ეგვიპტე
ძვ.წ2600-2150-პირამიდებისეპოქა
ძვ.წ1506-1493-თუტმოს I
ძვ.წ1497-1425-თუტმოს III
ძვ.წ1353-1336-ამენხოტეპ IV
ძვ.წ1290-1223-რამზეს II
ძვ.წ1792-1750-ხამურაბი(ბაბილონისმეფე)
ძვ.წ604-562-ნაბუქოდონოსორი(ბაბილონისმეფე)
პირვემა ბაბილონი დაიკავა
ძვ.წ XI-ტვიროსელებმაჩრ.აფრიკაშიდაარსესქ.უტიკა
პირინესინახევარკუნძულზე კადისი
აპენინისნახ.კუნძულზე-პალერმო
IX-კართაგენიდააარსეს-825 ან814
ტვიროსი-მეფეჰირამისდროსგაძლიერდა ძვ.წXსაუკუნეში
1. ძვ.წ 3000 ჩრდილოეთ
გაერთიანება ფარაონ მენესისმიერ
2. ძვ.წ 1274-ქადეშის ბრძოლა
ხეთებისმეფემუვათალII-სშორის.
3. ძვ. 624-დრაკონის
მოსამართლეთათვითნებობა.
1
მსოფლიო ისტორიის მნიშვნელოვანი მოვლენები.
ასურეთი ძველი სამეფოს პერიოდი- სამშიადდამა ლევანტის სამეფო დალაშქრა დადაეუფლამარის სამეფოსმდ.ევფრატზე. სავაწრო ურთიერთობები დაამყარა დილმუნის ქვეყანასთან(ბაჰრეინთანაიგივებენ)
შუაასურული პერიოდი- თუქულთინინურტა
და სამხრეთ ეგვიპტის
ეგვიპტის ფარაონ რამზეს II-სა და
კანონები( შეიზღუდა
წარჩინებულ
1
4. ძვ.წ 612 წ. ასურეთის
წინააღმდეგ გაერთიანდნენ ბაბილონი და
მიდია(ნაბოფალასარიდაკიაქსარი)მოკავშირეებმანინევიააიღეს.
5. ძვ. წ 605 ქარხემიშის
ნაბუქოდონოსორმადაამარცხაასურეთისუკანასკნელიმეფეასურბალიტი
6. ძვ.წ558-330-აქემენიდურიირანი
7. ძვ.წ590წ.ურარტუსსამეფოსგანადგურებამიდიელებისმიერ.
8. 753ძვ.წ.რომისდაარსებარომულუსისადარემუსისმიერ.
9. 594 ძვ.წ. სოლომონის
სეისახთეია)გააუქმადაათენელთაშელახულოუფლებებიაღადგინა სახალხოკრება-ეკლესია
11.
დანგრევადაიუდეისსამეფოსგაუქმება.
12. 538ძვ.წ.სპარსეთისმეფეკიროსIIიპყრობსბაბილონს.
13. 525ძვ.წ.სპარსეთისმეფეკამბისეიპყრობსეგვიპტეს.
14. 509 ძვ.წ. მეფობის
15. ძვ.წ 500-449ძვ.წ.საბერძნეთისადასპარსეთისომები.
16. ძვ.წ500-იონიაშიაჯანყებადაიწყო.
17. 490 ძვ.წ. ათენელების გამარჯვება სპარსეთის ჯარზე მილტიადეს მეთაურობითმარათონისბრძოლაში.
18. 480 ძვ.წ. 300 სპარტელისა
საზღვაო ბრძოლაში.(არისტიდე-თემისტოკლე 19. ძვ.წ479 პლატეასბრძოლა-ბერძნებმადაამარცხესსპარსელები
20. ძვ. წ 479 ბრძოლა მიკალეს კონცხთან-საზღვაო ბრძოლა ბერძნებმა
21. ძვ.წ449კალიასისზავი-დასრულდაბერძენ-სპარსელთაომები
2
მეფე
ბრძოლა -ბაბილონის
რეფორმები ათენში. (ვალები-
ოთხასთა საბჭო (ბულე) -არჩევითი ორგანო-კრებებს შორის მიმდინარე საკითხებსწყვეტდნენ მოქალაქეები ქნებრივი ცეზის მიხედვით იყოფოდა.(რაც განსაზღვრავდა მათადგილსჯარშიდამათუფლებებს).
509- კლისთენე-გაათანაბრა მოქალაქეთა პოლიტიკური უფლებები(ისონომია)
10.ძვ.წ
586 ძვ.წ. ბაბილონის მეფე ნაბუქოდონოსორის მიერ იერუსალიმის
გაუქმება რომში და რესპუბლიკის ჩამოყალიბება.
დარიოს
Iწინააღმდეგ.
და მეფე ლეონიდეს მიერ თერმოპილეს გასასვლელის დაცვა . ათენელთა ფლოტის გამარჯვება
სალამინის
ვლავდაამარცხესსპარსელები
2
22. ძვ.წ VII-VIსს.შავიზღვისბერძნულიკოლონიზაცია
23. ძვ.წ 431-401.პელოპონესისომი(სპარტასადაათენსშორის)
24. ძვ.წ421ნიკიასისზავი
25. ძვ.წ 418- ბრძოლა მანტინიასტან( ყველაზე
მსხვილი სახმელეთო ბრძოლა საბერძნეთის
26. ძვ.წ415-413-ალკიბიადესექსპედიცია
27. ძვ.წ411-სიმესთანბრძოლა-სპარტელებიდამარცხდენენ
28. ძვ. წ 406-ლისანდროსის სარდობით სპარტელტა წარმატებით
33.
მეფეპორუსიდაამარცხა.
