Jaarverslag Genootschap 2016

STICHTING GENOOTSCHAP

AMSTERDAM MUSEUM

JAARVERSLAG 2016

1

De foto op de voorzijde van dit jaarverslag is gemaakt tijdens een van de schouwen in het Collectiecentrum van het Amsterdam Museum, dé plek waar de collectie veilig wordt bewaard en geconserveerd. In de zogeheten Multifunctionele Ruimte van het Collectiecentrum, zijn de woorden ‘VAN ONS’ te lezen aan de muur.

Het is een kunstwerk van Ted Noten, gemaakt ter gelegenheid van de opening van het depotgebouw in 2011. De woorden worden gevormd door tientallen gele ringen, in verschillende formaten. Elke bezoeker van het Collectiecentrum mag een ring van de muur meenemen als souvenir en draagt zo de boodschap van het Collectiecentrum uit. Want de collectie van het Amsterdam Museum is van ons allemaal.

2

INHOUDSOPGAVE 1. Voorwoord

4

2. Over het Genootschap

6

3. Overzicht schouwen 2016

8

Tafel Numismatiek

9

Tafel Prenten & Tekeningen

12

Tafel Zilver

14

Tafel Moderne & Hedendaagse Kunst

17

Tafel Kostuums

20

Tafel Porselein

23

Tafel Stadsgezichten

25

4. Met dank aan

26

5. Hoe kunt u ons helpen?

27

3

VOORWOORD Voor u ligt het jaarverslag van 2016 van de Stichting Genootschap Amsterdam Museum, kortweg ook wel het Genootschap genoemd.

Het Genootschap bestaat sinds 1960 als steunstichting van het Amsterdam Museum. Aanleiding voor de oprichting was de verwerving van een deel van de collectie W.J.R. Dreesmann die in 1960 werd geveild, die als permanente bruikleen door het Amsterdam Museum wordt beheerd. En behalve de rol van eigenaar en bruikleengever, steunde het Genootschap vele projecten van het museum, waaronder met name publicaties.

Sinds zes jaar worden er onder deze stichting, in samenwerking met het Amsterdam Museum, activiteiten georganiseerd die velen van u kennen als ‘de schouwen’. Tijdens deze bijeenkomsten komen particuliere verzamelaars bijeen om samen met conservatoren schatten uit de museumcollectie te bekijken, aangevuld met door de leden meegebrachte voorwerpen. Kennisuitwisseling staat daarbij centraal. Na zes jaar is dit initiatief uitgegroeid tot een netwerk van zeven schouwtafels met in totaal ongeveer 120 deelnemers en 14 schouwen per jaar. Het is hartverwarmend om iedere keer weer zoveel passie aan tafel, meestal in het depotgebouw, bij elkaar te zien. En bovenal is het fantastisch om zoveel kennis en passie bij elkaar te ‘verzamelen’ en de banden met verzamelaars te versterken.

Het Genootschap kent zeven tafels van verzamelaars, onderverdeeld in: numismatiek, prenten & tekeningen, zilver, moderne & hedendaagse kunst, kostuums, porselein en stadsgezichten. Na in het jaar 2015 het eerste lustrum van de schouwen te hebben gevierd, zijn de schouwtafels in 2016 vol nieuwe inspiratie en enthousiasme voortgezet. Dit jaarverslag geeft u wederom een beeld van de schouwen van het afgelopen jaar.

4

Behalve schouwen zijn er ook vele andere zaken die we graag in dit jaarverslag noemen. Zo is om te beginnen Paul Spies, sinds 2009 directeur van het Amsterdam Museum, per 1 februari 2016 directeur geworden van de Stiftung Stadtmuseum Berlin. Veel dank gaat naar hem uit, niet in de minste plaats vanwege zijn rol als ‘geestelijk vader’ van de schouwtafels. Ruim zes jaar geleden nam hij namelijk het initiatief om het Genootschap nieuw leven in te blazen door de oprichting van de schouwtafels.

Paul Spies werd per 1 maart opgevolgd door Judikje Kiers, daarvoor directeur van het Bijbels Museum en Museum Ons’ Lieve Heer op Solder. De eerste maanden van het nieuwe directeurschap stonden in het teken van een verkenning van het museum, die resulteerde in de ontwikkeling van haar visie van het Amsterdam Museum als netwerkmuseum. Naast de bekende plekken van het Burgerweeshuis aan de Kalverstraat, het grachtenpand Museum Willet-Holthuysen, het Cromhouthuis en de Hollanders van de Gouden Eeuw in de Hermitage, gaat het museum de verhalen over Amsterdam juist daar vertellen, waar ze het best tot hun recht komen. Dat kan overal zijn in de stad, waarbij samenwerkingspartners zoals de OBA een belangrijke rol spelen.

Meer over haar visie voor het Amsterdam Museum en wat dat concreet zal betekenen, zal in het jaarverslag van het Amsterdam Museum verschijnen.

Een wissel in het bestuur van het Genootschap heeft tevens plaatsgevonden. Na tien jaar lang bestuurslid en penningmeester van het Genootschap te zijn geweest, is Chris van Eeghen in 2016 aan het einde van zijn termijn gekomen. Het Genootschap en het Amsterdam Museum zijn hem zeer dankbaar voor zijn betrokkenheid bij de stichting. Hij blijft als voorzitter van de Tafel Prenten & Tekeningen nog wel nauw betrokken bij het Genootschap en het Amsterdam Museum.

Ook van een tafelvoorzitter werd afscheid genomen: Barend van Benthem draagt na zes jaar zijn rol als voorzitter van de Zilverschouw graag over. Van Benthem is als tafelvoorzitter van bijzondere betekenis geweest voor het museum en de schouwen van het Genootschap. Hij toonde zijn warme belangstelling en betrokkenheid voor het museum op vele manieren. Hiervoor willen wij hem van harte bedanken. En nog steeds is hij actief als ambassadeur van het museum, door zich te ontfermen over de restauratie van het schilderij De overlieden van de Handboogdoelen van Bartholomeus van der Helst uit 1653 (SA 7329).

