Issuu

1 პალეოლითი-ძვ. წ X მეზოლითი- ძვ.წ X-IX ნეოლითი ძვ.წ VIII-VII ენეოლითი ძვ.წ VI-IV  IV ათასწ ბოლო III ათასწ. I ნახ ადრეული ბრინჯაოს ხანა  III ათასწ.2 ნახ. — II ათასწ. I ნახ. — შუა ბრინჯაოს ხანა.  II ათასწ.2ნახ. — I ათასწ. დასაწყისი — გვიანი ბრინჯაოს ხანა. ძვ. წ 1112 -ტიგლათფილესერის ლაშქრობა ჩრდილოეთით , „სიენის დატყვევება“ XII VIII ს. ს. დიაოხის ადრეკლასობრივი სახელმწიფო. არგიშთის და მენუას ლაშქრობა დიაოხში (ზუა) ძვ.წ 750- სარდუნ II-ის ლაშქრობა კოლხაში (ილდამუშა) ძვ.წ 676- მუშქების სამეფოს განადგურება XII-VIII-დიაოხის სახელმწიფო  XI VIII ს. ს. კოლხას ადრეკლასობრივი სახელმწიფო.  VIII ს. ბოლო — კიმერიელთა ლაშქრობა ამიერკავკასიაში.  VIII ს. მიწურული — სკვითების ლაშქრობა ამიერკავკასიაში. 304-237 ძვ.წ. ფარნავაზ I-ის მეფობა.აზოს დამარცხება და იბერიის მეფედ კურთხევა. ძვ. წ. 65 — პომპეუსის ლაშქრობა საქართველოში. 35-ქართლის ჯარის შეჭრა სომხეთში ფარსმანის მეთაურობით 63-კოლხეთის შესვლა უშუალოდ რომის იმპერიის შემადგენლობაში 63 ზავი რომსა და პართიას შორის/იმპერატორი ნერონი 69 ანიკეტის აჯანყება/იმპერატორი ვერპასიაანე  128 ფარსმან II რომის იმპერატორმა ადრიანემ მიიწვია 120-150 წწ.ფარსმან II-ის მიერ დასავლეთ საქართველოს დიდი ნაწილის შემოერთება. მისი სტუმრობა რომში იმპერატორ ანტონიუს პიუსთან. 138—139 — ფარსმან II-ს სტუმრობა რომში/იმპერატორი ანტონინე პიუსი „ღვთისმოსავი―/138-141/  313- მილანის ედიქტი  325 ნიკეის I მსოფლიო საეკლესიო კრება  326-337 (ივ.ჯავახიშვილის თვალსაზრისით) ქართლის მეფე მირიან III

2 ქრისტიანობას აცხადებს სახელმწიფო რელიგიად  IV ს. ბოლო თბილისში ჯდება სასანიანთა ირანის მოხელე მარზპანი  428 ირანელები აუქმებენ მეფობას სომხეთში  451 ქალკედონის IV მსოფლიო საეკლესიო კრება იკრძალება მონოფიზიტობა  459 484 ირანის შაჰი პეროზი  482-ვახტანგ გორგასლის მიერ ვარსქენის მოკვლა. აჯანყების დაწყება ვახტანგ გორგასლის მეთაურობით 482(3 )-484 წწ.ქართველთა და სომეხთა ანტიირანული აჯანყება ვახტანგ გორგასლის მეთაურობით.  479 493 ბოლნისის სიონის მშენებლობა  523 გურგენის აჯანყება ქართლში ირანის წინააღმდეგ/იმპ. იუსტინე 518—527/  532 „საუკუნო ზავი― ბიზანტია-ირანს შორის. მეფობის გაუქმება ქართლში  535 — მეფობის გაუქმება ქართლში  542 562 „დიდი ომიანობა― ეგრისში (549 განახლდა ომი) 550-აბაზგების აჯანყება  554 მეფე გუბაზის მკვლელობა მდინარე ხობისწყალთან  555 ბიზანტიელთა მიერ მისიმიელთა დამარცხება  562 ირანელთა განდევნა ეგრისიდან  VI ს.70-იანი წლები აჯანყება ქართლში ირანის წინააღმდეგ  591 — ქართლის განთავისუფლება ირანელთა ბატონობისაგან  08 — საეკლესიო განხეთქილება ქართველებსა და სომხებს შორის  610 641 ბიზანტიის იმპერატორი ჰერაკლე  627 ხაზარ-ბიზანტიელთა პირველი ლაშქრობა თბილისზე  628 ხაზარ-ბიზანტიელთა მეორე ლაშქრომა, თბილისის დაცემა  630 ისლამის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადება არაბეთში  632 მუჰამედის გარდაცვალება (დ. 570 წ.)

