Is het strafbaar stellen van pesten de oplossing voor dit maatschappelijk probleem?

ARTIKEL | STRAFRECHT

IS HET STRAFBAAR STELLEN VAN PESTEN DE OPLOSSING VOOR DIT MAATSCHAPPELIJK PROBLEEM? IS HET STRAFBAAR STELLEN VAN PESTEN DE AANPAK DIE KAN LEIDEN TOT HET STOPPEN VAN PESTEN? DAT IS DE VRAAG DIE DE NEDERLANDSE KINDEROMBUDSVROUW WIL LATEN ONDERZOEKEN. AANLEIDING HIERVOOR WAREN DE RESULTATEN VAN HET ONDERZOEK NAAR PESTEN DIE BEKEND WERDEN GEMAAKT TIJDENS DE WEEK TEGEN PESTEN.1 IEDER JAAR ORGANISEERT STICHTING SCHOOL EN VEILIGHEID IN SEPTEMBER DE WEEK TEGEN PESTEN OM SCHOLEN TE HELPEN BIJ HUN INSPANNINGEN OM PESTEN TE VOORKOMEN EN TEGEN TE GAAN. DOOR OUMAIMA MKABRI

20

ALIBI MAGAZINE | EDITIE 2 2022

ARTIKEL | STRAFRECHT

In Nederland worden ieder jaar 350.000 kinderen gepest. Dit blijkt uit resultaten van het Nederlands Jeugdinstituut en Jeugdmonitor CBS. De Kinderombudsvrouw, prof. dr. mr. Margrite Kalverboer, liet deze

“In Nederland worden ieder jaar 350.000 kinderen gepest.”

analyse naar pesten uitvoeren. In verschillende interviews begin dit

op de pester maar op de overheid.

PESTEN IN DE STRAFWET

schooljaar heeft de Kinderombuds-

Pestgedrag leidt dus niet tot een

vrouw aangegeven mogelijk te willen onderzoeken of het strafbaar stellen

mogelijkheid om de pester via deze artikelen direct aan te spreken. Een

Pestgedrag zou al strafbaar kunnen zijn indien het valt onder belaging.

van pesten zou kunnen helpen bij het terugdringen hiervan.

artikel in de strafwet zou in dat geval uitkomst kunnen bieden.

SCHOLEN MOETEN ZICH INSPANNEN VOOR SOCIALE VEILIGHEID

PESTEN IN DE SAMENLEVING Volgens de Kinderombudsvrouw

In Nederland zijn er verschillende bepalingen die betrekking hebben op pesten. De Wet Veiligheid op School

is veel van wat nu pesten wordt genoemd eigenlijk al strafbaar gedrag. Het gaat dan volgens haar om

verplicht scholen zich in te spannen voor een sociaal veilig klimaat.

bedreiging, mishandeling en smaad.

Maar je zou bijvoorbeeld ook kunnen

De school moet zijn best doen om pesten tegen te gaan. Dit kan met behulp van pestprotocollen, door het

denken aan uitingen van discriminerende of (seksueel) intimiderende aard. Waarom dan toch een specifie-

trainen van personeel op alertheid voor pestgedrag en door het instellen van een aanspreekpunt binnen de school. Deze zorgplicht blijkt

ke strafbaarstelling voor pesten? De term pesten zorgt volgens Kalverboer voor een bagatellisering van veel handelingen die heel ernstig zijn.

ook uit uitspraken van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Volgens het EHRM rust er een zorgplicht op scholen om zich in te spannen voor het zorgen voor een veilige omgeving. Deze verplichting valt onder artikel 2 EVRM. Artikel 2 EVRM beschermt het recht op leven.

Niet bij alle meldingen in het onderzoek zijn de redenen van het pesten genoemd, maar waar het genoemd is blijken persoonskenmerken zoals genoemd in het artikel 2 van het Verdrag Inzake de Rechten van het Kind de aanleiding. In dat geval is dus artikel 2 IVRK van toepassing.