36. ძვ.წ323-31 -ელინიზმი
37. ძვ.წ51-31-კლეოპატრა VII,ეგვიპტისდედოფალი
38. ძვ.წIXკართაგენისდაარსება
39. ძვ.წ. 264-241Iპუნიკურიომი(რომსადაკართაგენსშორის) მიზეზი-სიცილიისქალაქ-სახელმწიფოებსშორისდაპირისპირება
სარდინიაზედაკორსიკაზე.კართაგენს დიდიკონტრიბუციადააკისრა. 40. ძვ.წ. 218-201 IIპუნიკურიომი(რომსადაკაერთაგენსშორის)
3
ტერიტორიაზე პელოპონესის ომში.სპარტელებმა გაიმარჯვეს.
სიცილიაზე
ათენელთაშორისუკმაყოფილებაგამოიწვია. 29. ლისანდროსმა ათენელებს ჰელესპონტიდან პურის მიწოდება მოუჭრა, შემდეგ ძვ. წ 405 წ სასტიკად დააამარცხა ათენის ფლოტი აეგოსპოტამოსტან. 30. ძვ. წ 334 გრანიკოს ბრძოლა- ალ. მაკედონელმა დაამარცხა სპარსელთაჯარი 31. ძვ. წ 333-ისოსის ბრძოლაში ალ. მაკედონელმა დაატყვევა სპარსელთამეფისოჯახი 32. ძვ. წ 332- ალექსანდრემ დაიპყრო ეგვიპტე, სადაც იგი აღიარეს ეგვიპტისფარაონად
ძვ. წ
ბრძოლა-ალექსანდრემ საბოლოოდ დაამარცხა სპარსეთისმეფედარიოს III 34. ძვ. წ 330 ალექსანდრემ დაიკავა პერსეპოლისი და დაასრულა სპარსეთისდაპყრობა 35. ძვ. წ 326- ჰიდასპეს ბრძოლაში ალექსანდრემ პურავას (პენჯაბის)
331-გავგამელას
დაამყარა
3
გაიმარჯვა რომმა-
თავის კონტროლი სიცილიაზე,
მიზეზი-კართაგენელებბმა
საგუნტუმსესპანეთშითავსდაესხა.
41. ძვ.წ. 216.ჰანიბალიგამარჯვებარომაელებზეკანესბრძოლაში.
42. ძვ. წ 149-146 მესამე
პუნიკური ომი( კართაგენის განადგურება)-
მიზეზი-რომისმოკავშირენუმიდიასტანკართაგენისკონფლიქტი.
43.
წ88
მიდისრომშიკიმარიუსისარგებლოსშექმნილივიტარებით.
წესრიგისაღდგენაკონსულადდანიშნეს.
48. ძვ.წ49-46- IIსამოქალაქოომი
49. ძვ. წ49-კეისარმა
გაიქცა.კესიარმაესპანეთიდაიმორჩილადა საბერძნეთისკენგაემართა. 50. ძვ.წ 58/64-ახ.წ 21/25- სტრაბონი-კოლხეთი დაყოფილი იყო სკეპტუხიებად.-რომლის სათავეში ადგილობრივი საგვარეულოს წარმომადგენელიიდგა.
ძვ.წ53პართილებისწინააღმდეგბრძოლაშიიღუპებაკრასუსი
პონტოელიდაამარცხა.“მივედი,ვნახე,გავიმარჯვე“
4
განიმტკიცეს პოზიციები იბერიის (პირინესი) ნახ.კუნძულზე. ჰანიბალმა ძვ.წ 219 რომის მოკავშირე
სულას დაბრალდა. ამის შემდეგ საბერძნეთს
აზიაში
ძვ.
მითრიდატესთან რომაელები დამრცხდნენ ამას მოჰყა ეფესოს საღაო-რაც
ად
44. ძვ.წ 82-79-სულას დიქტატურა(გამოქვეყნდა პროსკრიფციები- ანუ კანონგარეშედ გამოცხადებულ მოქალაქეთა სია). ძვ. წ 79 სულა მოიხსნის დიქტატორისუფლებებს. 45. მარიუსის მომხრეებმა შექმნეს მარიანლეთა ხელისუფლება დედაქალაქი ოსკანში(პირინეისნახ.კუნძულზე) 46. ძვ. წ 60-პირველი ტრიუმვირატი ( კრასუსი-სირია პომპეუსიესპანეთი,იულიუსი-გალია-58-51წ) 47. ძვ.წ 52-რომში ანარქია, სენატმა პომპეუსს დაავალა ძვ. წ 49
მდ. რუბიკონი გადალახა ფრაზით „წილ ნაყარია“ და დაიპყრო რომი და იტალია. პომპეუსი და ერთი ნაწილი საბერძნეთში
52. ძვ. წ 48 წ. ფარსალოს ბრძოლა- სამოქალაქო ომი
პომპეუსსა და იულიუს შორის ამ უკანასკნელის გამარჯვებით (პომპეუსი გაიქცადაეგვიპტეშიმოკლეს) 53. ძვ. წ 48-47- კეისარი ეგვიპტეში გადავიდა და იქ ალექსანდრიაში დედოფალი კლეოპატრა დასვა. აქედან კეისარი აღმ. გაემართა ფარნაკეს
4
51.
დასრულდა
54. ძვ. წ 46-პომპეუსის
უკანასკნელი მომხრეებს თაფსუსთან გაუსწორდა.. დაბრუნდა რომში და ათი წლით დასახელდა დიქტატორად
დაზნე-ჩვეულებებისადამორალისცენზორად.
55. ძვ. წ 45-ესპანეთში მუნდასთან კეისარი პომპეუსის შვილებზე
მოიპოვებსგამარჯვებას.
56. ძვ.წ4415/03
57.
ანტონიუსსადაოქტავიანესშორის.ანტონიუსიალექსანდრეაშიგაიქცა 59. 74-71ძვ.წ.სპარტაკისაჯანყება(კრასუსმაჩაახშოაჯანყება)
64. ძვ.წ85ზავიდაიდორომსადაპონტოსსამეფოსშორის
მმართველი-დიაოხის ქვეყანა დალაშქრა( შაშილუ აიღო) აქემენიდურიიმპერიადაყოფილიიყოსამხედროტოპარქიებად.