3  642 არაბთა გამოჩენა ამიერკავკასიაში  654 არაბები ამარცხებენ ბიზანტიელებს სომხეთში (დაცვის სიგელი)  686 ქართველები ნერსე I-ის მეთაურობით ამარცხებენ ქ. დვინთან არაბთა სარდალს ბარაბას  697 — ეგრისის მართველის სერგი ბარნუკის ძის აჯანყება ბიზანტიელთა წინააღმდეგ არაბთა სასარგებლოდ. 697-არაბების დას.საქართვეოში გადასვლა  VIII ს.20-იანი წწ. „დაცვის სიგელის― პირობების აღდგენა  735 737 მურვან იბნ-მუჰამედის /მურმან ყრუს/ ლაშქრობა საქართველოში  786 8 იანვარი — აბო თბილელის წამება 826- აშოტ კურაპალატის მკვლელობა  846 837 აჯანყება ალბანეთში არაბთა წინააღმდეგ ბაბექის მეთაურობით  853 წლის 5 აგვისტო ბუღა-თურქის მიერ თბილისის აოხრება და ამირა საჰაკის სიკვდილით დასჯა  853 წლის 26 აგვისტოს — სარდალ ზირაქის მიერ კოსტანტი-კახის და მისი ძის თარხუჯის დატყვევება  ადარნესე ბაგრატიონმა მიიღო “ქართველთა მეფის“ტიტული 914 აბულ-კასიმის ლაშქრობა  914- 17 იანვარი-მიქელ-გობრონის წამება  951 961 ოშკის ტაძრის მშენებლობა  IX ს. — არაბი ისტორიკოსი ტაბარი 975-ბაგრატ III-ის დასმა ქართლში (უფლის ციხეში) მმართველად 978- -ბაგრატ III-ის დასმა აფხაზეთის სამეფო ტახტზე  X ს. — არაბი გეოგრაფი და მოგზაური იბნ-ჰაუქალი  979 ბარდა სკლიაროსის აჯანყება ბიზანტიაში (დავით კურაპალატი დაეხმარა ბასილ II-ს 989 წ-ბაგრატ III-ის მიერ კლდეკარის ერისთავის რატი ბაღვაშის

4 დამორჩილება. დავით III-ის გარდაცვალება 1008 -გურგენ მეფის გარდაცვალება 1008-1010-კახეთ-ჰერეთის შემოერთება ბაგრატ III-ის მიერ 1010 1029 სვეტიცხოვლის მშენებლობა  1014 ერთიან საქართველოს გამოეყო ჰერეთ-კახეთი  1016 გიორგი I იბრუნებს ტაოს 1021-შირიმის ბრძოლა (ბიზანტიელბსა და ქართველებს შორის)  1023 ზავი ბიზანტია-საქართველოს შორის 1028- ბიზანტიელების ლაშქრობა საქართველოში 1030 — ბაგრატ IV-ს დედის მარიამის ვიზიტი ბიზანტიას, ბაგრატს ცოლად რთავენ იმპერატორ რომანოზ III-ს ძმისშვილს ელენეს, რომელიც იმავე წელს გარდაიცვალა  1031 ბაგრატ IV ცოლად ირთავს ოვსთა მეფის ასულს ბორენას 1032-ამირა ჯაფარის შეპყრობა 1037-1039- თბილისის ალყა ბაგრატ IV-ის დროს 1064 და 1068 წწ ალფ-არსლანის ლაშქრობები საქართველოში. ( თურქ-სელჩუკთა) 1071 - მანასკერტის ბრძოლა 1073-ფეოდალთა აჯანყება გიორგი II-ის წინააღმდეგ 1080 წ. "დიდი თურქობა" და აოხრება საქართველოსი. 1083-გიორგი II-მ ხარკი იკისრა 1089-1125-დავით IV აღმაშენებელი 1096წ.კლდეკარის ერისთავის ლიპარტის გაძევება საქართველოდან. 1099წ.საქართველოს განთავისუფლება თურქ-სელჩუკთა მოხარკეობისაგან.ჯვაროსნება აიღეს იერუსალიმი. 1099-დავით IV-მ შეუწყვიტა ხარკი თურქ-სელჩუკებს 1104წ.კახეთის მეფის აღსართანის შეპყრობა და ჰერეთ-კახეთის შემოერთება. განძის ათაბაგზე გამარჯვება ერწუხის ბრძოლაში. 1104-რუის-ურბნისის საეკლესიო კრება 1104-ერწუხის ბრძოლა (განძის ათაბაგი დაამარცხა მეფემ, რომელიც კახეთ-ჰერეთს ეცილებოდა)

1179-1213- თამარ მეფე

1179-

1184-თამარის ხელმეორედ

5 1106-გელათის დაარსება 1110-სამშვილდის განთავისუფლება 1115-რუსთავის განთვაისუფლება 1117-გიშის განთავისუბლება 1118-ლორეს განთავისუფლება. ყივჩაღების გადმოსახლება 1121 წ 12/08-დიდგორის ბრძოლა და ქართველების ძლევამოსილი გამარჯვება. 1122-თბილისის განთავისუფლება 1123-დმანისის განთავისუფლება 1124-ანისის და შარვანის დაკავება 1125-1156-დემეტრე I-ის მეფობა 1130-შეთქმულება დემეტრეს წინააღმდეგ 1138-განძის აღება 1155-დავით V-ის გამეფება

გიორგი III

დემნა უფლისწულის აჯანყება

თამარის თანამოსაყდრედ დასმა

1156-1184-

1177-

1179-

კრება , რომელზეც მიიღეს კანონი ქურდებისა და ავაზაკების წინააღმდეგ

საგანგებო

კურთხევა. დიდგვაროვანთა გამოსვლა „უგვაროთა წინააღმდეგ“.

