M&A Magazine 02 2018

ACHTER DE SCHERMEN: VERKOOP VAN DUURZAME NEWMOTION AAN SHELL DE OPKOMST EN ONDERGANG VAN NEDERLANDSE DEALMAKERS

HEINEKENIZING NA IEDERE OVERNAME

MARC KOSTER, EXECUTIVE DIRECTOR GLOBAL BUSINESS DEVELOPMENT HEINEKEN

VOOR BEDRIJVEN EN PROFESSIONALS IN M&A, CORPORATE FINANCE & PRIVATE EQUITY IN DE BENELUX Q2 2018

SAVE THE DATE 2018 ONTMOET PROFESSIONALS IN M&A, CORPORATE FINANCE EN PRIVATE EQUITY

10 oktober Executive Day | The Duke Nistelrode

21 november Private Equity Forum | Amsterdam

1 november Young M&A Forum | Stopera Amsterdam

13 december M&A Awards | Beurs van Berlage Amsterdam

Voor het gehele overzicht gaat u naar MenA.nl/events

MEER KENNIS, DEALS EN GROEI IN DE M&A COMMUNITY WORD OOK LID VAN DE M&A COMMUNITY. PROFITEER VAN VELE PRIVILEGES:

• Dealsourcing tijdens M&A Fora • Topnotch kennis tijdens M&A Masterclasses • Bezoek kosteloos het Private Equity Summit** • Vind alle top-notch specialisten en bedrijven in de Top 1000 Dealmakers • Onbeperkt toegang tot M&A Insight, M&A Database & League tables • Profiel in Top 1000 Dealmakers naar 2.500 CFO's en M&A Directors • Blijf op de hoogte met de MenA.nl Nieuwsbrief • Inside & achtergrond in M&A Magazine

Meld u vandaag nog aan via MenA.nl*

* Het M&A Community Full Membership is voorbehouden aan professionals werkzaam in M&A, corporate finance en private equity **Voor Full Members van de partners van de M&A Community is een gelimiteerd aantal kaarten beschikbaar

Inhoud

14 Heinekenizing Heineken en overnames; een successtory pur sang. Zestig overnames rondde Marc Koster als executive director global business development aan het M&A-roer met succes af. Waarde: 26 miljard euro.

32 Duurzaamheid als winnend model

4 | MenA.nl

“Gelukkig groeit het bewustzijn om ons heen" Barbara Glaser, Egeria

"Je kunt onder impact investment een goede business case leggen" Jurrien Appers, Triodos Organic Growth Fund

"We kunnen op die energietransitie springen, waarom doen we dat niet?

Rene Savelsberg, Set Ventures

“Vroeger was het: of je gaat voor rendement, of je doet iets goeds” Maarten Meijnen, Convent Capital

Pannekoek voorbij Burggraaf Ranglijst van advocaten, op basis van het aantal deals, cumulatief vanaf ultimo 2012 2013 2014 2015 2016

20 M&A Insight

I

II

III

IV

I

II

III

IV

I

II

III

IV

I

II

III

De top 10 eind 2017 2017 IV

I

II

III

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

De opkomst en ondergang van Nederlandse dealmakers in zes infographics.

IV

Onno Boerstra (Van Doorne) 6 Colofon Harmen Holtrop (Loyens & Loeff) Michiel Pannekoek (Houthoff)

Jan Louis Burggraaf (Allen & Overy) Jan Paul van der Hoek (Houthoff) Luc Habets (Lexence) Matthijs Ingen Housz (INGEN HOUSZ) Dennis de Breij (deBreij) Annelies van der Pauw (Allen & Overy) Karine Kodde (Allen & Overy)

7 Redactioneel

8 M&A-peleton stukgeslagen

15

10 Via wijze lessen naar Matthijs Ingen Housz de bar Michiel Pannekoek

12 Machocultuur vernietigt waarde Jan Louis Burggraaf

29 Is 'mijn tent' echt top?

32 34

26 Internationale deals

De Nederlandse handelsgeest krijg je niet klein. Dat zegt de Amerikaanse dealmaker Matthew Gooch van zakenbank William Blair.

67

74

Overnames en fusies veranderen in Europa.

Hoe kunt u daarop inspelen?

38 Aartsrivalen?

Overname van New Motion door Shell

43 Reputatie 51 Community-column

55

60

30 Europese deals

44 Zoektocht naar aandelhouderswaarde

Wie economische dilemma's wil oplossen, moet onbevooroordeeld kijken naar de bedrijfscultuur. Advies van cultuurgoeroe Fons Trompenaars.

48 Maximale winst ‌met eigen draai

48 Flinke opmars

Het aantal investeerders dat Europa intrekt stijgt

64 League tables 70 Movers en shakers

58 Levert Monster Randstad genoeg op

CFO Robert Jan van de Kraats legt de waarde van de overname uit.

MenA.nl | 5

Colofon

De M&A Community brengt professionals in M&A, Corporate Finance en Private Equity bij elkaar middels live events, het M&A Magazine en de website MenA.nl met nieuws en een M&A database. M&A Magazine informeert over actuele ontwikkelingen op het gebied van fusies, overnames, participaties, investeringen en financiĂŤle bedrijfsinformatie.

Redactie M&A / MenA.nl Nicky de Beer, Freuke Diepenbrock, Jeppe Kleyngeld, Willem van Oosten, Charles Sanders, Tim Vogels en Dirk-Jan Zom

Fotografie Arthur van Megen, Geert Snoeijer, Paul Tolenaar en Ton Zonneveld

Algemeen Hoofdredacteur Marjan Bleeker (mbleeker@alexvangroningen.nl) Tel. 06 11584926

Uitgever Alex van Groningen BV (info@alexvangroningen.nl) Burgemeester Haspelslaan 63 1181 NB Amstelveen Tel. 020 57 88 900 Fax 020 63 91 025

Marketing Paul van Beckum (pvanbeckum@alexvangroningen.nl) Tel. 020 57 88 919

M&A Community Manager Ezri Joy Blaauw (eblaauw@alexvangroningen.nl) Tel. 020 5788909 Mobiel. 06 46384782

Lidmaatschap M&A Community De mooiste deals worden gesloten met de juiste kennis en de beste contacten. De top van de M&A-professionals in Nederland is daarom aangesloten bij de M&A Community. Wilt u daar ook bij horen? Meld u aan op MenA.nl

Drukker Bal Media, Schiedam

Vormgeving Peter Groot Š Alex van Groningen BV Amstelveen 2017 Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet toegestaan om integraal artikelen over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen in welke vorm dan ook. Nota bene: geen toestemming is nodig om de titel en inleiding van artikelen over te nemen op (eigen) websites, mits met bronvermelding.

Wet bescherming persoonsgegevens: de abonneegegevens zijn opgenomen in een database van Alex van Groningen B.V. Deze is aangemeld bij het College Bescherming Persoonsgegevens. Wij gebruiken deze gegevens om u op de hoogte te houden van aanbiedingen. Indien u hier bezwaar tegen heeft, maakt u dit kenbaar door een bericht te zenden naar info@alexvangroningen.nl.

Aanlevering van Artikelen Inzending van een artikel naar de redactie ter publicatie houdt in dat de auteur akkoord gaat met de volgende voorwaarden ter plaatsing: - de auteur heeft het volledige auteursrecht op het artikel; - het artikel is niet eerder, in welke taal dan ook, gepubliceerd; - met publicatie wordt geen geheimhouding geschonden; - de auteur zal niet zonder schriftelijke toestemming van de uitgever het artikel elders publiceren; - de auteur verleent de uitgever het gebruiksrecht op het artikel om dit in al haar media te (her)publiceren in print, online of in welke vorm dan ook en waar gewenst eventueel aan te kunnen passen.

6 | MenA.nl

Redactioneel

WAAR BLIJVEN DE GROTE DEALS? Nog slechts drie miljardendeals waren aangemeld in onze M&A Database – hét overzicht van Nederlandse fusies en overnames – begin juni (bij het ter perse gaan van dit nummer).

In maart verkocht AkzoNobel de divisie Specialty Chemicals voor 10,1 miljard euro en Shell cashte 2,8 miljard voor een aandeel in Canadian Natural Resources. Verder werd de overname van Ammeraal Beltech door Partners Group voor naar schatting meer dan één miljard euro bekendgemaakt. De overname van HEMA zou nipt één miljard opleveren, maar liep stuk op onderhandelingen tussen Core Equity en franchisenemers.

Drie miljardendeals in het jaar tot dusver is ongelooflijk weinig. Vorig jaar hadden 18 Nederlandse deals een waarde van meer dan een miljard euro, in 2016 een gepaste 16 deals en in 2015 maar liefst 22 deals.

Wordt 2018 toch niet het topjaar dat is voorspeld? Hopelijk kunt u het me laten weten (m.bleeker@alexvangroningen.nl), want een kleine rondgang van collega Willem van Oosten wijst tot dusver vooral op ongeloof in de markt.

Zo zegt Bastiaan Vaandrager van Rothschild dat hij geen teruggang ziet in de markt. “Wij zijn drukker dan ooit!’ Zijn artikel staat op MenA.nl.

Toch blijkt ook het aantal deals en de totale dealwaarde in de eerste vijf maanden achter te blijven (pagina 64). Zou er nog iets veranderen aan de cijfers? Begin juli kunt u op MenA.nl en in Het Financieele Dagblad lezen wat de stand van zaken is van het eerste half jaar. Denkt u voor eind juni aan het aanmelden van al uw deals op MenA.nl/deals?

Als het aan Marc Koster ligt, komt het helemaal goed in 2018. Hij rijgt overname aan overname bij Heineken. 60 deed hij er tot dusver in zijn carrière.

MenA-redacteur Charles Sanders vroeg of de executive director global business development nog werkt aan een overname ergens in een buitenland? “Eéntje maar”, kaatst hij de vraag lachend terug. “Eén, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven…. Het voorbereiden van M&A-deals in Azië, ZuidAmerika, Europa, Afrika, het Midden-Oosten. Ons team werkt er tegelijkertijd aan, 24/7.” Lees het hele interview vanaf pagina 14.

MARJAN BLEEKER HOOFDREDACTEUR MBLEEKER@ALEXVANGRONINGEN.NL

MenA.nl | 7

Community

Aan de pasta met o.a. Lex Oosterling (DLA Piper), Dennis de Breij (DeBreij) Het peloton rondom Sven Nys

Jos van Loon (ABN E&S) en Didier Boumans (Rabobank LF)

M&A-PELOTON STUKGESLAGEN TEKST WILLEM VAN OOSTEN BEELD GEERT SNOEIJER Het M&A-peloton aangevoerd door wereldkampioen veldrijden Sven Nys bedwong de Amerongse Berg met veel bravoure, maar liep leeg op de Lekdijk.

Vrijdag 18 mei verruilde de M&A Community maatpak voor wielren-tricot voor het eerste M&A Criterium.

De koers ging van start bij sportvereniging Kampong in Utrecht. De enkele dealmakers die dachten dat het een gezapig fietstochtje zou worden met tijd voor een praatje werden snel uit hun droom geholpen. “De groep viel

Leo Verhoeff vaak uit elkaar (Simmons & en er werd echt hard gereden”, Simmons)zegt Dennis de Breij van deBreij Advocaten. Hij was, als voorzitter van hockeyvereniging Kampong, gastheer van het criterium. “M&A-ers hebben een sterk competitieve aard”, constateerde Nick Vermeulen van Yuno Advisors achteraf. Deze strijdlustige aard van de M&A-er liet zich snel gelden. De stukken vlogen er vanaf. Twee renners van Atlas Tax Lawyers namen een verkeerde afslag, de kopman van Rabo voerde het tempo op en de ploeg

"Omdat ik me heb kunnen beheersen was ik de winnaar" 8 | MenA.nl

van Sincerius werd opgesplitst in koplopers en hekkensluiters. Of, zoals Joost Siemensma het treffend formuleerde: “We controleerden de koers van kop tot staart.”

LEEG OP DE LEKDIJK Zoals verwacht sloeg de beklimming van de Amerongse Berg een groot gat in het peloton, waarna Nys, die zich regelmatig terug liet zakken om de groep bij elkaar te houden, de hekkensluiters los moest laten.

De zwaarste beproeving kwam onverwacht. De bossen werden verlaten met de Ruiterberg als uitsmijter. Veel renners hadden hun laatste reserves ingezet voor deze laatste beklimming, maar na de afdaling gingen ze vol in de wind de Lekdijk op. “Dat was zwaar. Na de Ruiterberg was alle energie op en

Rechts Sander Blijham (Sincerius)

kreeg ik de hamer”, reflecteert Sander Blijham van Sincerius. Hier betaalde een goede scheerbeurt zich uit, want je moet niet tegen de wind in fietsen "met tabak op de benen", aldus Max Mayer van DLA Piper. Met veel pijn en mueslirepen kwamen ze uiteindelijk heelhuids de finish over. Een dealmaker moest de strijd staken wegens kramp, maar is netjes opgevangen door de volg-Skoda van de M&A-community.

Weer terug bij Kampong stortten de moegestreden dealmakers zich op een vol bord pasta en een welverdiend glas bier. Sven Nys was onder de indruk van de prestaties van de dealmakers. “Jullie fietsen heel goed en hielden een mooi tempo aan. Het was ook een route waar je je goed kon uitleven, met mooie fietspaden.” Op één aspect vond Nys dat de dealmakers een beetje overdreven. “Jullie spreken met grote passie over die ene heuvel die jullie een berg noemen.” Daar liet hij het bij, want voor de gelauwerde wielrenner, veldrijder en mountainbiker is respect een van de belangrijkste

bouwstenen voor een professionele carrière.

JUF MARJA EN DE BMX Na de pasta nam Nys de wielrenners mee in een verhaal over zijn loopbaan.

Voor hem zijn respect, structuur en visie de bouwstenen voor een goede loopbaan en een goed leven. En met goed bedoelt hij niet comfortabel.

“Een makkelijk leven is nooit boeiend”, aldus Nys. Daarom blijft hij altijd de uitdaging opzoeken. Dat begon al op de basisschool. “Ik was helemaal niet goed op school en durfde niet voor publiek te praten. Maar in mijn vierde leerjaar vroeg juf Marja mij om mijn kunsten op mijn BMX-fietsje te vertonen voor een feest, en om erover te vertellen. Ik vond dat nog steeds spannend, maar omdat het over een onderwerp ging dat ik leuk vond, ging het goed. Van die les heb ik de rest van mijn leven profijt gehad.”

MET BIER OVERGOTEN Het belang van respect kwam sterk

naar voren tijdens een zware veldrijcross in Loenhout. Acht rondes lang werd hij door dezelfde persoon uit het publiek overgoten met bier. Nys, voor het oog van de televisiecamera, stapt van zijn fiets af in de modder, loopt naar de biergooier en vraagt hem “waarom doe je dat nou eigenlijk?”

De jongen is stomverbaasd, mompelt dat hij het ook niet weet en biedt zijn excuses aan. Nys is dankbaar voor het moment. “Had ik me laten gaan, dan was ik de verliezer, maar omdat ik me heb kunnen beheersen was ik de winnaar en heeft die jongen wat geleerd.”

Een mooie tip om mee te nemen voor aan de onderhandelingstafel bij uw volgende M&A-deal? n

M&A COMMUNITY Bezoek ook een bijeenkomst: - Het Young M&A Forum op 1 november bij de Stopera, Amsterdam - Private Equity Forum op 21 november bij KMPG, Utrecht Kijk op mena.nl/events

MenA.nl | 9

Community

Comedian Alex Ploeg

VIA WIJZE LEVENSLESSEN DREMPELLOOS NAAR DE BAR TEKST TIM JANSEN BEELD GEERT SNOEIJER Young M&A-voorzitter Kevin Beukeveld en communitymanager Ezri Blaauw filosofeerden enkele maanden geleden over het opzetten van een Young M&A Community.

Beukeveld had het gevoel dat hier wel animo voor was.

Hij bleek, hoe kan het anders als M&A’er, de markt goed aan te voelen. Ruim 120 jonge M&A’ers hadden de weg gevonden naar het kantoor van Lexence voor het kick-off-evenement dat volgens gastheer Beukeveld in het teken stond van drempelloos netwerken tussen disciplines.

Om dit te vergemakkelijken was er een spraakwaterverstrekker in de vorm van een gin-en-tonic-bar ingehuurd. Maar die zou niet worden geopend voordat de aanwezigen

10 | MenA.nl

waren getrakteerd op een optreden van cabaretier Alex Ploeg en de levenslessen van Theo van Duivenbode. Laatstgenoemde trok als oud-voetballer en voormalig RvC-lid van recordkampioen Ajax parallellen tussen het bedrijfsleven en de voetballerij.

De zeventiger beperkte zich niet alleen hiertoe. Van Duivenbode gaf en passant tips om een level playing field te creëren in het Europese voetbal (maximaal drie buitenlanders opstellen, geen spelers onder de 18 naar het buitenland) en fungeerde als grabbelton van vrolijke voetbalverhalen. Zo memoreerde hij aan zijn overstap van Ajax naar aartsvijand Feyenoord. Bij Ajax was er een goed geoutilleerde medische

afdeling. Toen hij zijn Rotterdamse ploegmaat Theo Laseroms (beter bekend als De Tank) vroeg naar de kwaliteiten van de medische afdeling bij de club uit de havenstad kreeg hij een helder antwoord. “We hebben hier een dokter die alleen de dood kan constateren als je kop ernaast ligt.”

STUK LASTIGER Aangezien voetballers in de jaren zeventig met hun sport niet eens genoeg geld verdienden om hun hele lijf onder te tatoeëren was Van Duivenbode genoodzaakt om na zijn sportieve carrière een transfer te maken naar het bedrijfsleven.