5
კეისრისმკვლელობა
ძვ. წ
მეორე ტრიუმვირატის შექმნა ( ლეპიდუსი, მარკუს
58. ძვ. წ 31 ბრძოლა აქციუმის კონცხთან( საზღვაო ბრძლა)-
60. 58-51ძვ.წ. გაიუს იულიუს კეისარი იპყრობს გალიას, გერმანიას, დაბრიტანეთს 61. ძვ. წ 190 წ. მაგნეზიის ბრძოლა რომსა და სირიის სელევკიდების სამეფოსშორის 62. ძვ. წ 89-რომაელთა წაქეზებით პონტოს ომი დაუწყო ბითვინიის მეფემ(მითრიდატე VI ევპატორელმა80000რომალეამოხოცაეფესოში. 63. ძვ. წ 87 - სულამ გაძარცვა და აიღო ათენი და პირეოსი მითრიდატეგააძევასაბერძნეთიდან
43
ანტონიუსი,ოქტავიანეავგუსტუსი)
65. ძვ. წ 74 ბითვინიის მეფე გარდაიცვალა სამეფო ანდერძით რომს დაუტოვა 66. ძვ. წ 66 პონტოს სამეფოს წინააღმდეგ საბრძოლველად რომმა ლუკულუსისნაცვლადპომპეუსიგამოაგზავნა. ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ ∞ მენუა ურარტუს
5
სატრაპი-სამოქალაქოფუნქციებისშესრულებაევალებდათ მხედარმთავრები-უშაულოდმეფესემორჩილებოდნენ.
1.
კეისართა“ რიგს მიეკუთვნებიან- ტრაიანე (98-117) და ფილოსოფოსიმარკუსავრელიუსი(161-180)
2. ძვ.წ. - 29 ახ.წ. იესო ქრისტეს დაბადება,
სიკვდილიდამკვდრეთითაღდგომა.
3. 66-70წწ.იუდეველთააჯანყებარომისწინააღმდეგ.
ბატონად აქცია) დომინატე.იმპერია 4 ნაწილად დაიყოდიოკლეტიანესთანაკეისრებიგანაგებდნენ.ტეტრარქია 6. 330 წ.
სახელიშეუცვალადაუწოდაკონსტანტინეპოლო.
7. 313წ.მილანისედიქტი
8. 325ნიკეის პირველიმსოფლიოსაეკლესიოკრება
დაამარცხეს(იმპერატორივალენტიბრძოლისველზედაეცა) 12.382-ვესტგოთებთანზავიდადორომმა
6 დარიოს
პირველმა გამიჯნა სატრაპების და მხედარმთავრების ფუნქციები.
“ნაშვილებ
ქადაგება, მოწამეობრივი
4. 212 - კარაკალას ედიქტით რომის იმპერიაში მცხოვრებ ყველა თავისუფალ ადამიანს რომისმოქალაქეობამიენიჭა. 5. დიოკლეტიანე(284-305)-გააუქმა რესპ.მმართველობის ელემენტები და იმპერატორი (დომუნუსად) აბსოლუტურ
რომის იმპერატორმა კონსტანტინე დიდმა იმპერიის დედაქალაქი რომიდან
ბიზანტიონში გადაიტანა, რომელსაც
9.
10.375- ჰუნები თავს დაესხნენ გოთებს, რომლებიც ჩრ. შავიზღვისპირეთშიცხოვრობდნენ. 11.378 ადრიანეპოლის ბრძოლა- ვესტგოთებმა რომაელები
13. 395წ. იმპერატორმა თეოდოსიუსმა იმპერია ორ ვაჟიშვილს გაუყო: ჰონორიუსს დასავლეთი(დედაქალაქი რომი) და არკადიუსს აღმოსავლეთი(დედაქალაქი კონსტანტინეპოლი) ერგო.სტილიქონი-ჰონორიუსისრეგენტი-ვანდალი 14.410 წ. ვესტგოთები ალარიხის მეთაურობით რომს იღებენ და ძარცვავენ. 6
451-შალონისბრძოლა
15.451 წ. ჰუნები
რომისიმპერიისჯარებთან.
16.452-ლეონ I (დიდი) დაზავება
სუსტიმმართველიიყო.
ატილასთან. (ვალენტინიანე III
17. 453წელი ატილას გარდაცვალება
18.455 წ. ვანდალები
ამერიკისაღმოჩენამდე)
21.570-632წწ.მუჰამედი,ახალირელიგიის,ისლამისშემქმნელი
22. 609-610წწ."ყურანის"შექმნა.
23.622წ. მუსლიმანები ახალ წელთაღრიცხვას იწყებენ (ჰიჯრა მექადან მედინაში (იასრიბი) გადასვლა). გადასახლებულებს მუჰაჯირებიეწოდება.
24.630მუჰამედისმიერმექისაღება
სახალიფო,რომელსაცმუჰამედმაჩაუყარასაფუძველი
7
ატილას (“ ღვთის რისხვად“
წოდებული ) მეთაურობით კატალაუნის ველზე მარცხდებიან დასავლეთ
რომს აოხრებენ. ჰაიზერიხი ვანდალების მეთაური- პაპი -ლეონ I (დიდი) აწარმოებს მოლაპარაკებებს და გადაარჩინა 19. 476 წ.გერმანელებმა ოდოაკრის მეთაურობით აიღეს რომი და ბოლო მოუღეს დასავლეთ რომის იმპერიას ( რომულს ავგუსტუსი ტახტიდანჩამოაგდეს). 20. 476-1492წწ. ამ შუალედს შუა საუკუნეები ეწოდება.(დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემიდან კოლუმბის მიერ
25.632 წელი არაბთა მიწა-წყალზე შეიქმნა სახელმწიფო-არაბთა
26.652 წელს არაბებმა დაიკავეს სასანური ირანის დარჩენილი ტერიტორია. უკანასკნელი შაჰი იეზდიგერდ III ბრძოლაში გარდაიცვალა. 27.750 წ. მერვან II (მურვან ყრუ) არაბთა სახალიფოში პირველობის ბრძოლისდროსდამარცხდა ეგვიპტეშიგაიქცა,სადაცმოკლეს 28.64წელი-ნერონისბრძანებითრომიგადაწვეს 29.112 წ. ტრაიანემ განაცხადა ყველა დაესაჯათ ვინც თავს ქრისტიანადაცხადებდა 30.381 წ-მეორე მსოფლიო საეკლესიო კრება არიანელები საბოლოოდ დაამარცხეს და კონსტანტინეპოლის ეპისკოპოსი რომაელ 7
ეწოდება.(ქართლისეპისკოპოსიპანტოფილეესწრებოდა)
(დიოფიზიტობამგაიმარჯვა)(ქალკედნიტები)
იუსტინიანემმოიწვია-ცალკეულიმწვალებლობადაიგმო.