თამარის ქორწინება დავით სოსლანზე 1195 წ. ათაბაგ აბუ-ბაქრის ჯარის სასტიკი დამარცხება შამქორის ბრძოლაში. 1204 წ. რუმის სულთნის რუქნადინის კოალიციური ლაშქრის განადგურება ბასიანის ბრძოლაში. 1204-ტრაპიზონის იმპერიის შექმნა 1206-დავით სოსლანის გარდაცვალება.ლაშა- გიორგის თანამოსაყდრედ დასმა 1210-ქართველებისა და ჩრდილოეთ ირანში 1213-1223-გიორგი IV 1220-მონღოლთა პირველი გამოჩენა საქართველოში 1220-1221 წწ.პირველი ბრძოლა მონღოლებთან და მარცხი. 1223-1245-რუსუდანის მეფობა 1225 წ.ჯალალ ედ-დინის შემოსევა და ქართველების სასტიკი მარცხი

1188-

სიკვდილი

1407-1412- კონსტანტინე I

1416-ყარა იუსუფის ლაშქრობა სამცხეში

1438-1439-ფერარა- ფლორენციის საეკლესიო

1442-1446-ვახტანგ IV

1446-1466- გიორგი VIII

1453-კონსტანტინეპოლის

1461- ოსმალებმა

ალექსანდრე

6 გარნისის ბრძოლაში. 1226-ჯალალ ად-დინმა აიღო თბილისი 1228 წ . ქართველების მორიგი მარცხი ხვარაზმელებთან ბოლნისის ბრძოლაში. 1235-1236 წწ. აღმოსავლეთ საქართველოს დაპყრობა მონღოლების მიერ. 1243-1256 წწ. საქართველო ოქროს ურდოს შემადგენლობაში. 1243-ზავი მონღოლებსა და ქართველებს შორის 1247-დავით ულუსა და დავით ნარინის დაბრუნება თბილისში 1247 წ. კოხტასთავის შეთქმულება. 1254-1256 საყაენოს აღწერა საქართველოს 1260- დავით ულუს აჯანყება 1263-საქართველოს საეკლესიო კრება 1266-სამცხის გამოყოფა 1289 წ. დემეტრე II თავდადებულის სიკვდილით დასჯა მონღოლების მიერ. XIV ს. -ის 30-იანი წლები საქართველოს განთავისუფლება მონღოლთა ბატონობისგან გიორგი V ბრწყინვალის მიერ. 1360-1393-ბაგრატ V 1386-1403წ-თემურ-ლენგის პირველი შემოსევა თბილისის აღება. 1387წ. თემურ ლენგის მეორე შემოსევა. 1393-1394წწ. თემურლენგის მესამე და მეოთხე შემოსევა. 1393-1407- გიორგი VII 1399წ. თემურლენგის მეხუთე შემოსევა. 1400წ. თემურლენგის მეექვსე შემოსევა. 1401წ. თემურლენგის მეშვიდე შემოსევა. 1403წ. თემურლენგის მერვე შემოსევა. ზავის დადება თემურლენგსა და გიორგი VII-ს შორის. 1407წ.შავბატკნიანი(ყარა-ყოიყნლუს) თურქმანების შემოსევა. გიორგი VII-

ის

1412-1442-

კრება

აღება

აიღეს ტრაპიზონი

7 1461-1462 წწ.უზუნ-ჰასანის პირველი შემოსევა. 1462-გიორგი VIII-ს აუჯანყდა იმერეთის ერისთავი ბაგრატი 1463- ჩიხორის ბრძოლა გიორგი VIII დამარცხდა და ბაგრატმა თავი მეფედ გამოაცხადა. 1465-ფარავნის ბრძოლა-გიორგი VIII-მ გაილაშქრა სამცხის მთავრის ყვარყვარეს წინააღმდეგ, მაგრამ ტყვედ ჩავარდა. ამით, ისარგებლა იმერეთის მეფემ ბაგრატმა , გადმოვიდა აღმ.საქართველოში და თბილისი დაიკავა. იმ იმედით, რომ გიორგი და ბაგრატი ურთიერთ ბრძოლით დასუსტებოდნენ, ყვარყვარემ გიორგი გაათავისუფლა. გიორგი VIII-მ ერთადერთი ის მოახერხა, რომ კახეთს დაეუფლა და 1466 წელს თავი კახეთის მეფედ გამოაცხადა. 1466-1478- ბაგრატ VI (ქართლ-იმერეთის მეფე) 1476-1511- ალექსანდრე I კახთა მეფე 1478-1505 კონსტანტინე II 1477 წ.უზუნ-ჰასანის მეორე შემოსევა. 1483 წ. ყვარყვარე II ჯაყელის გამარჯვება კონსტანტინე II-ის ლაშქარზე. არადეთის ბრძოლაში. ამით ისარგებლა ალექსანდრე ბაგრატის ძემ და იმერეთში გამეფა. 1490-ქართლის სამეფოს დარბაზმა თბილისში აღიარა საქართველო დაშლა 1505-1525- დავით 1511-1513- ავ- გიორგი 1518-1574- ლევან კახთა მეფე 1518წ. ირანის შაჰის ისმაილ I-ის შემოსევა.აღმოსავლეთ საქართველოს სამეფო-სამთავროები ირანის ვასალები ხდებიან. 1520 (ან -1522წ.) თელეთის ბრძოლა. თბილისის აღება ყიზილბაშების მიერ. 1525-1527- გიორგი IX 1527-1556- ლუარსაბ I 1535წ. მუჯახეთის ბრძოლა. სამცხის საათაბაგოს შეერთება იმერეთის სამეფოსთან. 1541-1554წ. სპარსეთის შაჰის თამაზ I-ის პირველი ლაშქრობა საქართველოში. 1545წ. - ოსმალეთის სულთნის ბრძანებით არზრუმისა და დიარბექირის ფაშები დიდი ჯარით დაიძრნენ საქართველოს წინააღმდეგ (ბაგრატ მესამე დახმარება სთხოვა ქართლის მეფე ლუარსაბ პირველის) ლევან

