verder gaan, zijn ontevreden over deze oplossing.

EFFECTIVITEIT OPLOSSING

Bij het merendeel van de aanvragers vergroot de oplossing hun zelfstandigheid en hun mogelijkheden voor maatschappelijke deelname. Ook op de langere termijn biedt de oplossing soelaas, zo vindt een meerderheid van de aanvragers. Een deel van de aanvragers (elf procent) ziet geen positief resultaat van de geboden oplossing, of denkt dat de oplossing niet helpt op langere termijn (acht procent). De ontevredenheid ligt ook hier vooral bij de aanvragers die op eigen kracht verder moeten.

Genoemde verbeterpunten in de dienstverlening zijn volgens de ondervraagde cliënten de wachttijd tussen de aanvraag en de levering van het product, het serieus nemen van de aanvrager en de informatievoorziening rondom de aanvraag en eventuele alternatieve hulp. Daarnaast leeft de angst dat voorzieningen straks wegvallen en men thuis ‘achter de geraniums’ belandt.

02-12-14 12:21

AANBESTEDINGS-

PLICHT IN DE ZORG Op 19 juni jongstleden bepaalde de voorzieningenrechter Zeeland-West Brabant dat zorgverzekeraars moeten worden gekwalificeerd als publiekrechtelijke instellingen en daarom aanbestedende diensten zijn. Deze uitspraak kan directe consequenties hebben voor de wijze waarop zorginstellingen hun inkoopbeleid vormgeven. Academische ziekenhuizen waren al aanbestedingspichtig. Is er sprake van een omwenteling? TEKST: BETTY ROMBOUT

etra Heemskerk is advocaat bij advocatenkantoor CMS in Utrecht. Ze legt zich volledig toe op alles wat met aanbestedingsrecht te maken heeft. ‘De ene keer gaat het over ICT, de volgende keer over openbaar vervoer, dan weer over de zorg.’ Het werk verricht ze zowel voor partijen die moeten inkopen als voor diegenen die mee doen aan aanbestedingen.

P

AANBESTEDINGSPLICHT

Wie moet er op grond van de wet aanbesteden? Dat is de kernvraag die we aan Petra Heemskerk stellen. Ze legt uit: ‘Het aanbestedingsrecht werkt vanuit de veronderstelling dat ondernemende bedrijven kiezen voor de beste kwaliteit tegen de beste prijs. Doen ze dat niet, dan vallen ze om.

De Europese wetgever heeft gedacht dat overheden hier wel eens anders mee om zouden kunnen gaan. Ze hebben een pot geld, allerlei belangen spelen een rol en dus kiezen ze niet noodzakelijkerwijs voor de beste prijs-kwaliteitverhouding. Om hier verandering in te brengen, zijn aanbestedingsregels opgesteld. Veel instellingen behoren niet tot de overheid, maar zitten er dicht tegen aan. Dit zijn de publiekrechtelijke instellingen, ofwel entiteiten die zijn opgericht om te voorzien in behoeften van algemeen belang en op wie de overheid feitelijk of financieel toezicht uitoefent. Ondernemingen die zich niet per se laten leiden door commerciële motieven en bij wie de overheid toch nog een vinger in de pap heeft.’

Heemskerk: ‘Hoe zorgverzekeraars, niet-academische ziekenhuizen en andere zorginstellingen worden gezien? Dat is een lastige vraag.

In 2006-2007 heb ik zelf hierover geprocedeerd. Het Antonius Ziekenhuis, een streekziekenhuis, wilde een parkeergarage bouwen en laten exploiteren. Volgens de marktspeler had het ziekenhuis de opdracht moeten aanbesteden omdat het ziekenhuis een publiekrechtelijke instelling is.

De rechter was het hier niet mee eens, omdat ziekenhuizen niet direct door de overheid worden gefinancierd.’ Met een vergelijkbare redenering werd tot deze zomer aangenomen dat zorgverzekeraars en door hen gefinancierde zorginstellingen niet hoeven aan te besteden, omdat ook zij niet door de overheid worden gefinancierd.

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 38

PUBLIEKRECHTELIJKE INSTELLINGEN

En toen was het zomer 2014. Zorgverzekeraars CZ, Delta Loyd en Ohra startten een inkoopprocedure voor stomamateriaal. Voor 2014 hadden zij contracten afgesloten met zeventien zorgaanbieders. Voor 2015 wilden ze uit het oogpunt van kostenbesparing scherper inkopen.