Hierbij presenteren wij het jaarverslag van het jaar 2016, met daarin een overzicht van de doelstellingen en activiteiten van het Genootschap. Ook de onderwerpen die tot nu toe tijdens de schouwen allemaal aan bod zijn gekomen, zijn terug te vinden in dit verslag. Het Genootschap wenst u veel leesplezier!

“ER IS EEN STERKE WEDERZIJDSE BEÏNVLOEDING TUSSEN DE KENNIS DIE AANWEZIG IS IN HET MUSEUM EN BIJ DE VERZAMELAARS. WE HEBBEN ALLEMAAL EEN HONGER NAAR KENNIS.” - Deelnemer Tafel Numismatiek

3 april 2017, Rutger Schimmelpenninck Voorzitter Genootschap

5

OVER HET GENOOTSCHAP De Stichting Genootschap Amsterdam Museum (statutair luidt de naam nog Stichting Genootschap Amsterdams Historisch Museum, kortweg ‘het Genootschap’) is een steunstichting van het Amsterdam Museum die het bevorderen van de belangen van dit museum in de meest uitgebreide zin des woords ten doel heeft.

Behalve het beheren en in bruikleen geven van objecten uit de collectie van het Genootschap, zet deze stichting zich in voor het ontwikkelen en bevorderen van een kennis- en netwerkorganisatie van particuliere verzamelaars die actief zijn op de diverse verzamelgebieden van het Amsterdam Museum.

Om deze kennis- en netwerkorganisatie van collectioneurs te ontwikkelen en te onderhouden, heeft het Genootschap sinds 2010 een programma van “schouwen” opgezet. Deze zijn ingericht volgens het tafelprincipe. Het Genootschap kent verschillende “schouwtafels” die ieder een prominent collectieonderdeel van het Amsterdam Museum centraal hebben staan.

Op de lange termijn leidt het Genootschap tot een waardevol kennis- en relatienetwerk voor het Amsterdam Museum ter bevordering van betrokkenheid van verzamelaars bij onderzoek, tentoonstellingsideeën, inventarisatie en onderhoud van de collectie van het Amsterdam Museum en van mogelijkheden voor bruiklenen, schenkingen of nalatenschappen.

6

Het Genootschap is een Algemeen Nut Beogende Instelling en tracht dit doel te bereiken door het uitvoeren van onderstaande werkzaamheden (artikel 3): 1.

het beheren van de reeds verworven verzameling en het verwerven van nieuwe zaken betrekking hebbende op de geschiedenis van de stad Amsterdam;

2.

het verstrekken van bruiklenen uit de collectie;

3.

het ten behoeve van de Stichting Amsterdam Museum (hierna te noemen: Stichting AM) ontwikkelen en bevorderen van kennis- en netwerkorganisaties van verzamelaars, die actief zijn op het werkterrein en de onderwerpen van het Museum;

4.

het bevorderen van een goede relatie tussen het Museum en de verschillende voor haar belangrijke publieksgroepen;

5.

het ondersteunen van de acquisitieactiviteiten van de Stichting Amsterdam Museum Fonds;

6.

het bevorderen van alle andere belangen van het Museum in de ruimste zin des woords.

Activiteiten Het activiteitenprogramma van het Genootschap is opgezet volgens het tafelprincipe, waarbij de verschillende tafels zich concentreren op prominente collectieonderdelen van het Amsterdam Museum. Tijdens deze ‘schouwtafels’ wisselen museumconservatoren en particuliere verzamelaars kennis uit over verschillende verzamelgebieden: - - - - - - - -

TAFEL TAFEL TAFEL TAFEL TAFEL TAFEL TAFEL TAFEL

NUMISMATIEK (sinds 2010) PRENTEN & TEKENINGEN (sinds 2011) ZILVER (sinds 2011) INTERIEURS (2011 t/m 2014) MODERNE & HEDENDAAGSE KUNST (sinds 2011) KOSTUUMS (sinds 2012) PORSELEIN (sinds 2013) STADSGEZICHTEN (sinds 2015)

Het aantal tafels is in principe niet beperkt en is mede afhankelijk van de vraag en de toegevoegde waarde voor het museum. Iedere tafel heeft een tafelvoorzitter (tafelheer of -dame) en een vaste conservator van het Amsterdam Museum, die samen bepalen wie wordt uitgenodigd om deel te nemen aan een tafelbijeenkomst.

Naast een aantal vaste deelnemers kunnen voor specifieke onderwerpen geïnteresseerden incidenteel worden uitgenodigd.

Aan een tafelbijeenkomst nemen doorgaans ongeveer 10 personen deel, zowel verzamelaars als kenners. De tafelvoorzitter en de betrokken conservator bepalen ook de onderwerpen voor een bijeenkomst. Zowel de conservatoren als de deelnemers verzorgen lezingen bij iedere schouw.

Tijdens deze kunstschouwen worden kunstobjecten uit de collectie van de stad Amsterdam en/of van de verzamelaars beschouwd.

De schouwen worden georganiseerd op verschillende locaties. Het Collectiecentrum van het Amsterdam Museum vormt de thuisbasis voor de schouwen. Hier wordt immers de collectie van het museum bewaard. Andere locaties zijn het Amsterdam Museum en Museum Willet-Holthuysen en zo nu en dan vindt een excursie buiten de museummuren plaats.

Bestuur Het bestuur van het Genootschap bestaat uit: • Mr. R.J. graaf Schimmelpenninck (voorzitter) • Mr. Chr.P. van Eeghen (tot medio 2016) • Drs. E.J. Gerritsen • Mr. F.A.J. van Hall (penningmeester) • Prof. dr. J.C. Kennedy De bestuursleden ontvangen als zodanig geen bezoldiging, middellijk noch onmiddellijk, anders dan een vergoeding voor gemaakte onkosten.