8 დადიანმა ამ საერთო საქმეს ურალატა.ასე რომ, შინაურმა ღალატმა და მტრის უპირატესობამ ბრძოლის ბედი გადაწყვია. იმერეთის დამარცხება ოსმალებთან სოხოისტის ბრძოლაში.სამცხის საათაბაგოს გამოყოფა იმერეთის სამცხის ათაბაგმა ქართლის მეფის წინააღმდეგ დახმარება სთხოვა შაჰ-თამაზს.1547 წელს ყიზილბაშებმა ჯავახეთი და ქვემო ქართლი ააოხრეს. 1546-1547წწ.თამაზ I-ის მეორე ლაშქრობა საქართველოში. 1551 წ- ლუარსაბ I-მა სამცხე-საატაბაგოს ნაწილი დაიკავა ამას მოჰყვა თამაზ I-ის მესამე ლაშქრობა საქართველოში. 1554წ. თამაზ I-ის მეოთხე ლაშქრობა საქართველოში. 1555- ამასიის ზავი 1556 წ.ქართლის ჯარის გამარჯვება ირანელებზე გარისის ბრძოლაში სიმონ ლუარსაბის ძის მეთაურობით. 1556-1600 სიმონ I 1561 წ-მარცხი ციხედიდთან 1564 წ0 ივანე მრისხანემ კახეთის ელჩს იაკობს წერილი გამოატანა კახეთის მეეფ ლევანტან .ოსმალებისა და ირანელების აღშფოთება გამოიწვია. მათი მოთხოვნით რუსებმა მოსალა ციხეები და ჯარიც გაიყვანა კავკასიიდან. 1569 ყიზილბაშებმა დაატყვევეს სიმონ მეფე 1574-1605- ალექსანდრე II კახთა მეფე 1579-ჩილდირის საფაშოს შექმნა 1569წ.სიმონ I ატყვევებს დაუდ-ხანს ფარცხისის ბრძოლაში. 1578-1606წწ.ოსმალთა ბატონობა საქართველოში. 1582- მუხრანის ბრძოლ.აჯანყება სამცხეში 1587- 28/09 „ფიცის წიგნის „ დადება რუსეთსა და კახეთს შორის, კახეთი რუსეთის მფარველობაში შევიდა. 1588წ.სიმონ I ზავდება ოსმალეთთან, თავს ესხმის იმერეთს შემოერთების მიზნით და იმარჯვებს გოფანთოს ბრძოლაში. 1589- „წყალობის წიგნი“ 1590წ. სიმონ I-ის ცდა იმერეთის შემოსაერთებლად მარცხით მთავდება ოფშკვითის ბრძოლაში. 1590- ზავი ირანსა და ოსმალეთს შორის ( ირანის ახალმა შაჰმა აბას I-ი იძულებული იყო , ოსმალეთისათვის დაეთმო მთელი აღმოსავლეთ ამიერკავკასია და იარანის აზერბაიჯანი. განსაკუთრებით მძიმე მდგომარეობაში აღმოჩნდა სამცხე, აჭარა და ჭანეთი. აქ შემოიღეს

9 ოსმალური მართვა-გამგებლობა და მიწათმფლობელობა.აღწერეს სოფლები, რომელიც გურჯისტანის ვილაიეთში, ანუ ახალციხის საფაშოში გააერთიანეს. მძიმე გადასახადები დააკისრეს ქართველებს. ამას ემეტებოდა რელიგიური და ეთნიკური ჩაგვრა.ფეოდალებს მიწებს ართმევდნენ.დროებით მიწას უტოვებდნენ იმათ ვინც გამაჰმადიანდებოდა ან დამპყრობელის სამსახურში შევიდოდა. 1595- „ გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთრის“ შექმნა 1599-გორის განთავისუფლება სიმონ მეის მიერ 1599-1600წწ. ნახიდურის ბრძოლა და სიმონ I-ის დატყვევება ოსმალების მიერ. 1609წ.ოსმალების შემოჭრა ქართლში და თევდორეს გმირობა. 1600-1606 გიორგი X 1603-შაჰ-აბას I-მა ომი დაუწყო ოსმალეთს 1606-1614-ლუარსაბ II 1609-ტაშისკარის ბრძოლა ოსმალებსა და ქარტველებს შორის. გიორგი სააკაძის მეთაურობით ქართველებმა გაიმარჯვეს.

