13 minute read
HEDY D'ANCONA
Hedy d’Ancona (84) ‘Ik ben een actievoerder’
Niet alle ouderen zijn eenzaam of zitten in een hoek te wachten tot ze een knuffel krijgen. Wij wisten dat al, maar met haar boek Vrolijk Verval verkondigt oud-politica, activiste en schrijfster Hedy d’Ancona het nog maar eens duidelijk aan de wereld. “Die fluwelen handschoenen zijn een vorm van zachte uitsluiting.”
TEKST MARGOT EGGENHUIZEN FOTO’S ANOUK DE KLEERMAEKER VISAGIE GERRIE ANN SCHETS
Hij is niet te missen als we de achterkamer van Hedy d’Ancona’s Amsterdamse grachtenpand in stappen: een kleine, zwarte Niendorfvleugel. Haar werkkamer is aan de voorkant, pal aan de Amstel met zicht op theater Carré en de beroemde Magere Brug, maar sinds de coronatijd brengt ze hier in de achterkamer, met rond het plafond een lint van theaterlampjes, ook meer tijd door. “Ik heb mijn auto verkocht omdat ik ’m nergens meer kon neerzetten en omdat ik dacht: ach, er moet toch eens een eind aan dat autorijden komen als je in de 80 bent. Van het geld dat ik voor die auto kreeg heb ik een tweedehands babyvleugel gekocht. Ik moest toen nog noten leren lezen. Dat is moeilijk als je oud wordt! Net als met twee handen iets verschillends doen. Maar het gaat allemaal heel goed. De voortgang is die van een slak, maar er zit vooruitgang in.” NIEUWSGIERIG BLIJVEN D’Ancona is druk, vertelt ze. Die vleugel moet bespeeld worden, ze is net terug van een vakantie in haar huis in Italië, ze schrijft veel, volgt het nieuws op de voet en er staan interviews en fotosessies gepland rond de verschijning van haar boek, Vrolijk Verval. De titel is optimistisch, de boekcover kleurrijk, want, zo schrijft ze: ‘De oude dag is niet zo afschrikwekkend als hij wordt voorgesteld.’
“Kijk, je moet niet het idee hebben dat ouder worden vanzelf gaat, een beetje kleurrijke en beweeglijke oude dag komt je niet aangewaaid. Je moet nieuwsgierig blijven, je blijven opwinden over maatschappelijk onrecht. Niet alleen maar over je eigen pensioen, maar ook over weeskinderen uit Griekse vluchtelingenkampen of over Afghaanse tolken die gevaar lopen. Dat getut, Nederland moet weer gaan controleren. Je hoort toch ook dat het onderwijzend en verplegend personeel zo veel tijd kwijt is aan het invullen van formulieren… dat is gewoon collectief wantrouwen. Wij deden vroeger altijd een beetje meewarig over al die bureaucratische landen, met al die stempels. Maar we zijn het zelf ook. Daar moet je je over blijven opwinden, ook als je oud bent.”
FLUWELEN HANDSCHOENEN Een boekproject als Vrolijk Verval was haar dan ook op het lijf geschreven. “Het is een beetje een activistisch boekje geworden, ik ben natuurlijk ook een beetje een actievoerder”, vertelt ze. D’Ancona was niet alleen PvdA-politica en Europarlementariër, ze richtte eind jaren '60 ook een emancipatie-actiegroep op en was mede-initiatiefnemer van het feministische tijdschrift Opzij. Ze ziet parallellen in de situatie van vrouwen toen en ouderen nu. “Mensen worden ouder dan vroeger en dan moet je dus ook opschuiven met al die aardigheid en die compassie. Ouderen horen: luister eens, we gaan jullie nu pamperen, maar echt meedoen dat is er niet meer bij. Die fluwelen handschoenen zijn een vorm van zachte uitsluiting.” De politiek, de media: iedereen kan volgens Hedy voor verandering zorgen, ook ouderen zelf. “We zien ouderen niet bij ons! Kijk eens naar het buitenland, naar Amerika met Joe Biden. Nancy Pelosi, in de 80, en die zit daar toch nog steeds als een ongekroonde koningin. En dan zegt formateur Herman Tjeenk Willink dat er geen jongere was te krijgen voor die functie. Die man, met die ervaring en geen enkele last van hersenverweking, en dan gaat zo iemand dat zelf zeggen. Wat is dat nou voor onzin?”