34.მე-6 კრება- 680-681-კონსტანტინეპოლში- აღადგინეს ნიკეაკონსტანტინეპოლის მსოფლიო საეკლესიო კრებათა მიერ
35.მე-7 კრება-754-ხატმებრძოლეობისდასაწყისი
8 ეპისკოპოსის მსგავს პატივში აიყვანეს. ( დაადგინეს , რომ მამა ღმერთი, ძე ღმერთი და სულიწმინდა დამოუკიდებელი და ტანაბარი საწყისებია და არსებობენ ერთობაში) პირველ ორ მსოფლიო საეკლესიო კრებაზე
სიმბოლოს ნიკეა- კონსტანტინეპოლის
შემუშავებულ რწმენის
რწმენის სომბოლო
31.431 წ. მესამე მსოფლიო საეკლესიო კრება ეფესოს (ნესტორიანობა დაიგმო) კონსტანტინეპოლის პატრიარქის ნესტორის ცრუსწავლების განსახილველად მოიწვიეს. ნესტორი ეკლესიიდანგანკვეთეს. 32.451 ქალკედონის მეოთხე მსოფლიო საეკლესიო კრება
33.553- კონსტანტინეპოლში მე-5 მსოფლიო საეკლესიო კრება
დადგენილი მრწამსი
36.მე-7787- ნიკეაში-ხატმებრძოლეობისაკრძალვა 37. 226-651სასანურიირანი 38.260 წელი-სასანიდებმა მოიპოვეს გამარჯვება რომზე( იმპერატორი ვალერიანე შეიპყრეს(ტყვეობაში გარდაიცვალა) 1. 298 წ- ნიზიბინის ზავი- რომაელების გამრჯვების შემდეგ,ზავით ირანმა რომსდაუთმო-კავკასიისდამესოპოტამიის დიდინაწილი. 2. 363- ნისიბინის მეორე ზავი- ირანმა ნაწილობრივ აღიდგინა პოზიციები 3. 387-ნიზიბინისზავი-კავკასიისგავლენისსფეროებიგაიყვეს: ლაზიკარომსერგო, აღმ.საქ.-ირანს. იუსტინიანე(527-565) 8
529-ათენისფილოსოფიურისკოლისდახურვა
532-კონსტანტინეპოლსიაჯანყება,მეფემჩაახშო ინსტიტუციები--სახელმძღვანელო დამწყებიიურისტებისთვის
დიგესტები( პანდექტები) ფრაგმენტები კასიკური
კერძოსაკუთრებისგაუქმებასდასაერთოსაკუთრებისდამყარებას.
554-ეფთალიტებისდამარცხება.
დეჰყანების შექმნა უთმობდა დიდ დროს ხოსრო-გლეხებისგან მეომარი რაზმისშექმნა.
ირანიდაიყო4დიდპროვინციად კუსტებად.
-სათავეშიმარზპანიიდგა
9
ხანის რომაელი იურისტებისთხზულებებიდან 543 წ საბოლოო სახე მიიღო-იუსტინიანეს კოდექსი- იმპერატორის მიერ გამოცემულიგანკარგულებები 535-542-ნოველები- დამუშავებული ახალი მასალა, რომლითაც იმ დროს არსებულ ვითაებას მოერგი, საჯარო, საოჯახო, და სამემკვიდრეო სამართალი ირანი V-VI- მაზდაკელთა რელიგიურ-სოციალური
მოძრაობა. მოითხოვდნენ
532- საუკუნო ზავი- ირანსა და ბიზანტიას შორის. (იუსტინიანე და ხოსროსშორის) ხოსრომ დაარღვია ზავი , მას სურდა ირანის ბატონობის გამყარება საქარავნოგზებზე დაგასასვლელისმოპოვება ხმელთაშუადაშავზღვაზე. 9
540წ-სირიაშიშეიჭრადააიღოქ.ანტიოქია.
562-საუკუნოზავი-ადრეარსებულისაზღვრებიაღდგა(დარას)
ბიზანტილებისდახმარებითდაიბრუნა.