Het inkoopbeleid was er op gericht om uiteindelijk met één zorgaanbieder een contract te sluiten voor de duur van twee jaar met een optiemogelijkheid van twee maal een jaar. Hollister, een van de huidige zorgaanbieders van stomamateriaal, maakte bezwaar tegen deze inkoopprocedure en stelde dat de zorgverzekeraars publiekrechtelijke instellingen zijn en dus aanbestedingsplichtig. De keuze voor één leverancier zou in strijd zijn met artikel 1.5 Aanbestedingswet 2012 (clusterverbod). De zorgverzekeraars zeiden niet gebonden te zijn aan deze wet, continueerden de inkoopprocedure en kozen voor een andere zorgaanbieder dan Hollister. Hollister vorderde vervolgens een gebod tot staking van de inkoopprocedure in een kort geding. Petra Heemskerk: ‘Wat deed de voorzieningenrechter tot stomme verbazing van de zorgverzekeraars? Hij bekeek de vraag zeer zorgvuldig en concludeerde dat de stelling van Hollister juist was. Zorgverzekeraars voorzien in behoeften van algemeen belang. Ze handelen niet in een louter commerciële omgeving. En er is sprake van overheidsfinanciering, omdat al het geld van ons, burgers, komt. Het is overheidsgeld.

Conclusie? De rechter zag de zorgverzekeraars als publiekrechtelijke instellingen en dus als aanbestedingsplichtig.’

De zorgverzekeraars waren het niet eens met de uitspraak van de voorzieningenrechter en besloten in hoger beroep te gaan. In november van dit jaar komt de zaak voor.

VOOR- EN NADELEN

De gedachte dat partijen in de zorg moeten aanbesteden, vindt Petra Heemskerk niet zo vreemd. Ze zegt: ‘De zorg wordt geconfronteerd met oplopende kosten. Daarom moeten we op zoek naar mogelijkheden om die kosten terug te brengen. Kijk je in de afgelopen periode naar die gevallen waarin wel aanbesteed is, dan zie je dat de kosten dalen terwijl de kwaliteit stijgt. Want instellingen kunnen kwaliteits-

02-12-14 12:21

& P EK A T I CH LI NS PO TE E W

‘De uitspraak van de voorzieningenrechter heeft de rust in zorgland nogal verstoord.

Het vreemde is dat er nu veel onzekerheid heerst. De ene voorzieningenrechter zegt dit, de andere dat.’ eisen opnemen in aanbestedingen. Kortom, de zorg heeft veel te winnen bij het organiseren van aanbestedingen. Ik denk dat een stimulans van de aanbestedingsplicht nodig is. Dat zorgverzekeraars en instellingen dan inzien dat zij hun middelen het beste kunnen inzetten door de markt in concurrentie te laten meedingen voor zaken die zij moeten inkopen.’

Aanbesteden klinkt aantrekkelijk. Maar zitten er ook nadelen aan?

Waarom willen sommigen in de zorg niet aanbesteden? Heemskerk: ‘Het hele proces van aanbesteden is onderworpen aan regelgeving met een hoog af breukrisico. Kijk alleen al naar de hoeveelheid kortgedingen die er op jaarbasis op het gebied van aanbesteding zijn. In plaats van een voorkeursleverancier te vragen bepaalde producten te leveren, moet je nu een formele ‘wedstrijd’ organiseren. Daar heb je een inkoper voor nodig, een jurist moet er naar kijken et cetera. Dus de formele kant van de zaak maakt dat sommige partijen niet zoveel zin hebben in aanbesteden. Ook hebben ze met een aanbesteding geen invloed op wie de opdracht krijgt.

Dat is niet leuk. Zeker als er voorkeuren bestaan ten aanzien van de beoogde contractspartij.’

VOORKEUREN

Aan aanbesteden kleven dus zowel voor- als nadelen. Waar ligt de voorkeur van de diverse partijen? Petra Heemskerk: ‘Van zorgverzekeraars heb ik de indruk dat ze niet willen aanbesteden. Ze willen de vrijheid

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 39

houden om hun inkoopbeleid vorm te geven zoals ze dat zelf willen.

Ziekenhuizen zijn in deze discussie niet direct, maar hooguit indirect betrokken. Als zorgverzekeraars moeten aanbesteden, dan is de kans dat ziekenhuizen ook moeten aanbesteden, veel groter. Zeker als zij gefinancierd worden door een aanbestedende dienst. Eerder hoefde een zorgverzekeraar niet aan te besteden, dus voor een ziekenhuis was dit ook niet noodzakelijk. Kortom, de streekziekenhuizen worden van deze ontwikkeling niet blij. Marktpartijen staan er mijns inziens een beetje ambivalent tegenover. Voor partijen die eerder niet aan de bak kwamen, ligt bij intrede van een aanbestedingsplicht de weg vrij om mee te doen.