GEBOUW WORDT INGERICHT D’Ancona is 84 en zo voelt ze zich ook. “Ik vind het leuk om die leeftijd te voelen, om me daarin te verdiepen. Want als je het niet leuk vindt om oud te zijn, ja, dan moet je jong doodgaan. En
dat is eigenlijk heel naar.” Of ze is veranderd? “Je wordt niet een totaal ander mens als je ouder wordt, maar het gebouw wordt ingericht door de jaren heen. Alleen al je herinneringen – je wordt herinnerd aan het feit dat je er zo veel hebt en dat ze zo ver teruggaan.” Fysiek verandert er het nodige: “Je wordt er niet mooier op, dat is gewoon zo. Dat is wel te verdragen zolang het geen dingen zijn waaraan je voortdurend herinnerd wordt, zoals pijn of ongemak. Dat heb ik niet. Natuurlijk, ik kan niet meer hardlopen. Als ik de tram bijna zie wegrijden, kan ik de vaart er niet meer inzetten.” Verontwaardigd: “Dat is heel raar! En dat vergeet ik weleens. Dan ga ik van start en denk ik: dat kan ik niet meer. Ik kan wel stevig doorlopen, maar dan rijdt die tram, die ik anders had gehaald, toch heel irritant voor mijn neus weg. Dat zijn dingen waardoor je merkt dat je lijf anders reageert dan vroeger.”
BEWONDERING “Maar je kunt er natuurlijk wel wat aan doen”, vervolgt ze. “Ik heb al zeker 40 jaar van mijn leven, tot op de dag van vandaag, aan stretching gedaan. En nu ook aan yoga. In de coronatijd kon ik niet naar de yogalessen en zette de lerares de lessen op YouTube, dan deed ik het hier in mijn eentje. Toen ben ik het in plaats van één keer per week – wat ik toch wel als plicht deed om de boel een beetje in beweging te houden –langzamerhand om de dag gaan doen. Wat leuk is: als je het zo regelmatig doet, word je nog leniger, je kunt dingen die je voor die tijd niet kon.” Ze bekijkt haar oudere lijf met een andere blik: “Ik ben altijd verbaasd dat als je je stoot, ik ben nogal een beweger, dat alles nog steeds maar geneest. Wonderbaarlijk dat een blauwe plek of een wond weer overgaat. Ik heb bewondering voor dat herstelvermogen, voor die lenigheid van de spieren. Dat ze, als ze maar worden uitgedaagd, daar kennelijk op reageren. Maar die bewondering en verbazing hebben wel te maken met het feit dat je denkt: het is al behoorlijk oud. Daar verbaasde ik me niet over 40 jaar geleden.”
DAGELIJKS GEMIS Ook anders dan 40 jaar geleden: de liefde op latere leeftijd. Na relaties met onder anderen psychiater Guus de Boer, regisseur Berend Boudewijn en PvdA’er Ed van Thijn ontmoette D’Ancona de Amsterdamse kunstenaar Aat Veldhoen, met wie ze ruim 22 jaar samen is geweest tot aan zijn dood in 2018. Een ‘late liefde’, zoals ze hun relatie noemt, heeft voordelen: “Je denkt niet dat je de ander nog kunt veranderen, die hovaardij heb je niet. En dan komt daarbij: geen kinderen samen. Dat scheelt een stuk, je hebt veel meer aandacht voor elkaar.” Dat Veldhoen er niet meer is, is een dagelijks gemis: “Maar zelfs een dagelijks gemis is te verdragen als je denkt: dit is niet hetzelfde leven als vroeger. Nee, het is een ánder leven. En in dat andere leven speelt dat gemis wel een rol, maar niet dat je dat aldoor maar voelt knagen.”
