Aan tafel met Christian Flokstra

INTERVIEW | STRAFRECHT

© Ramon van Flymen

AAN TAFEL MET CHRISTIAN FLOKSTRA

VOOR DEZE EDITIE VAN ALIBI GING IK IN GESPREK MET CHRISTIAN FLOKSTRA. DE 39-JARIGE GEBOREN EN GETOGEN AMSTERDAMMER, ONDER MEER BEKEND VAN HET PASSAGE-PROCES EN HET ROEMRUCHTIGE MARENGO-PROCES, MAAKT DEEL UIT VAN DE NIEUWE GENERATIE TOP-STRAFRECHTADVOCATEN. DAARNAAST IS HIJ VADER EN PARTNER BIJ FICQ & PARTNERS. IN HET INTERESSANTE GESPREK OP HET KANTOOR VAN FICQ & PARTNERS SPRAKEN WE ONDER MEER OVER ZIJN PASSIE VOOR DE STRAFADVOCATUUR, DE KROONGETUIGE EN HET MARENGO-PROCES. DOOR JOACHIM NIEMEIJER

4

ALIBI MAGAZINE | EDITIE 3 2021

INTERVIEW | STRAFRECHT

LATEN WE EENS TERUGGAAN NAAR JE STUDIETIJD; HOE WAS DIT? Na mijn middelbare school ben ik begonnen met de rechtenstudie op de UvA. Ik heb hier twee jaar gezeten, maar door mijn gebrek aan zelfdiscipline toentertijd besloot ik om als nieuwe start, met mijn propedeuse op zak, bij de VU te gaan studeren. Hier heb ik nog 5 jaar gestudeerd.

HEB JE ALTIJD AL AFFINITEIT GEHAD MET HET RECHT? Jazeker. Mijn vader heeft mij op jonge leeftijd een keer meegenomen naar de rechtbank, waar we samen een middagje kantonrechterzittingen hebben bijgewoond. Ik vond dit zo interessant dat ik meteen wist: dit wil ik ook. Ik wilde eerst rechter worden en met die ambitie ben ik ook rechten gaan studeren, maar tijdens de studie kwam ik er al vrij snel achter dat ik advocaat wilde worden. Ik had het idee dat je daarmee creatiever met het recht kon omgaan en dat vond ik leuk om te doen. Het strafrecht was het helemaal voor mij. Civiel recht is ook heel interessant, alleen daarin gaat het uiteindelijk vaak om geld en dat is niet iets wat mij daadwerkelijk interesseert.

HEB JE DAN OOK EEN BEPAALD IDEALISTISCH BEELD VAN HET STRAFRECHT? Zeker, maar dat is niet de enige reden dat ik strafrechtadvocaat wilde worden.

Ik geloof erg in de manier waarop het Nederlandse strafrechtssysteem is ingericht binnen onze democratische rechtsstaat. Ik maak hier graag deel van uit en wil dat systeem ook graag beschermen in mijn functie als advocaat van de verdachte. Dus in die zin ben ik een idealist. Tegelijkertijd is het strafrecht gewoon spannend en ben ik altijd nieuwsgierig geweest naar de donkere kant van de mens. Ik vind het machtig interessant wat voor gekke dingen er soms gebeuren in ons land. Deze elementen komen samen in het beroep

EDITIE 3 2021 | ALIBI MAGAZINE

van strafrechtadvocaat. Daarnaast, hier kwam ik pas later achter, geldt dat veel advocaten die in de bedrijfsjuristerij op de Zuidas terechtkomen vooral de hele dag in een net pak op kantoor bezig zijn met het schrijven van adviezen en andere stukken. Mijn werk is heel anders. Ik schrijf ook stukken, maar ben ook een paar keer per week de hele dag op pad: naar de gevangenis, naar de rechtbank voor een zitting of voor het horen van getuigen. Dat maakt het werk veel dynamischer en voor mij leuker.