საბოლოოდსაქსებისგაქრისტიანებით დასრულდა)სლავებიდაავარებიცდაიმორჩილა
სამეფო (გვიანდელი გერმანია) და იტალია)
6.919წელისაქსონიისჰერცოგიჰაინრიხიფრანკთამეფეგახდა დაამის
გერმანია (უნგრელებიდაამარცხა)
7.962წ. ოტოIრომშიჩავიდადარომისპაპმაიმპერატორადაკურთხა.( ჰაინრიხისშვილი)ცხენოსანიჯარიშექმნა,უნგრელებიდაამარცხა
10
591-
ზავი- ქვეყნიდან განდევნილი ხოსრო მეორემ ტახტი
საუკუნო
1. 751 წ. კარლოს მარტერის შვილმა პიპინ მოკლემ მეროვინგთა უკანასკნელიმეფებერადაღკვეცა დათავიფრანკებისმეფედგამოაცხადა. 2. 772 წელი- კარლოს დიდმა ქრისტიანების დაცვის მიზნით საქსების წინააღმდეგომიდაიწყო (30 წელი გაგრძელდა
3. 778 წ- კარლოს დიდი ლაშქრობა ესპანეთში არაბების წინააღმდეგ ( არაგონი, ნავარა და კატალონია შემოიერთა) უკან მიმავალ კარლო დიდს ბასკეთის ჰერცოგი დაესხა თავს. ამ შეტაკებაში თავი გამოიჩინა ერთ-ერთმა სარდალმა როლანმა(სიმღერა როლანზე) 4. 800 კარლოსი დაეხმარა რომის პაპ ლეონ III-ს. კარლოსმა ლანგობარდები დაამარცხა. წმ. პეტრეს ტაძარში წირვის დროს პაპმა მას იმპერატორისტიტულიუბოძა. 5. 843 წელი- ვერდენის ხელშეკრულებით-კარლოს დიდის იმპერიის დაშლა 3 ნაწილად ( საფრანგეთი, ფრანკთა
ევროპის რუკაზე გაჩნდა ახალი სახელმწიფო
შემდეგ
10
9. 711 წელი ომაიანების დინასტიამ დაიპყრო
11. 762 წელიბაღდადისდაარსება(ბაბილონისადგილას)
12. 1055 თურქ-სელჩუკთა (თოღრულ-ბეგი) მიერ ბაღდადის
(ხორეზმი,ირანი,ერაყი,ქურთისტანიდასამხ.კავკასიაშიცშემოიჭრნენ)
პაპმაეკლესიიდანგანკვეთაჰაინრიხი)
ქალაქ ბოლონიაში პირველი უნივერსიტეტის დაარსება
16. VIIIს.ხატმებრძოლობისდასაწყისი(ლეონIII, კონსტანტინეV)
11 8. 963 წ. ოტოს სურვილით არასასურველ პაპს სასამართლო მოუწყვეს და გადააყენს. პაპად აირჩიეს მისი მასწავლებელი ჰერბერტი(სილვესტერ III-სსახელითააცნობილი)
ჩრ. აფრიკა და არაბები გადავიდნენ პირველად ევროპაში. არაბებმა და ბერბერებმა ტარიკის
ესპანეთში გადავიდნენ ვესტგოთთა მეფე როდერიკი დაამარცხეს. რეონკისტა- XIII ს-ში ესპანელებმა არაბებისგან ჯერ კორდოვა შემდეგ სევილია გაათავისუფლეს. 1492 წელს ფერდინად II არაგონელმა და იზაბელა I კასტილიელმა უკანასნელი არაბი მმართველი გრანდის ამირა იბერიის ნახ. კუნძულიდანგააძევეს. 10. 732 წელი პუატიეს ბრძოლა-ფრანკებმა მაიორდომ კარლოს მარტერისმეთაურობითარაბებიდაამარცხეს.
მეთაურობით
აღება
13. 1075 წელს პაპ გრიგოლ VII-მ იმპერატორ ჰაინრიხ IV-ს აუკრძალა მისთვის სასურველი პირების დასმა საეკლესიო თანამდებობებზე ( ვორმსში ჰაინრიხმა მოიწვია ეპისკოპოსები და გრიგოლი გადააყენეს ამის შემდეგ
14.1084ჰაინრიხმარომიაიღო.პაპიგაიქცარომიდან 15. 1088 წ- იტალიის
11
17. 754მე-7მსოფლიოსაეკლესიოკრება. კონსტანტინეV-მ(ბიზანტიის იმპერატორმა) მოიწვია. არცერთი აღმოსავლეთის
კრებასეკლესიაარცნობს.
პატრიარქი არ ესწრებოდა.
ალფ-არსლანმა
დაამარცხაბიზანტიისიმპერატორირომან IVდიოგენე(ტყვედჩავარდა)
23. 732წ.არაბებიმარცხდებიანპუატიესბრძოლაშიფრანკებთან.
26.1054წ.ქრისტიანულიეკლესიაგაიყოდასავლეთ(კათოლიკური)
დააღმოსავლეთ(მართმადიდებლურ)ეკლესიებად.
12
18. 787 მე-7 მსოფლიო საეკლესიო კრება, კრებამ დაგმო ხატმებრძოლობა და ხატი ჯვარსა და სახარებას გაუთანაბრა (ირინე დედოფალი)
988 წ. ბასილ II-ს გავლენით კიევის დიდმა მთავარმა ვლადიმირმა ქრისტიანობამიიღო 20. 978წლსბასილსთავისივასალი ბარდასკლიაროსიაუჯანყდა 21. ბასილII-მბულგარელებიდაამარცხა 22. 1071 წელი მანასკერტის ბრძოლა ბიზანტიასა და თურქ-სელჩუკებს შორის. ბიზანტიამ სამუდამოდ დაკარგა აღ.მცირე აზია.
19.
24. 768-814წწ. ფრანკთა უზარმაზარი იმპერიის ჩამოყალიბება კარლოს დიდის მეფობის დროს, რომელმაც 800 წელს თავი რომაელთა იმპერატორად გამოაცხადა. 25. 962წ. "საღვთო რომის იმპერიის" დაარსება ოტო I- ის მმართველობისას.
27. 1614- წ მარია მედიჩიმ უკანასკნელად მოიწვია გენერალური შტატები თავისი ვაჟის ლუი XIII-ის სახელით და რადგან მაშინ წოდებებმა მონარქიის ძალაუფლების შეზღუდვა სცადეს , შემდგომში, საფრანგეთის რევოლუციამდე, ფრანგ მონარქებს მისი მოწვევის სურვილი აღარ გასჩენიათ. 12
28.1337-1453-ასწლიანიომი
29.1358-ჟაკერიისაჯანყება
30.1188წ-კორტესისშექმნა(ესპანეთი)
31. 1230 წ-შეიქმნა
კორტესები ჰერაკლეკეისრისმმართველობა
604წბიზანტიასადაირანსშორისომი
607წ-სპარსეთმამთელიმესოპოტამიადაიკავეს
612-სპარსელებმაანტიოქიააიღეს
615 წ -დამასკო, ასევე იერუსალიმსი
617წ-სპარსელებისხელშიგადავიდაეგვიპტე.