7

OVERZICHT SCHOUWEN IN 2016 Tafel Numismatiek ||| Tafel Prenten & Tekeningen ||| Tafel Zilver Tafel Moderne & Hedendaagse Kunst ||| Tafel Kostuums Tafel Porselein ||| Tafel Stadsgezichten

“VERZAMELEN IS EEN EENZAME BEZIGHEID. DANKZIJ DE SCHOUWEN KOM IK IN CONTACT MET ANDERE VERZAMELAARS EN DESKUNDIGEN.” - Deelnemer Tafel Porselein

8

Numismatiek Tafelheer: Rutger Schimmelpenninck Conservator: Judith van Gent #

1

2

3

4

5

Datum

29/09/2010

Onderwerpen • Presentatie van conservator Bert Vreeken over de wijze waarop de numismatische collectie van het Amsterdam Museum tot stand is gekomen • Presentatie over de vergelijking van het verzamelen van penningen met het verzamelen van ‘gewoon zilver’ • Presentatie over Amsterdamse Gildepenningen

Aantal aanwezigen

6

• • • • •

Presentatie van Bert Vreeken over de historische introductie en context van Amsterdamse noodmunten 1578-1673 Presentatie over de Amsterdamse noodmunt 1578 Presentatie over de Amsterdamse noodmunt 1672-1673 Presentatie over noodmunten 1578 en 1672 uit Oost-Nederland Presentatie over de ontsluiting van de numismatische collectie in de fysieke presentatie en online door Gusta Reichwein (hoofd collecties) en Judith van Gent (collectiebeheer)

9

12/10/2011

• • • •

Presentatie over Amsterdamse muntgewichtdozen Preview publicatie Amsterdamse chirurgijnspenningen Onderzoekskwartier: presenteren van laatste numismatische onderzoeksbevindingen Bespreking over de ontsluiting van de numismatische collectie

8

20/03/2012

• • • •

Rondleiding in het Collectiecentrum door Gusta Reichwein Presentatie over munten & penningen van handelscompagnieën vanuit Amsterdam Presentatie over munten als herdenkingspenningen Presentatie over Lutma’s penningkunst (n.a.v. tentoonstelling Hulde in het Teylers Museum)

12

• • • • •

Rondleiding in Museum Willet-Holthuysen door Bert Vreeken Presentatie over Oranje insignes, Amsterdam gerelateerd Presentatie over rekenpenningen Presentatie over Amsterdamse wijnkoperspenningen Presentatie van Judith van Gent over de registratie van de penningen- en Muntencollectie van het Amsterdam Museum

13

Presentatie van restaurator Paul Born over de verzameling geldkisten in de tentoonstelling De Gouden Eeuw Presentatie over de penningen van de Amsterdamse fabrikant De Heus Presentatie over de geschiedenis van de Amsterdamse munthandel Bespreking voortgang van de inventarisatie van huwelijkspenningen en het APN-project

8

30/03/2011

10/10/2012

6

20/03/2013

• • • •

7

02/10/2013

• Presentatie over de munten van de Amsterdamse fabrikant De Heus • Presentatie over de muntslag van het Graafschap Holland • Bespreking van de voortgang van de inventarisatie van huwelijkspenningen en het APN-project

7

8

26/03/2014

• Presentatie van tafelheer Rutger Schimmelpenninck over Amsterdamse brandspuitpenningen • Presentatie over de muntslag van het Koninkrijk Holland 1806-1810 • Bespreking van de voortgang van de inventarisatie van huwelijkspenningen en het APN-project

11 9

Datum

9

15/10/2014

• Presentatie over familiepenningen in de collectie van het Amsterdam Museum • Presentatie over de provinciale muntslag uit de collectie van Jhr Lopez Suasso (collectie Amsterdam Museum)

12

10

05/02/2015

• • • •

10

11

03/09/2015

• Presentatie over het geld- en bankwezen • Presentatie over Utrechtse munten uit de collectie Lopez Suasso

12

17/02/2016

• Presentatie over de penningen van Jurriaan Pool en vader en zoon Lutma • Presentatie over de Encyclopedie van munten en bankbiljetten die van 1986 tot 2002 werd samengesteld en de afgelopen jaren werd gedigitaliseerd, geactualiseerd en uitgebreid • Presentatie over het APN-project

10

13/10/2016

• • • •

13

12

13

10

Onderwerpen

Aantal aanwezigen

#

Presentatie Presentatie Presentatie Presentatie

van het collectieboekje over de huwelijkspenningen uit de collectie van het Amsterdam Museum over de Vrede van Münster penningen over schutterij-gerelateerde penningen over Rembrandtpenningen

Rondleiding van conservator Annemarie den Dekker in het Cromhouthuis Presentatie over een recente schenking van 100 Amsterdamse munten en penningen aan het Amsterdam Museum Schouw van meegebrachte Amsterdamse munten en penningen Presentatie over de numismatische collectie van het KOG

Tijdens de schouwen van de Tafel Numismatiek in 2016 zijn er veel verschillende presentaties gegeven door deelnemers van de schouwen, waarbij onderdelen uit de collectie van het Amsterdam Museum werden bestudeerd, gepresenteerd, van context voorzien en – letterlijk – onder de loep genomen. Ook is een collectieboekje verschenen dankzij de inzet en het enthousiasme van de Tafel Numismatiek, en in het bijzonder die van Dick Purmer, die ons later in het jaar tot ons verdriet ontviel. Zijn studie naar de muntenverzameling van de negentiende-eeuwse verzamelaar Lopez Suasso leverde veel aanvullingen op in de beschrijvingen van de collectie. Het handzame collectieboekje presenteert een selectie uit deze muntenverzameling.

De voorjaarsschouw stond in het teken van penningen van Jurriaan Pool en vader en zoon Lutma. Het maakproces van penningen, waarbij vele handen betrokken waren, van ontwerper tot stempelsnijder, kwam daarbij uitgebreid ter sprake.

Het tweede onderwerp van de voorjaarsschouw was de Encyclopedie van munten en bankbiljetten, die van 1986 tot 2002 is samengesteld. Deze encyclopedie werd recentelijk gedigitaliseerd, geactualiseerd en uitgebreid en is sinds eind 2016 via internet te raadplegen onder de vernieuwde en meer algemene titel Encyclopedie van munten en papiergeld. Aan de hand van voorwerpen uit de collectie van het Amsterdam Museum werd ingegaan op de uitdagingen die de digitalisering en uitbreiding met zich meebrengen.