NU BEN JE PARTNER BIJ FICQ & PARTNERS; HOE BEN JE EIGENLIJK BIJ DIT KANTOOR TERECHTGEKOMEN? In het laatste jaar van mijn studietijd heb ik 2 maanden stage gelopen bij het kantoor. Toen ik was afgestudeerd heb ik een jaar lesgegeven op de VU, maar eigenlijk altijd contact gehouden met de partners van het kantoor. Daarna heb ik 5 jaar gewerkt bij Cleerdin & Hamer en daar een heel goede opleiding genoten, maar ik was erg ambitieus en wilde sneller doordringen naar de grotere strafzaken. Omdat Ficq & Partners een relatief klein kantoor is dat veel grote zaken behandelt bleef het voor mij altijd een interessant kantoor. Na vijf jaar was ik klaar voor die stap. Toen heb ik gebeld of ik aan de slag kon bij Ficq & Partners, en nu zit ik hier.

HOE BEN JE ZO SNEL P ARTNER GEWORDEN? Ik was natuurlijk al een tijdje advocaat toen ik hier kwam en ik heb altijd hard en zo goed mogelijk gewerkt. Daarnaast is het in een klein kantoor minstens zo belangrijk dat het klikt tussen de kantoorgenoten op professioneel vlak, maar ook op persoonlijk vlak. Met mijn mede-partners en huidige kantoorgenoten heb ik dat altijd gehad. We delen onze passie voor het vak, voor het strafrecht en het belang van de advocaat daarin en onze passie voor hoe je een goede verdediging voert. Vervolgens

kun je elkaar hierin ook aanvullen.

Daarnaast zijn we heel open naar elkaar en soms is het echt wel hard tegen hard, maar daarmee voorkomen we dat er onderhuidse irritaties zijn of dat er geheimen zijn onder elkaar. Bovendien zijn wij best wel een hoge boom in het strafrecht en vangen daardoor best wel wat wind. Dit maakt je als kantoor ook weer sterker en hechter, want je hebt elkaar nodig om hetgeen te kunnen doen wat wij doen. Anders word je simpelweg vermorzeld. Het is daarom van groot belang dat de partners een steady blok vormen. Alleen zou ik dit niet kunnen.

HET KANTOOR KRIJGT REGELMATIG DE NAAM ‘LIQUIDATIEKANTOOR’, ‘ADVOCATEN VAN DE DUIVEL’: WAT DOET DAT MET JULLIE? De term ‘liquidatiekantoor’ is in de media bedacht en wij hebben dat eerst altijd een beetje omarmt als een geuzennaam. Maar in de huidige tijd ben ik daar geen voorstander meer van.

Belangrijk daarbij is dat het sowieso niet conform de realiteit is. Er zijn ook veel andere type strafzaken die wij aannemen en die wij met hart en ziel aanpakken. Daarnaast werkt in de huidige tijd de term ‘liquidatiekantoor’ ook tegen je in de beeldvorming en zorgt het ervoor dat je teveel wordt vereenzelvigt met je cliënten, met alle gevolgen van dien. Dat we soms kritiek ontvangen vind ik niet erg, vooral omdat wij zelf ook de aanval

BIO Joachim Niemeijer Bachelorstudent Rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van Amsterdam

5

INTERVIEW | STRAFRECHT

kunnen kiezen. Om er een VU-term in te gooien: ‘Wie zonder zonde is werpe de eerste steen‘. Maar de huidige tijd is zo overspannen met zulke grote belangen, een op hol geslagen overheid en media die elkaar constant proberen af te troeven, dat ik me soms met randzaken bezig moet gaan houden waarvoor ik eigenlijk geen advocaat ben geworden.

Zo’n term draagt daaraan bij. Het is een veranderende tijd. Je kunt 2006 nou eenmaal niet meer vergelijken met hoe het nu is, ook niet in hoe je als advocaat opereert.