Dit artikel houdt onder meer in dat de overheid ervoor moet zorgen dat kinderen niet worden gediscrimineerd op basis van bijvoorbeeld huidskleur, geslacht, taal of godsdienst.

De regels in bovenstaande artikelen zijn echter allemaal niet gericht

Eén van de redenen is volgens haar dat we in de samenleving denken dat pesten erbij hoort, waardoor er niet veel aan wordt gedaan. Bij pesten denkt men namelijk vaak aan scholen en kinderen, maar dit gedrag komt natuurlijk ook voor in verschillende sociale machtsverhoudingen tussen volwassenen, bijvoorbeeld op de werkvloer, tussen collega’s onderling of door iemand met een hogere functie. En ook discriminatie, op welke grond dan ook, bewust of onbewust, is niet voorbehouden aan kinderen. Een kwalificatie van pesten wordt in het onderzoek niet gegeven. Dat is gelijk één van de moeilijkheden van het strafbaar stellen van pesten; het is moeilijk af te bakenen wat precies onder pestgedrag valt en wanneer er sprake is van een grap of toch een grens wordt overschreden.

EDITIE 2 2022 | ALIBI MAGAZINE

Belaging staat opgenomen in art.

285b van het Wetboek van Strafrecht. Dit is “het opzettelijk inbreuk maken op eens anders persoonlijke levenssfeer met het oogmerk die ander te dwingen iets te doen, niet te doen of te dulden dan wel vrees aan te jagen.” Volgens de Hoge Raad is het bij belaging van belang om te kijken naar de aard, duur, frequentie en intensiteit van de gedragingen, de omstandigheden waaronder deze gedragingen hebben plaatsgevonden en de invloed van de gedragingen op de persoonlijke levenssfeer en de persoonlijke vrijheid van het slachtoffer. In de meeste gevallen gaat dit

BIO Oumaima Mkabri

Masterstudent Privaatrecht aan de Universiteit van Amsterdam

21

ARTIKEL | STRAFRECHT

22

ALIBI MAGAZINE | EDITIE 2 2022

ARTIKEL | STRAFRECHT

om bedreiging of stalking. Dit zijn gedragingen die al een duidelijke vorm van agressie zijn. Ook moet er sprake zijn van dwang. Pesten is echter vaak een vorm van emotionele mishandeling die minder goed te bewijzen is. Het gedrag is subtieler. De gevolgen van pesten kunnen

“De Wet Veiligheid op School verplicht scholen zich in te spannen voor een sociaal veilig klimaat.”

iemand echter zijn of haar hele leven blijven achtervolgen. Hierbij kan worden gedachtaan een laag zelfbeeld dat leidt tot het hebben van moeite bij het krijgen van een baan, moeite hebben met relaties en in ernstige gevallen zelfmoord. Daarnaast is belaging een klachtdelict.

Er kan alleen tot vervolging over worden gegaan als het slachtoffer aangifte doet. Door de drempel die

zakelijk, anders kunnen de feiten niet worden bewezen. Wat precies valt onder pesten is daarom één van de vragen die nader onderzocht zal worden door de Kinderombudsman.

Als vervolg op de analyse is namelijk een onderzoek gestart onder kinderen die zijn of worden gepest om te bepalen wat de oorzaken, de omvang

en impact zijn van pesten. Of het nu wenselijk is om pesten strafbaar te stellen of niet, het is van belang dat er meer aandacht komt voor de oorzaken en gevolgen van pesten.

Niet alleen op school, maar in de hele samenleving, zodat we met zijn allen kunnen zorgen voor een veilige omgeving voor iedereen.

voor de gepeste kan bestaan om een klacht in te dienen, is het lastiger om op deze manier het grotere pestprobleem aan te pakken. Belaging dekt de lading van pesten daarom niet.

Met de strafbaarstelling van pesten wil de Kinderombudsvrouw dat een duidelijk signaal wordt afgegeven waarmee recht wordt gedaan aan de

1

2

grootte en urgentie van het probleem.