Tijdens de najaarsschouw werd een bezoek gebracht aan het Cromhouthuis, gelegen aan de Herengracht 366-368 in Amsterdam. In dit monumentale grachtenpand, waarin ook het Bijbels Museum gevestigd is, is sinds december 2015 een tentoonstelling ingericht met een groot deel uit de collectie van het Amsterdam Museum. Deze tentoonstelling vertelt het verhaal van de familie Cromhout, die tot het midden van de negentiende eeuw de vier majestueuze panden aan de Herengracht bewoonde.

In de tentoonstelling zijn ongeveer 100 munten en penningen opgenomen. De Tafel Numismatiek kreeg een rondleiding door de tentoonstelling door conservator Annemarie den Dekker.

Vervolgens werd de recente schenking van meer dan 100 Amsterdamse munten en penningen aan het Amsterdam Museum besproken en bekeken. Tevens werd een presentatie gegeven over de numismatische collectie van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (KOG). Als vooruitblik op de schouw in 2017 werd de ontstaansgeschiedenis van deze collectie nader bestudeerd.

Als derde onderwerp stond de voortgang van de referentiedatabase van huwelijkspenningen (APN-project) op de agenda. Hiermee werd in 2012 gestart en inmiddels is er dankzij de hulp van deelnemers uit de schouwtafel veel werk verzet op het gebied van beschrijvingen van penningen uit de museumcollectie. Met deze referentiedatabase van huwelijkspenningen wordt toegewerkt naar het toegankelijker en bruikbaar maken van informatie over museale collecties.

11

Prenten & Tekeningen Tafelheer: Chris van Eeghen Conservator: Norbert Middelkoop en Tom van der Molen

Datum

1

02/02/2011

• Schouw van Nederlandse tekeningen uit de verzameling van Carel Joseph Fodor (1801-1860) onder leiding van conservator Norbert Middelkoop

7

2

07/12/2011

• Presentatie van Norbert Middelkoop over de hoogtepunten van de prentencollectie van het Amsterdam Museum

9

3

13/04/2012

• Bezoek aan de privécollectie van een van de tafeldeelnemers • Presentatie over historische tekenmaterialen en technieken

10

4

05/11/2012

• Rondleiding in het Collectiecentrum • Presentatie van David de Haan over zijn onderzoek naar de prentencollectie van Fodor, gevolgd door een schouw van een selectie uit deze verzameling

12

5

16/04/2013

• Presentatie van David de Haan over de tekeningencollectie van Fodor • Schouw van een selectie uit de tekeningencollectie Fodor van het Amsterdam Museum

8

6

22/10/2013

• Ontvangst bij de tafelheer en schouw van een selectie prenten en tekeningen uit zijn particuliere collectie

7

7

07/10/2014

• Presentatie van conservator Tom van der Molen over tekeningen en aquarellen uit de collectie van Fodor

10

8

02/06/2016

• Presentatie van conservator Tom van der Molen over tekeningen als voorstudie uit de collectie van het Amsterdam Museum

14

9

17/11/2015

• Presentatie van conservator Tom van der Molen over het De Lairesse-album en de invloed ervan op het werk van Jacob Ernst Marcus

14

10

24/05/2016

• Presentatie over een recent geschonken collectie tekeningen toegeschreven aan Anthonie van den Bosch • Schouw van tekeningen van Jacob Cats, Egbert van Drielst en Andreas Schelfhout uit de collectie Fodor

13

11

13/12/2016

• Schouw van tekeningen van Nederlandse tekenaars, geboren tussen 1745 en 1780, uit de collectie van het Amsterdam Museum

8

12

Onderwerpen

Aantal aanwezigen

#

In december 2015 ontving de Stichting Genootschap Amsterdam Museum een schenking van een serie van dertig tekeningen van een van de tafeldeelnemers, met daarop landschappen en andere scènes afgebeeld. Een aantal van die landschappen toont de omgeving van Amsterdam; andere laten de duinen, Drenthe of zelfs Rome zien. Conservator Tom van der Molen kwam tot de toeschrijving van de tekeningen aan Anthonie van den Bosch, een uit Nijmegen afkomstige maar in Amsterdam werkzame tekenaar. Tijdens de voorjaarsschouw is de serie gepresenteerd en bestudeerd.

De serie tekeningen sluiten uitstekend aan op de Collectie Fodor, die uitblinkt in dit type ensembles van dezelfde tekenaar. Ter illustratie van die context werden daarom ook landschappen van Jacob Cats, Egbert van Drielst en Andreas Schelfhout uit Fodors nalatenschap bekeken.

Tijdens de najaarsschouw werd een selectie aantrekkelijke en gevarieerde tekeningen van Nederlandse tekenaars, geboren tussen 1745 en 1780, gepresenteerd. Tussen 1976 en 1999 verscheen een vijftal catalogi waarin telkens een deel van de omvangrijke tekeningencollectie van het Amsterdam Museum werd behandeld. Italiaanse tekeningen en Nederlandse tekeningen van kunstenaars geboren tot 1745 zijn op die manier ontsloten voor een groter publiek. In de collectie zijn echter ook tekenaars van na 1745 zeer goed vertegenwoordigd. Tijdens de najaarsschouw is gekeken naar de tekeningen die deel VI zouden vormen.

13

Zilver Tafelheer: Barend van Benthem Conservator: Thijs Boers en Annemarie den Dekker Datum

1

23/03/2011

• Presentatie van conservator Bert Vreeken over de zilvercollectie van het Amsterdam Museum • Presentatie van tafelheer Barend van Benthem over een aantal bijzondere zilveren voorwerpen die in de 19de eeuw gemaakt zijn voor verlichting

9

2

19/10/2011

• Presentatie van Bert Vreeken over ‘Twee wasportretjes van Amsterdamse zilversmeden uit de late 18de eeuw vertellen hun verhaal’ • Presentaties door een aantal tafeldeelnemers over het meegebrachte zilver

11

3

22/02/2012

• Rondleiding in het Collectiecentrum door Gusta Reichwein (hoofd collecties) • Schouw van zilveren voorwerpen uit de museumcollectie