IN 2017 IS ER DE 4-DELIGE DOCUMENTAIRE ‘DE VERDEDIGING’ VAN JULLIE KANTOOR UITGEBRACHT. TIJDENS DE OPNAMES WERKTE JE SAMEN MET COLLEGA EN PARTNER NICO MEIJERING AAN DE VERDEDIGING VAN DINO SOEREL IN HET PASSAGE-PROCES. IN HET MARENGO-PROCES STAAN JULLIE SAMEN VERDACHTE MOHAMED R. BIJ. VANWAAR JULLIE GOEDE TEAMWORK? Het is eigenlijk bij toeval ontstaan, maar we liggen elkaar heel goed. We begrijpen elkaar goed en vullen elkaar goed aan. In het begin stond ik echt in zijn schaduw, maar je komt natuurlijk steeds verder.

Dat werkt gewoon heel goed. Ik durf wel te zeggen dat wij tweeën in dit soort zaken bovengemiddeld goed zijn. Daarom was in het grote Marengo-proces het team alweer snel gesmeed.

WAAR LIGGEN JULLIE KWALITEITEN ALS ADVOCAAT? Ik kan goed zien waar in het dossier het probleem zit en waar de kansen liggen.

Een analyse maken, probleempunten pakken en snel zien waar een muur staat en waar een kiertje is om doorheen te kunnen zijn vooral mijn kwaliteiten.

Nico is heel creatief in hoe hij zijn zaken aanpakt en is enorm vasthoudend en gedisciplineerd om niets aan het toeval over te laten. Omdat we allebei het accent misschien iets anders hebben sluit het heel goed op elkaar aan. Ik heb

6

bijvoorbeeld van hem geleerd om getuigen te horen. En nu horen we bijvoorbeeld ook samen de kroongetuige. Het is niet perse ‘good cop, bad cop’, maar we zouden zo bij de politie kunnen, haha.

JULLIE HEBBEN OOK SAMEN DINO SOEREL VERDEDIGD IN HET PASSAGEPROCES, DIE GEHEEL TEGEN JULLIE VERWACHTING IN TOT LEVENSLANG WERD VEROORDEELD. HEEFT DAT JE VERTROUWEN IN HET RECHTSSYSTEEM GESCHAAD? Ja. Niet in het rechtssysteem als geheel, maar wat het wel heeft laten zien voor mij, is dat in dit soort zaken waarin de belangen zo groot zijn en de overheidspower zo groot is, de kwaliteit van de waarheidsvinding daaronder gaat lijden. Het is zeker niet in elke zaak zo, maar laten we het zo zeggen; ik vind nog steeds dat Soerel veroordeeld is op basis van bewijs waarvoor hij niet veroordeeld had mogen worden. Het is inhoudelijk gewoon slechte kwaliteit bewijs. Als ik terugdenk aan dat arrest krijg ik nog steeds een knoop in mijn maag. A jn, is mijn vertrouwen aangetast: ja, maar niet in algemene zin.

IN DE DOCUMENTAIRE VERTELDE JE DAT JE DACHT NOOIT MEER ZO’N GROTE ZAAK TE DOEN, MAAR NU TOCH HET BERUCHTE MARENGO-PROCES. KUN JE KORT UITLEGGEN WAT HET MARENGO-PROCES INHOUDT EN WAT JOUW ROL BINNEN DIT PROCES IS? Het Marengo-proces gaat over de vervolging van een vermeende criminele organisatie die onder leiding zou staan van Ridouan T. Hierin staan 17 deelnemers terecht voor eventuele deelname aan de criminele organisatie en deelname en/of betrokkenheid bij een of meer liquidaties en pogingen of voorbereidingen daartoe. Binnen dit proces is er een kroongetuige, Nabil B., die in het verleden ook mogelijk deel uitmaakte van de vermeende criminele organisatie. Hij legt belastende verklaringen af

over onder meer de verdachten en de vermeende criminele organisatie. Mijn rol binnen dit proces is dat ik meerdere cliënten bijsta. Ik begon met mijn eigen cliënt die ik al had, die wordt verweten een kleine rol te vervullen binnen die criminele organisatie. Daarnaast stonden Nico en ik samen Saïd R. bij, maar die verdediging hebben wij inmiddels neergelegd. De voornaamste reden was dat we geen effectieve verdediging konden voeren. Hij zit vast in Colombia, had geen toegang tot zijn dossier en kon niet vertrouwelijk met ons spreken.