Partijen die buiten concurrentie om mooie deals met ziekenhuizen of zorgverzekeraars hebben, zien de komst van het aanbestedingsrecht met lede ogen tegemoet. Dan zijn ze immers wellicht hun positie kwijt.’

HOE VERDER?

De uitspraak van de voorzieningenrechter in juni jl. heeft de rust in zorgland nogal verstoord. Het vreemde is, zo vernemen we van Petra Heemskerk, dat na genoemde uitspraak ook weer andere conclusies getrokken zijn en worden door rechters. ‘Op 16 september jl. liet de rechtbank in Den Haag weten – in een zaak tussen een aantal zorgverzekeraars en leveranciers van medische hulpmiddelen – het niet eens te zijn met de uitspraak van 19 juni jl. Hij vond dat er geen sprake was van overheidsfinanciering. De bezwaren werden dus afgewezen. Er heerst nu veel

02-12-14 12:21

40

Colofon december 2014 44ste jaargang onzekerheid. De ene voorzieningenrechter zegt dit, de ander dat.’

Zoals eerder gezegd, in november komt de zaak van de zorgverzekeraars en Hollister voor de Hoge Raad. Wat als de uitspraak gehandhaafd wordt? Volgens Petra Heemskerk is ook dan nog niets zeker.

‘Immers, alleen deze rechter zou dan een aanbestedingsplicht verplicht stellen. Andere rechters kunnen weer andere uitspraken doen.

Wanneer het zorgveld dan wel weet waar het aan toe is? Nooit… totdat er duidelijkheid komt vanuit de wetgever.’ Dus als je niet wil aanbesteden, is er niets aan de hand? Heemskerk: ‘In feite niet, maar je loopt wel kans op procedures.’

Verspreidingsgegevens Het Tijdschrift voor Verzorging en

Advertentie- en Orderadministratie

Beheer wordt verspreid onder alle

studio@aprmediagroep.nl

officieel geregistreerde ver zorgingsgeriatrische instellingen, ziekenhuizen,

Abonnementenadministratie

revalidatiecentra, jeugdinstellin-

APR Media abonneeservice

gen en -opvang, thuiszorgcentrales,

Postbus 2238

Wmo-loketten en zorgverzekeraars.

5600 CE Eindhoven

Het verschaft directies, stafleden en

Tel 088-2266686

hoofden van diensten informatie over

abo@aprmediagroep.nl

en verpleeghuizen, psychiatrische en

ADVIES

onderwerpen die betrekking hebben

Wat is het advies van Petra Heemskerk tot slot? Ze zegt: ‘Ik denk dat elke zorgverzekeraar en elke zorginstelling een afweging moet maken ten aanzien van de vraag: ‘Vind ik dat ik wel of niet moet aanbesteden en ben ik bereid het risico te accepteren dat het gevolg is van het afzien van een aanbesteding?’ Deze vraag is nauwelijks generiek te beantwoorden. Elke zorginstelling dient in ieder geval te kijken naar de wijze van financiering. Is de zorgorganisatie vervolgens van mening dat aanbesteding juridisch gezien niet hoeft, dan blijft de vraag of ze wil aanbesteden gegeven de juridische onrust die op de instelling af komt.’

op management, techniek, bedrijven en diensten.

Abonnementen Jaarabonnement € 57,50, buitenland € 120,-, losse nummers

Bladmanagement

en/of extra bewijsnummers € 10,-

Charlotte Maassen

(exclusief verzendkosten), bijdrage

redactie@tvbzorg.nl

abonnementen binnen de doelgroep € 29,50

Redactie

Prijzen zijn exclusief BTW.

Gerard Kruijt, Rob van der Puil, Betty

Abonnementen kunnen iedere maand

Rombout, Pim Stegman en Carin Velt

ingaan en worden jaarlijks automatisch verlengd. Opzeggingen, uitsluitend

Redactieraad

schriftelijk, dienen uiterlijk twee

Noortje Brouwers, Gerry van der Hulst,

maanden voor het einde van de abon-

Hans van Putten, Aline Saers en Erik

nementsperiode in ons bezit te zijn.