სპარსელებიდამამცირებელზავზეხელიმოეწერათ.
13
კასტილიისა და ლეონის სამეფოს ერთიანი
, ქტესიფონში გადაიტანეს წმინდა ჯვარი და სხვა ქრისტიანული რელიკვიები.
შეიჭრნენ და საკუთარ სატახტო ქალაქში
627 წ-ჰერაკლე კეისარმა ნინევიასთან 628 ქტესიფონთან გამარჯვების შემდეგაიძულა
730წ-ლეონ III ისავრილემააკრძალახატებისთაყვანისცემა 843 წ- კონსტანტინეპოლის პატრირქ მეთოდეს მეცადინეობით მოწვეულ კრებაზე საბოლოოდ დაიგმო ხატმებრძოლეობა, 843 წ 11/03 გამოცხადდა ხატმებრძოლეობის მსხვერპლთამოხსენიებისდღედ. IX-საუკუნე- პაპმა ნიკოლოზ პირველმა ეკლესიიდან განკვეთა კონსტანტინეპოლის პატრიარქი- ფოტიოსი, კონსტანტინეპოლის საეკლესიო კრებამ კირომისპაპიშეაჩვენა 13
4. 1098 წ- -ჯვაროსნების მიერ
14 ჯვაროსნულილაშქრობები 1. 1095 წ-კლერმონის საეკლესიო კრება- პაპ ურბან II- ს მიერ ჯვაროსნულილაშქრობებისკენმოწოდება 2. 1097 წ-ჯვაროსნების მიერ ედესის აღება პირველი ქრისტიანული სამთავრო (იარსება 1146 წლამდე-დამაარსებელი ბალდუინ პირველიბულონელისმიერ) 3. 1097 წ-ჯვაროსნებმა მც. აზიაში დორილეასთან
დაამარცხეს თურქებისჯარი
აღება( ბოემუნდ ტარენტელმადაარსა.1268წლამდეიარსება
ანტიოქიის
წ -
მიერ იერუსალიმის აღება( იერუსალიმის მბრძანებელი გახდა გრაფი ჟოფრუა ბულონელი, რომელმაც მიიღო „მაცხოვრის საფლავის მცველის“ ტიტული.( 1291 წლამდე გასტანა) 6. 1144 წელს-მუსლიმმა მართველებმა ედესის სამთავრო დაიპყრეს (1145-1149 წწ. მე-2 ჯვაროსნული ლაშქრობა სწორედ ედესის გამო მოეწყო, რომელსაც სათავეში ჩაუდგა საფრანგეთის მეფე ლუი VII და გერმანიის მეფე კონრად III-ე) ლაშქრობა შეუთანხმებლობის გამო წარუმატებლად დასრულდა. 7. 1174 წ-სალადინმა დაიმორჩილა სირია და სულთნის ტიტული მიიღო. 8. 1187 წელი- ჰატინის ბრძოლა-ეგვიპტეში აიუბიანების დინასტიის დამაარსებელმა, სულთანმა სალაჰ-ად-დინმა(სალადინმა) იერუსალიმისსამეფოაიღო 9. 1189-1192წწ. III ჯვაროსნული ლაშქრობა -ინგლისის მეფე რიჩარდ I ლომგულმა, საფრანგეთის მეფე ფილიპე II-მ და 14
5. 1099
-ჯვაროსნების
დედაქალაქი იკონია.ფრიდრიხი ანტიოქიისკენ
12.
18.1228-1229წწ.
ფრიდრიხII-ისმეთაურობით
19.1248- 1270წ VII-VIII ჯვაროსნული
საფრანგეთის მეფელუიIX-ისმეთაურობით.
15 საღვთო რომის იმპერატორმა ფრიდრიხ I-მა მონაწილეობა მიიღეს მე-3ჯვაროსნულლაშქრობაში. 10.1192 რიჩარდსა და სალადინს შორის ზავი დაიდო. რიჩარდი ევროპაშიგაბრუნდა 11.1189- ფრიფრიხ I-მა აიღო რუმის სასულთნოს
მიმავალი მდ. სალეფის გადალახვისას დაიხრჩო.
1191წ.რიჩარდ I-მა და ფილიპე II-მჯარები ქ.აკრასთანგააერთიაა. 13.1215 თავიუფლებისდიდიქარტია 14.1202-1204 წწ. IV ჯვაროსნული ლაშქრობა, რომელიც რომის პაპის ინოკეტIII-ისინიციატივითმოეწყო. 15. 1204წ. ჯვაროსნებმა და ვენეციელებმა იერიშით აიღეს და გაძარცვეს კონსტანტინეპოლი. ამის შედეგად დაიშალა ბიზანტიის იმპერიარამდენიმე სახელმწიფოდ. 16.1204-1261ლათინთაიმპერია 17.1217-1221წწ. V ჯვაროსნული ლაშქრობა უნგრეთის მეფის მეთაურობით.
VI ჯვაროსნული ლაშქრობა გერმანიის იმპერატორ
ლაშქრობები
20.1291 წ- მუსლიმებმა აიღეს ჯვაროსანთა მიუვალი ციხესიმაგრე აკრი.
22. 1119 წ. ტამპლიერთა (მეტაძრეთა) ორდენი დაარსა რამდენიმე რაინდმა იერუსალიმში,სოლომონის ტაძრის ადგილას აგებული ეკლესიის მახლობლად. ფილიპე IV-მ გაანადგურა ეს ორდენი XIVსაუკუნეში 23. 1120 წ- შეიქმნა იოანიტების, ანუ ჰოსპიტალიერების ორდენი. საბოლოოდ კუნძულ მალტაზე დამკვიდრდნენ, სადაც მალტის ორდენიდაარსეს. 15
21.VIსაუკნიდან-ბენედიქტელთაორდენიარსებობდა
25.1307- 13 ოქტომბერი-კოცონზე
1313წ-ორდენისსხვამეთაურებიდაწვეს.
2. 1211მონღოლებიჩინეთშიშეიჭრნე,1215 წელსპეკინიაიღეს.