Dat kun je ook geen effectieve verdediging voeren. Nu ondersteun ik Nico in de verdediging van de broer van Saïd R: Mohamed R. Hij wordt verdacht van deelname aan de vermeende criminele organisatie en betrokkenheid bij een tweetal moorden.

IN HET MARENGO-PROCES WORDT, NET ALS IN HET PASSAGE-PROCES, GEBRUIK GEMAAKT VAN EEN KROONGETUIGE: NABIL B. JULLIE HEBBEN ALS KANTOOR EEN DUIDELIJKE MENING ALS HET GAAT OM HET INZETTEN VAN KROONGETUIGEN. WAT IS DEZE MENING EN WAAR KOMT DIE MENING VANDAAN? Het is goed om hier duidelijk over te zijn. Principieel zijn wij tegen de inzet van kroongetuigen in het strafproces omdat de verklaringen worden afgelegd vanwege een tegenprestatie. Daardoor wordt de integriteit van dat bewijs direct geschaad, terwijl het juist als belangrijkste bewijsmiddel wordt ingezet.

Bovendien leidt de inzet van kroongetuigen tot allerlei praktische bezwaren, zoals je dat nu ook ziet bij de kroongetuige in het Marengo-proces.

Zoals mijn collega Nico Meijering altijd zegt: je sluit een pact met de duivel.

Daarmee bedoelen we dat de inzet van kroongetuigen in zaken zoals Marengo ertoe leidt dat de hele criminele dynamiek van buiten direct de rechtszaal in wordt getrokken. Ik vind dat het OM dat

ALIBI MAGAZINE | EDITIE 3 2021

INTERVIEW | STRAFRECHT

niet zou moeten doen. Er wordt vaak verwezen naar de Italiaanse kroongetuigenregeling waarin de kroongetuige een ‘pentiti’ ofwel spijtoptant wordt genoemd. Laatste is jargon voor iemand die spijt heeft van zijn keuzes en die door middel van het helpen van justitie strafvermindering wil krijgen. Maar de kroongetuige blijkt vaak helemaal geen spijtoptant. Het is in de regel gewoon een crimineel die het worden van kroongetuige ziet als een criminele strategie als hij in het nauw komt. Dan is er geen sprake van een spijtoptant, maar gewoon een crimineel die gebruik maakt van een mogelijkheid om de gevolgen van zijn criminele handelen niet te hoeven ondergaan. Wat je daarnaast in Marengo ziet is dat de zaak te complex is. De onderliggende feiten en dynamieken zijn de overheid niet helder en dat brengt onder andere te grote veiligheidsrisico’s met zich. Daarnaast is sprake van een kroongetuige die het strafproces misbruikt om andere belangen te dienen dan de waarheidsvinding.

Het is echter een feit dat er een kroongetuigenregeling is. Het heeft geen zin om dat te negeren. Toch wijs ik er vooral op dat men veel meer bewust moet zijn in welke situaties je het wel kunt inzetten en in welke situaties je dat juist niet moet doen. Ik ben niet per se blind voor de waarde die een kroongetuigenregeling kan hebben, maar het OM lijkt blind te zijn voor mogelijke charlatans die er gebruik van maken.

IS DIT OOK DE REDEN WAAROM JULLIE KANTOOR GEEN KROONGETUIGEN BIJSTAAT? Ja. Bij ons hoef je niet aan te komen.

Prima als je kroongetuige wil worden, maar dan moet je echt even een deurtje verder aankloppen. We willen ook niet verzeild raken in iets waar we niet in willen zitten. Dit is mede ter bescherming van onszelf, maar ook ter bescherming van anderen.