11

4

Onderwerpen

Aantal aanwezigen

#

• • 26/09/2012 • •

Rondleiding in Museum Willet-Holthuysen door Bert Vreeken Schouw van zilveren voorwerpen uit de collectie van het Amsterdam Museum Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen Presentatie van Barend van Benthem over heraldiek en de datering van oude zilveren voorwerpen in de collecties van kasteel Twickel in Delden en kasteel Middachten in De Steeg

• Presentatie van restaurator Paul Born en een tafeldeelnemer over miniatuurzilver in de collectie van het Amsterdam Museum • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen

5

13/03,2013

6

• Presentatie van Barend van Benthem over bijzondere veilingen • Presentatie van Bert Vreeken over de veiling W.J.R. Dreesmann en de voorwerpen die het Amsterdam Museum 16/10/2013 daarvan in de collectie heeft • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen

7

8

14

09/04/2014

• Presentatie van Bert Vreeken over een selectie van zilveren voorwerpen uit de museumcollectie rond het thema “roken, snuiven en ruiken” • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen

• Presentatie van Barend van Benthem over tafelzilver van de Amsterdamse zilversmeden Helweg (1753-1965) en hun werkwijze 24/09/2014 • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen

8

14

18

13

13

#

Datum

9

25/11/2015

Onderwerpen • Bezoek aan het St. Eloyen Gasthuis te Utrecht, met een rondleiding door huismeester dhr. Röell en een presentatie van mevrouw Van den Bergh-Hoogterp • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen

• Gezamenlijke schouw met de Tafel Porselein in het Cromhouthuis 10 04/02/2016 • Rondleiding door het Cromhouthuis door Annemarie den Dekker en Thijs Boers • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen van zilver en porselein • Presentatie van Norbert Middelkoop, Thijs Boers en restaurator Kathrin Kirsch over het schilderij De overlieden van 11 10/11/2016 de Handboogdoelen van Bartholomeus van der Helst uit 1653, de daarop afgebeelde zilveren voorwerpen en de beoogde restauratie van het schilderij

Aantal aanwezigen 12

21

17

15

Al lange tijd bestond de wens om een gezamenlijke schouw van de Tafels Zilver en Porselein te organiseren. In het voorjaar van 2016 was het dan zover: de deelnemers van beide tafels kwamen bijeen in het Cromhouthuis. Het Cromhouthuis aan de Herengracht 366, waarin ook het Bijbels Museum gevestigd is, is net als Museum Willet-Holthuysen gelieerd aan het Amsterdam Museum. Sinds het najaar van 2015 kan het publiek in dit Amsterdamse grachtenhuis kennismaken met de familie Cromhout. Bijna twee eeuwen lang bewoonden zij vier majestueuze panden aan de chique Herengracht. Twee van deze huizen zijn nu geopend voor publiek, waarbij bezoekers wandelend door de verschillende vertrekken het verhaal van zeven generaties Cromhout kunnen beluisteren via een audiotour.

Op de bovenverdiepingen van het Cromhouthuis is het Bijbels Museum gevestigd.

De vertrekken in het Cromhouthuis zijn op eigentijdse wijze ingericht met voorwerpen uit de collectie van het Amsterdam Museum, in samenwerking met stilistencollectief The Wunderkammer. In de ruimtes is een speciale rol weggelegd voor de collectie kunstnijverheid, waaronder veel zilveren en porseleinen voorwerpen. Het Cromhouthuis was dan ook een interessante locatie voor een gecombineerde zilver- en porseleinschouw. Gezamenlijk aan een lange tafel in de weelderige entourage van de grote zaal, temidden van een prachtige verzameling schilderijen en onder de plafondschildering van Jacob de Wit, werd kennis over porselein en zilver uitgewisseld.

16

De najaarsschouw van de Tafel Zilver stond geheel in het teken van een aantal bijzondere zilveren pronkstukken die het Amsterdam Museum bezit, mĂŠt het schilderij waarop ze prominent zijn afgebeeld: De overlieden van de Handboogdoelen van Bartholomeus van der Helst uit 1653 (SA 7329).

Tijdens de lustrumbijeenkomst van het Genootschap in 2015 in de Hermitage, te midden van de grote groepsportretten uit de zeventiende eeuw, ontstond de wens om deze zilveren pronkstukken eens te tonen samen met dit schilderij van Van der Helst. De aanleiding dat dit schilderij tijdens de schouw niet hoog aan de wand in de Hermitage hing, en zodoende in het depot van dichtbij kon worden bekeken, is het vooronderzoek naar het schilderij in het kader van wenselijke restauratie.

Conservatoren Thijs Boers en Norbert Middelkoop vertelden respectievelijk over de afgebeelde zilveren voorwerpen en de (kunst)historische context van dit groepsportret. Een restaurator ging in op de benodigde restauratie en bracht met infraroodstraling enkele overschilderingen aan het licht.

De wisselwerking tussen het groepsportret en de zilveren voorwerpen maakte het tot een bijzondere schouw. Enkele deelnemers hebben uit enthousiasme aan de restauratie van het werk bijgedragen.

Het was tevens de laatste schouw waarin Barend van Benthem in zijn rol als voorzitter optrad, na zes jaar gaf hij aan graag het stokje over te dragen. Het Amsterdam Museum en het Genootschap zijn hem enorm dankbaar voor zijn voorzitterschap en uitingen van betrokkenheid.

Moderne & Hedendaagse Kunst Tafeldame: Donna Wolf Conservator: Annemarie de Wildt #

Datum

Onderwerpen

Aantal aanwezigen

1

• Presentatie van de foto’s uit de serie museumzichten 09/12/2011 • Presentatie en discussie over de invloed van museale context op de perceptie van de toeschouwer

2

23/01/2014

• Bezichtiging tentoonstelling Déiska Collectie in The Times • Presentatie door kunstenaar Inti Hernandez

10

3

27/05/2014

• Bezichtiging tentoonstelling in The Times • Presentatie door kunstenaar Ran Zhang

7

4

18/11/2014

• Ontvangst bij tafeldame Donna Wolf met een rondleiding door de privécollectie • Presentaties van de deelnemers over de eigen verzamelingen

10

5

10/12/2015 • Ontvangst bij een van de tafeldeelnemers met een rondleiding door de privécollectie

• Rondleiding door de tentoonstelling Made in Amsterdam in het Amsterdam Museum 6 25/05/2016 • Interactief programma in het MuseumLab met Annemarie de Wildt, in het kader van haar onderzoek ‘Framing Prostitution’ 7

07/12/2016

• Rondleiding in het Collectiecentrum door Tom van der Molen • Schouw in het schilderijendepot

10

9 6

6

17

De Tafel Moderne & Hedendaagse Kunst bracht in het voorjaar een bezoek aan de tentoonstelling Made in Amsterdam die op dat moment in het Amsterdam Museum te zien was. De tentoonstelling gaf in honderd kunstwerken een beeld van de belangrijkste artiesten, stromingen en bewegingen in de Amsterdamse kunstwereld van de afgelopen eeuw.