ლევან II დადიანი

1611-1657-

ლაშქრობები კახეთში

1614-1617-შაჰ-აბასის

1616-1619-ბაგრატ ხანი

-აბას I-ის ბრძანებით მოკლეს ლუარსაბ II 1624 (12/09)ქეთევან დედოფლის წამება 1625 25/03- მარტყოფის ბრძოლა (შაჰ-აბასმა ყიზილბაშეის 60 000 არმია გამოგზავნა ყარჩიხა-ხანის მეთაურობით, თითქოს ოსმალეთთან სალაშქროდ იგზავნებოდა, სინამდვილეში ქართლ-კახეთის ერთიანად ამოგდება სურდათ. (გ.სააკაძე მრჩევლად დაუნიშნა) ქართველებმა გაიმარჯვეს . 1625 1/07- მარაბდის ბრძოლა (ქართველები დამარცხდნენ) 1626- ბაზალეთის ბრძოლა- გიორგი სააკაძესა და თეიმურაზ პირველს შორის. დიდი მოურავი ოსმალეთში გადაიხვეწა. 1633-1658- როსტომ ხანი 1642-შეთქმულება როსტომის წინააღმდეგ 1648- როსტომმა კახეთიდან გააძევა თეიმურაზი 1653- თეიმურაზმა თავისი შვილიშვილი, ერეკლე გააგზავნა რუსეთში 1656-კახეთი ჩამოართვეს როსტომს და გადასცეს განჯის ხანს 1659 (60)წ.ბახტრიონის აჯანყება კახეთში და ირანის გეგმების ჩაშლა. 1658-1675 ვახტანგ V მეფობა ქართლში

1622-შაჰ

10 1662-შაჰის ბრძანებით აწამეს ბიძინა ჩოლოყაშვილი, შალვა და ელიზბარ ქსნის ერისთავები 1664-1674- არჩილის მეფობა კახეთში 1703- ვახტანგის ჯანიშინობა 1705- მოსკოვში დაიბეჭდა „დავითნი“ 1709-თბილისში გაიხსნა სტამბა

ორბელიანის ელჩობა ევროპაში 1716- ვახტანგი გამაჰმადიანდა და დაინიშნა ქართლის ჯანიშინად 1719- ვახტანგ VI დაბრუნდა ქართლში 1723წ. ოსმალები თბილის იღებენ. 1723-1735წწ. ოსმალების ბატონობა ქართლში (ოსმალობა) 1735 (7)-1747წწ. ნადირ-შაჰის მიერ ოსმალების განდევნა და ქართლის ირანის გავლენის ქვეშ მოქცევა (ყიზილბაშობა) 1745 (1/10)თეიმურაზი ეკურთხა ქართლის მეფედ 1751 (28/07)- ყირბულახის ბრძოლა 1752- ერეკლემ დაამარცხა აჯი-ჩალაბი 1752-1784-სოლომონ I იმერეთის მეფე 1754-მჭადიჯვრის ბრძოლა

ყვარლის ბრძოლა 1757 (14/12) ხრესილის ბრძოლა 1757წ. იმერეთის მეფე სოლომონ I-ის გამარჯვება თურქებზე ხრესილის ბრძოლაში. 1758-ხელშეკრეულება თეიმურაზ II- ს, ერეკლე II-სა და სოლომონ I-ს შორის 1759-საეკლესიო კრება იმერეთში 1762-თეიმურაზ II გარდაიცვალა პეტერბურგში. ერეკლე II გახდა ქართლ-კახეთის მეფე 1765- შეთქმულება ერეკლეს წინააღმდეგ 1767- თურქეთმა იმერეთი ცნო მფარველობაში მყოფ სამეფოდ

ომი

წ. ერეკლე II-ის გამარჯვება ოსმალებზე ასპინძის ბრძოლაში. 1772- ანტონ კათალიკოსისა და ლევან ბატონიშვილის ელჩობა რუსეთში 1773- ერეკლე მეფემ და სოლომონ პირველმა აღადგინეს ურთიერთდახმარების ხელშეკრულება 1774- ერეკლეს მიერ მორიგე ჯარის შემოღება 1780წ. იმერეთ-გურია-ოდიშის გაერთიანებული ლაშქრის გამარჯვება