EDITIE 3 2021 | ALIBI MAGAZINE

18 SEPTEMBER 2019: EEN ZWARTE DAG, NIET ALLEEN IN DE WERELD VAN HET RECHT, MAAR VOOR HEEL NEDERLAND. DERK WIERSUM, ADVOCAAT VAN KROONGETUIGE NABIL B, WORDT DICHT BIJ ZIJN HUIS IN BUITENVELDERT DOODGESCHOTEN. HOE IS DIE DAG VOOR JOU GEGAAN? Ik reed er toevallig langs toen ik mijn dochter naar school bracht. Toen ik haar had afgezet werd langzaam het nieuws duidelijk. Verschrikkelijk. Die dag zelf is het pure verbijstering. Ik kende hem zakelijk best wel goed, omdat hij ook een Amsterdamse strafrechtadvocaat was en je elkaar in de omgeving best wel veel ziet. Ik was geschokt. Bizar. En dat is dag één, en dan moet de rest nog komen.

WAT ZEGT DIT OVER HET HUIDIGE STRAFPROCES EN DE TOEKOMST DAARVAN? Ik vind het moeilijk en nog te vroeg om te beschouwen wat de gevolgen op lange termijn zijn voor Marengo en het strafproces als geheel. Op korte termijn was het snel zichtbaar: stress, spanning, beveiliging van rechters en o cieren.

Op het moment dat zoiets gebeurt word je in je persoonlijke leven geraakt door je professie en dat maakt het er allemaal niet leuker op. Ik ben zelf niet per se bang dat het veel vaker gaat gebeuren, maar het geeft wel een bepaalde mate van ‘verharding’ weer waarin mensen bereid zijn om zulke beslissingen te nemen, los van wie die beslissing daadwerkelijk genomen heeft. De tijd dat de strafzaak, rechters, o cieren en advocaten op een onschendbaar eiland stonden zijn we echt voorbij. Als de moord op Wiersum in direct verband staat met Marengo dan laat dat zien welke criminele dynamieken de rechtszaal binnen komen bij de inzet van een kroongetuige in een zaak als Marengo.

Beeldvorming speelt daarin ook een rol.

Ook wij als advocaten zijn ons nog meer bewust van het feit dat wat je zegt in de rechtszaal ook invloed kan hebben

op wat er buiten gebeurt. Eerst hadden we daar maling aan, maar de beeldvorming is te krachtig geworden en het gaat je raken. Dat is ook bij ons gebeurd en dat is moeilijk om te accepteren.

Dit betekent echter niet dat we onszelf censureren, je moet alleen wel twee keer nadenken over wat je zegt, tegen wie je het zegt en wanneer je het zegt.

IN HET MARENGO-PROCES STAAN DE MEDIA HEEL DICHT OP DE ZAAK. HEEFT DIT INVLOED OP DE ZAAK? Dat kan, maar dat hoeft niet. Als het een verslag is over de zaak is dan heeft het weinig invloed. Echter, wanneer bepaalde media vergaande duidingen willen gaan geven of invloed willen uitoefenen op de zaak, wordt het anders. Als de media zich inhoudelijk met de zaak gaan bemoeien wordt het als het ware onderdeel van het proces.

In sommige gevallen wordt de media daardoor ook een extra element waarmee je moet dealen in de verdediging.

Daarnaast is het Marengo-proces ook gewoon entertainment geworden en op het moment dat het entertainment wordt kan ik er niet zoveel mee. Ik kijk niet naar de commerciële series over de zaak, want dat heeft voor mij niet veel te maken met journalistiek. Het heeft ook geen zin om je daarop te concentreren.

Je kunt ook niet meer overal op reageren. Behalve als men echt te ver gaat.

Dan zullen we altijd namens de cliënten optreden.

TOT SLOT, WAT ZOU JE TEGEN RECHTENSTUDENTEN WILLEN ZEGGEN DIE DE STRAFRECHTADVOCATUUR IN WILLEN? Doe het niet voor je CV. Doe het alleen als je echt passie voor het vak voelt en passie hebt voor het verdedigen van je cliënt en om de rechten van de verdachte te beschermen. n als je o cier of rechter wil worden; ga twee jaar stage lopen op een advocatenkantoor voordat je aan de slag gaat als o cier of rechter.

7