Na een rondleiding door de tentoonstelling nam conservator Annemarie de Wildt de schouwtafel mee naar het MuseumLab, een ruimte in het museum die speciaal was ingericht voor het onderzoek dat zij uitvoerde in het kader van de toegekende Museumbeurs van NWO. Het onderzoek, getiteld ‘Framing Prostitution’, gaat over het proces van betekenisgeving tussen bezoeker, conservator en het object of de kunstenaar bij een controversieel onderwerp zoals prostitutie. Annemarie ging tijdens dit bezoek in op de moderne kunstwerken die een rol speelden in het MuseumLab en nodigde de groep uit tot een interessante discussie.

Tijdens de schouw in het najaar kon de schouwtafel kennismaken met het depot van het Amsterdam Museum, om een inzicht te bieden in de opslag en conservering van de museumvoorwerpen in de verschillende depots.

Conservator Tom van der Molen gaf een rondleiding door het depotgebouw en liet daarbij een aantal moderne en hedendaagse schilderijen zien.

18

“OP ZAAL TONEN WE WEINIG PRENTEN EN TEKENINGEN, DUS HET IS GOED ALS JE ER VIA DE SCHOUWEN IETS MEE KUNT DOEN. ZO HOUD JE CONTACT MET EEN BELANGRIJK DEEL VAN DE COLLECTIE.” - Norbert Middelkoop, conservator

19

Kostuums Tafelheer: Dirk-Jan List Conservator: Judith van Amelsvoort en Annemarie den Dekker

#

Datum

Onderwerpen

Aantal aanwezigen

1

• Presentatie van tafeldame Jacoba de Jonge over de vergankelijkheid van textiel, gevolgd door het schouwen van voorwerpen uit de persoonlijke collectie van Jacoba de Jonge 18/01/2012 • Presentatie van juniorconservator Leonie Sterenborg over de textielcollectie van het Amsterdam Museum, gevolgd door het schouwen van voorwerpen uit de collectie van het Amsterdam Museum

6

2

• Presentatie over 17de en 18de-eeuwse babykleding 21/06/2012 • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van vroege kinderkleding uit de collectie van het Amsterdam Museum

10

3

11/10/2012

4

• Bezoek aan het depot van Museum Rotterdam • Presentatie van conservator Sjouk Hoitsma over Empirekleding en -borduursels (1795-1815) 14/02/2013 • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van kostuums uit de collectie van Museum Rotterdam

8

5

• Presentatie over tamboereertechnieken 14/06/2013 • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van kostuums uit de collectie van het Amsterdam Museum

7

6

• Presentatie over de poffer en andere hoofddeksels met bloemdecoraties 01/11/2013 • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van accessoires uit de collectie van het Amsterdam Museum

9

7

• Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van Empire japonnen uit de collectie van het Amsterdam Museum • Presentatie van twee meegebrachte modeprenten

• Presentatie over mode uit de jaren ’30 van de 20ste eeuw 20/03/2014 • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van kostuums uit de collectie van het Amsterdam Museum

• Bezoek aan het depot van Museum Rotterdam • Presentatie van conservator Sjouk Hoitsma en schouw van mode uit de jaren ’30 in de collectie van 7B 21/08/2014 Museum Rotterdam • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen

20

9

8

6

#

8

9

Datum

• Bezoek aan de tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw in de Hermitage Amsterdam, rondleiding door conservator Tom van der Molen 26/03/2015 • Bespreking van de afgebeelde kostuums op de groepsportretten ter voorbereiding op de lustrumviering van het Genootschap • • 17/09/2015 • •

10 07/04/2016

11

Onderwerpen

Afscheid van Jacoba de Jonge als tafeldame en introductie van de nieuwe tafelheer Dirk-Jan List Introductie juniorconservator Judith van Amelsvoort, als opvolger van Leonie Sterenborg Presentatie van Dirk-Jan List over de eerste tournure Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie uit de collectie van het Amsterdam Museum

• Presentatie van Judith van Amelsvoort over mode en het silhouet uit de Biedermeiertijd (1815-1848) en haar onderzoek naar 19de-eeuwse miniatuurkleding in de collectie van het Amsterdam Museum • Schouw van meegebrachte voorwerpen en een selectie uit de collectie van het Amsterdam Museum

• Presentatie over kant uit de 19de eeuw 06/10/2016 • Schouw van meegebrachte accessoires en kledingstukken waarin kant verwerkt is, en een selectie uit de collectie van het Amsterdam Museum

Aantal aanwezigen 6

8

7

6

De voorjaarsschouw van de Tafel Kostuums stond in het teken van mode uit de Biedermeiertijd (1815-1848).

Aanleiding voor dit onderwerp was een recente aanwinst van twee japonnen uit omstreeks 1830 en het onderzoek van Judith van Amelsvoort naar negentiende-eeuwse miniatuurkleding in de collectie van het Amsterdam Museum. In haar presentatie over de Biedermeiermode ging Judith onder meer in op de stofkeuze (veelal stevig katoen en bedrukt met bloemmotieven), de smalle taille, wijde rokken en mouwen die steeds breder werden (schapenboutmouwen).

Het thema van de najaarsschouw was kant uit de negentiende eeuw. Halverwege de negentiende eeuw was kant weer in de mode en werd het in ongekende hoeveelheden toegepast. Kant lag niet alleen meer binnen het bereik van de welgestelden, maar was ook bereikbaar voor de rijk geworden middenklasse. Een van de tafeldeelnemers, gespecialiseerd in kant, gaf een presentatie over dit onderwerp, aan de hand van kantfragmenten uit haar privécollectie en uit die van het Amsterdam Museum.