3. 1219ყურულთაიზეგადაწყდახორეზმშილაშქრობა.
ჩინეთი დიდ ყაენსუგუდეის.
5. 1207-1211წწ. მონღოლები იპყრობენ ციმბირს და აღმოსავლეთ თურქესტანს.
6. 1221წ. ჯალალ ედ-დინი
ბრძოლაშიმარცხდება.
7. 1230მონღოლებმაგაილაშქრესჯალაად-დინისწინააღმდეგ
8. 1231წჯალალად-დინისსახელმწიფოდაიშალა
9. 1236 -წწ. მონღოლებმა ბათო-ყაენის
ვოლგისბულგარეთსარუსეთს.
16 24.1291 წ იაონიტები კუნძულ კვიპროსზე გადასახლდნენ. სადაც საკუთარი ფლოტიც გაიჩინეს,1309 როდოსზე დასახლდნენ 1530 წ -კუნძულმალტაზემოუხდათგადასვლა.
დაწვეს ტამპლიერთა ორდენის წინამძღოლები.
26. XII სს. „ წმინდა მიწაზე“ გერმანელი რაინდების მიერ დაარსდა ტევტონთა ორდენი და კალატრავას ესპანური ორდენი არაბების წინააღმდეგსაბრძოლველად. 27. 1066 წ.ნორმანდიის ჰერცოგი უილიამი ჰასტინგის ბრძოლაში ამარცხებსინგლისელთალაშქარსდაიპყრობსინგლისს. მონღოლები 1. 1206-ჩინგიზ ყაენი, მონღოლთა სახელმწიფოს დამაარსებელირომელიც მდ. ონონის ნაპირზე მოწვეულ მონღოლურ
არისტოკრატიის წარმომადგენელთა ყრილობ ყურულთაიზე აირჩიეს.
4.
ჩინგიზი გარდაიცვალა, დაპყრობილი მიწები სამ შვილს შორის განაწილდა. ჩრ. ნაწილი ოქროს ურდო ბათო ყაენს ერგო,ხორეზმი და ირანი ჩაღატას, მონღოლეთი და
1227
მდინარე ინდიზე ჩინგიზ ყაენთან
მეთაურობით დაიპყრეს
16
10. 1240წ-მონღოლებისხელშიდას.ირანიგადავიდა
11. 1240-1242 წწ. მონღოლებმა-
ავსტრია, ბოსნია,სერბეთიდაბულგარეთიმოარბიეს.
12. 1243წ-
პოლონეთი, უნგრეთი,
გაილაშქრეს მოსკოვის სამთავროზე, მაგრამ რუსებმა
( ანკარა) ბრძოლაში თემურ ლენგმა დაამარცხაოსმალები-ბაიაზეთიტყვედჩავარდა
მხედრობამდაამარცხატევტონთაორდენი.
17
მონღოლებმა დაამარცხეს ანატოლიის სელჩუკი სულთნისჯარი. 13. 1256 ჩინგიზ ყაენის შვილიშვილმა ჰულაგუმ ირანის ტერიტორიაზე ილხათა ულუსი შექმნა, ჰულაგუიანთა სახელმწიფოეწოდა 14. 1258წ. მონღოლები იღებენ ბაღდადს. აბასიანთა დინასტია დაემხო 15. 1260 წელი აინ-ჯალუთთან ბრძოლაში ეგვიპტელი მამლუქებმა მონღოლების წინსვლა შეაჩერეს, 1277 წელს კი დაამარცხეს მონღოლები. 16. 1295წელს-ყაზანყაენმაისლამიმიიღო 1.
მამაის მეთაურობით
დიმიტრი დონელის მეთაურობით დაამარცხესკულიკოვისველზე. 2. 1389 წელი კოსოვოს ბრძოლა ოსმალებსა და სერბებს შორის ბრძოლა (ოსმალებმა შეძლეს ბოსნიელი და სერბი მთავრების დამარცხება) 3. 1396 წელის- ნიკოპოლთან ბრძოლა-ევროპის სახელმწიფოები დამარცხდნენ ოსმალეთისიმპერიასთანბრძოლაში 4. 1400 წელს სულთან ბაიაზეთ I- მა კონსტანტინეპოლს ალყა შემოარტყა 5. 1402 წელს ანგორასთან
6.
გრიუნვალდის ბრძოლაში პოლონეთის და ლიტვის
1380წ.-მონღოლებმა
1410წ.