DE ROL VAN DE KINDEROMBUDSMAN Het instituut de Kinderombudsman zorgt er sinds 1 april 2011 voor dat de rechten van kinderen in Nederland door de wetgever, beleidsmakers en uitvoerende professionals gewaarborgd worden. De Kinderombudsvrouw, Margrite Kalverboer, is de vertegenwoordiger van dit instituut.

Daarnaast is zij verbonden aan de Universiteit Groningen als bijzonder hoogleraar ‘Kind, (Ortho)pedagogiek, en Kinderrechten en Vreemdelingenrecht.’ In de analyse naar pesten wordt niet gekwalificeerd welke gedragingen en uitingen onder het pesten vallen. Dit maakt het moeilijk om te bepalen of dit gedrag in de wet kan worden opgenomen. Voor een strafbaarstelling is een duidelijke afbakening van het gedrag nood-

EDITIE 2 2022 | ALIBI MAGAZINE

3

4

5

6

7

30 september 2021, https://www.parool.nl/amsterdam/halsema-pesten-was-niet-de-hoofdreden-voor-zelfmoord-brandweerman~b445d5e6/

E. van der Aa., ‘Kinderombudsvrouw denkt aan strafbaar stellen van pesten,’ AD 24 september

2021, https://www.ad.nl/gezin/kinderombudsvrouw-denkt-aan-strafbaar-stellen-van-pesten~ad76d1080/ De Kinderombudsman, ‘Kinderombudsman begint onderzoek: pestgedrag te vaak niet herkend,’ Kinderombudsman Nieuws 24 september 2021, https://www.dekinderombudsman.nl/nieuws/ kinderombudsman-begint-onderzoek-pestgedrag-te-vaak-niet-herkend Stichting School en Veiligheid, ‘Terugblik Week tegen Pesten 2021,’ september 2021, https:// www.weektegenpesten.com/week-tegen-pesten-2017/ Rijksoverheid, ‘Veilig leren en werking in het onderwijs’, https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/veilig-leren-en-werken-in-het-onderwijs/ veiligheid-op-school, (laatst geraadpleegd op 27 januari 2022) EHRM 10 juli 2012, ECLI:NL:XX:2012:BY0915, m. nt. SD Lindenbergh (Kayak/Turkije) De Kinderombudsman, Analyse opening onderzoek buiten spel - pestervaringen, 24 september 2021, https://www.dekinderombudsman.nl/ publicaties/analyse-opening-onderzoek-buiten-spel-pestervaringen Het Parool, ‘Halsema: pesten was niet de hoofdreden voor zelfmoord brandweerman,’ Het Parool

8

9

10

11

12

13

Y, Hofs, Belastingdienst schuldig aan structurele discriminatie van mensen die toeslagen

ontvingen, De Volkskrant 17 juli 2020, https:// www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/belastingdienst-schuldig-aan-structurele-discriminatie-van-mensen-die-toeslagen-ontvingen~baebefdb/ HR 12 maart 2013, ECLI:NL:HR:2013:BZ3626, NJ 2013/394 L. Koren, ‘Wat is pesten en wat zijn de gevolgen van pesten,’ Onderwijsconsument 7 oktober 2021, ’https://www.onderwijsconsument.nl/wat-is-pesten-en-wat-zijn-de-gevolgen-van-pesten/ E. van der Aa., ‘Kinderombudsvrouw denkt aan strafbaar stellen van pesten,’ AD 24 september 2021, https://www.ad.nl/gezin/kinderombudsvrouw-denkt-aan-strafbaar-stellen-van-pesten~ad76d1080/ Nationale ombudsman, https://www.nationaleombudsman.nl/kinderen RUG, ‘Margrite Kalverboer benoemd tot Officier in de Orde van Oranje Nassau,’ 26 april 2021 ’https://www.rug.nl/news/2021/04/margrite-kalverboer-appointed-officer-in-the-order-of-orange-nassau

23