1714-სულხან

საბა

1755-

1768-1774- რუსეთ

თურქეთის

1770

11 ოსმალებზე რუხის ბრძოლაში. 1782-ერეკლემ მფარველობაში მიღება სთხოვა ეკატერინე II-ს 1783წ-24/07 გეორგივსკის ტრაქტატი 1784-ერეკლემ ხელი მოაწერა ტრაქტატს 1785-ომან-ხანის შემოსევა 1790 „ტრაქტატი ივერიელთა მეფეთა და მთავართა“ 1791- კანონი ტახტის მემკვიდრეობის შესახებ 1795წ.ირანელები აღღა-მახმად-ხანის მეთაურობით ამარცხებენ ერეკლე II-ის ლაშქარს კრწანისის ბრძოლაში. 1798-1800- გიორგი XII 1800- (18/12)- პავლე პირველის მანიფესტი 1801წ. რუსეთის იმპერატორების პავლე I-ის და ალექსანდრე I-ის მანიფესტი ქართლ-კახეთის სამეფოს გაუქმებაზე და მისი რუსეთთან შეერთებაზე. 1802წ. ქართლ-კახეთის ანექსირება რუსების მიერ. 1804წ.მთიულეთის ანტირუსული აჯანყება. 1810წ. სოლომონ II-ის ტახტიდან ჩამოგდება და იმერეთის ანექსირება რუსების მიერ. 1811წ.რუსეთი საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიას აუქმებს. 1812წ. კახეთის ანტირუსული აჯანყება. 1819-1820წწ. იმერეთის ანტირუსული აჯანყება. 1828წ. გურიის სამთავროს გაუქმება. 1832 წ. ქართველი თავად-აზნაურთა შეთქმულება რუსეთის წინააღმდეგ. 1857 წ. სამეგრელოს სამთავროს გაუქმება. 1858 წ.სვანეთის სამთავროს გაუქმება. 1864 წ.აფხაზეთის სამთავროს გაუქმება. 1918წ. საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადება. 1921წ.წითელი რუსეთის მე-11 არმიის საქართველოში შემოსვლა და ანექსია. 1921-1922წწ. ანტისაბჭოთა აჯანყება სვანეთში. 1924წ. ანტისაბჭოთა აჯანყება საქართველოში. 1989წ. მშვიდობიანი მიტინგის დარბევა საბჭოთა ჯარების მიერ. 1992წ. ზვიად გამსახურდიას ხელისუფლების ძალისმიერი დამხობა. 1992-1993წწ. სამოქალაქო ომი აფხაზეთში და სოხუმის დაცემა. 2003წ. ვარდების რევულუცია და ედუარდ შევარდნაძის მშვიდობიანი გადადგომა.

12 2012წ. საქართველოში არჩევნების გზით ხელისუფლების პირველი ცვლილება. !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 1. 608 წელი „საყოველთაო ეპისტოლე“ გამოსცა აბრამ სომეხტა კათალიკოსმა (ვაჭრობის გარდა სომხებს აეკრძალათ ყოველგვარი ურთიერთობა ქართველებთან) 2. ხაზარები თურქულენოვანი ხალხი იყო, VI საუკუნის შუა ხანებში დაიმორჩილა თურქტა სახაკანომ 3. 627 წელი-ჯიბღუ-ხაზარების მეთაური-ქართლისკენ გამოემართა (ხაზარების მოკავშირე ბიზანტიელები იყვნენ-ჰერაკლე კეისარი მეთაური) 4. ჰერაკლე კეისარმა ალყა მოხსნა რადგან ირანელებთან წავიდა საბრძოლეველად 5. VII საუკუნის II ნახევარი- კეისრის ხელისუფლებამ ეგრისში ეფობა გააუქმა და მეფეს პატრიკიოსი (საშუალო რანგის ბიზანტიური საკარისკაცო ტიტული) უწოდა. 6. მუავია (661-680) ხალიფობა მემკვიდრეობით ხელისუფლებად დააკანონა-750 წლამდე შეინარჩუნა შთამომავლებმა ტახტი 7. 651 წელი-არაბებთან დაპირისპირებას შეეწირა ირანის უკანასკნელი სასანიანი შაჰი იეზდიგერდ III და ირანში დაწყო ისლამის გავრცელება (აფრიკაშიც გადავიდნენ არაბები) 8. მე-3 ხალიფა ოსმანის დროს დაიწყეს მუჰამედის ქადაგებების ჩაწერა და შექმეს ყურანი 9. 654 წელს არაბებმა სომხეთში დაამარცხეს ბიზანტიელები, მათმა სარდალმა ქრთლს შეაფარა თავი. ამის შემდეგ ქართლს მოადგნენ არაბები 10.სტეფანოზს არაბები ბატრიკს უწოდებდნენ 11. სერგი ბარნულის ძემ ეგრისის მმართველმა- ბიზანტიელების მმართველობთ შეწუხებულმა რაბებს სთხოვა დახმარება და ისინი განდევნეს 697 წელს ეგრისი გადასცა არაბებს