Hij werkte onder meer voor diverse verzekeringsmaatschappijen en had

Oud-voetballer en vml. RvC-lid Ajax Theo van Duivenbode

Kevin Beukeveld, voorzitter Young M&A / advocaat Lexence

bestuurlijke functies in de voetbalwereld. Volgens de oud-voetballer is het besturen van een voetbalclub een stuk lastiger dan het aansturen van een ‘gewoon bedrijf’. “Uiteraard heb je in beide gevallen een RvC, een ondernemingsraad en breng je cijfers naar buiten. Maar bij Ajax moet je altijd kampioen worden.” En als degradant kamp je niet alleen met boze fans, maar moet je vanwege de hevig teruglopende begroting een hoop medewerkers ineens de laan uitsturen.”

Een ander belangrijk verschil is volgens de zelfbenoemde rationalist het opportunisme dat de boventoon voert in het voetbal. “Bij bedrijven heb je strategische plannen en wordt 80 procent binnenskamers gehouden. Bij grote clubs ligt alles op straat zodra je deur dichttrekt”, aldus de voetbalnestor.

Wel ziet hij overeenkomsten in de omgang met teamgeest en leiderschap. Zo liet Ajax in de jaren 70 van de vorige eeuw de selectie stemmen over het aanvoerderschap van Cruijff. Neerlands grootste voetbal-

ler ooit werd het aanvoerderschap afgenomen en vertrok daarop naar Barcelona. Ajax bleef vervolgens enkele jaren zonder prijs. “Slecht leiderschap van de club”, oordeelt Van Duivenbode. In het bedrijfsleven zag hij een soortgelijk iets bij een grote multinational. Daar kon de CEO van de Nederlandse tak goed functioneren dankzij de ondersteuning van zijn vakkundige CFO. Voor de uitmuntende prestaties werd de charismatische CEO bevorderd tot hoofd van de Aziatische afdeling, de CEO werd gepromoot tot CFO. Dat werkte niet. “De CFO was een goede tweede man. Net zoals Cruijff enerzijds medespelers beter maakte en anderzijds tien anderen nodig had om te excelleren.”

LICHTHEID Na deze wijze lessen kwam cabaretier, of clowntje zoals hij zelf placht te zeggen, Alex Ploeg, wat lichtheid brengen. Hij verhaalde over zijn familie (een broer bij De Brauw en één bij Loyens) en het familie-kerstdiner waar een ieder zijn hoogtepunt van het jaar moest opdissen. Waar zijn

broers pochten met grote levensgebeurtenissen (geboorte eerste kind, nieuwe baan) wist Alex zeker dat hij het beter had getroffen met zijn skip-intro-knop van Netflix (“scheelt veel tijd, nu nog eentje voor meisjes in de kroeg”). De rest van de grappen skippen we ook, want een grap uitleggen in schrift is zoiets als een carpoolstrook. Goedbedoeld, maar het werkt niet.

Tot elf uur ’s avonds werd er druk genetwerkt en gedronken, waarna de deelnemers zich naar de stad begaven. n

YOUNG M&APROFESSIONAL? Ben jij een jonge ambitieuze M&A professional? Word lid van de Young M&A Community, hét platform voor professionals in M&A, corporate finance en private equity. De volgende bijeenkomst voor de Young M&A-professionals vindt plaats op 1 november in de Amsterdamse Stopera en wordt mede mogelijk gemaakt door de ING Bank, sponsor van de jeugd van het Nationaal Ballet.

Kijk op mena.nl/young-membership

MenA.nl | 11

Community

Leo Verhoeff (Simmons & Simmons)

MACHOCULTUUR VERNIETIGT WAARDE TEKST WILLEM VAN OOSTEN BEELD GEERT SNOEIJER Klopt het beeld dat Nederlandse bedrijven een gemakkelijke prooi zijn voor buitenlandse bedrijven? En zo ja, is het geklaag over de ‘uitverkoop’ van nationale bedrijven typisch Nederlands? Gedragen Nederlandse dealmakers zich aan de onderhandelingstafel anders dan hun buitenlandse collega’s?

Dat vraagt gastheer en Simmons & Simmons-partner Leo Verhoeff tijdens het Corporate M&A Forum aan Guus Greve, Vice President Downstream Acquisitions and Divestments van Shell. Die laatste ziet de zorgen over de uitverkoop van het nationale bedrijfsleven niet als een exclusief Nederlandse aangelegenheid. “In het Verenigd Koninkrijk

12 | MenA.nl

leeft hetzelfde idee. Daar vraagt men zich soms af of bedrijven beter moeten worden beschermd en kijken ze naar goede beschermingsconstructies over de grens.”

De bezorgdheid om het eigenaarschap van bedrijven mag dan wel niet louter iets voor Nederland zijn, zowel Greve als Verhoeff ontwaren wel een typisch Nederlandse manier van zakendoen. Verhoeff ziet dat Nederlandse adviseurs gemiddeld genomen resultaatgericht werken en een directe manier van zakendoen hebben. “Amerikanen of Britten gaan daarentegen vaker procesmatiger te werk.” Ook ziet hij dat in de VS vaak anders naar bepalingen wordt

gekeken. “Zelf ben ik geen litigator, daarvoor ben ik een te positief mens.

In de VS zijn ze meer van het juridisch dichttimmeren.”

Een herkenbaar beeld voor Greve die acht jaar geleden in de Verenigde Staten een getuigenverklaring moest afleggen over een deal die acht jaren eerder was gedaan. Naar eigen zeggen een ‘leerervaring’, waarmee je de volgende keer anders een onderhandeling ingaat. Moderator Kevin Mottard concludeert dat litigation gelijkstaat aan niets stoms doen. “En daarmee aan niets doen dus, hoe prik je dat door in een dealproces?”

In de ogen van Greve is het verloop van het dealproces voornamelijk

Jeroen Koot (Summum Ventures) en James Nolan (Vlisco)

afhankelijk van het dealtype. “Grote deals gaan meestal snel, door de invloed van de board, bij middelgrote deals is dat lastiger.” Daarnaast is er een groot verschil tussen auctions, zoals bij de chemietak van AkzoNobel, of een exclusieve onderhandeling. “Zo’n veiling is leuk voor de verkoper, maar niet voor de potentiële kopers. Die betalen een hoge prijs en moeten de synergie er maar uit zien te halen. Bij exclusieve onderhandelingen is er een betere balans.

Zodra de koper bereid is de minimumprijs van de verkoper te betalen ontstaat er een dealspace. Binnen deze ruimte kun je discussiëren over de verdeling van de koek”, zegt de Shell-dealmaker. Om tot zulke deals te kunnen komen is het volgens hem van belang dat je relatiebouwers in je team hebt en procesmatig kunt werken. “Bij een deal moet je eerst breed denken. Alles wat kan gebeuren moet je in kaart brengen en met deze bagage kun je op reis in een deal”, stelt Greve. Hij noemt het zorgelijk wanneer mensen aan het begin van een proces een deal-idee

Kevin Mottard (Alex van Groningen), Guus Greve (Shell) en Leo Verhoeff (Simmmons & Simmons)

als kant en klaar presenteren.

Volgens Greve dien je als dealmaker over een hoge mate van risicotolerantie te bezitten, omdat een deal zich langs veel verschillende scenario’s kan ontvouwen. Bijvoorbeeld omdat verschillende partijen binnen het bedrijf allemaal anders naar een deal kijken. “Deze informatie moet je combineren tot iets waarover iedereen het op hoofdlijnen eens is.”

Want er wordt in de M&A-wereld veel kapotgemaakt door een focus op de details. “Er worden grote oorlogen gevoerd over kleine dingen”, zegt Greve voordat hij aan de aanwezigen vraagt of zij de eerste twee of de laatste twee weken van een dealproces het leukst vinden.

De zaal is verdeeld: er is een kleine meerderheid voor de laatste twee weken voor de closing. “De waarde van de deal zit vooral in de eerste twee weken. Vaak laat men in het begin te veel liggen zit er op het eind vaak trots in de weg. Dan is het: ik heb al zoveel gedaan, nu moeten jullie een concessie doen”, aldus Greve.

“Er is te veel een machocultuur in M&A, dus slaan we elkaar tot diep in de nacht dood met details. Terwijl we veel waarde stukmaken. In een deal is het juist belangrijk om goed te kunnen luisteren”, vervolgt hij. Een kwaliteit die volgens de heren vaak aan vrouwen wordt toegeschreven, maar die wonderlijk genoeg in de minderheid zijn in de M&A-sector en daarmee in het aanwezige publiek.

Verhoeff suggereert dat veel van deze problemen weg te nemen zijn met een betere timing en taakverdeling tussen klant en adviseur. “We vinden het normaal dat het altijd laat wordt, maar dat is helemaal niet nodig. Als zakenbanken voorstellen om half 9 ’s avonds te vergaderen, probeer ik dat vaak te verplaatsen naar de ochtend”, aldus Greve. Soms is er ook downtime in een project.

Misschien kan dat meer benadrukt worden, om de machocultuur te lijf te gaan”, besluit Greve. De aansluitende borrel kon na deze afsluitende woorden in ieder geval keurig om zes uur beginnen. n

MenA.nl | 13

Interview Sectie

14 | MenA.nl

Integratie?

Dat heet Heinekenizing Heineken en overnames; een successtory pur sang. Met Marc Koster als executive director global business development aan het M&A-roer. Zestig rondde hij er met succes af. Waarde: 26 miljard euro. En de biermarkt schuimt en kolkt maar door.

TEKST CHARLES SANDERS BEELD TON ZONNEVELD

MenA.nl | 15

Interview

Ervoor zorgen dat de nieuweling zich razendsnel thuis voelt in die grote Heineken-familie, in een warm bad belandt. Die formule heeft het M&Ateam van ’s werelds tweede bierbrouwer grote successen gebracht.

Marc Koster legt uit waarom Heineken de afgelopen jaren in staat was tot die zestig deals in alle uithoeken van de wereld: “Ervaring in het managen van buitenlandse werkmaatschappijen, openstaan voor culturen, wij hebben de mensen en de ervaring in huis, we nodigen nieuwelingen uit op ons hoofdkantoor hier in Amsterdam”, zegt Koster, al 38 jaar werkzaam voor ’s lands biertrots. Als voorbeeld haalt de executive director global business development een overname aan in Brazilië. Daar kreeg het Japanse Kirin het maar niet voor elkaar haar activiteiten in het ZuidAmerikaanse land winstgevend te maken. Bij een omzet van 1,1 miljard euro werd in 2016 een operationeel verlies van 85 miljoen geleden. En in de vijf voorafgaande jaren ging het niet veel beter.

“De Japanners hadden, nadat ze dertien brouwerijen en fabrieken in handen kregen, een schaduwmanagementteam van tien man naar Brazilië gestuurd. Dat viel daar natuurlijk niet in goede aarde. Om het voorzichtig uit te drukken. Er was een taalprobleem en er waren onoverbrugbare cultuurverschillen.

Zes jaar eerder hadden de Japanners ons daar overboden, ik ben ze altijd blijven volgen. Toen het in Brazilië maar niet lukte met Kirin, heb ik gezegd ‘wij moeten het nú doen!’

Rationeel en professioneel. Zoals het een world class-speler in M&A betaamt. ‘Hoe verkoop je bier in Bra-

16 | MenA.nl

zilië, qua volume een van de grootste markten ter wereld?’ Ik ben met Jean-Francois (Van Boxmeer, de CEO van Heineken, red.) op het vliegtuig naar Tokio gestapt. We dineerden met de top van Kirin en dat etentje was essentieel. Vervolgens duurde het nog maanden voor de overname een feit was. Beide partijen moeten blij zijn, alleen dan is sprake van een succesvolle deal. En dat was zo met die overname in Brazilië.”

Waar Heineken niet de fout van de Japanners maakt en een merendeels Braziliaans management aanstelt, aangevuld met een aantal expats.

Dat team functioneert uitmuntend.

“De integratie verloopt goed. Tja, dat Heinekenizing hè…” De Nederlandse brouwer zet in op premium, waar Kirin vooral de middenmarkt bediende. Heineken heeft nu een stevige nummer 2 positie in Brazilië en versterkte zich met de overname vooral in het noorden en noordoosten van het land.

“De consolidatie gaat door, 55 á 60 procent van de wereldbiermarkt is nu in handen van de top5 brouwers”, zegt Marc Koster. “Er zijn twee superspelers, AB InBev en wij. Dan is er een tijdje niets. En pas dan volgen MolsonCoors, Carlsberg en de Chinese brouwers. Er zijn nog veel brouwers op de markt. Wij gaan door

met M&A. Grootschalig, kleinschalig.

Recent voorbeeld is de samenwerking met een brouwerij in Belize.

In de Caribbean zijn we al sterk en Belize verstevigt onze positie in de Caricomlanden verder. Vooral nadat we in 2015 Red Stripe, met roots in Jamaica, overnamen.”

Meestal heeft Heineken al een exportpositie in een land, als een lokale buitenlandse brouwer met een mainstream bier te koop is.

Dan start een project en volgen pas onderhandelingen over fusie dan wel overname. “Het is een global game, met Heineken en AB InBev als leidende spelers. Wij zijn sterker in Europa, zij in Noord- en Zuid-Amerika. Natuurlijk houden we elkaar in de gaten, met scherpe concurrentie is niets mis.”

Cambodja, Laos, Vietnam. Heineken boert er goed. Net als in landen die door andere multinationals als moeilijk, soms zelfs gevaarlijk worden beschouwd en dus gemeden zoals Congo en Nigeria. Maar vanwege onrust je koffers pakken en de activiteiten staken, is voor Heineken slechts zelden een optie. Ook niet als bijvoorbeeld kantoren worden geplunderd, zoals in Indonesië en Afrika gebeurde.

“Wij hebben ook verantwoordelijkheid ter plekke en die nemen we,

“Als ik op het vliegtuig stap voor een brouwerijveiling, ga ik alleen maar met een stevig mandaat van de Raad van Bestuur”

wat anderen ook over ons beweren of schrijven”, aldus Koster. “We helpen de boeren met onze inkoop van lokale grondstoffen, we zorgen voor directe en indirecte werkgelegenheid en we zijn een grote stabiliserende factor.”

Marc Koster is er al heel lang bij. Op zijn kantoor aan het Weteringplantsoen in Amsterdam, met uitzicht op die oude en vertrouwde brouwerij aan de Stadhouderskade, staan op een kast zo’n zestig relikwieën. Of zijn het soms souvenirs uit verre landen? Koster lacht. “Ze vertegenwoordigen stuk voor stuk tombstones van de zestig M&A-deals die ik voor Heineken mocht maken. Ja, ik schrijf ze ook allemaal op, ik hou het bij.”

Er waren een paar strategische superdeals die rond móesten komen.

Zoals de overname van het Oostenrijkse BBAG in 2003. De hele bierwereld stond in de rij, de belangstelling was enorm. Van Carlsberg tot SABMiller, van Interbrew tot Scottish & Newcastle (S&N). Met Europa als thuismarkt moest Heineken handelen. En deed dat ook. BBAG werd voor 1,9 miljard euro gekocht.

Het M&A-team van de brouwer, zeven mensen sterk, denkt ver vooruit, kijkt naar de horizon. Wanneer komt waar wellicht iets te koop?

Moeten we koste wat kost toeslaan, of laten we de prooi aan AB InBev of een ander? “Je moet een deal alleen willen als daardoor waarde wordt gecreëerd”, zegt Marc Koster.

“Dat is het allerbelangrijkste. En ook hier geldt: cash is king. Als ik op het vliegtuig stap voor bijvoorbeeld een brouwerijveiling, ga ik alleen als ik

een stevig mandaat van de Raad van Bestuur heb. Financiële rugdekking is essentieel.”

VRIJBLIJVEND BOD Een brede glimlach tekent zijn gezicht als hij terugdenkt aan een veiling in Slovenië, ergens in 2015.

Lasko, de grootste brouwerij van het land, staat in de etalage. Heineken wil de merken Lasko en Union inlijven.

“Dan moet je dus eerst een vrijblijvend bod doen”, legt Marc Koster uit. “Daardoor weet je ongeveer hoeveel je mededingers bieden qua aankoopbedrag. Meestal is er dan nog wel ruimte voor een hoger bod.

Vervolgens volgt een bod in gesloten envelop, nu wél bindend. Mijn concurrenten, en zeker een paar private equity-partijen, dachten dat wij

MenA.nl | 17

Interview

hadden afgehaakt. Dus toen ik daar na het weekeinde, op maandagochtend, vrolijk in dat zaaltje verscheen, schrokken ze zich een hoedje. Ik had een goed mandaat en kon hoog bieden.”

Koster zei het al; Heineken excelleert in M&A mede door het grote buitenlandse netwerk. “Wij wéten als er iets staat te gebeuren en kunnen snel handelen. Toen bleek dat het Kremlin bier ging promoten bij de lokale bevolking vanwege de problemen met sterke drank, zijn we in Rusland gaan investeren. Acht brouwerijen kochten we. Van Moskou tot Vladivostok. Het idee van de regering was dat mensen beter bier kunnen drinken – want: massa en relatief duur – dan voor omgerekend 1 euro elke dag een fles wodka achterover slaan… Door de accijnzen is Rusland nu wat minder interessant geworden. Maar we zijn er een sterke partij en Heineken 0.0 is er populair.”

De overname van Scottish & Newcastle in 2008 was bijzonder, omdat Heineken samen met concurrent Carlsberg optrok. “Dat was nou hogeschool M&A”, zegt Koster. “Als je in een consortium op overnamepad gaat, in dit geval dus samen met

de Denen, vergt dat andere kwaliteiten op het gebied van tactiek en strategie. Bovendien is het Verenigd Koninkrijk een seller friendly markt en zeker niet buyer friendly.

Dat maakte die deal er ook al niet gemakkelijker op. Maar eind goed, al goed. De Denen kregen de Russische en Franse activiteiten van S&N. Wij die in Engeland, Finland, Portugal, Ierland en India.” Voor in totaal 7,8 miljard pond, waarvan Heineken 45,5 procent voor zijn rekening nam.