DANSENDE BRUG In huis wordt D’Ancona omringd door het werk van haar late liefde: de muren hangen vol met verschillende
soorten lijsten – groot en klein, soms een tikkie scheef – met daarin onder meer etsen van vrouwen, een ietwat dansende Magere Brug met de boodschap ‘Voor Hedy 2002’ eronder en een kleurrijk doorkijkje vanuit Veldhoens huis op de Oosterkerk. In haar boek Vrolijk Verval zijn drie van zijn etsen opgenomen, aangevuld met werk van andere illustratoren. “Het was heel leuk om te speuren naar tekeningen die goed bij de teksten pasten. Eigenlijk krijgen alleen kinderen prentenboeken. Maar Aat heeft me iedere dag laten zien hoe belangrijk kijken is, om van dingen te genieten. Hij belde me zelfs op om te vertellen dat er zo’n mooie zonsondergang was. Beeldende kunst begint eigenlijk met kijken. Zo’n detail, op iets inzoomen, dat heeft hij ook op mij overgebracht. Dus praatjes is één ding, maar dat moest in dit boek toch wel met plaatjes.” VIER HANDEN OP ÉÉN PIANO Kunst, literatuur en dan nu, door de komst van de vleugel, ook nog muziek. “Nu die vleugel er eenmaal staat, denk ik weleens: zou ik nu liever een stukje lezen? Nee, ik móét een halfuurtje achter de piano gaan zitten. Dus het is een beetje een plicht. Máár: het is hetzelfde plichtsgevoel als waarmee ik ook die yogalessen ben gaan doen via YouTube. Het is niet een onhoudbare drang, het is dat ik denk: het is goed voor je. Pianospelen is ook heel goed voor je hersenen.” Oefening baart kunst: “Ik kan inmiddels een deuntje spelen, al stelt het weinig voor. Ik heb een vriend die ook oud is en die wel heel goed in muziek is, hij heeft zijn hele leven viool gespeeld. Dus nu heb ik een boek met quatre-mains (muziekstukken voor twee pianospelers, red.) gekocht en dan speelt hij de moeilijke kant met al die noten die ik helemaal niet ken en ik speel de kinderkant. Dat doen we dan samen en dat is leuk. Ik ken hem al heel lang, en nu hebben we een doel in het leven. Een nieuwe dimensie in onze vriendschap.”
Voltooid leven
Hedy d’Ancona is betrokken bij het burgerinitiatief voltooid leven, om het onderwerp zelfbeschikking rond de dood op de (politieke) kaart te zetten. “Mijn geliefde zei altijd: ‘Dood zijn vind ik niet erg, maar doodgáán lijkt me zo afschuwelijk.’ Dat is natuurlijk – je bent altijd bang dat je een lange lijdensweg af moet leggen. Daarom ben ik heel erg voor het voltooide leven, je moet het zelf kunnen beslissen. Die zelfbeschikking geeft rust.” Het blijft een eigen keuze, wil D’Ancona benadrukken: “Niemand hóeft er gebruik van te maken. Er zijn mensen die de rit wel uitzitten of afwachten. ”Wat er met het wetsvoorstel gebeurt, hangt af van de uitkomst van de formatie. Zelf denkt D’Ancona niet dagelijks na over de dood: “Maar het is er natuurlijk wel. Je weet dat wat achter je ligt, niet in verhóúding staat tot wat je nog voor je hebt. Dat is nou eenmaal een gegeven. Sommige mensen zullen daardoor gebarricadeerd worden om te genieten. Maar het maakt mij helemaal niet zenuwachtig.”
www.uitvrijewil.nu
VRAAG & ANTWOORD
BENT U EEN LOYALE VRIENDIN? “Ja, anders vind ik het ook geen vriendschap, dan zijn het kennissen. Bij vrienden ben ik heel erg betrokken – bij waar ze mee bezig zijn en of ik iets voor ze kan doen. Dan zeg ik: ‘Je moet eens dit paadje inslaan als je zin hebt.’ Ik heb geen honderden mensen om me heen, ja kennissen, maar niet vrienden. En dat komt weer doordat ik me niet zo makkelijk in een vriendschap verlies. Maar het gebeurt weleens.”
WELK ADVIES VAN EEN VRIEND(IN) HEEFT U TER HARTE GENOMEN? “Een vriendin van mij, die net is overleden op haar 92ste, zei: ‘Je moet jongere vriendinnen nemen, want anders weet je niet meer hoe het zit.’ Dat had zij ook gedaan en toen ze doodging, waren er ook allemaal jongere vriendinnen om haar heen. Ik heb eraan gedacht hoor, ik heb nu ook jongere vriendinnen. Het is leuk, ook omdat ik het interessant vind wat ze te melden hebben, daar kan ik iets van leren.”
HOE VOELT HET OM VRIENDEN TE VERLIEZEN? “Als dat mensen zijn die echt een behoorlijke leeftijd hebben bereikt, dan moet ik zeggen dat er wel een zekere weemoed zit omdat het onomkeerbaar is. Zo iemand kom je nooit meer tegen. Het zijn vaak vrienden die je een halve eeuw om je heen hebt gehad.”