13 12.VIII საუკუნის 20-იან წლებში არაბებმა “დაცვის სიგელის“აღდგენა შეძლეს- და ქართლის მოსახლეობა კომლობრივი გადასახადის ნაცვლად გადიდებული ჯიზია(სულადობრივი ) გადასახადი დაააკისრეს 13.მურვან ყრუს დროს- დავით და კონსტატინე არგვეთის ერისთავები აწამეს 14.მურვან ყრუმ აიღო და დაანგრია- სამგალავნიანი ციხე-გოჯი,დაანგრია ქალაქი ცხუმი (სოხუმი), ანაკოფიასთან ქართველებმა ის დაამარცხეს. აქ იმყოფებოდნენ ქართლის ერსთავები მირი და არჩილი, რომლებიც ეგრისში იყვნენ დამკვიდრებულები. 15.მურვან ყრუს ლაშქრობის შემდეგ არაბებმა ფეხი მოიკიდეს ქართლში და თავისი მოხელე ამირა დააყენეს(რეზიდენციით თბილისში) არაბებმ ქართლში ამეტაპზე მეფობა არ გააუქმეს, ქართველეს ევალებოდათ ხარკის აკრეფა და ლაშქრის გამოყვანა 16.ქართლის უკანასკენილი ესისთავი იყო აშოტ ბაგრატიონი, არაბებთან კონფლიქტის გამო ქართლიდან გაიხიზნა816-837 წლები ალბანეთში აჯანყება დაიწყო არაბების წინააღმდეგ ბაბექის მეთაურობით (სომხები და ქართველები ეხმარებოდნენ) 17. თბილისის ამირა საჰაკი-აკრეფილ ხარკს არ უგზავნიდა ხალიფას და ბუღა თურქი გამოაგზავნა (853 წლის 5/08), საჰაკის თავი გაუგზავნეს თივით გატენილი კონსტანტინე -კახი გაგზავნილ ტყვეთა შორის იმყოფებოდა თავი მოკვეთეს (ატენის სიონის წარწერა) 18.914 წელი აბულ-კასიმი მოვიდა რათა საქართველო დაემორჩილებინა არაბებს. აიღო: უჯარმა, ბოჭორმა, მოაოხრა სამცხე-ჯავახეთი. არაბთა ბატონობა საბოლოოდ დასრულდა საქართველოში. 19.კახეთის სამთავრო ყველაზე ადრე ჩამოყალიბდა. ქორეპისკოპოსი აერთიანებდა სასულიერო და სამოქალაქო ხელისუფლებას. კახეთის სამთავროს ცენტრი თავიდან უჯარმა, შემდეგ კი თიანეთი იყო 20.ჰერეთის სახელმწიფო- სომხურ წყაროებში მოიხსენიება, როგორც ალვანეთი და შაკი-შაკიხი

14 21.მე-8 საუკუნის ბოლოს მეფე ლეონმა და მისმა შვილმა , სამეფოს დედაქალაქი ანაკოფიიდან ქუთაისში გადაიტანეს- აფხაზეთის ეკლესია-მცხეთის ტახტს დაუქვემდებარეს. 22.აშოტის შთამომავლების „კლარჯი ხელმწიფეების“რეზიდდენცია არტანუჯი იყო 23.აშოტს, როგორც არაბების მოწინააღმდეგეს ბიზანტილებმა-კურაპალატის ტიტული უბოძეს, ადარნესემ მისმა შთამომავალმა კი მიიღო „ქართველთა მეფის“ ტიტული. და ამის შემდეგ აო-კლარჯეთის ტერიტორია იწოდება როგორც „ქართველთა სამეფოდ“ 24.978 წელი წარმოიქმნა ტაშირ-ძორაკეთის ქართულ-სომხური სამეფო. შირაკის ბაგრატუნთა დინასტიის განშტოება განაგებდა. ე. წ კვირიკიანთა საგავრეულო დედაქალაქი იყო სამშვილდე. ბაგრატ IV-ეს მიერ ამ ტერიტორიის შემოერთების შემდეგ 1065 წელი კვირიკიანელებმა ცენტრი ლორეში გადაიტანეს. 1118 წელს დავით მეფის მიერ სამსვილდის აღების შემდეგ სამეფომ არსებობა შეწყვიტა 25.ქართული ფეოდალური სახელმწიფოების წარმოქმნამ მე-9 საუკუნის დასაწყისიდა საამიროს ტერიტორიის შეზღუდვა გამოიწვია. 26.მე-9 საუკუნის 80- იან წლებიდან თბილისში დამკვიდრდდა ჯაფარიანთა ამირები ამირას ხელისუფლებას ფაქტობრივად გამოეყვნენ (1122 წელის დავით მეფემ გაათავისუფლა თბილისი ამირებისგან) 27.დავით III-მ მოჭრა ფული ასომთავრული წარწერით ( მის დროს აიგო: ბანას, ოშკის, ხახულის, პარხალის ტაძრები) 28.ბაგრატ III-მ გაანადგურა ტბელები, დაიმორჩილა რატი ბაღვაში. 29.1010 წელს ბაფრატ მეფებ დაატყვევა კვირიკე კახთა მეფე ბოჭორმის ციხეში 30.ბაგრატ III-ის დროს აიგო: ხახული, ნიკორწმინდა, ხცსის, ბედია, ბაგრატის ტაძარი ( ქრონიკონი 223 წელი-1003 )