OPGEKLOPTE WAARDES Andere deals die het historische Amsterdamse hoofdkantoor 24/7 in het licht deden baden: de overname van Asia Pacific Breweries (APB) in Singapore. Met als kroonjuweel Tiger Beer, beroemd in heel Azië. Als Heineken bekendmaakt voor 3,3 miljard euro een meerderheidsbelang te willen nemen en bij acceptatie de overige aandelen te kopen, wordt bekend dat concurrent Thai Beverage ook in de race zit.

“Azië is belangrijk, dus APB was belangrijk voor Heineken”, herinnert Koster zich de hectiek van die dagen nog heel goed. “Van slapeloosheid heb ik nooit last, toch was dat zeker

“Toen bleek dat het Kremlin bier ging promoten bij de lokale bevolking vanwege de problemen met sterke drank, zijn we in Rusland gaan investeren” 18 | MenA.nl

een spannende tijd. Ook spannend, maar anders was een deal met duizend Engelse pubs. We kwamen iets in de boedel tegen wat accountingtechnisch van geen kant deugde.

Opgeklopte waardes, de pubs waren off balance gefinancierd met veel te hoge bankleningen. ‘Hoe kom ik in de positie dat wíj bepalen wat er gebeurt?’ dacht ik toen. Ik moet het herstellen, dat moest gebeuren.

Maar het risico tientallen miljoenen te investeren en alsnog te verliezen was groot. We wisten die schuld terug te kopen en uiteindelijk tot 200 miljoen pond te halveren. Dat was werkelijk spannend…”

Op overnamegebied telt Nederland maar een handjevol grote bedrijven.

Heineken, Shell, Unilever, maar ze-

Marc Koster

EXECUTIVE DIRECTOR GLOBAL BUSINESS INVESTMENT HEINEKEN Getrouwd met: Naomi Kinderen: twee, beiden getrouwd Woonplaats: Amsterdam-Zuid Favoriete boek: The Clifton Chronicles, Jeffrey Archer Hobby’s: “Geen, ik ben altijd met M&A bezig” Auto: Mercedes SL Roadster Laatste films: The Darkest Hour en de Bankier van het Verzet Favoriete muziek: Eagles, Doors, Creedence Clearwater Revival en Rolling Stones ker ook Akzo Nobel en Philips. Koster klaart de klussen met zijn team van zes gedreven professionals. “Ze tekenen bij mij voor vier jaar. Dan mogen ze gaan. En als ze vervolgens succes boeken elders in het concern, ben ik vooral trots. Trots dat we hebben samengewerkt, dat ze hier hebben geleerd om verder te groeien richting top.”

GROEIENDE AFZET ETHIOPIË Koster noemt nog het mooie succes van Heineken in Mexico, waar met de overname van FEMSA Cerveza niet alleen de Mexicaanse markt werd opengebroken, maar ook een corridor naar de Verenigde Staten – met miljoenen Latino bierdrinkers – werd gerealiseerd. En hij noemt de razend-

snel groeiende afzet in een land als Ethiopië.

M&A is dynamiek, is strategie, het heeft alles. En de biermarkt in M&A is een van de meest dynamische in de fusie- en overnamewereld, zegt Koster. “Van huis uit ben ik controller, maar wat heb ik een geweldige job.” En al zo lang. In 1980 kwam hij als 27-jarige naar Heineken om er nooit meer te vertrekken. Nu, 65 jaar: lonkt de gedachte aan het naderende pensioen?

“Nee, helemaal niet! Ik ga door tot ze me eruit mikken. Ik heb de mooiste baan binnen heel Heineken. En bier drinken is niet als roken. Mits gebruikt met mate, heeft bier iets aangenaams, iets gezelligs, iets sympathieks, is cultuurbepalend. Als

concern hebben wij ons gecommitteerd aan investeren in verantwoord drinken. Kijk naar onze sponsoring in de Formule 1. When you drive, never drink. Heineken is een integer bedrijf.”

En dan nog de vraag of de executive director global business investment toevallig werkt aan een overname ergens in een ver buitenland? “Eéntje maar?” kaatst hij de vraag lachend terug… Met grote stappen beent hij richting een kastlade, haalt een beduimeld schrijfblok tevoorschijn en telt hardop – al weet hij de uitkomst natuurlijk: “Eén, twee, drie, vier, vijf, zes, zeven…. Het voorbereiden van M&A-deals in Azië, Zuid-Amerika, Europa, Afrika, het Midden-Oosten: ons team werkt er tegelijkertijd aan, 24/7.” n

MenA.nl | 19

Insight

DE OPKOMST EN ONDERGANG VAN NEDERLANDSE DEALMAKERS De zakenbankiers zitten muurvast op hun troon en bij de advocaten schud de top op haar grondvesten. De opkomst en ondergang van Nederlandse dealmakers in zes infographics.

TEKST WILLEM VAN OOSTEN BEELD PAUL MOUWES RESEARCH NICKY DE BEER Ieder kwartaal publiceert MenA.nl ranglijsten van meest actieve zakenbankiers en advocaten. Van de meeste actieve dealmakers zijn alle deals en dealwaardes over de jaren heen (cumulatief) opgeteld en vertaald in rang-

lijsten. Hierin is te zien van welke posities de dealmakers komen, wie is gedaald en wie is gestegen. Voor de analyse zijn alleen dealmakers opgenomen die minimaal één deal per jaar hebben gedaan.

Grimme stevig aan kop

De top 10 eind 2017

Ranglijst van advocaten, naar waarde van de deals, cumulatief vanaf ultimo 2012 2013 2014 2015 2016 I

II

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

22

III

IV

I

II

III

IV

I

II

III

IV

I

II

2017 III

IV

I

II

III

IV

Arne Grimme (De Brauw Blackstone Westbroek) Tim Stevens (Allen & Overy) Leo Groothuis (NautaDutilh) Christiaan de Brauw (Allen & Overy) Jan Louis Burggraaf (Allen & Overy) Jan Willem de Boer (Linklaters) Paul Cronheim (De Brauw Blackstone Westbroek) Matthijs van den Broek (Rutgers & Posch) Hans Beerlage (Clifford Chance) Jan Willem van der Staay (Freshfields Bruckhaus Deringer)

Tim Stevens Arne Grimme

GRIMME STEADY NAAR DE TOP 33

46

20 | MenA.nl

Leo Groothuis

Arne Grimme van De Brauw heeft bij de grootste deals geadviseerd. In Q4 van 2016 nam hij de nummer één positie over van Tim Stevens van Allen & Overy en liet die niet meer los. Hij adviseerde onder andere bij de overname van NXP voor 43 miljard euro. Leo Groothuis van NautaDutilh heeft een sterke comeback gemaakt. Hij zakte de eerste jaren in de rankings, maar in het eerste kwartaal van 2016 schoot hij van plaats 24 naar plaats 5 dankzij een joint venture van Liberty Global en Vodafone.

Pannekoek voorbij Burggraaf Ranglijst van advocaten, op basis van het aantal deals, cumulatief vanaf ultimo 2012 2013 2014 2015 2016 I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

II

III

IV

I

II

III

IV

I

II

III

IV

I

II

III

De top 10 eind 2017 2017 IV

I

II

III

IV

Michiel Pannekoek (Houthoff) Onno Boerstra (Van Doorne) Harmen Holtrop (Loyens & Loeff) Jan Louis Burggraaf (Allen & Overy) Jan Paul van der Hoek (Houthoff) Luc Habets (Lexence) Matthijs Ingen Housz (INGEN HOUSZ) Dennis de Breij (deBreij) Annelies van der Pauw (Allen & Overy) Karine Kodde (Allen & Overy)

15

Matthijs Ingen Housz

Michiel Pannekoek

Jan Louis Burggraaf

32 34

PANNEKOEK GAAT BURGGRAAF VOORBIJ

55

60

67

Jarenlang heeft Jan Louis Burggraaf het M&A-toneel gedomineerd en was hij de meest actieve dealmaker, maar sinds 2016 is hij in totaal aantal deals voorbij gestreefd door Michiel Pannekoek van Houthoff, Onno Boerstra van Van Doorne en Harmen Holtrop van Loyens & Loeff. De grafiek geeft de positie van de advocaten weer in de league tables over de jaren heen, gebaseerd op een cumulatief aantal deals. De eindstand van 2017 is gebaseerd op alle deals die de advocaten van 2013 tot en met 2017 hebben gedaan. Matthijs Ingen Housz van INGEN HOUSZ heeft een spectaculaire opkomst doorgemaakt. Hij begon in 2015 met zijn eigen kantoor en kwam in 2016 sterk op dreef waardoor hij binnen no time de top 10 kwam op de zevende positie.

74

MenA.nl | 21

Insight

Bastiaan Vaandrager honkvast op ĂŠĂŠn Ranglijst van M&A-adviseurs, op basis van het aantal deals, cumulatief vanaf ultimo 2012 2013 2014 2015 2016

2017

I

I

II

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

III

IV

I

II

III

IV

I

II

III

IV

I

II

III

IV

Top 10 eind 2017 II

III

IV

Bastiaan Vaandrager (Rothschild) Sander Griffejoen (Rothschild) Eric Wijs (Lincoln International) Ron Belt (Capitalmind) Adse de Kock (Oaklins Netherlands) Wouter van de Bunt (KPMG) Roel ter Steeg (MBCF) Jan Willem Jonkman (Capitalmind) Danny Bosker (KPMG) Khalid Bakkali (KPMG)

17

Khalid Bakkali

19

23

Bastiaan Vaandrager Eric Wijs

30

DEALMAKERS VAN ROTHSCHILD DOMINEREN IN AANTAL DEALS Bij de zakenbankiers hebben Bastiaan Vaandrager en Sander Griffejoen van Rothschild sinds het eerste kwartaal van 2016 de topposities in handen gezien het aantal deals. Vaandrager staat over alle jaren op de eerste plaats. Collega Griffejoen staat sinds 2016 op de tweede plaats. Eric Wijs van Lincoln International staat ook constant hoog genoteerd, maar is het nog niet gelukt de dealmakers van Rothschild van de troon te stoten. Khalid Bakkali van KPMG is in de loop der jaren steeds dichter bij de top gekomen en staat nu op de tiende plaats.

22 | MenA.nl

Vaandrager en Verwey domineren al jaren Ranglijst van M&A-adviseurs , op basis van waarde, cumulatief vanaf ultimo 2012 2013 2014 2015 2016 I 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

II

III

IV

I

II

III

IV

I

II

III

IV

I

II

Top 10 eind 2017 2017 III

IV

I

II

III

IV

Bastiaan Vaandrager (Rothschild) Cassander Verwey (J.P. Morgan) Sander Griffejoen (Rothschild) Charles Spaan (ABN AMRO) Rob van Veldhuizen (ING BANK) Willem Daris (ING BANK) Rob Oudman (Houlihan Lokey) Arthur van der Goes (Rabobank) Eric Wijs (Lincoln International) Martijn Arlman (ABN AMRO)

Rob Oudman

Bastiaan Vaandrager 25

Cassander Verwey

38

BIG TICKET ZAKENBANKIERS ONGENAAKBAAR AAN DE TOP De zakenbankiers die betrokken zijn bij de grootste deals zijn zeer honkvast. Sinds eind 2014 is de top4 ongewijzigd. Bastiaan Vaandrager blijft aan kop, gevolgd Cassander Verwey van J.P. Morgan, Sander Griffejoen van Rothschild en Charles Spaan van ABN AMRO. Tussen eind 2012 en eind 2014 was er nog wat beweging tussen de huidige top 4. Spaan stond eind 2012 dankzij zijn advies bij de overname van NYSE Euronext door ICE voor 8,2 miljard op 1 en zakte naar plaats 4. Verwey klom van 11 naar 2 en Griffejoen ging van 3 omhoog en weer omlaag naar 3. Rob Oudman van Houlihan Lokey maakt in het vierde kwartaal van 2014 een grote sprong. In dat kwartaal jaar adviseerde hij bij de overname van Nutreco door SHV voor meer dan 3 miljard euro.

MenA.nl | 23

Insight De grootste sprongen Op de ranglijst van advocaten, op basis van het aantal deals, sprong sinds ultimo 2014

De stijgers

55

52 47

1

110

Wytse Huidekoper (deBreij)

2014-IV

Kris Ruijters (Deloitte)

Bram Caudri (Houthoff)

47

De dalers

1

2014-IV

’17-IV

44

110 Matthijs Michiel Ingen Housz Martin (Ingen Housz) (BarentsKrans)

Martin Grablowitz (NautaDutilh)

Hendrik Jan Bleijerveld (HVG Law)

30 plaatsen gedaald

34

Hans Witteveen (Stibbe)

Bernard Roelvink (De Brauw)

Dieter Wolff (De Brauw)

44

45

40

’17-IV

RISING STAR WYTSE HUIDEKOPER

WOLFF DAALT EN STIJGT MET AKZONOBEL

Los van de top10-advocaten en bankiers is de database ook doorzocht op dealmakers die grote sprongen hebben gemaakt in de ranglijsten op basis van het aantal deals.

Hierbij is gekeken naar de periode van ultimo 2014 tot en met 2017. Bij de advocaten heeft Wytse Huidekoper de grootste sprong omhoog gemaakt. Hij is 55 plaatsen in de ranglijsten omhoog geschoten. Hij was in de afgelopen jaren altijd al een actieve dealmaker, maar zijn sprong heeft hij vooral te danken aan het feit dat hij steeds vaker als teamleider bij een deal werd genoemd. Daarbij is hij in 2017 benoemd als partner bij deBreij.

Advocaat Dieter Wolff van De Brauw Blackstone Westbroek is tussen 2015 en 2017 de meeste plaatsen gedaald. In 2017 is hij bij één deal genoemd als teamleider, vergeleken met vier deals in 2014. Erg druk zal hij zich daar niet om maken, want Wolff had genoeg te doen.

Hij is al jaren een van de leidende juridisch adviseurs voor AkzoNobel en had in 2017 zijn handen vol aan het juridische steekspel rond de overnamepogingen van de Amerikaanse belager PPG. Uiteindelijk kwam er uit de strijd nog een grote deal voort, de verkoop van AkzoNobel Specialty Chemicals voor 10,1 miljard euro.

24 | MenA.nl

De grootste sprongen Tien M&A-adviseurs met de grootste sprongen in de ranglijsten op basis van aantal deals sinds ultimo 2014

De stijgers

De dalers 1

2014-IV

’17-IV

25 plaatsen gestegen 15 10

1

Alexander Boissevain (AenF Partners)

Jaap de Jong (MBCF)

Istvan Csejtei (PwC)

9

Khalid Bakkali (KPMG)

9 110 Frank Verbeek (Improved/Drake)

Robert Boersma (Oaklins NL)

17 plaatsen gedaald

110

2014-IV

Jan Droste (Rabobank)

18

Martijn Arwolt Arlman van Mameren (ABN AMRO) (NIBC Bank)

18

19

Boudewijn Neelissen (KPMG)

20

’17-IV

ALEXANDER BOISSEVAIN BRENGT ADMINISTRATIE OP ORDE

BOUDEWIJN NEELISSEN VAN KPMG DAALT DOOR DE TOESTROOM VAN DEALMAKERS

Dealmaker Alexander Boissevain is al jaren een actieve dealmaker bij AenF Partners, maar is sinds 2014 dertig plaatsen gestegen. Dit lijkt vooral een administratieve stijging, omdat Boissevain in de loop van 2014 deals is gaan melden aan de redactie van M&A Magazine. Jaap de Jong van MBCF is met 21 plaatsen gestegen dankzij een topjaar in 2016. Waar hij in 2014 en 2015 bij respectievelijk twee en drie deals in de lead was, adviseerde hij in 2016 bij zeven deals.

Boudewijn Neelissen van KPMG is de meeste plaatsen gedaald, maar heeft niet veel minder deals gedaan. Hij wordt jaarlijks bij een á twee deals genoemd als teamleider. Dat hij desondanks twintig plaatsen is gedaald, is te verklaren door een grote toename van het aantal dealmakers in de M&A-database. Daardoor maken dealmakers die een relatief klein aantal deals gedaan hebben, grote sprongen omlaag (en soms omhoog).

MenA.nl | 25

Interview

26 | MenA.nl

HOLLANDSE HANDELSGEEST KRIJG JE NIET KLEIN Het klimaat voor internationale deals wordt er niet aantrekkelijker op, maar de Nederlandse handelsgeest krijg je niet klein. Dat zegt de Amerikaanse dealmaker Matthew Gooch van zakenbank William Blair.

TEKST: WILLEM VAN OOSTEN

D

ealbreaker Trump blokkeert de overname van Qualcomm, Nederlanders wierpen zich voor de overname van AkzoNobel en Europa hoedt zich voor Chinese tech-overnames. Maar volgens Matthew Gooch blijft Nederland actief. Dit vertrouwen in de Nederlandse overnamemarkt heeft hij opgedaan als hoofd van de Europese M&A-praktijk. Hij ging in 1997 van start bij William Blair in Chicago en vloog in 2000 naar Londen, waar hij met veel plezier woont met zijn vrouw en twee kinderen. “Londen is een van de mooiste steden van de wereld en ik houd van de diversiteit van Europa.” Vanuit de The Broad-

gate Tower roomt Gooch de Europese M&A-markt af naar mooie deals.