17
ბიზანტიასდაეხმარებოდაოსმალებისწინააღმდეგბრძოლაში 8. 1453 წლის 29 მაისი
აიღეს კონსტანტინეპოლი
კონსტანტინეპოლსსახელიგადაარქვადასტამბოლიუწოდა 9. 1461წელსტრაპიზონისიმპერიამარსებობაშეწყვიტა
რუსეთი
988წ-ვლადიმირისდროსრუსეთგაქრისტიანდა
1237-1241წ-მონღოლებისდაპყრობებისპირველიტალღა
1240-ალექსანდრე ნეველი-ნოვგოროდის მთავარმა მონღოლებთან
შეთანხმებას მიაღწია
18 7. 1437 წელი-ფერარა-ფლორენციის საეკლესიო კრება * 3 წელი გაგრძელდა) მიიღებულ იქნა „ ფლორენციის უნია“ (1439 წელი) ხელშეკრულების თანახმად, მართლმადიდებლები
პაპის ხელისუფლებას,
სანაცვლოდ კი
და ბიზანტიის იმპერია დაეცა. მეჰმედ II-მ გაიმარჯვა. კონსტანტინე XI-ე დრაგასი ბრძოლის
ცნობდნენ
ამის
დას. ევროპა
თურქ-ოსმალებმა
ველზე დაეცა. ოსმალებმა
და მათი მხარდაჭერით მდ. ნევასთან შვედების, 1242 წ ჩუდის ტბაზე ბრძოლაში ( ამ ბრძოლას „ყინულზე ხოცვა-ჟრეტა“ ეწოდა) ტევტონთა ორდენის რაინდების დამარცხებაშეძლო. 1380- კულიკოვის ბრძოლა- რუსებმა დიმიტრი დონელის ხელმძღვანელობითოქროსურდოდაამარცხა. 18
პეტრეპირველი
სუდებნიკ-სამართლისკოდექსი
სტრელცი-ელიტურისაჯარისოკორპუსი
იყოფეოდალურწარმომადგენლობაზე ვლადიმირი იაროსლავბრძენი(1019-1054)
1569-ლუბლიანასუნია(პოლონეთისდალიტვისგაერთიანება)
1703-რუსები
1709-პოლტავასბროლა-შვედებიდაამარცხარუსებმა 1714 ახალშექმნილმა რუსულმა ფლოტმა მოახერხა შვედების დამარცხება განგუტისბრძოლაში 1700- მოსკოვში გაიხსნა მათემატიკური და სანავიგაციო ხელოვნების სკოლა. მალე დაემატა საარტილერიო , სამედიცინო
დასაინჟირნოსკოლა
1705- გაიხსნა პირველი რუსული გიმნაზია. დაარსდა პირვეი
საუკუნიდანარაოფიციალურიქალაქივარშავა)
19 1382 წ- ოქროს ურდოს მეთაურმა თოხთამიშმა გადაწვა მოსკოვი და რუსეთი აიძულა განეახლებინა ურდოსათვის ხარკის გადახდა. 1480- მდ. უგრასთან მონღოლები და რუსული ჯარები უბრძოლველად დაშორდნენ ერთმანეთს-„უგრაზე დგომის“ სახელი მიიღო ამ ფაქტმა. ამის შემდეგ მონღოლები რუსეთში აღარშეჭრილან.
ზემსკი სობორ-რუსული პარლამენტი, რომელიც დამყარებული
დაეუფლნენ ციხესიმაგრე ნიენშანცს ნევას შესართავთან
რუსული გაზეთი და დაიწყო ევროპული ენებიდან წიგნების თარგმნა. 1772,1793, 1795- რეჩ პოსპოლიტას დაყოფა ევროპელებმა და რუსებმა დაიკავეს სამჯერ( რეჩ პოსპოლიტა პოლონურად ნიშნავს საერთო საგანს, საქმეს. სატახტო ქალაქი- კრაკოვი მე-17
19
რეჩპოსპოლიტასარსებობა თურქ-სელჩუკები
1037-1063-თოღრულბეგი
1055წ-ბაღდადისაღებათოღრულბეგისმიერ
1063-1072-ალფ-არსლანი
1071-მანასკერტისბრძოლა
1072-1092-მალიქშაჰი
1090-ასასიანთა(ისმაილიტთა)სახელმწიფოსშექმნა
1092-ნიზამალმუქისმკველობა ოსმალები
1514 წ- სელიმ პირველმა
ირანისწინააღმდეგ.
1517ეგვიპტეშემოიერთეს,(მალეშემოიერთესმექა,მედინა)
1521-სულეიმანპირველმაგააფორმახელშეკრულებავენეციასთან
1522-დაიკავესოსმალებმაროდოსი
1526წ-მოჰაჩისბრძოლა-უნგრელებიდაამარცხეს
20 1795- გადადგა მეფე სტანისლავ ავგუსტი და ამით დასრულდა
გაიმარჯვა ჩილდირანის ბრძოლაში სეფიანთა
1529-
ალყა(ზამტარმა ხელი შეუშალა ოსმალებს მიზნის მიღწევაში) 20
ვენაზე
1555წ-ამასიისზავი
1571წ-ლეპანტოსბრძოლა(საბერძნეთისნაპირებთან)
1639 წ-ზოჰაბის ზავი- ირანსა
შორის ახალი ზავი დაიდო იმეორებდაამასიისზავისპირობებსთითქმის.
იანსობესკისმეთაურობითმათიუკუგდებაშეძლეს
მალეევროპელებმაშექმესსაღვთოლიგა. 1699- კარლოვაცის ზავი- ოსმალები იძულებულები გახდნენ
ევროპელებისთვისდაეთმოთ
21 1535- „ მშვიდობის, მეგობრობის და ვაჭრობის“ ხელშეკრულება საფრანგეთსადაოსმალებსშორის. 1538 წ- პრევეზას ბრძოლა- ოსმალთა ფლოტმა ყოფილი ალჟირელი მეკობრის, ჰეირადდინ ბარბაროსას მეთაურობით დაამარცხა ევროპელთა ფლოტი, რომელსაც იტალიელი ანდრეა დორია სარდლობდა.
და
1683- ოსმლებმა მეორედ მიიტანეს იერიში ვენაზე, პოლონეთის მეფე
ოსმალებს
ტერიტორიებისმნიშვნელოვანინაწილი. დარას ზავი, ორმოცდაათწლიანი ზავი სამშვიდობო ხელშეკრულება ბიზანტიასა და ირანს შორის მათი სახელმწიფოების სასაზღვრო პუნქტ დარაში 562წელს. ირანისა და ბიზანტიის ელჩებს შორის მოლაპარაკებისას ერთ-ერთი მთავარი ეგრისის (ლაზიკის) საკითხის გადაწყვეტა იყო. სადავო საგნად იქცა სვანეთის საკითხიც. მოლაპარაკებიასა გადაწყდა, რომ ირანელები გაიყვანდნენ ჯარს ეგრისის ტერიტორიიდან და ამ ქვეყანას დაუთმობდნენ ბიზანტიელებს, მაგრამ ირანელებმა უარი 21
22 განაცხადეს ეგრისის სამეფოში შემავალი სვანეთის საერისთავოს დათმობაზე. ბიზანტიის ელჩმა, პეტრემ, ამ სადავო საკითხზე მოლაპარაკება გააგრძელა ქალაქ ბითარმაისში ირანის შაჰ ხოსრო I ანუშირვანთან, მაგრამ უშედეგოდ, სვანეთი ირანის გავლენის ქვეშ დარჩა 590 წლამდე. ე.მიქაძე 22