Behalve kledingstukken en losse kantfragmenten werden ook vele accessoires met kant bekeken, zoals parasols, mutsen en waaiers.

21

“DE SCHOUWEN ZIJN ECHT EEN VERRIJKING. WE DOEN ER KENNIS OP EN DELEN DE KENNIS DIE BIJ ONS AANWEZIG IS.” - Paul Born, restaurator

22

Porselein Tafelheer: Jan Daan van Dam Conservator: Thijs Boers en Annemarie den Dekker

# 1

Datum

Onderwerpen

30/10/2013 • Presentatie van conservator Bert Vreeken over de porseleincollectie van het Amsterdam Museum • Schouw van een selectie van porselein uit de collectie Amsterdam Museum

Aantal aanwezigen 8

2

21/05/2014

• Rondleiding in het Collectiecentrum door conservator Annemarie den Dekker • Presentatie van tafelheer Jan Daan van Dam over theeserviezen in de collectie van het Amsterdam Museum

9

3

01/09/2014

• Bezoek aan de tentoonstelling Dining with the Tsars in de Hermitage Amsterdam

9

4

12/05/2015 • Bezoek aan de privécollectie van een van de tafeldeelnemers

5

05/11/2015

• Presentatie over figuratieve porseleinen beeldjes • Schouw van een selectie porseleinen voorwerpen uit de collectie van het Amsterdam Museum

6

• Gezamenlijke schouw met de Tafel Zilver in het Cromhouthuis 04/02/2016 • Rondleiding door het Cromhouthuis door Annemarie den Dekker en Thijs Boers • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen van zilver en porselein

7

01/12/2016

• Presentatie over eetcultuur aan de hand van terrines uit de collectie van het Amsterdam Museum • Schouw van meegebrachte voorwerpen

7 6

21

14

23

Al lange tijd bestond de wens om een gezamenlijke schouw van de Tafels Zilver en Porselein te organiseren. In het voorjaar van 2016 was het dan zover: de deelnemers van beide tafels kwamen bijeen in het Cromhouthuis. Het Cromhouthuis aan de Herengracht 366, waarin ook het Bijbels Museum gevestigd is, is net als Museum Willet-Holthuysen gelieerd aan het Amsterdam Museum. Sinds het najaar van 2015 kan het publiek in dit Amsterdamse grachtenhuis kennismaken met de familie Cromhout. Bijna twee eeuwen lang bewoonden zij vier majestueuze panden aan de chique Herengracht. Twee van deze huizen zijn nu geopend voor publiek, waarbij bezoekers wandelend door de verschillende vertrekken het verhaal van zeven generaties Cromhout kunnen beluisteren via een audiotour. Op de bovenverdiepingen van het Cromhouthuis is het Bijbels Museum gevestigd.

De vertrekken in het Cromhouthuis zijn op eigentijdse wijze ingericht met voorwerpen uit de collectie van het Amsterdam Museum, in samenwerking met stilistencollectief The Wunderkammer. In de ruimtes is een speciale rol weggelegd voor de collectie kunstnijverheid, waaronder veel zilveren en porseleinen voorwerpen. Het Cromhouthuis was dan ook een interessante locatie voor een gecombineerde zilver- en porseleinschouw.

Gezamenlijk aan een lange tafel in de weelderige entourage van de grote zaal, temidden van een prachtige verzameling schilderijen en onder de plafondschildering van Jacob de Wit, werd kennis over porselein en zilver uitgewisseld.

24

De porseleinschouw in het najaar ging over het onderwerp eetcultuur. Jan Daan van Dam vertelde aan de hand van terrines uit de collectie van het Amsterdam Museum over de ontwikkeling van eetcultuur en daarmee die van de porseleinen serviezen. Ook het maakproces van de terrine kwam daarbij aan bod. Diverse porseleinen terrines werden bekeken, tevens waren enkele meegebrachte voorwerpen te zien, waardoor een interessante uitwisseling van kennis en discussie ontstond.

Stadsgezichten Tafelheer: Boudewijn Bakker Conservator: Norbert Middelkoop

#

Datum

1 09/04/2015

Onderwerpen • Rondleiding in het Collectiecentrum door conservator Norbert Middelkoop • Schouw van een selectie Amsterdamse stadsgezichten uit de museumcollectie

2

19/01/2016 • Schouw van 17de-eeuwse Amsterdamse stadsgezichten uit de collectie van het Amsterdam Museum

3

27/10/2016

• Schouw van Amsterdamse stadsgezichten uit de 18de eeuw tot en met de eerste helft van de 19de eeuw uit de collectie van het Amsterdam Museum

Aantal aanwezigen 7

8

8

In 2015 werd de Tafel Stadsgezichten opgericht en vond een eerste bijeenkomst plaats ter introductie van het onderwerp. Tijdens de voorjaarsschouw in 2016 is de tocht door de geschiedenis van het Amsterdamse stadsgezicht begonnen in de zeventiende eeuw.

Aan de hand van een selectie uit de collectie van het Amsterdam Museum, zowel schilderijen als tekeningen en prenten, werd ingegaan op de onderwerpkeuze, compositie en mogelijke aanleidingen van de vervaardiging van deze werken.

Na het bekijken van stadsgezichten uit de zeventiende eeuw, werd de tocht door de geschiedenis tijdens de najaarsschouw voortgezet in de achttiende eeuw tot halverwege de negentiende eeuw. Vertrouwde namen kwamen voorbij, zoals Jan de Beyer, Jan ten Compe en Hendrik Keun. De vroege negentiende-eeuwers (Waldorp, Jelgerhuis, Schotel, de jonge Springer) boden een onverwacht contrast met de eeuw daarvoor, door nieuwe onderwerpen, benaderingen en invalshoeken.

Ook werd een blik geworpen op de vaak zo originele 'kleine meesters'.