Gooch verwacht dat Nederlandse ondernemers en CEO’s open blijven staan voor goede overnames. “De Nederlandse markt is altijd interessant geweest voor internationale kopers. Bedrijven worden professioneel gemanaged en je kan erop vertrouwen dat Nederlandse managers rationeel economische beslissingen maken.” De rationele benadering van de Nederlandse ondernemerscultuur valt goed in de smaak bij Amerikaanse ondernemers. Die zijn een veel geziene speler op de Nederlandse overnamemarkt. Uit cijfers van MenA.nl blijkt dat Amerikaanse bedrijven al jaren de meest actieve

kopers zijn op de Nederlandse markt en dat Amerika het favoriete land is om overnames te doen voor Nederlandse kopers. Tussen 2014 en maart 2018 hebben Amerikaanse bedrijven - waaronder investeerders - 232 keer geïnvesteerd in een Nederlands bedrijf. In dezelfde periode hebben Nederlandse bedrijven 63 keer een overname gedaan op Amerikaanse bodem.

EIGEN GLAZEN INGOOIEN Het beschermen van bedrijven tegen overnames is volgens Gooch een slecht idee, of zoals hij zelf zegt “geen rationele economische beslissing”. Nederlandse politici zouden daarmee hun eigen glazen ingooien,

MenA.nl | 27

Interview

omdat ze daarmee economische groei tegenhouden. In zijn praktijk ziet hij juist bij veel bedrijven de salarissen omhooggaan na een overname. Ook bieden overnames voor managers doorgroeikansen. Bijvoorbeeld als een Nederlands bedrijf na een overname onderdeel wordt van een internationaal concern. “Onderdeel worden van een internationaal concern heeft weinig nadelen. In de praktijk groeit het bedrijf juist.”

Een argument tegen internationale overnames is het verlies van een hoofdkantoor in eigen land en de daaraan gekoppelde werkgelegenheid. Volgens Gooch is dat een achterhaald idee. Omdat bedrijven steeds internationaler worden is volgens hem de locatie van een hoofdkantoor minder relevant.

Gooch legt - zoals het een Amerikaan betaamt - de verantwoordelijkheid bij de aandeelhouders. “Het hangt vooral af van de doelen van de aandeelhouders. Als zij denken dat het bedrijf niet zelfstandig kan blijven en moeten worstelen om de concurrentie aan te gaan, dan ligt consolidatie voor de hand.”

Dat Gooch een warm pleitbezorger is van internationale overnames mag geen verrassing heten. William Blair vaart wel bij de internationale overnamemarkt. De Amerikaanse zakenbank heeft wereldwijd kantoren, waaronder in Londen, Frankfurt en Zürich. Het bedrijf telt 1400 werknemers wereldwijd, van wie zestig zich bezig houden met de Europese M&Amarkt. De dealmakers hebben een sterke voorkeur voor de verkoperskant van de onderhandelingstafel.

Zo adviseerden ze de Amerikaanse

28 | MenA.nl

investeerder KKR bij de verkoop van de Nederlandse rozenkweker Afriflora. Waren ze in 2017 de adviseur van Gilde Healthcare bij de verkoop van Viroclinics Biosciences en in 2016 adviseerde Gooch bij de verkoop van Roompot Vakanties door Gilde Buy Out Partners.

Bij deze laatste deal stond Gooch tegenover hun meest geduchte concurrent in de M&A-markt. “We vechten het meest met Rothschild.

Die komen we vaak tegen in de markt.” Op de Nederlandse markt is William Blair met zes deals in 2017 minder actief dan Rothschild met negentien deals. Op de Amerikaanse thuismarkt stond William Blair in 2017 in de MergerMarket top20 van financieel adviseurs gesorteerd op aantal deals. De zakenbank onderscheidt zich sterk op de privateequitymarkt. Wereldwijd staat het kantoor op de vierde plaats op aantal buyouts en PE-exits en in de VS op de eerste plaats.

BELANG VAN PARTNERMODEL Beide advieskantoren positioneren zich als klassieke zakenbanken met een lange historie en een sterke voorkeur voor internationale deals van honderd miljoen euro of meer.

Daarnaast positioneren beide kantoren zich als ‘onafhankelijk’ M&Aadviseur, omdat zij geen M&A-advies koppelen aan overnameleningen (in tegenstelling tot grootbanken).

Ook zijn beide bedrijven in private handen. De aandelen van William Blair zijn verdeeld over de partners en Rothschild is in handen van de gelijknamige familie. Gooch benadrukt het belang van het partner-

model. “Het is een goed model en het enige juiste model. Wij zijn zeer conservatief en nemen geen risico’s met het kapitaal van het bedrijf. Dat is voordelig in tijden van crisis. Onze omzet gaat wel wat omlaag, maar we hoeven geen mensen te laten gaan en we kunnen blijven investeren in nieuw talent. In tegenstelling tot bedrijven die agressiever zijn gefinancierd.”

Het conservatieve bedrijfsmodel komt niet tot uiting in de adviezen die de adviseurs van William Blair meegeven aan klanten. “Wij zijn geen conservatieve mensen, we zitten eerder aan de agressieve kant.

We zoeken naar mogelijkheden om de belangen van onze klanten te maximaliseren en dat kan zich ook uiten in een hoge leverage. Het is vooral afhankelijk van wat onze klanten willen en welke kansen zich voordoen.” En klanten zijn bereid veel te betalen voor bedrijven. “De multiples zijn sterk gestegen, met name in de sectoren technologie en gezondheidszorg. Desondanks wordt er nog steeds veel gekocht en blijft het dealvolume solide.” Private-equity-investeerders spelen momenteel de hoofdrol op de overnamemarkt.

“Het is een mooie tijd voor een exit.

Dat zien investeerders ook, die zijn nu goed voor ongeveer 60 procent van het totale aantal deals.”

Het vertrouwen van Gooch in de Nederlandse M&A-markt lijkt vooralsnog bevestigd. Ondanks de politieke spanningen en weerstand werd er in 2017 een recordaantal Nederlandse deals gesloten en ook 2018 loopt geweldig. n

Column

IS 'MIJN TENT' ECHT TOP? 'Mijn tent is top'. De titel van het bekende programma van Herman den Blijker past goed bij de manier waarop op dit moment verkopers kijken naar hun bedrijf. De prijsverwachtingen van verkopers zijn door de koersstijgingen op aandelenbeurzen en de aanhoudende economische groei en hoge waarderingen van vergelijkbare bedrijven fors toegenomen. Dat maakt dat verkopers zich heel senang voelen bij de kwaliteit van hun bedrijf.

“Het bedrijf moet tegen een topprijs verkocht kunnen worden: kijk nou toch naar al die hoge prijzen!”, zo klinkt het.

Het lijkt erop dat het prijsonderscheid tussen matig opererende bedrijven, prima lopende ondernemingen en de pareltjes vervaagt: alle organisaties worden tegen vergelijkbare multiples op 'secured' EBITDA te koop aangeboden. Dit gebrek aan differentiatie zorgt ervoor dat een bedrijf óf tegen een topprijs óf niet wordt verkocht. Dit in tegenstelling tot voorheen toen multiples juist varieerden op basis van de performance en kwaliteit van het bedrijf.

Nu topprijzen worden gevraagd – en regelmatig geboden – ontstaat bij veel potentiële kopers een zekere mate van berusting: “Ik ben niet bereid om aan veilingen mee te doen” of “ik wacht wel op een koopje tijdens de downturn, die komt er zeker”. Verkopers wordt aangeraden zich niet rijk te rekenen.

Voor het realiseren van een transactie tegen de juiste voorwaarden is een goede voorbereiding belangrijk.

Een helder, realistisch advies van een van de onafhankelijke corporate finance adviseurs die weet wat er leeft bij potentiële kopers van uw onderneming is juist op dit moment goud waard. Zij zullen u vaak aanraden om vast te stellen of de kwaliteit van uw zaak echt top is en dus vooraf goed het huiswerk te doen. Zo blijven alle seinen op groen staan gedurende het verkoopproces: een koper laat zich niet graag achteraf teleurstellen door de kwaliteit van de keukenbrigade, zeker niet als hij net de hoofdprijs heeft betaald. Als de verkoper hem goed informeert over de kwaliteit van zijn bedrijf neemt de kans toe dat de koper graag de prijs van een 'sterrentent' neerlegt!

AGE LINDENBERGH, MANAGING DIRECTOR AND EUROPEAN PRACTICE LEADER ALVAREZ & MARSAL

MenA.nl | 29

Expert

HOE EUROPESE DEALS VERANDERDEN...EN U DAAROP IN KUNT SPELEN Het aantal fusies en overnames nam afgelopen jaar wereldwijd met 3 procent af. Europa zag daarentegen juist een groei van de totale transactiewaarde met 14 procent tot 929,3 miljard dollar.

TEKST MR. PIETER VAN DUIJVENVOORDE, PARTNER BIJ CMS

D

e toename van het aantal Europese deals in 2017 is wellicht tegen de verwachting in vanwege politieke onzekerheid door de verkiezingen in 2017 in Nederland, Frankrijk, Duitsland en Engeland. Maar ook met de wind in de rug, door de solide en groeiende EU-economie. Die Europese groei in M&A-deals werd extra aangewakkerd door de America First politiek van president Trump

en de Brexit die ervoor zorgde dat de Britse pond aanmerkelijk daalde.

Dat alles trok vooral Amerikaanse en Aziatische investeerders naar Europa.

Dit blijkt uit de tiende editie van de CMS M&A Study. CMS analyseerde de afgelopen tien jaar meer dan 3650 door haar begeleide private M&Atransacties en vergeleek de deals in 2017 met deals tussen 2010 en 2016.

Deze analyse maakt trends zichtbaar op het gebied van dealvoorwaarden,

earn outs, baskets en liability caps, garantietermijnen en zekerheid voor garantie-inbreuken.

VERSCHUIVING RISICO Uit de CMS M&A Study blijkt dat 2017 een verkopersmarkt was, waarbij het risico in transacties is verschoven ten gunste van verkopers. Zo laat het onderzoek zien dat er meer locked box-transacties zijn geweest, de liability cap is gedaald en er meer

W&I insurance 2011 – 2017 2017

2010 – 2016

8%

14%

86%

PIETER VAN DUIJVENVOORDE

30 | MenA.nl

No Yes 100% = all evaluated transactions

gebruik is gemaakt van W&I-verzekeringen. Dit alles duidt erop dat verkopers in de huidige transactiemarkt meer ruimte hadden om hun voorwaarden op te leggen aan kopers, al dan niet via controlled auctions.

De eerste maanden van 2018 laten zien dat deze trend doorzet.

De wens van verkopers om een clean exit te maken, heeft de opkomst van W&I-verzekeringen aangejaagd. In eerste instantie waren dit private equity-partijen, maar ook corporates lijken W&I-verzekeringen nu als een wenselijk alternatief te zien. Over de afgelopen jaren werden dergelijke verzekeringen met name afgesloten in transacties met een dealwaarde van meer dan 100 miljoen euro. Het onderzoek van CMS toont dat nu ook voor kleinere transacties W&Iverzekeringen worden afgesloten, hoewel je de overgrote meerderheid van polissen nog wel ziet op trans-

acties met een dealwaarde van meer dan 25 miljoen euro. In 2017 werd bij 14 procent van alle Europese transacties gebruikgemaakt van een W&I-verzekering, ten opzichte van 8 procent in voorgaande jaren. Dit is het hoogste percentage in tien jaar.

De verschillen per sector zijn nog wel groot, waarbij vooral opvalt dat W&I bij vastgoeddeals in Europa gemeengoed is geworden.

Aangezien meer verkopers de exitopbrengsten direct beschikbaar willen hebben en verkopers dit in de huidige markt ook kunnen verlangen, is de verwachting dat de groei van W&Iverzekeringen zal aanhouden. Dat zal ook effect hebben op de dealvoorwaarden.

VERSCHILLEN VS EN EUROPA Er zijn kenmerkende verschillen in dealvoorwaarden tussen Europa en de Verenigde Staten. De CMS M&A

Study bevat een vergelijking met transactievoorwaarden uit de VS. Deze vergelijking laat typerende verschillen zien, waarbij de focus in de Verenigde Staten op deals met een closing balans (en dus een koopprijsaanpassing) versus de opkomst van locked box-deals in Europa het meest in het oog springt.

Het opnemen van een MAC-bepaling is heel gewoon in de VS, terwijl de meeste transacties in Europa een dergelijke MAC-bepaling niet kennen.

De afgelopen tien jaar is er veel veranderd. Zo bestond het fenomeen W&I-verzekeringen tien jaar geleden nog niet en was locked box niet gangbaar. Tegelijkertijd is ook veel hetzelfde gebleven, zoals het gebruik van escrow-regelingen als zekerheid en het opnemen van MAC-bepalingen in koopovereenkomsten. n

W&I insurance: by purchase price (Europe-wide) 2017 > EUR 100M

EUR 25M – 100M

< EUR 25M 4%

27%

73%

96%

Yes

35%

65%

De CMS M&A Study geeft een benchmark op dealvoorwaarden in de verschillende Europese regio's. Informatie waarmee niet alleen inzicht wordt gekregen in wat marktconform is, maar ook verschillen tussen de diverse Europese regio's en de VS inzichtelijk worden gemaakt. De CMS M&A Study is op verzoek verkrijgbaar via bdc@cms-dsb.com.

No

100% = all evaluated transactions

MenA.nl | 31

Duurzaam

32 | MenA.nl

DUURZAAMHEID ALS WINNEND MODEL Duurzaamheid was lange tijd iets dat vooral onder consumenten leefde.

Inmiddels gaat ondernemen ‘met zorg voor de toekomst’ echter ook in de financiële wereld een steeds grotere rol spelen. Investeerders zien duurzaamheid al steeds vaker als een manier om waarde te creëren.

Nog even en dan staan rendement, groei en duurzaamheid niet langer op gespannen voet.

Vier investeerders over het thema ‘impact investment’; de investeringen die zij doen die in de eerste plaats positieve maatschappelijke effecten tot doel hebben. Ieder heeft daarbij een eigen invulling en verwachting voor de toekomst. Wat zien zij aan ontwikkeling in de branche als het gaat om duurzaam investeren. Waar liggen kansen? En wat zijn hun dilemma’s?

TEKST FREUKE DIEPENBROCK

MenA.nl | 33

Duurzaam

'Gelukkig groeit het bewustzijn om ons heen' Barbara Glaser, Business Development & Investor Relations Director bij Egeria "De ontwikkelingen op het gebied van duurzaam beleggen zijn de afgelopen tien jaar best langzaam gegaan. Gelukkig zien we nu veel meer bewustwording, ook bij de jonge mensen die hier komen werken. Hopelijk betekent het dat we een versnelling gaan zien de komende vijf tot zeven jaar.

Binnen Egeria zijn we al zeker langer dan tien jaar bezig met duurzaam investeren, maar de laatste tien jaar is daar steeds meer structuur in gekomen. Vanuit het team is er door de jaren heen ook meer focus ontstaan op verbeteringen op dit vlak, dat is eigenlijk heel natuurlijk zo gegaan. Het is zo gegroeid.

Inmiddels hebben we duurzaamheid vergaand geïnstitutionaliseerd en werken we met een externe partij die onze deelnemingen scoort op de criteria Environmental, Social en Governance (ESG).

Ons ESG-beleid gaat over veranderingen of verbeteringen die echt impact hebben. Als wij een nieuwe investering doen dan stellen we samen met het management verbeterpunten op voor alle drie de ESG componenten. We spreken duidelijke KPI’s af waar we hen aan gaan houden. Dat meetbaar maken, die stap is voor veel bedrijven nog lastig.

Gelukkig groeit het bewustzijn om ons heen.

We zien steeds vaker dat investeerders ons naar duurzaamheid vragen, we zien dat zij dat ook steeds belangrijker gaan vinden. Dat is

34 | MenA.nl

goed nieuws, want daardoor kan het voor ons dus ook een steeds belangrijker plek krijgen en kunnen wij ook meer betekenen op dit vlak.

Dat houdt ons ook weer scherp.

Ik zie dat er op het gebied van duurzaamheid in de financiële wereld een beweging op gang is gekomen die niet meer te stoppen is. Steeds meer mensen zien dat we extra waarde kunnen creëren als we voldoende aandacht voor ESG hebben. Het dwingt ons om beter te kijken naar bedrijven. Daardoor zien we andere kansen en tegelijk reduceert het ook risico’s doordat we scherper en gerichter kijken.

We beoordelen bedrijven dus ook vanuit een ander perspectief. Dat maakt ons creatiever en we kunnen ook innovatiever zijn, bijvoorbeeld in productontwikkeling. Wij hadden bijvoorbeeld een bedrijf in afdichtingsmateriaal voor de bouw dat veel zware chemicaliën gebruikte.

Toen wij het bedrijf weer verkochten was niet alleen de werkomgeving verbeterd, ook de productiewijze was verduurzaamd en zij hadden een ‘groene’ productlijn heel succesvol in de markt gezet. Dat laat zien wat wij bedoelen met waarde creëren op lange termijn.

Ons dilemma is wel dat onze impact in een waardeketen natuurlijk beperkt zal blijven omdat wij als investeerder relatief klein zijn.

Daarom proberen we bij elke investering heel goed te kijken of we écht iets kunnen bijdragen. En ook al zijn we relatief klein, onze bedrijven worden uiteindelijk wel meer waard door deze werkwijze. Dat is ook resultaat; samen mooie bedrijven durven bouwen voor de lange termijn."

'Je kunt onder impact investment een goede business case leggen' Jurrien Appers, Fund Manager van Triodos Organic Growth Fund "Triodos Organic Growth Fund investeert in duurzame consumentengoederen in Europa.

Wij vinden dat ons voedingssysteem gebaseerd is op verkeerde prikkels, zoals het zoveel mogelijk wegzetten tegen een zo laag mogelijke prijs. Een manier om dat te veranderen is via de bedrijven waar wij in investeren.

Bedrijven die leveren een positieve bijdrage aan het veranderen van ons voedingssysteem, bijvoorbeeld door een andere manier van werken of door andere producten aan te bieden, zoals een producent van biologische voeding doet.

Wij ondersteunen die bedrijven zodat zij door kunnen groeien en hun impact kunnen vergroten. Dat is het uiteindelijke doel.