Strating

Uitgever Vormgeving & Art directie

Jaco Otto

APR Media Groep BV, Amersfoort

Uitgave Druk en afwerking

APR Media Groep BV

Veldhuis Media BV, Raalte

Spacelab 2, 3824 MR Amersfoort Postbus 2696, 3800 GE Amersfoort Tel. +31 (0)33 456 70 50 Fax +31 (0)33 456 74 33 tvb@aprmediagroep.nl www.aprmediagroep.nl www.tvbzorg.nl

C-Mill

ISSN 0167-0018

De C-Mill: een geavanceerd looplab op 4m².

Trainen - stap tot stap aanpassingsvermogen - versnellen en vertragen - obstakel ontwijken

Aansprakelijkheid vaktijdschrift

Meten - gangbeeld - symmetrie - cadans - stapfrequentie - stapbreedte en staplengte

Aan de inhoud van dit vaktijdschrift is veel aandacht besteed. Het is echter mogelijk dat de inhoud van deze uitgave verouderd, incompleet en/of incorrect is. Aan de inhoud hiervan kunnen dan ook geen rechten worden ontleend. APR groep kan niet aansprakelijk worden gehouden voor de directe alsook indirecte ge volgen van het gebruik, op welke wijze dan ook, van de hierin aangeboden informatie. APR groep geeft geen enkele garantie, noch aanvaardt enigerlei aan sprakelijkheid met betrekking tot de inhoud, data, adviezen, verklaringen, producten of ander materiaal in het vaktijdschrift. Overname van artikelen uit deze uitgave is uitsluitend toegestaan met

www.ForceLink.nl tel: +31 345 707007

bronvermelding en na toestemming van de uitgever van APR groep. Alle regels met betrekking tot de Nederlandse intellectuele eigendomsrechten zijn van toepassing.

12166

tvbZORG 4 - boek binnenwerk.indb 40

02-12-14 12:21

Ergonomie is een kunst, een subtiele mix van vakmanschap en wetenschap. Mede dankzij nauwe samenwerkingsverbanden met revalidatiecentra en gespecialiseerde ergotherapeuten beheerst Pronk ergo die kunst tot in de finesse. Onze 'meesters' ontwikkelen en ontwerpen de meest geavanceerde aanpassingen voor mensen met uiteenlopende functiebeperkingen. Vakkundig en professioneel. Pronk ergo ziet enkel mogelijkheden, geen beperkingen.

Keukens

Sanitair

Tilliften

telefoon 079-361 13 40 www.pronkergo.nl

showrooms in ZOETERMEER - HALFWEG - EINDHOVEN - HOOGEVEEN - SITTARD - BRUGGE (BE)

11199

mogelijkheden zonder beperkingen

13062b

nieuwenhuis.nl

14 15:31

De beste basis onder iedere afwerking!

Met een combinatie van specialistische kennis van de materie, vakbekwame medewerkers en state-of-the-art machines, kunnen wij iedere opdracht aan.

Meer weten?

Bel 073-548 24 82

| | | | | | | | | | | | | |

ZIEKENHUIZEN WERKPLAATSEN BRUGGEN SCHOLEN WARENHUIZEN VIADUCTEN WINKELS VERZORGINGSCENTRA MAGAZIJNEN SHOWROOMS PARKEERGARAGES CHEMISCHE INDUSTRIE SHOPPINGCENTRA EN MEER...

STOFVRIJ STRALEN 12170

00 - TVBZorg 4 - Omslag 01-04.indd 3

Liqui-Stat Nephrokit iriS Nephrokit papyruS ZiLVerpLeiSterS

MA Medical BV De Vork 8 3984 PA Odijk T: 030 889 3010 E: ton@mamedical.nl

MA Medical BV is een bedrijf dat zowel in Nederland als op de internationale markt actief is. Het bedrijf is gespecialiseerd in verkoop en advies van dialyseproducten. Er is een uitgebreide productenlijn van machines en disposables. Een van de producten is de Nephrokit. Een pleister die na de dialysebehandeling in 3 minuten de shunt afsluit, en wordt ervaren als zeer patiĂŤnt vriendelijk.

MA Medical BV geeft ook adviezen voor het opzetten van dialyseafdelingen, en het begeleiden tijdens renovatie of nieuwbouw.

Voor meer informatie kijkt u op: www.mamedical.nl 13168

02-12-14 09:44

AL ONZE KEUKENS ZIJN SLIM Scan de code en overtuig uzelf www.bribus.nl/ergoline

Bribus Dus! Uw nummer 1.

12061

00 - TVBZorg 4 - Omslag1 01-04.indd 4 12061 TVB Bribus.indd

02-12-14 14:20 09:44 02-08-12