25

MET DANK AAN Het Genootschap heeft de afgelopen jaren een sterke band opgebouwd tussen particuliere verzamelaars en het Amsterdam Museum. Het belang voor beide partijen is groot; particuliere verzamelaars en musea helpen elkaar bij het vergroten van hun kennis en netwerk. De schouwtafels van het Genootschap dragen daar dan ook met goed gevolg aan bij. Maar de samenwerking tussen particuliere collectioneurs en het Amsterdam Museum gaat verder dan interessante en leerzame schouwen waarbij kennis wordt uitgewisseld. Deze hechte band uit zich ook in toenemende mate in andere vormen, zoals schenkingen en betrokkenheid bij publicaties, inventarisatie- en onderzoeksprojecten.

Deelnemers van de schouwen krijgen een goed inzicht in de veelzijdige collectie van het Amsterdam Museum en zien daardoor ook waar deze collectie nog hiaten vertoond. Zo werden er ook in 2016 door deelnemers van verschillende schouwtafels diverse schenkingen gedaan waarmee de collectie van het museum kon worden uitgebreid. Penningen en munten die aan Amsterdam zijn gerelateerd werden door verschillende deelnemers van de Tafel Numismatiek geschonken. Een deelnemer van de Tafel Porselein maakte de restauratie mogelijk van een cache-pot, waardoor het nu weer in goede staat verkeert. Ook deden diverse leden van de zilverschouw een bijdrage aan de restauratie van het schilderij De overlieden van de Handboogdoelen van Bartholomeus van der Helst uit 1653.

Een andere wijze waarop verzamelaars betrokken zijn bij het Amsterdam Museum is door het beschikbaar stellen van hun deskundigheid tijdens onderzoek naar deelcollecties van het museum. Zo verscheen dankzij de betrokkenheid van tafelleden het reeds genoemde collectieboekje over de muntenverzameling van de negentiende-eeuwse verzamelaar Lopez Suasso. Ook wordt er dankzij leden van de kostuumschouw al jarenlang onderzoek gedaan naar delen uit de kostuumcollectie.

26

In 2016 is het onderzoek naar de collectie kinderkleding, miniatuurkleding en onderkleding uitgevoerd door Judith van Amelsvoort; een omvangrijk project, waarbij zij wederom kon rekenen op de deskundige hulp van de tafelleden en een donateur die het project ondersteunde.

Conservator Laura van Hasselt kon dankzij een bijdrage van het Genootschap alle schilderijen uit de collectie C.P. van Eeghen laten fotograferen, in het kader van haar promotieonderzoek naar deze negentiende-eeuwse zakenman. Want hoewel het Amsterdam Museum een van de eerste musea in Nederland was die hun collectie online toegankelijk maakte, staan nog niet alle 100.000 voorwerpen met een foto op de website, en zeker niet in kleur. De 88 romantische schilderijen uit de collectie Van Eeghen behoorden tot de startcollectie van het Amsterdams Historisch Museum in 1926. In de fotostudio van het museum werden alle schilderijen gefotografeerd, in kleur, in hoge resolutie en zullen binnenkort allemaal vindbaar zijn in de online collectiedatabase. Dat is een geweldige verbetering - niet alleen voor het onderzoek van Laura, maar voor iedereen die geĂŻnteresseerd is in negentiende-eeuwse schilderkunst.

Dankzij het ruimhartig delen van kennis en schenkingen door de verzamelaars in ons unieke netwerk van schouwtafels, is het voor het Amsterdam Museum mogelijk om uitvoerig onderzoek naar de collectie te blijven uitvoeren, hierover te publiceren en deze kennis in tentoonstellingen en online toegankelijk te maken voor publiek.

Het Genootschap doet zo weer een beroep op oude tradities. Heel veel dank aan eenieder die hiermee de Stichting Genootschap en het Amsterdam Museum heeft gesteund.

HOE KUNT U ONS HELPEN? Musea hebben veel te danken aan particuliere kunstcollecties. De Amsterdamse stadscollectie van bijna 90.000 objecten bestaat voor een aanzienlijk gedeelte uit schenkingen en nalatenschappen van particulieren. Amsterdammers als Adriaan van der Hoop, Carl Joseph Fodor, de familie Van Eeghen en het echtpaar Abraham en Louisa Willet-Holthuysen zijn hiervan slechts enkele voorbeelden.

Maar ook vandaag de dag zijn particuliere collectioneurs van grote betekenis voor het Amsterdam Museum. Jaarlijks schenken zij die Amsterdam een warm hart toedragen voorwerpen waarmee de collectie van de stad Amsterdam kan worden verrijkt en worden aankopen mogelijk gemaakt door financiĂŤle ondersteuning. Ook u kunt ons hiermee helpen. Hiermee helpt u niet alleen de stad Amsterdam met het bewaren van het cultureel erfgoed van de stad, maar staat u tevens in een lange traditie van particuliere begunstigers van de museale stadscollectie.

Tevens hecht het Amsterdam Museum veel waarde aan het beter toegankelijk maken van de collectie, door deze stelselmatig te ontsluiten, onderzoeken, beschrijven en fotograferen. Deze gegevens worden vervolgens gratis online beschikbaar gesteld via de online collectiedatabase. Ook hierbij kunnen wij hulp van verzamelaars en kenners goed gebruiken. Het is ook mogelijk om financieel bij te dragen met het doel juniorconservatoren de kans te geven om werkervaring op te doen en zich verder te ontwikkelen.

Zowel het Amsterdam Museum als het Genootschap hebben een culturele ANBI-status.

Wilt u meer weten over het schenken van (kunst-)voorwerpen aan het Amsterdam Museum of aan het Genootschap, de fiscale voordelen van een donatie of over de mogelijkheid een juniorconservator in staat te stellen om onderzoeksprojecten uit te voeren, dan kunt u contact opnemen met Lara Schwarz. Ook voor andere vragen over het Genootschap staat zij u graag te woord.

Lara Schwarz E: genootschap@amsterdammuseum.nl T: +31 20 5231 721 Genootschap Amsterdam Museum Nieuwezijds Voorburgwal 359 1012 RM Amsterdam www.amsterdammuseum.nl

27

STICHTING GENOOTSCHAP

AMSTERDAM MUSEUM

28