15 31.გიორგი პირვემა ისარგებლა და ტაო დაიკავა (ბასილ მეორეს ბულგარელების წინააღმდეგ იბრძოდა) 32.1032 წელს ლიპარტ ლიპარიტის ძემ და ქართლის ერისთავმა ივანე აბაზას ძემ თბილისიდან გამოიტყეს და შეიპყრეს ამირა ჯაფარი და ბირთვისის ციხე ჩამოართვეს. ლიპარიტის მოწინააღმდეგეთა რჩევით მფემ გაათავისუფლა და თბილისში დაბრუნდა. 33. ამირა ჯაფარი 1045 წელს უმემკვიდრეოდ გარდაიცვალა და ქალაქი „თბილელა ბერებმა“ ე.ი მოქალაქეთა წარმომადგენლებმა ჩაიგდეს ხელში. ბაგრატს გადასცეს გასარები, ასევე ანისიც . 34.1046 წელი სასირეთის ჭალასთან ლიპარიტსა და ბაგრატ IV-ს შორის ბრძოლა გაიმართა მეფე დამარცხდა. ( მეფის მხარეზე ვარიაგები “ ვარანგები“ იბრძოდნენ. 35.ლიარიტი ბიზანტიის იმპერატორის შუამავლობით მესხეთის მმართველი გახდა, მაგრამ მესხებს მობეზრდატ მისი ბრძანებლობა და სულა კალპახელის მეთაურობით შეიპყრეს და მეფეს გადასცეს. მისი ძე ივანე მეფეს შეავედრა , თვითონ კი ბერად აღიკვეცა. და ბიზანტიაში წავიდა. 36. ბაგრატ IV-ს უკავშირდება აბაზასძეტა გვარის დამარცხება. მან აიღო კახეთის ყველა ციხე გარდა: კვეტარსა და ნახჭევნისა. ტიტულატურა მეფე აფხაზთა( დას.საქ ტერიტორია) ქართველთა (ქართლისა და მესხეთის) ჰერთა და კახთა და სომეხთა( ლორე-ტაშირის სამეფო) შაჰან-შა-ანისის მეფის წოდება შარვანშად- შარვანის მფლობელთა ტიტული დარბაზი-უ მაღლესი საერო და სასულიერო ფეოდალტა წარმომადგენლობითი ორგანო სახელმწიფოს მეფე მართავდა „ხელმწიფის კარის“(ცენტრალური დაწესებულების) უმაღლეს მოხელეთა, უხუცეს-ვაზირთა და

III (975-1014)

გიორგი I (1014-1027)

ბაგრატ IV (1027-1072)

გიორგი II (1072-1089)

დავით IV აღმაშენებელი (1089-1125)

დემეტრე I (1125-1155/1156)

დავით V (1155-1156)

გიორგი III (1156-1184)

თამარ მეფე (1184-1213)

16 „საქვეყნოდ გამრიგე“(პროვინციების მმართველი) მოხელეების (ერისთავების) მეშვეობით. მთავრობის მეთაური-მწიგნობართუხუცეს-ჭყონდიდელი ხელმწიფის კარის პირველი ვაზირი(მინისტრი) იყო. -სასამართლოს მეთაურიც იყო მანდატურთუხუცესი-შინაგან საქმეთა უფროსი ამირსპასალარი-სამხედრო საქმის გამგებელი მეჭურჭლეთუხუცესი-საფინანსო საქმეთა გამგებელი მსახურთუხუცესი-მეფისა და მისი ოჯახის მეურნეობის გამგებელი ათაბაგი-ტახტის მემკვიდრეს აღზრდა ევალებოდა ვაზირები ქმნიდნენ ვაზირთა საბჭოს „სავაზიროს“ რომლის უფროსი „ვაზირთა უპირველესი“ მწიგნობართუხუცესი იყო. ერთიანი საქართველოს მეფეები ბაგრატ

გიორგი IV ლაშა (1213-1223)

რუსუდანი (1223-1245)

გიორგი V ბრწყინვალე (1299/1318-1346)

დავით IX (1346-1360)

ბაგრატ V (1360-1393)

გიორგი VII (1393-1407)

კონსტანტინე I (1407-1412)

ალექსანდრე I დიდი (1412-1442)

ვახტანგ IV (1442-1446)

გიორგი VIII (1446-1466)

გიორგი II (ავგიორგი) – 1511–1513

ლევანი – 1520–1574

ალექსანდრე II – 1574–1605

დავით I – 1601–1602

თეიმურაზ I – 1606–1648

დავით ბატონიშვილი

– 1703

მეფეები ალექსანდრე

1476–1511

კახეთის

I –

ერეკლე

მეფე

–

დავით

კონსტანტინე

თ ეიმურაზ II ქართლის მეფე – 1744–1762 ერეკლე II კახეთში – 1744–1762, ქართლ–კახ. – 1762–1798

I ქართლის

1709

II – 1703–1722

II – 1722–1733

18 ქართლ-კახეთის მეფეები  1762 1798 ერეკლე II, თეიმურაზ II-ს ძე 1798 1800 გიორგი XII, ერეკლეს ძე