We doen dat omdat we zien dat er een aantal uitdagingen is waar we als wereld voor staan, op het gebied van het milieu en ook sociaal.

Daar willen we positieve impact op hebben. Dat is voor ons het uitgangspunt bij onze investeringen en natuurlijk hoort daar een financieel rendement bij.

Je kunt een goede business case leggen onder de oplossingen voor deze problematiek. Daarom is dit een interessante investeringscategorie waar wij veel kansen zien. Een sociale missie levert vaak ook nog juist iets extra’s op. Kijk naar Tony Chocolonely, zij zijn marktleider geworden met hun duurzame missie.

Als het gaat om duurzaamheid dan is de markt voor voeding op dit moment het meest ontwikkeld. Denemarken is koploper in Europa, met een aandeel biologische voeding van 13,3 procent op het totaal. In Nederland zitten we nu op ruim 3 procent. Daar zit dus nog veel potentie voor groei. En als je dan weet dat de

groei qua verkoop van biologische producten 10 procent per jaar is, tegenover een algemene volumegroei van 0 tot 1 procent in conventionele voeding. Dan is dat toch een duidelijk verhaal?

Wij richten ons op bedrijven die koploper zijn in duurzame consumentengoederen. We helpen bijvoorbeeld een producent van biologische producten een stap verder bij de groei van zijn bedrijf.

Het kan echter ook zijn dat we investeren in bedrijven die actief zijn op het gebied van conventionele voeding, maar die bezig zijn met een transitie naar biologische voeding. Het gaat ons steeds weer om de impact die we kunnen hebben, dat we voor verandering kunnen zorgen. Ook een bedrijf dat al koploper is proberen we uit te dagen om het nog beter te doen.

De laatste jaren is de sector van impact investeringen wel serieus aan het groeien, maar we zijn er nog niet. Nog maar een klein deel van het kapitaal wordt ingezet om positieve impact te realiseren. Die beweging moet wat ons betreft veel groter worden, om de problemen waar onze wereld vandaag de dag mee geconfronteerd wordt te adresseren. Het is in onze ogen echt alle hens aan dek. Daarom kunnen we niet vaak genoeg vertellen dat ‘impact investment’ belangrijk is. En het betekent zeker niet dat je genoegen moet nemen met minder rendement.

Er zijn inmiddels voorbeelden genoeg van mooie bedrijven die dat laten zien."

MenA.nl | 35

Duurzaam

'We kunnen op die energietransitie springen, waarom doen we dat niet?'

Rene Savelsberg, Managing director en CEO van Set Ventures "Set Ventures is tien jaar geleden opgericht omdat de aandeelhouders van de kerncentrale in Borsele met de overheid hadden afgesproken dat er een onafhankelijk fonds zou komen voor duurzame investeringen. Sindsdien richten wij ons op verduurzaming van energie en energietransitie.

En dat is hard nodig. Ik ben geen geitenwollensokken-jongen, maar ik maak me wel persoonlijk heel druk om het klimaatprobleem. Ik ben net naar Spitsbergen geweest met een groep zakenmensen en dat heeft veel indruk gemaakt. Het is echt drie over twaalf, de rek is er uit. Ik heb het daar zelf gezien.

Het frustreert me daarom dat wij in een sector zitten waar we wel de middelen hebben om een verandering te financieren, maar het niet doen. We blijven investeren in kolen en gas en in sectoren die de wereld niets opleveren. De energiesector is de grootste sector in de wereld en groeit heel hard, terwijl we CO2 uitstoot hard en snel moeten terugdringen. We kunnen toch met zijn allen op die transitie springen, waarom doen we dat niet?

36 | MenA.nl

Natuurlijk zijn wij ook geen liefdadigheidsinstelling. Wij kennen ook die spagaat van beoogde financiële return en impact op duurzaamheid. Wij moeten ook onze financiële rendementen halen en voor ons is het ook duidelijk dat er alleen impact kan zijn als onze bedrijven succesvol zijn. Dat gaat hand in hand. Helemaal als je ook nog eens de beloning van het management van een investeringsinstelling aan de impact-doelstelling koppelt. Dat helpt.

Het irriteert me echt dat veel bedrijven in de financiële wereld zich nog steeds uitsluitend richten op rendement met een financieel oogmerk. Ze willen wel iets groens doen maar dat is dan ‘bijvangst’ en daar moeten we volgens mij vanaf. ESG is tegenwoordig heel goed meetbaar en zou een primair onderdeel moeten zijn van het investeringsproces. Maar de sector wil die focus op het financiële gewoon niet loslaten, dat is toch van de dolle. Terwijl er zoveel is dat je kunt doen.

Het is mooi om geld te verdienen met geld, maar tegelijk ook de wereld beter te maken. Ik heb wel de hoop dat dat besef nu ook wel snel verder in de sector door gaat dringen. We praten al heel anders dan tien jaar geleden. Maar er zijn helaas nog veel partijen die vasthouden aan het oude denken."

'Vroeger was het; of je gaat voor rendement, of je doet iets goeds' Maarten Meijnen, mede-oprichter van Convent Capital “Duurzaam betekent voor ons in de praktijk dat wij de bedrijven waar we in investeren omvormen naar een circulair business model, dat is wat ons betreft de kern. Natuurlijk richten wij ons ook nog steeds op winstgevendheid, maar we gaan wel anders met de keten om. Er gaan dingen structureel veranderen en wij willen ervoor zorgen dat onze bedrijven daar klaar voor zijn.

Ik ben met duurzaam beleggen begonnen in 2011. Mijn zakenpartner Dirk Hoorn en ik werkten allebei al jaren in de financiële wereld.

We vonden elkaar omdat het behalen van rendement alleen voor ons niet meer zo’n heel inspirerend doel was. We filosofeerden erover hoe het zou kunnen zijn als het ons zou lukken om rendement als resultante te zien en niet als doel op zich. Wat we dan wel niet allemaal zouden kunnen betekenen voor bedrijven en de wereld om ons heen.

We wisten in het begin ook niet precies hoe we onze ideeën precies in een beleggingsprofiel zouden gaan verwerken, maar we kwamen wel al snel uit bij de gedachte dat we bedrijven moesten gaan helpen om zich klaar te stomen voor de circulaire en duurzame economische.

Als er druk op het systeem komt te staan, moet je als bedrijf wel zorgen dat je voorbereid bent.

Daar kunnen wij ze bij helpen.

Natuurlijk werden we in het begin met argwaan bekeken toen we Convent Capital net hadden gestart. Als je je in de financiële wereld richt op iets anders dan rendement dan word je snel uitgelachen. Ze zagen ons niet zo erg staan; de geitenwollensokken met de goede bedoelingen.

Gelukkig is er veel veranderd. Er is veel meer aandacht voor ‘circulair’ en ‘groen’ gekomen de laatste jaren. Ook vanuit institutionele beleggers. Vroeger was het; of je richt je op rendement, of je doet iets goeds. Inmiddels is voor veel mensen wel duidelijk dat het ook samen kan gaan. En dat is precies wat wij doen. Voor ons is het niet of …of, maar beide. Op termijn verwachten wij zelfs betere rendementen omdat onze filosofie in het dna van het management gaat zitten en het dus ook aandacht blijft krijgen in een bedrijf als wij het verkopen.

In de praktijk betekent dit dat wij vooral bezig zijn om het management bewust te maken van de noodzaak om dit te doen. Wij proberen te inspireren. Daarnaast stellen we een circulaire rapportage op en maken we een plan tot verbetering. Onze bedrijven zijn blij met die inzichtelijkheid, hun afnemers vaak ook. Ze gebruiken duurzaamheid zelfs als criterium bij tenders.

Onze bedrijven merken dat ze groot voordeel hebben van die transparantie.”

MenA.nl | 37

Interview

38 | MenA.nl

Van aartsrivalen tot strategische partners Het verhaal achter de overname van New Motion door Shell. “Als ze in de beginjaren hadden gezegd dat Shell New Motion ooit over zou nemen, dan zou ik het nooit geloofd hebben.”

TEKST FREUKE DIEPENBORGH BEELD PAUL TOLENAAR

H

et is op Koningsdag, amper een jaar geleden, dat Frank Verbeek, managing partner van Drake Star Partners Amsterdam, een telefoontje krijgt. Of hij mee wil doen aan een pitch voor de verkoop van of fundraising voor New Motion, Europees marktleider laadmogelijkheden voor thuis en op kantoor voor hybride en elektrische auto’s. Er moet een plan komen, want New Motion is versneld toe aan een volgende beslissende stap.

Op twaalf oktober van datzefde jaar, is de verkoop van New Motion aan Shell helemaal afgerond. Opvallend, omdat New Motion Shell in de begin-

jaren vaak zag als ‘aartsrivaal’. "Als ze mij in de beginjaren hadden gezegd dat Shell New Motion ooit over zou nemen, dan zou ik het nooit geloofd hebben", zegt Friedwart Barfod terugkijkend. Hij richtte in 2009 New Motion op samen met zijn zakenpartners Ruud Koornstra en Ritsaart van Montfrans.

Barfod bleef tot aan de verkoop bij het bedrijf betrokken. "Shell behoorde in onze ogen tot de gevestigde orde, waar we ons zeker in het begin op een bepaalde manier tegen afzetten", legt Barfod uit. Hij kan een glimlach niet onderdrukken als hij zich het promotiemateriaal van het eerste uur herinnert. "Rompertjes voor baby's met de opdruk "Daddy what is fuel?"

Er is er voor de grap nog een romper rond gegaan tijdens het closing diner.

Kort na het koningsdag-telefoontje startte Verbeek gesprekken met belangstellenden; energiebedrijven, olieconcerns en grote autoproducenten.

"Het was een interessant rondje, we hebben ze allemaal gesproken", zegt Verbeek. Hij was de eerste die, in het begin van het verkoopproces, met het idee kwam om Shell zo snel mogelijk te benaderen. Dat idee moest destijds wel even rijpen, "en dat is ook niet zo raar als je ziet waar we vandaan komen", zegt Barfod lachend.

Toen het contact eenmaal gelegd was, groeiden de partijen snel naar elkaar toe. "Het was een goed team, dat vol enthousiasme Shell aan ons presen-

MenA.nl | 39

Interview

teerde, alsof zij aan ons moesten verkopen dat dit een goed idee was", zegt Verbeek. Barfod zag al snel dat deze mensen een duidelijke visie hadden, maar "wij wilden wel echt het gevoel hebben dat ze wilden doorpakken in deze markt, dat ze door zouden bouwen aan New Motion en niet zouden afbreken wat wij hadden opgebouwd."

EERSTE PROEFRIT Barfod herinnert zich nog een moment op de AutoRai. Zakenpartner Koornstra was druk om met toenmalig minister-president Balkenende, een groot fan van auto’s, zijn eerste proefrit te laten maken in een elektrische auto. Barfod: "Een elektrische auto, dat was echt iets toen; daar waren camera’s bij." Tegelijkertijd vertelde elders op de RAI Jeroen van der Veer, destijds bestuursvoorzitter van Shell, dat hij niks zag in elektrisch rijden. Barfod: "Hij zei echt dat het wat hem betreft de komende twintig jaar zeker niks zou gaan worden met elektrisch rijden. Het kon niet en het mocht niet. Zo werd er gedacht in die tijd. Althans, zo herinner ik het me." Barfod heeft die anekdote nog aangehaald op het closing diner dat gehouden werd na afronding van de verkoop aan Shell. Ook de Shell-mensen konden er achteraf hartelijk om lachen, zeggen Barfod en Verbeek.

samen met Ritsaart van Montfrans.

Barfod en Koornstra waren eerder samen als tv-producenten verantwoordelijk voor populaire tv-programma’s als Lingo en Villa Felderhof. Na de verkoop van hun productiebedrijf aan VNU, besloten zij alleen nog maar te ondernemen vanuit het thema duurzaamheid, vooral om te laten zien dat duurzaamheid en ondernemerschap goed samen kunnen gaan. Zij waren toen al met meerdere duurzame projecten bezig, zoals met LED-lampen en Oxxio, leverancier van groene stroom. Barfod: "We zijn geen visionairs, maar wij zagen wel dat de ‘oude’ wereld om moest." Het was de tijd dat er op het gebied van elektrische auto’s nog vrijwel niets te doen was. Barfod: "Er was een Tesla Roadster en dat was het wel zo’n beetje."

New Motion werd in 2009 opgericht door Tendris, het bedrijf van Barfod en zijn zakenpartner Ruud Koornstra,

Een omslagpunt voor de oprichters van New Motion kwam toen Koornstra de elektrische Tesla van een

Barfod: "We maakten rompertjes met de tekst 'Daddy what is fuel?'"

40 | MenA.nl

vriend kocht en ermee naar de studio van het tv-programma Pauw en Witteman reed. Barfod: "Hij zou daar over onze duurzame LED-lampen praten, maar toen kwam het gesprek al snel op deze elektrische sportauto die harder accelereerde dan een Porsche.

Dat sprak tot de verbeelding en iedereen kon zien dat elektrisch vervoer belangrijk zou worden."

Door de jaren heen bouwden Barfod en zijn partners New Motion verder uit, eigenlijk zonder dat ze daarbij een duidelijk financieel model voor ogen hadden. Barfod: "Wij groeiden en richtten ons op het zo goed mogelijk ‘ontzorgen’ van de berijder en het zo snel mogelijk uitrollen van onze activiteiten. Maar het hele concept dat we nu hebben met pasjes en zo, dat is in de loop van de tijd pas uitgekristalliseerd."

GEEN STANDAARD STEKKER Er waren in de beginjaren bovendien veel praktische problemen waar geen oplossingen voor waren. Zo was er bijvoorbeeld geen standaard stekker.

"Het was echt pionieren, legt Barfod uit. "We hielden in het begin The New Motion-parties, bij de nieuwe laadpunten, waar mensen konden ervaren

al aan de voorkant van een proces zoveel openheid te geven, van beide kanten."

hoe een elektrische auto rijdt. Twee Tesla’s hadden we en een omgebouwde VW-bus, zo’n hippie-ding. Het was underground-achtig nog toen."

Dat veranderde toen na het eerste jaar Stichting Doen instapte en later kwam ook Alliander als aandeelhouder aan boord. Barfod: "Zij wilden leren van ons en zien wat het bijvoorbeeld voor het netwerk zou betekenen als veel mensen tegelijk zouden gaan laden." Door de crisis in de economie kwam de boel in een stroomversnelling en werd het ook voor Barfod duidelijk dat de beweging in de markt onomkeerbaar was. De autoindustrie ging versneld naar elektrische modellen kijken. Barfod: "Dat was belangrijk want elektrische auto’s moeten betaalbaarder zijn."

Zo werd uiteindelijk ruim een jaar geleden het moment bereikt waarop de onderneming klaar was voor de volgende fase. Barfod: "Het was duidelijk dat de markt volwassen aan het worden was. Grote spelers begonnen zich te richten op deze markt met veel kapitaal en distributiekracht. Wij stonden voor de keuze; of veel geld ophalen om de top3-positie in Europa te kunnen blijven houden of op zoek gaan naar strategische partners."

Dus werden er plannen gemaakt. De voorkeur ging uit naar een partij met power, legt Verbeek uit. "En vooral met dezelfde visie en ambitie." Het lijstje potentiële kandidaten leek in eerste instantie misschien niet zo lang, maar de belangstelling bleek groot. Vanuit de hoek van de automerken, de elektriciteitsmaatschappijen, en dus ook van Shell. Verbeek, het management en Barfod maakten er uit op dat New Motion als koploper gezien werd en dus best wat te vertellen zou krijgen in de onderhandelingen. Verbeek: "We zagen duidelijk dat grote ondernemingen op zoek zijn naar niche-spelers die al een marktpositie hebben opgebouwd."

New Motion heeft dan al een netwerk in Nederland, honderd man in dienst en voet aan de grond in België, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.

Dat ze vaart wilden maken in het proces stond vooraf al vast. Barfod: "Deze markt groeit zo hard dat je niet te lang afgeleid wil zijn door overnameperikelen." Toen het ijs eenmaal gebroken was, konden partijen snel de diepte in. "Gezamenlijk een businesscase ontwikkelen, dat was het mooiste om te doen", herinnert Verbeek zich. "Maar ook lastig om

Loslaten van het mede door hem opgerichte bedrijf viel Barfod uiteindelijk niet zwaar. Barfod: "We wisten dat we New Motion versneld zouden moeten loslaten. Op het moment dat je zo’n acceleratie-fase in gaat met een bedrijf, dan zie je dat al aankomen. Dan moet je ook die stap zetten, zeker als je in de top3 mee wil blijven doen. Want doe je dat niet, dan word je zelf een target." n

Duurzaam rijden

New Motion is vooral de laatste jaren snel is gegroeid, van 10.000 laadpalen in 2014 tot meer dan 30.000 laadpunten in 2017 in Nederland, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk vooral bij woningen, kantoren en parkeerplaatsen.

Voor New Motion, dat vorig jaar een omzet had van bijna 13 miljoen euro, maar nog wel verlieslatend was, moet de overname leiden tot snellere expansie. Het Amsterdamse bedrijf heeft vooral in Nederland veel laadpunten en klanten, maar het bedrijf wil ook in het buitenland voet aan de grond krijgen. Zo’n 100.000 klanten hebben bij New Motion een pas om hun auto te kunnen opladen.

Wat Shell betaald heeft voor de overname is niet bekendgemaakt.

Het is de tweede keer in korte tijd dat een oliegigant annex energiebedrijf een overname doet voor duurzaam rijden.

Eerder dit jaar kocht het Franse Total het Nederlandse bedrijf PitPoint. De verwachting is dat er de komende maanden en jaren meer acquisities zullen volgen.

MenA.nl | 41

SLUIT JE JE OGEN? OF SLUIT JE JE AAN...