HEEFT U VIA SOCIAL MEDIA VEEL ‘VRIENDEN’? “Mijn kleinzoon van 15 heeft voor mij een Instagram-account geopend (@hedydancona). Dat wil ik niet zelf bijhouden, dus ik schrijf dan iets op een kaartje en dan zoekt hij er een illustratie bij en dan plaatst hij dat. Ik heb geen tijd voor social media, ik zou daar veel te veel tijd aan besteden. Dat zou ik zonde vinden.”
Vrolijk Verval
In grappige en scherpe verhalen beschrijft Hedy d’Ancona in Vrolijk Verval haar dagelijks leven –dat van een springlevende tachtiger. Voor € 12,50 te koop in de (online) boekhandel. Ook als luisterboek, voorgelezen door D’Ancona zelf.
www.singeluitgeverijen.nl
HEDY D'ANCONA
Hedy d’Ancona (1937) groeide op bij haar moeder en grootouders in Den Haag. Aan haar Joodse vader heeft ze weinig herinneringen; hij overleed vlak na zijn bevrijding uit een concentratiekamp. Ze studeerde sociale geografie en sociologie, en ging aan de slag bij omroep VARA en later als onderzoeker. Eind jaren 60 richtte ze de organisatie Man Vrouw Maatschappij op en was ze betrokken bij de oprichting van feministisch tijdschrift Opzij. Als PvdA-politica zat ze in de Eerste Kamer en werd ze staatssecretaris en minister. Ook was ze 10 jaar lid van het Europees Parlement. D’Ancona woont in hartje Amsterdam en heeft twee kinderen en drie kleinkinderen.
TIJD OM EEN SCOOTMOBIEL TE OVERWEGEN?
Hoe ouder we worden, hoe lastiger het is om langere stukken te lopen. Daarom kiezen veel senioren voor een scootmobiel. Het imago is in de afgelopen jaren verbeterd door innovatieve aanpassingen en hippere designs.
Heeft u moeite met lopen voor langere tijd of heeft u een rollator, wandelstok of krukken in gebruik, dan is een scootmobiel wellicht iets voor u. Ook wanneer het fietsen, ook op een elektrische fiets, niet meer goed gaat. Het op- en afstappen van een fiets kan bijvoorbeeld niet meer veilig voelen.
VOOR WIE BIEDT EEN SCOOTMOBIEL UITKOMST? Een scootmobiel dient als vervanging voor lopen. U kunt afstanden afleggen die voorheen te voet of met de fiets zouden worden afgelegd, maar dan zonder de fysieke inspanning. Voor sommigen kan een scootmobiel zelfs een vervanging zijn voor de auto. Denk aan de ritjes die u voorheen te kort vond om te rijden en daarom zou hebben gelopen. Daarnaast zijn scootmobielen nuttig voor mensen die zuurstoftanks gebruiken en hun energie moeten doseren. Ook als u last heeft van chronische gewrichtspijn, zoals reumatoïde artritis, kunt u baat hebben bij een scootmobiel.
UW ONAFHANKELIJKHEID TERUG De scootmobiel is een van de meest populaire mobiliteitshulpmiddelen die mensen met beperkte mobiliteit kunnen helpen om een deel van hun onafhankelijkheid terug te krijgen. Veel scootmobielgebruikers hebben ontdekt dat ze veel meer ondernemen dan ze in jaren hebben gedaan. Allemaal dankzij hun toegenomen mobiliteit.
Proefrit maken?
Op Uwscootmobielpartner vindt u een overzichtelijk aanbod aan scootmobielen. Uwscootmobielpartner is een samenwerking tussen meerdere ervaren scootmobielbedrijven. De winkels van Uwscootmobielpartner zijn verspreid over heel Nederland en worden geleid door zelfstandige lokale ondernemers met een passie voor mobiliteit. Zo kunt u altijd dichtbij terecht voor deskundig persoonlijk advies en vakkundig onderhoud van uw scootmobiel.
Maak een afspraak voor een proefrit bij u in de buurt via de website van:
www.uwscootmobielpartner.com
Vriendschap
Vrienden zijn niet alleen gezellig, maar ook erg gezond. Een vriendengroep is volgens wetenschappers net zo belangrijk als gezonde voeding en regelmatig bewegen. Mensen met een stabiele vriendenkring zijn gelukkiger en worden zelfs ouder. Helaas wordt onze vriendenkring vanaf een bepaalde leeftijd meestal kleiner. Daarom een heel dossier over vriendschap. Met feiten, cijfers, persoonlijke verhalen én tips om nieuwe vrienden te maken. Want dat is makkelijker dan u misschien denkt.