Samen maken we het verschil

Het Wereld Natuur Fonds werkt aan een wereld waarin de mens leeft in harmonie met de natuur. Een vitale en veerkrachtige natuur die we kunnen doorgeven aan de generaties na ons. Alles wat wij dagelijks doen heeft direct impact op de natuur en de toekomst van de wereld. Wil jij privé en/of met je bedrijf bijdragen aan een duurzame toekomst? Sluit je aan bij ons!

Kijk op wwf.nl of neem contact op met: Marijn Brummelhuis Frédérique van Randwijck mbrummelhuis@wwf.nl frandwijck@wwf.nl

Be one with nature © naturepl.com / Andy Rouse / WWF

Column

REPUTATIE ALS RANDVOORWAARDE VOOR RENDEMENT Nu een groter deel van de arbeidsplaatsen wordt ingevuld door millennials is het voor bedrijven steeds gebruikelijker om niet alleen actief aan de maatschappij uit te leggen waar zij mee bezig zijn, maar ook hoe zij bijdragen aan een betere maatschappij op een manier die verder gaat dan alleen aandeelhouderswaarde. Een goed rendement is voor pensioengerechtigden, polishouders en eindbeleggers een gerechtvaardigde doelstelling. Maar bovenop het behalen van voldoende rendement moeten bedrijven in toenemende mate met antwoorden komen op vragen als: hoe willen jullie de wereld achterlaten voor de volgende generaties en hoe dragen jullie daaraan bij? Wat vinden jullie naast geld verdienen belangrijk? Hoe kan ik als jonge werknemer daar een rol in spelen? Ook aandeelhouders willen niet alleen rendement, maar ook antwoord op dergelijke vragen.

De trend dat de maatschappij – en dan heb ik het juist ook over de jongste generatie op de arbeidsmarkt – anders oordeelt over de rol van het bedrijfsleven en welke eisen aan die rol gesteld mogen en moeten worden, is al langer geleden ingezet, maar de grotere maatschappelijke aandacht voor met name de private equity-sector in het kielzog van de Nota-Nijboer levert nu een extra push voor die sector in het bijzonder.

Het goede nieuws is dat de sector zich allang bewust is van de noodzaak om bij te dragen aan een betere maatschappij en duurzame keuzes te maken. Dit voorjaar was ik op het Private Equity Summit waar veteranen uit de sector voorbeelden gaven van hoe duurzame factoren meewegen in hun beleggingsbeleid en de aansturing van portfolio companies. Juist deze bedrijven en individuen hebben een grote voorbeeldfunctie voor de rest van de sector.

Tot voor kort was het gebruikelijk om hierbij de voorbeelden voor zich te laten spreken en de communicatie vooral via portfolio companies te laten verlopen.

Dit model heeft zijn langste tijd gehad. Een goede reputatie van de private equity-partijen is een randvoorwaarde voor hun bestaansrecht en daarmee het creëren van langetermijnwaarde voor aandeelhouders én maatschappij. Maar alleen doen is niet meer voldoende, je moet ook vertellen wat je doet.

Een eerste reflex is vaak een communicatieman of -vrouw in te schakelen om wat aan profilering te doen, de woordvoering te verzorgen bij een crisis of mooie PR-verhalen te ‘pluggen’. Maar het werkveld van de communicatieadviseur of -afdeling is veel breder. De communicatieafdeling fungeert als de oren, ogen én mond van een organisatie. Hiervoor moet deze een scherp gevoel hebben voor de identiteit, cultuur én de missie van het bedrijf, maatschappelijke trends en welke kansen en bedreigingen deze opleveren voor de organisatie.

Juist daarom zouden private equity-bedrijven nog bewuster bezig moeten zijn met het inrichten van de communicatiefunctie, die een wezenlijke bijdrage kan leveren aan de reputatie van de onderneming. Verhalen die verteld moeten worden om te laten zien dat private equity als sector open is, midden in de maatschappij staat en zich bewust is van de belangrijke rol die het speelt in onze economie.

UNEKE DEKKERS – MANAGING DIRECTOR CFF COMMUNICATIONS

MenA.nl | 43

Analyse

GEVANGEN IN DE ZOEKTOCHT NAAR AANDEELHOUDERSWAARDE Wie economische dilemma's wil oplossen, zal onbevooroordeeld moeten kijken naar zijn of haar bedrijfscultuur. Geen expert die hier meer over weet dan cultuurgoeroe Fons Trompenaars.

Wat zijn de dilemma’s?

TEKST JEPPE KLEYNGELD

H

et grootste dilemma voor Westerse bedrijven is het managen van stakeholder ROI, terwijl ze opereren in een extreem gereguleerde wereld en de verwachtingen ten aanzien van ethisch handelen groter dan ooit zijn. Opnieuw kijken naar waardecreatie is daarom een noodzaak. De negen visies uit het boek Nine visions of capitalism van Charles Hampden-Turner en Fons Trompenaars laten zien hoe verschillende culturen waarde creëren.

Alleen een synthese van deze visies zal een uitweg bieden voor westerse bedrijven die gevangen zitten in hun eeuwige zoektocht naar meer aandeelhouderswaarde.

Geld verdienen en waardecreatie zijn verschillende dingen. Veel geld wordt namelijk verdiend ten koste van anderen.

Waardecreatie gebeurt alleen wanneer er meer geld wordt gegenereerd dan waar men mee begon. En dan verdeeld over alle deelnemers.

Concurrentie is belangrijk om innovatie te boosten, maar niet wanneer het een zero sum game is. Oftewel wanneer opbrengsten en verliezen

44 | MenA.nl

opgeteld nul bedragen.

Productie creëert meer waarde dan iedere andere bedrijfsactiviteit. Men begint met zand en siliciumdioxide, dat een paar cent waard is, en eindigt met een intelligente chip die de inzittenden van een voertuig beschermt.

Niet alleen is de chip veel meer waard in termen van geld, er zitten bovendien menselijke waarden in verwerkt; een hoger doel, veiligheid en intelligentie. Daarom is het zorgwekkend dat productie nog slechts 10 procent van de Britse en 11 procent van de Amerikaanse economie uitmaakt.

Peanuts vergeleken met de positie die het in het snelgroeiende China heeft. In Groot Brittannië en de Verenigde Staten is vooral de financiële sector gegroeid, een sector die nauwelijks waarde creëert. Niet dat Trompenaars en Hampden-Turner alleen maar afgeven op het westerse model. Want dat heeft ons ver gebracht. En in sommige omstandigheden is het het meest effectieve model. Maar dat geldt ook voor andere modellen en daar kunnen we nog een hoop van leren. Om écht waarde te creëren, zullen we ver-

schillende manieren van denken in onze bedrijven moeten integreren.

Contrasterende kernwaarden De Chinese taal geeft vaak heel goed weer hoe de Chinezen denken over zakendoen. Het woord ‘rijk’ in het Mandarijns betekent bijvoorbeeld ‘well connected’. De Chinezen waarderen goede relaties. Chinezen geven - in tegenstelling tot Angelsaksische volken - de voorkeur aan de kernwaarde gemeenschap in plaats van individualisme. Het resultaat is dat de Chinezen volop investeren, sparen, produceren en exporteren als uitdrukking van hun gemeenschapszin, terwijl de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk steeds meer lenen, importeren en consumeren als uitdrukking van hun individualisme.

Dit ‘Chimerica’ is een vicieuze cirkel van disbalans, stellen de auteurs.

De producerende gemeenschap in één land bedient de consumerende individuen in het andere land. China groeit hierdoor razendsnel, maar het onder-consumeren van de Chinezen valt de mensen zwaar. Als de nadruk te veel ligt op individualisme, kunnen gemeenschappen ten onder

gaan. Ligt de nadruk daarentegen te veel op gemeenschap, dan kunnen individuen ten onder gaan. Zie hier het dilemma.

In het omgaan met dilemma's kunnen we in het Westen veel leren van China. Het naast elkaar laten bestaan van meerdere kernwaarden - Yin en Yang - is de belangrijkste succesfactor achter de spectaculaire economische groei van de Rode Draak. Na de dood van Mao in 1979 stond de Chinese overheid opeens marktwerking toe en leerde het veel van Hong Kong, Singapore, Taiwan en het Westen. Het werd opeens mogelijk voor twee contrasterende systemen om naast elkaar te be-

staan: kapitalisme en communisme.

Dit heeft geresulteerd is de grootste economische ommezwaai uit de geschiedenis.

De belangrijkste les is volgens Trompenaars en Hampden-Turner dat waarden elkaar versterken. Individuen verrijken hun gemeenschap en de verschillende onderdelen vormen een samenhangend geheel.

Chinezen lijken zich bewuster te zijn van de onderlinge afhankelijkheid van ogenschijnlijk contrasterende waarden. Terwijl wij in het Westen in eindeloze discussies belanden tussen links en rechts, bestaat de verslaggeving in de China Daily voor 80 procent uit oplossingen en verhalen over succesvolle cross-culturele

verbindingen. Chinezen zijn zich bewust van de noodzaak om te leren, terwijl wij tevreden zijn met hen de les te lezen en met onze vingertjes te zwaaien.

De Chinezen hebben zich altijd meer op hun gemak gevoeld met paradoxen. Het woord dilemma bestaat bijvoorbeeld uit het symbool voor speer en schild. In een gevecht is het een dilemma van het huidige tot het volgende moment of je de ene of de andere gebruikt, maar het is duidelijk dat je beide nodig hebt in een gevecht. Wat we in het Westen zouden zien als of/of-keuze zien de Chinezen als combinatie. Niet kiezen is beter. Het woord crisis - wei ji - is samengesteld uit de woorden gevaar

MenA.nl | 45

Analyse

en kans. Samengesteld betekenen de woorden dat er een gevaar is waarin een kans schuilt: de kern van waardecreatie.

BEWUST KAPITALISME Conscious capitalism (bewust kapitalisme) is een filosofie met als centraal uitgangspunt dat bedrijven alle belangrijke stakeholders, inclusief het milieu, dienen. Kapitalisme zelf is namelijk niet het probleem, maar wel de extreem smalle manier waarop we het definiëren en begrijpen. Kapitalisme gaat vaak over de exclusieve rechten van aandeelhouders in plaats van over de belangen van alle betrokkenen. Over private verrijking, maar niet over het publieke belang. En over concurrentie in plaats van samenwerking. Door ‘de andere helft’ te negeren zijn we ons maar half bewust van de wereld en profiteren we slechts deels van het enorme potentieel dat het kapitalistische systeem ons te bieden heeft.

Wanneer het bedrijfsleven zich ten volle realiseert hoeveel macht en verantwoordelijkheid het heeft, door zich hier écht bewust van te worden, dan kan het zorgen voor meer

46 | MenA.nl

gemeenschap, meer wederkerigheid en - paradoxaal - meer winst.

Pioniers in bewust kapitalisme betalen vaak betere salarissen - gewoonlijk 15 tot 20 procent meer - dan het gemiddelde in hun industrie. De hogere salarissen dragen bij aan hogere productiviteit en meer innovatie, waar uiteindelijk alle stakeholders van profiteren. Het Amerikaanse Jordan Furniture is zo’n bedrijf.

Salarissen zijn 20 procent hoger en de verkoop per medewerker is het dubbele. De verkoop per vierkante meter is zelfs zes keer zoveel als het gemiddelde in hun branche.

John Mackey, CEO van Whole Foods Market, het schoolvoorbeeld van bewust kapitalisme, spreekt nooit van werknemers maar altijd van teamleden. Goed zorgen voor werknemers is een cruciaal aspect van het bedrijfsmodel.

Het idee is simpel: blije werknemers stralen dit uit naar klanten die het dan fijner in je winkel vinden en dus vaker komen en langer blijven. Ook leveranciers leveren een cruciale bijdrage aan klantwaarde - in het geval van Whole Foods wel 80 procent. Hoe je ze behandelt is cruciaal

voor succes. Er zijn vele manieren waarop je win-win partnerships met leveranciers kunt aangaan. Bied ze een vijfjarig ‘rollend’ contract, wat betekent dat ieder jaar weer het eerste jaar is. Dit geeft ze zekerheid van inkomen en een commitment om te investeren in de relatie. Ook kunnen ze de prijs verlagen wanneer ze zeker zijn van de afname van een bepaald volume. Veel Angelsaksische bedrijven doen het tegenovergestelde: ze betalen leveranciers laat en knijpen ze uit voor steeds lagere tarieven. Ze zijn zich er onvoldoende bewust van dat dit uiteindelijk een negatieve impact op hun eigen waardepropositie heeft.

In bewust kapitalisme komt de aandeelhouder als laatste. Jazeker, de rol van de kapitaalverschaffer is belangrijk, maar wel alleen wanneer hij er voor de lange termijn in zit (als hij er niet voor de lange termijn is, is hij aan het speculeren en daar heeft niemand iets aan).

Politieke econoom Will Hutton schat dat 72 procent van al het aandeelhouderschap nu speculatief is (hedgefondsen, high frequency handelaars en investeringsbanken).

Deze investeerders gedragen zich niet als managers, werknemers, mede-oprichters, vernieuwers en klanten. En voegen dus geen waarde toe, maar halen eerder waarde weg uit de bedrijven, aldus Trompenaars en Hampden-Turner. Ze besteden een hoofdstuk aan crowdfunding dat op grote schaal het schadelijke, speculatieve aandeelhouderschap zou kunnen vervangen.

Tot slot betalen bedrijven uit de conscious capital beweging graag belasting. Veel grote corporates hebben een profit centre gemaakt van het vermijden van belasting. Whole Foods betaalde daarentegen 40 procent belasting en Google 39 procent. Google gaf aan dat de overheid de ontwikkeling van het internet betaald heeft, dus het zou een beetje scheef zijn als de techgigant de belasting zou proberen te ontdui-

ken. Helaas heeft Google recentelijk buiten de VS - net als de andere techgiganten - getracht te ontkomen aan het betalen van een redelijke belasting. Wat direct resulteert in een negatieve impact op het imago van het bedrijf.

WAARDEN ZIJN GEEN DINGEN Waarden zijn geen dingen. Het zijn verschillen of contrasten in wat wij als mensen ervaren. Succes en falen, leven en dood, haat en liefde. We hebben het contrast met het andere nodig om het ene te waarderen.

Het maximaliseren van slechts één waarde in een divers systeem, zal uiteindelijk de ondergang van het systeem betekenen. Vergelijkbaar met agressieve kankercellen die het lichaam vernietigen. De nadruk op alleen de ‘bottom line’ zorgt voor het verlies van context. Omdat geld verdienen gezien wordt als het heilige-

doel, is het afsnijden van hoeken of het nemen van binnenwegen opeens preferabel. De prioriteit wordt niet geld in een industrie te stoppen, maar zoveel mogelijk eruit te halen.

De kunst van waardecreatie is de juiste balans te vinden. China is verre van perfect, maar de groeicijfers suggereren dat ze dichter bij de balans zitten dan de Angelsaksen.

De beste innovaties bevinden zich in het midden van ogenschijnlijk onverenigbare dilemma's, zoals communisme versus kapitalisme, een dilemma dat China nu heeft opgelost. Tegenstellingen zijn vaak complementair en bedrijven die dit herkennen, zullen de meeste waarde toevoegen en daarvoor beloond worden. Zoals dichter William Blake al schreef: we hebben een huwelijk nodig van hemel en hel. n

MenA.nl | 47

Partner

48 | MenA.nl

'MAXIMALE WINST, MAAR WEL MET EEN EIGEN DRAAI' Joost Siemensma van Sincerius en Gijs Botman van Mentha Capital verlieten beiden een grote internationaal opererende organisatie om vanachter de keukentafel een bedrijf op te zetten waarin zij vooral ook veel van zichzelf wilden terugvinden.

TEKST TFREUKE DIEPENBROCK BEELD TON ZONNEVELD

V

anaf de noordoever van het IJ kijkt Gijs Botman iedere dag uit op de nieuwe eilanden van Amsterdam.

Het jaren vijftig-pand heeft iets vriendelijks, maar de plek waar het staat is bijzonder ruig. Botman geniet er van, werken tussen scheepskranen en containers; niet de meest gebruikelijke plek voor een private equity-kantoor.

Het was ooit de kantine van de belendende scheepswerf, de plek waar nu schepen worden onderhouden door Damen Shipyards. Botman is bij toeval hier terechtgekomen toen hij tien jaar gelden een plek zocht voor zijn vers opgerichte private equityfonds Mentha Capital. Het sprak hem onmiddellijk aan. Botman was toen een jaar of wat bezig met het opzetten van zijn nieuwe investeringsfonds, na een carrière als financiële man bij Heineken en later als investment-manager bij Nesbic.

Het was duidelijk dat er een stap richting Amsterdam gezet moest worden, maar Botman wilde niet in een traditionele kantooromgeving eindigen. "PE zit altijd aan de Zuidas of in een villa in het Gooi. Maar ik wilde niet als vanzelf de standaard route te kiezen."

Volgens Botman herkennen andere ondernemers dat ook wanneer zij hem benaderen over een eventuele verkoop van hun bedrijf. "We doen

de dingen op onze eigen manier, maar zijn natuurlijk boven alles wel ondernemers. Wij sturen ook op maximale winst, maar geven er wel een eigen draai aan."

Sincerius heeft een eigen plek in een duidelijke niche in de markt en ook Joost Siemensma heeft ervoor gekozen om met zijn kantoor niet op een standaard locatie te gaan zitten. Het kantoor, dat in opdracht financieel due diligence onderzoek doet dat gebruikt wordt bij fusies en overnames, streek neer aan de Nieuwe Achtergracht in het centrum van Amsterdam. Er ligt een bootje voor de deur waar alle werknemers ook in het weekend gebruik van kunnen maken.

Siemensma werkt al sinds hij met Sincerius is gestart veel samen met Botman van Mentha. Hij is nog elke dag blij dat hij door de omvang en opzet van Sincerius veel meer ‘hands on’ kan adviseren dan vroeger bij het grote kantoor waar hij werkte.

"Ik kan nu echt naast Gijs gaan zitten en met hem meedenken. Snappen waar een bedrijf nou echt zijn geld mee verdient en of dat toekomst heeft. Daar draait het bij ons om.

Het gaat om veel meer dan alleen cijfers en spreadsheets."

Daarbij kijken Botman en Siemens-

ma allebei ook naar duurzaamheid en kansen om op dat vlak dingen te verbeteren. Botman: "Ik vind dat we ook op dit vlak met elkaar moeten zorgen dat we de juiste dingen doen.

Je kunt je ogen er voor sluiten, maar je kunt ook iets goeds doen. Dat proberen we ook bij de bedrijven waarin we investeren aan te moedigen."

Zelf steunen beide heren regelmatig goede doelen. "We geven ook wel eens een percentage na afloop van een transactie, samen met alle adviseurs die aan een bepaalde deal hebben gewerkt", legt Siemensma uit. Ieder doet wat op zijn eigen manier, zegt Botman. "Ik hou vooral van low key naar buiten toe, maar intern wil ik wel actie zien. We leven hier allemaal op deze wereld, ik vind dat ieder mens verplicht is om bewust met zijn omgeving om te gaan."

Mentha doneert ieder jaar in elk geval 7,5 procent van de jaarwinst aan goede doelen, waaronder het Wereld Natuur Fonds. Maar ook in de dagelijkse praktijk probeert Botman zijn bedrijven en werknemers steeds verder te stimuleren om bewust met de omgeving om te gaan.

"Ik wil geen leaseauto's. Ik betaal liever veertig cent per kilometer als mensen op de fiets komen." Op een bepaalde manier is het ook soms wel lastig om steeds je eigen invulling te geven aan de dingen die je in je eigen bedrijf doet, zegt Botman. "Ik

MenA.nl | 49

Partner

ben van de duidelijke keuzes, ik wil wel ergens voor staan als het over dit soort dingen gaat, maar je weet nooit helemaal hoe dat zal worden ontvangen. Het is natuurlijk veel gemakkelijker om mee te doen met wat anderen ook doen."

In de markt wordt dat niet altijd meteen begrepen, ook niet door DGA's. Botman: "Ik weet dat ik vooral het evenwicht in de gaten moet houden. We hebben zakelijk gezien heel grote ambities. De omgang met mensen en de leefomgeving moeten dan ook niet meer of minder een agendapunt zijn tussen de andere punten die continu aandacht vragen.

Door het echter bespreekbaar te maken, bereik je uiteindelijk wel iets."

Daarbij is het een voordeel, zegt zowel Botman als Siemensma om zelf ook ondernemer te zijn. Botman: "Het helpt dat wij onze eigen onderneming zelf gestart zijn en dus weten hoe het is om in de dagelijkse praktijk met werkkapitaal om te gaan."

Siemensma heeft dat ook ervaren: "Het helpt enorm dat ik het bedrijf

50 | MenA.nl

zelf heb opgezet. In de praktijk is alles gewoon zo anders dan ik vroeger dacht. Ik weet nog hoe ik achter mijn keukentafel zat in het begin. Ik had me drie maanden lang helemaal gek gewerkt, maar ik had nog steeds geen cent op de bank.

Dat heet werkkapitaal management, realiseerde ik me toen."

Inmiddels is er ook op dat vlak veel veranderd. Siemensma heeft samen met drie andere partners tien mensen in dienst en is jaarlijks betrokken bij meer dan tachtig transacties waarbij Sincerius het financieel due diligence onderzoek uitvoert. "We blijven elk jaar groeien in medewerkers en aantal transacties."

Maar Siemensma zou geen echte ondernemer zijn als hij niet door zou gaan met het bedenken van nieuwe toepassingen. Hij werkt inmiddels aan een uitbreiding van de dienstverlening waardoor zijn opdrachtgever ook na afloop van de deal inzicht blijft hebben in de resultaten van een onderneming.

Sincerius heeft BI-software ontwikkeld waarmee het mogelijk is om heel eenvoudig maandelijkse ma-

nagementinformatie op te stellen na de transactie, ook wel â&#x20AC;&#x2DC;continuous due diligenceâ&#x20AC;&#x2122; genoemd. Siemensma: "Wij weten op een bepaald moment zoveel over een bedrijf. Dat kunnen we ook op zo'n manier verwerken dat Gijs bijvoorbeeld twee weken na de transactie een BI-dashboard heeft met alle belangrijke gegevens."

Botman ziet er wel wat in. "Het zou heel fijn zijn als we alles net zo transparant zouden kunnen houden als ten tijde van de deal. Ik wil zo'n bedrijf waarin ik investeer natuurlijk graag van dichtbij blijven volgen. En bovendien stappen wij natuurlijk ook weer een keer uit zo'n bedrijf.

Dan hebben we alles graag op orde."

Er zitten echter ook wel haken en ogen aan die transparantie. Botman: "DGA's moeten er soms aan wennen als wij er heel dicht op zitten. Als je een bedrijf hebt opgericht en er komt iemand meekijken, dan kan dat behoorlijk bedreigend zijn. Ook daar blijft het zoeken naar evenwicht. Ik weet als ondernemer zelf heel goed dat het lastig kan zijn om dingen los te laten." n

Column

SPORT VERBINDT, OOK DE M&A COMMUNITY NEDERLAND! Dat realiseerde ik me onlangs nog, toen ik in het door wereldkampioen veldrijden Sven Nys aangevoerde M&A-peloton over de Amerongse Berg en de kronkelende Lekdijk peddelde. Het grijze maatpak voor eventjes verruild voor dat felgekleurde wielren-tricot.

Uiterlijk anders, innerlijk hetzelfde. Want dit allereerste M&A-criterium maakte vooral duidelijk dat strijdlust onze dealmakers kenmerkt. De stukken vlogen eraf. Competitie is troef in deze wereld. Dat zit in het beestje en dat hoort zo.

Als M&A Community manager focus ik op kwalitatief hoge fora, met specifieke thema’s. Zodat u, heel gericht, uw kennis en netwerk kunt versterken, kunt uitbreiden. Ook de kwaliteit van onze M&A-Database, uniek in Nederland, heeft onze voortdurende aandacht.

Het zal u, gewaardeerde leden van de M&A Community, niet zijn ontgaan; úw deals in Nederland worden door onze eigen redactie gemonitord en toegevoegd in die database. Daarnaast wordt er vanaf heden gewerkt om fondsen en deelnemingen van de private equity huizen die op de Nederlandse markt actief zijn in kaart te brengen. Én dit inzichtelijk te maken voor u, als full member. Een allround investeringsplatform dus.

Naast het wielercriterium was er nóg zo’n bijzondere M&A-primeur. Donderdag 17 mei kwamen jonge M&A- en private equity-talenten samen op het kantoor van Lexence. De opkomst was met 130 bezoekers overdonderend; na het wielrennen dus opnieuw een groot community succes. Dat tot de late uurtjes duurde. Zoals boven ons verslag van die meeting op de website gekopt stond: ‘Via wijze levenslessen drempelloos naar de bar!’

Met de Young M&A-Academy bieden wij tijdens de komende Young M&Abijeenkomsten niet alleen een prachtig netwerk en veel gezelligheid, maar ook échte inhoud. De jonge investeerder die meer wil weten over een SPA? De advocaat die op zoek is naar de basics van valuation? Op de M&A bijeenkomsten vinden zij niet alleen gelijkgestemden, maar zeker ook antwoorden.

Over het creëren van waarde gesproken!

Als community manager bezocht ik afgelopen maanden ook bedrijven, banken, investeerders, advocatenkantoren en adviseurs in Antwerpen en Brussel. Mede dankzij uw warme introducties kreeg ik een goed beeld van de Belgische M&A markt. Veel dank daarvoor! Ik ben er nu van overtuigd dat een actieve M&A Community in België zal bijdragen aan het verder professionaliseren van de sector.

Want ook bij onze zuiderburen is ruimte voor een platform waar professionals in de branche elkaar kunnen ontmoeten, kunnen netwerken, onderlinge relaties kunnen aanbinden én versterken. Samen met een nieuwe Belgische collega zal ik daarom de M&A Community in ons buurland in de steigers zetten. Eerste inaugurele bijeenkomst: de M&A Awards van donderdag 15 november in het Concert Noble van Brussel; 25 tafels, 200 gasten (www.maawards.be). En dat is dan alweer de derde primeur… Met al dit moois voor de boeg wens ik u een heerlijke zomer!

EZRI JOY BLAAUW - COMMUNITY MANAGER

MenA.nl | 51

Private Equity

FLINKE EUROPESE OPMARS Nederlandse investeerders hebben meer en meer een vestiging in het buitenland. Met name in directe buurlanden. Waar lopen ze tegenaan?

TEKST FREUKE DIEPENBROCK

V

anuit het kleine Nederland gezien lijkt het een logische beweging; bedrijven die op zoek zijn naar groei kijken over de grenzen heen. In eerste instantie vaak in de buurlanden, later misschien verder weg. In hun kielzog zijn de afgelopen jaren investeerders en adviseurs gevolgd.

En na een aantal jaren de buiten-

52 | MenA.nl

landse markt te hebben verkend, zetten veel bedrijven inmiddels de stap om zich ook daadwerkelijk in het buitenland te vestigen.

Het Nederlandse private equity-fonds Bencis is daarvan een goed voorbeeld.

Bencis is sinds 1999 actief in België en Nederland en deed al langere tijd ook veel in Duitsland. Onlangs opende Bencis in Düsseldorf een

eerste eigen vestiging. Dat managing partner Zoran van Gessel zich ook in Düsseldorf vestigde, onderstreept het belang van deze stap voor het bedrijf.

Van Gessel: "We zijn blij met deze keuze. We hadden hier al wel een klein netwerk omdat we al investeringen hebben gedaan vanuit onze portfolio-bedrijven. Maar de opening van dit kantoor laat zien dat we seri-

INVESTEERDERS eus - en voor de lange termijn - verder willen in Düsseldorf. Onze lokale aanwezigheid is daarbij belangrijk.

Het is goed om in meer landen een breed lokaal netwerk te hebben."

Dat zien ook Arne Louwagie, associate, en Maarten Meijssen, investment manager van de Europese investeringsmaatschappij Argos Soditic, gevestigd in het kantoor in Brussel. Meijssen: "Als je als private equity-investeerder een rol wilt spelen van betekenis, dan moet je je onderdompelen in het lokale weefsel. Daarom steunen wij dit

jaar bijvoorbeeld het North Sea Jazz festival in Rotterdam, waar we onze zakenrelaties kunnen uitnodigen."

NIET OP AFSTAND WACHTEN Het directe contact met de lokale spelers in de M&A-markt is volgens Meijssen van belang. "Je kunt niet op afstand wachten tot de deals naar je toekomen. Het gaat om de relatie die je moet opbouwen, dat is cruciaal."

Dat is ook nodig omdat Argos ziet dat de concurrentie binnen private equity in Europa in hoog tempo verder toeneemt. Naast een groeiend

aantal private equity-spelers is er ook een toenemend aantal family offices actief op de overnamemarkt.

Zij zijn van de babyboom generatie.

De families die hun bedrijf hebben verkocht zoeken nieuwe manieren om hun geld te investeren. En dat heeft effect. Meijssen: "De prijzen zijn hoog, maar deals gaan niet meer alleen op prijs, maar ook op basis van lokale subtiliteiten en relaties. De relationele parameter is tevens zeer belangrijk. Een transactie moet je gegund worden."

Ook Argos Soditic heeft inmiddels kantoren in verschillende landen in Europa geopend. Argos startte in Genève in 1989, maar opende door de jaren heen kantoren in Parijs (1990), Milaan (1993), Brussel (2013) en Frankfurt in 2016. Deze lokale aanwezigheid moet helpen om juist die ene aankoop te kunnen doen die bij Argos past. Argos is als nichespeler vooral op zoek naar deals waarbij ‘de handen uit de mouwen moeten," zegt Louwagie: "Wij komen niet zozeer voor de heel aantrekkelijke deals van perfecte bedrijven waar vaak de - internationale - competitie groot is. Wij zoeken vooral deals die complexer zijn en meer aandacht vragen en waar wij

MenA.nl | 53

Private Equity

door transformatie waarde kunnen toevoegen, zoals spin-offs of privatiseringen." Andersom werkt het ook.

Dankzij internationale aanwezigheid kunnen bedrijven geholpen worden bij hun buitenlandse expansie.

Bencis wil investeren in bedrijven die op zoek zijn naar groei én "tegen een stootje kunnen" als de economie in de toekomst misschien weer tegen zit. Van Gessel: "Die zijn er in Duitsland voldoende. Wij zien hier veel kansen om in mooie bedrijven te investeren. Dat is in Duitsland overigens niet heel anders dan in Nederland. "

MARKT HEEL COMPETITIEF Door de trek van investeerders naar meerdere landen in Europa is het competitieve speelveld in M&A de laatste jaren significant groter geworden, ziet Remco van Daal, partner bij PwC Transaction Services. Van Daal richt zich bij PwC met name op financiële due diligence en private equity-transacties. "Doordat er veel meer partijen in de markt zijn, worden de bedragen die ze bereid zijn te betalen voor bedrijven hoger, veel hoger dan zeven of acht jaar geleden. Transacties gaan tevens sneller, alsof spelers elkaar snel willen aftroeven." Dat geldt volgens Van Daal niet alleen voor

54 | MenA.nl

de grote internationale deals, maar tegenwoordig zelfs voor de kleine transacties. Ook daar is de druk hoog, zijn er veel partijen die op de prooi azen.

Volgens Van Daal heeft het alles te maken met de situatie in het thuisland. "Neem het Verenigd Koninkrijk, daar is de markt heel competitief.

Het aantal private equity-spelers is hard gegroeid, maar er is te weinig aanbod van goede bedrijven in het land zelf, dus komen ze over de grens kijken, bijvoorbeeld in Nederland waar relatief veel mooie bedrijven te koop zijn. Voor Frankrijk geldt hetzelfde."

Argos deed onlangs met de investering in de Utrechtse sociale dienstverlener Future Groep de eerste Nederlandse deal nog vanuit Brussel. Maar volgens Louwagie is ook bij deze deal weer duidelijk geworden hoe belangrijk het is om de lokale gewoonten te kennen en een netwerk te hebben. "Wij hadden de markt in Nederland rationeler verwacht, de mensen zijn natuurlijk in onze ogen wel nuchter, maar het relationele aspect bleek toch ook hier een grote rol te spelen. We hebben echter ook gezien dat de cultuur binnen Argos van ondernemerschap, transparantie en efficiëntie goed

‘Wij zien hier in Duitsland mooie bedrijven om in te investeren - niet heel anders dan in Nederland’ Zoran van Gessel, Bencis samengaat met de cultuur van het Nederlandse zakenleven."

Daarom heeft Argos uiteindelijk wel plannen om een kantoor in Nederland te openen. De aankoop van Future Groep was nog vooral "een teen in het badwater." We hebben eerst gekeken of onze aanpak, filosofie en cultuur wel een plaats heeft binnen de zeer professionele en volgroeide Nederlandse investeringsmarkt, precies zoals we dat ook in andere landen hebben gedaan. Om daarna voor een vaste aanwezigheid te gaan."

Adviseur Van Daal van PwC ziet het

‘De periode na de deal gaat de komende jaren het verschil maken’ Remco van Daal, PwC

vaker zo gaan. Volgens hem zijn Nederlandse bedrijven voor buitenlandse partijen vooral interessant omdat Nederland internationaal gericht is. "Nederland is voor buitenlandse investeerders zelfs één van de interessantste landen in Europa. Er zijn nog veel eigenaren van bedrijven uit de babyboomgeneratie die nu langzaam afscheid gaan nemen maar geen goede opvolging hebben. Dan is verkoop aan private equity of een corporate overname vaak een goed idee."

Een andere reden dat Nederlandse bedrijven voor buitenlandse partijen

interessant zijn, is ons investeringsklimaat. Dat is gunstig vergeleken met andere landen in Europa. Van Daal: "We spreken goed Engels, dat is heel belangrijk en helpt echt. En we hebben hoge standaarden als het gaat om compliance en transparantie.

Daardoor lijkt het voor buitenlanders relatief eenvoudig om hier een transactie te doen."

De Duitse markt heeft veel parallellen met Nederland, ziet Van Gessel van Bencis. "Ook Duitse bedrijven zijn goed en degelijk en vaak wereldwijd actief in export. Voor ons is dat interessant omdat er vaak groeimogelijkheden genoeg zijn", legt Van Gessel uit. Bencis heeft overwogen om meer richting het noorden van Europa kantoren te openen, Bencis is daar wel succesvol geweest de afgelopen jaren, maar de groeimogelijkheden lijken voorlopig beter in Duitsland. De stap naar Duitsland was een logisch gevolg van de activiteiten die Bencis daar al langer had. Van Gessel: "We hebben al veel gedaan in Duitsland de afgelopen jaren. Daarom gaan we daar nu eerst aan de slag en dan zien we weer verder."

Ook Argos is sinds 2016 actief in Duitsland met een team van vier professionals. De investeerder wil de Duitse aanwezigheid nog verder uitbouwen. Argos is reeds actief in

acht Europese landen.

Of de nieuwe internationale trend snel weer zal verdwijnen uit de M&A-markt? Van Daal van PwC verwacht het niet. Ook niet als er haarscheurtjes zouden ontstaan in de conjunctuur. Deze trend blijft "zolang er genoeg interessante bedrijven in Nederland te koop zijn en op groeipad willen."

Enige zorg zou wel zijn dat vanuit internationaal perspectief het geld naar andere landen zal gaan stromen als het Nederlandse investeringsklimaat verslechtert. "Daar moeten we voor waken."

Van Daal heeft overigens wel zorgen over de huidige competitie die is ontstaan. "Het is niet altijd goed dat partijen steeds sneller willen beslissen en dat de prijzen zo hoog zijn."

Volgens hem zouden partijen meer aandacht moeten hebben voor de due diligence. "Nu de markt op zijn top draait heb je per definitie meer risico.

Dat wordt helaas wel eens vergeten."

Daarom wordt volgens Van Daal de periode direct na het afronden van de overname in het vervolg steeds belangrijker. Van Daal: "De periode na de deal wordt cruciaal, want als je rendement wilt maken dan moet je er ook voor zorgen dat de bedachte waardecreatie ook echt gerealiseerd gaat worden. Dat gaat de komende jaren het verschil maken." n

MenA.nl | 55

STE FINANC IË OP

8.5

ge n)

LEIDER

OORDEELD BE A

BE

LE

LS

Br in on ar :S erv prin + 0 gest.nl (16

WAT IS DE WAARDE VAN UW BEDRIJF? Hoe berekent u de juiste waarde van een bedrijf? Hoe overtuigt u anderen dat dit de juiste prijs is? De cursus Business Valuation geeft u het antwoord.

Bekijk het programma op AlexVanGroningen.nl in Nog plaatsen 18 november 20

ts an

Nederl an lijke d ink

van Accoun tie t sa

oepsorga Ber ni se

© Copyright Alex van Groningen BV | Burgemeester Haspelslaan 63 | 1181 NB Amstelveen | Tel. 020 639 0008 | AlexVanGroningen.nl

Ko n

Column

AFSCHAFFEN DIVIDENDBELASTING GOED? De afschaffing van de dividendbelasting is op dit moment een heet hangijzer in de Nederlandse politiek. De meeste belastingadviseurs zullen een extra stimulans voor het Nederlandse vestigingsklimaat toejuichen. Het is de vraag of de afschaffing van de dividendbelasting het juiste duwtje is. Het zeer selecte duwtje is namelijk niet goedkoop!

Bij het uitkeren van dividend is op dit moment in principe 15 procent Nederlandse dividendbelasting verschuldigd. Echter in veel corporate en private equity structuren en sowieso in binnenlandse situaties is Nederlandse dividendbelasting geen issue. De netto-opbrengst van de dividendbelasting (€1,4 miljard in 2017) wordt dan ook hoofdzakelijk gedragen door buitenlandse portfolio aandeelhouders in Nederlandse (beursgenoteerde) tophoudsters.

Het is de vraag waarom men voor de afschaffing van de dividendbelasting kiest als hier slechts een select groepje bedrijven van profiteert en het niet heel evident is dat het voor veel extra investeringen gaat zorgen.

In de notities die in april dit jaar onder enige druk werden vrijgegeven overweegt het ministerie twee voor de hand liggende opties, het afschaffen van de dividendbelasting enerzijds en het verlagen van het tarief van de vennootschapsbelasting anderzijds. Het ministerie beschrijft dat bij de eerste optie wordt ingezet op het aantrekken en behouden van (beursgenoteerde) tophoudsters maar dat de belastingdruk op binnenlandse bedrijven wellicht wordt verhoogd. Bij de tweede optie wordt ingezet op in Nederland winst genererende operationele activiteiten, maar loopt Nederland wellicht het risico op vertrek van tophoudsters van multinationals. Het ministerie laat het antwoord op de vraag welke optie per saldo beter is voor de Nederlandse economie echter in het midden.

Meer nog dan de eindeloze en weinigzeggende debatten, gaf Mark Rutte met zijn steek onder water aan het adres van België misschien nog wel het meeste inzicht in de afweging die is gemaakt. Het is voor het imago van Nederland belangrijk dat de hoofdkantoren van grote en bekende bedrijven zoals bijvoorbeeld Unilever voor Nederland behouden blijven. Het probleem is alleen dat dit effect moeilijk meetbaar is en €1,4 miljard wel een substantiële investering is.

Volgens de NVP werd in 2017 alleen al door binnenlandse of buitenlandse participatiemaatschappijen €411 miljoen aan groeikapitaal geïnvesteerd in Nederlandse bedrijven. Dit is volgens de NVP in lijn met de trend die sinds 2007 is ingezet. Volgens de NVP kregen in 2017 ook 233 Nederlandse jonge en snelgroeiende bedrijven investeringen van totaal €320 miljoen van een binnen- of buitenlandse venture capitalist, een significante stijging ten opzichte van vorige jaren, die naar verwachting geen extra impuls zal krijgen door de afschaffing van de dividendbelasting.

Feit blijft dat meeste bedrijven en de participatiemaatschappijen, met hun substantiële en groeiende investeringen in Nederland, weinig tot niet zullen profiteren van de afschaffing van de dividendbelasting. De gehoopte komst of behoud van de bekende multinationals zal in ieder geval tot aanzienlijke investeringen moeten leiden om de €1,4 miljard goed te maken.

FRANK BUITENWERF / PARTNER INTERNATIONAL TAX / M&A BIJ TAXAND NEDERLAND

MenA.nl | 57

Interview

LEVERT MONSTER RANDSTAD IETS OP? CFO bij Randstad Holding, Robert Jan van de Kraats, was nauw betrokken bij de tientallen overnames, waaronder die geruchtmakende van Vedior. En hij zette de succesvolle vestiging in Japan op de kaart.

TEKST CHARLES SANDERS BEELD TON ZONNEVELD

S

inds 2001 CFO bij Randstad Holding; de 17 jaren gingen snel voorbij. Omdat Robert Jan van de Kraats niet één, maar telkens weer een andere baan had bij het uitzend- en HR-dienstverleningconcern. Zo was hij nauw betrokken bij de tientallen overnames die Randstad sinds 2001 deed, waaronder die geruchtmakende van Vedior. En hij zette de succesvolle vestiging in Japan op de kaart.

Om maar een paar wapenfeiten te noemen. Van de Kraats zag de omzet stijgen van 5 miljard euro bij zijn aantreden in 2001 tot meer dan 23 miljard euro nu. Waarmee Randstad, samen met het Zwitserse Adecco de grootste wereldwijd is. En nu is dan de tijd gekomen om afscheid te nemen. Dat doet een beetje pijn, maar het geeft ook tijd en ruimte voor andere uitdagingen die Van de Kraats nog wil aangaan.

Van groot in Nederland tot grootste

‘Hoewel 60 procent van die omzet in het buitenland werd geboekt, kwam de winst uit Nederland’ 58 | MenA.nl

in de wereld. Het was een lange reis.

Maar wel eentje in de hoogste versnelling. Een duizendpoot onder de CFO’s, iemand die naar buiten treedt, naast en met de CEO opereert, zeker niet een man van alleen die cijfers.

Een blijver, dat dan weer wel. Uit de bocht vloog Van de Kraats alleen op het circuit, waar hij als vrijetijdscoureur nog wel eens over het randje ging.

“Ja, dat was in Spa Francorchamps,” glimlacht hij. “Een niet gepland uitstapje in die gevaarlijke bocht…“ Snelheid zat er altijd al in. Op zijn zestiende sleutelde hij aan zijn Kreidler om het maximale aantal pk’s uit die brommer te halen. En na het behalen van zijn rijbewijs bleek gevlei bij zijn vader om diens auto te

MenA.nl | 59

Interview

mogen gebruiken niets uit te halen.

“Ik had al te vaak ongelukjes gehad.

Dus moest ik het zelf doen.”

Want die wens naar een auto, naar vrijheid, was heel sterk. Dat vier wielen geld kostten, loste hij relatief simpel op. Van de Kraats combineerde een studie tot registeraccountant met werk, vanaf zijn negentiende is hij fulltime actief. “Die werkgever werd Dijker en Doornbos, voorloper van PricewaterhouseCoopers, de stu-

die volgde ik ’s avonds. En die auto… werd een knalgele VW Kever.”

GEEN ZAK MET GELD Omdat accountancy niet zijn roeping blijkt – “Ik zit liever zelf achter het stuur in plaats van te controleren” – stapt hij in 1989 over naar Grundfos, een Deense multinational. Vier jaar later volgt kredietverzekeraar NCM, voorloper van het huidige Atradius, waar hij het schopt tot een positie in

‘Uiteindelijk zal blijken dat de investering in Monster het waard was’ 60 | MenA.nl

de Raad van Bestuur. Waarna weer acht jaar later Randstad wacht.

“Een geweldig bedrijf. Ik belandde in een baan die ik nooit had verwacht.

Waarvan ik niet eens had durven dromen”, vertelt de afzwaaiende CFO. “India, China, Japan, delen van Zuid-Amerika, Scandinavië… Beginnen in heel veel nieuwe landen, in nog niet ontgonnen gebied. Ik weet nog dat ik in Japan arriveerde. Ik was al gewaarschuwd. Maar weinig Japanners spreken Engels. En het heeft totaal geen zin om met een team van vijftig mensen naar Tokio af te reizen. Zakendoen is daar niet als in bijvoorbeeld Amerika. Waar je bij een bedrijf binnenstapt, een zak geld op tafel legt en de onderhandelingen over de verkoop begint. Nee, in Japan gaat die zak snel ván tafel. Daar willen ondernemers weten waarom je

Robert Jan van de Kraats CFO RANDSTAD HOLDING

Favoriete boek: De levens van Jan Six, een familiegeschiedenis (Geert Mak) Auto: Porsche 911 Cabrio GTS Echtgenote: Judith Kinderen: drie dochters, een zoon Woonachtig: Amsterdam Zuid en Costa Brava Hobby’s: golf, wijn, “rustig om me heen kijken” Favoriete muziek: Doctor Rockit (Café De Flore)

zo geïnteresseerd bent in hun bedrijf.

Wat je drijfveren zijn. Ik dacht dat de klus na vier gesprekken wel geklaard was. Het zouden er uiteindelijk veertien worden. Maar juist door die lange aanloop werd Japan een groot succes.”

Veel hoogtepunten, slechts een enkel dieptepunt. Tot die eerste categorie behoort zeker de overname van branchegenoot Vedior. Met een omzet in 2007 van 8,5 miljard euro bijna net zo groot als Randstad, met op dat moment 9,2 miljard omzet.

“Daarna volgde de crisis en de gezamenlijke omzet daalde tot 12 miljard euro”, weet Van de Kraats nog goed.

Waarna het weer in sneltreintempo bergopwaarts ging met Randstad. En the sky the limit bleek.

“Toen ik in 2001 begon, hadden we een omzet van 5 miljard. Maar hoewel 60 procent van die omzet in

het buitenland werd geboekt, kwam de winst uit Nederland. Dat moest anders. Nu maken de Verenigde Staten en Frankrijk meer winst dan Nederland.”

Randstad begon in 1960 als familiebedrijf. Oprichter Frits Goldschmeding was al sinds zijn economiestudie aan de VU gefascineerd door de inzet van tijdelijke werkkrachten. In zijn Amsterdamse studentenkamer begon hij Uitzendbureau Amstelveen, later omgedoopt in Randstad.

In het eerste jaar behaalde het eenmansbedrijf 9,53 gulden winst.

Maar de visie van Goldschmeding zou goud blijken.

“Ik bezocht Frits als grootaandeelhouder zeer regelmatig, ook in de crisis”, vertelt Van de Kraats. “Hoe deed jij dat in zwaar weer? Dan vertelde Frits over regulering, het benutten van kansen, ook in moeilijke tijden.

Hoe belangrijk het vinden én behouden van goede mensen is. Het sociale aspect. Energie steken in maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Frits Goldschmeding heeft Randstad een heel sterke cultuur meegegeven.

Ja, wij willen graag goed doen. Ik heb van onze gesprekken destijds veel geleerd. Hij is nu 84, ik ga binnenkort weer eens bij hem buurten!”

Van de Kraats wist internationaal talent naar Randstad te halen. Hij zorgde ervoor dat het hoofdkantoor in Diemen niet alles naar zich toe trok. Realiseerde zich dat je de teugels soms moet laten vieren. En zette de rol van finance stevig op de Randstadkaart. Maar werd nooit – zoals veel CFO-collega’s – een cijferman, die superboekhouder.

Lachend vertelt hij: “Ik ben zeker niet die financieel expert op alle terreinen. Mijn kracht is meer goede men-

MenA.nl | 61

OP

8.5

ge n)

LEIDER

OORDEELD BE A

STE FINANC IË LE

LS

BE

Br in on ar :S erv prin gest.nl (160+

EERSTE 100 DAGEN NA DE OVERNAME BEPALEN SUCCES Snelheid vormt de sleutel. Ontdek dé aanpak die in vele overnames haar succes bewezen heeft. Volg de training Post-Merger Integration.

Bekijk het programma op AlexVanGroningen.nl

Nederl an lijke d ink

ts an

Ko n

© Copyright Alex van Groningen BV | Burgemeester Haspelslaan 63 | 1181 NB Amstelveen | Tel. 020 639 0008 | AlexVanGroningen.nl

van Accoun tie t sa

oepsorga Ber ni se

Interview

sen vinden en goed communiceren.

Mensen spreken, de cijfers terug naar de business laten gaan en gebruiken om, met een inspirationally irritating stijl, de prestaties van het bedrijf te verbeteren. Ik zei onlangs tegen het Corporate Accountancy Team dat ik misschien één uur per maand aan cijfers besteed. ‘Nee hoor, het is minder’, pareerden ze…”

MONSTER GEKOCHT Big data, analytics, artificial intelligence, robotisering… Randstad is druk met de digitale transformatie.

Om stappen te maken, werd voor een slordige 500 miljoen euro branchegenoot Monster – worldwide, niet alleen het Nederlandse Monster Board – gekocht. Critici zeggen dat die M&A-deal het concern tot op heden meer geld heeft gekost dan het opleverde. “Dat is misschien zo,

maar met Monster hebben we voor de lange termijn gekozen. Uiteindelijk zal blijken dat die investering, daarvan ben ik overtuigd, het waard was. Wij willen straks de man of vrouw, die bijvoorbeeld een opleiding in big data volgt maar nog niet op zoek is naar een baan, samenbrengen met een werkgever die expliciet hem of haar zoekt.

Met nieuwe technieken kan dat.

Verbinden van mensen. Zijn ze job fit, boss fit, company fit? Het is de toekomst.”

De overname van Monster lijkt voorlopig de laatste grote M&A-deal van Randstad. Topman Jacques van den Broek verklaarde onlangs nog op RTL-Z dat de nadruk voor het concern nu ligt op groei op eigen kracht en dat er niet meer wordt gekeken naar overnames. Die M&Aluwte komt tegelijkertijd met het

vertrek van CFO Robert Jan van de Kraats.

Randstad zal altijd ‘mijn tent’ blijven, zegt hij. Maar het vizier is nu op de toekomst gericht. Ietsje meer tijd voor golf, voor het huis in Spanje. Werk blijft er ook. De commissariaten – onder andere bij Schiphol en kunstmestproducent OCI – en een baan als voorzitter van de board bij trust- en advieskantoor TMF, een bedrijf met 7000 fiscalisten, juristen en administrateurs.

“Wij helpen de Netflixen en Amazons als die vestigingen waar ook ter wereld willen opzetten”, vertelt hij. “En ik zou graag lesgeven op een universiteit of hogeschool. Dan wil ik praten over cases, over concrete zaken. Studenten leren dat je mensen in hun werk moet inspireren door te prikkelen, op het irritante af. Tja, vergeet die spreadsheets.” n

MenA.nl | 63

League Tables

J.P. MORGAN, RABOBANK EN LOYENS & LOEFF AAN KOP In een rustige M&A-markt worden de verhoudingen tussen de dealmakers zichtbaar. J.P. Morgan, Rabobank en Loyens & Loeff staan op pole position voor 2018.

Na twee recordjaren kunnen de Nederlandse dealmakers het in 2018 rustiger aan doen. Het aantal deals en de totale dealwaarde blijft in de eerste vijf maanden achter. Met name de grote deals laten op zich wachten.

Waar de M&A-markt jaarlijks goed is voor 15 tot 20 miljardendeals blijft de teller in 2018 na de eerste vijf maanden steken op 2: AkzoNobel verkocht de divisie Specialty Chemicals voor 10,1 miljard euro en Shell cashte 2,8

J.P. MORGAN IN DE LEAD Zakenbank J.P. Morgan heeft de grootste dealwaarde genoteerd.

De eerste zes zakenbanken waren betrokken bij de verkoop van AkzoNobel Specialty Chemicals voor 10,1 miljard euro.

64 | MenA.nl

miljard voor een aandeel in Canadian Natural Resources.

Ondanks de relatieve rustige markt heeft Rabobank drukke maanden achter de rug. Zij staan met 15 deals op de eerste plaats van de league tables M&A Advisory gesorteerd op aantal deals. Opvallend is dat de volledige top3 bestaat uit banken, inclusief ABN AMRO. De bank heeft lang niet zo hoog gestaan in de

ranglijsten en eindigde 2017 buiten de top10. Hoe houdbaar de positie is moet nog blijken. De nummer twee van vorig jaar - KPMG - staat vooralsnog met drie deals buiten de top 10.

Waar de M&A-adviseurs van KPMG nog wat hebben in te halen, lopen hun collegaâ&#x20AC;&#x2122;s van transaction services op de troepen vooruit. Met 27 deals staat KPMG op de eerste plaats van de league tables Transaction Services naar aantal deals.

M&A ADVISORY JAN-MAY 2018 COMPANIES VALUE 2018 JanMay

2017

Company

Deals

Deal value (mn â&#x201A;Ź)

1

(1)

J.P. Morgan

2

11,030

2

(3)

Lazard

4

10,950

3

-

The Valence Group

1

10,300

4

(32)

Evercore Partners

1

10,100

4

-

Jamieson

1

10,100

4

(37)

HSBC

1

10,100

7

(9)

ING BANK

7

1,340

8

(16)

ABN AMRO

7

1,110

9

(27)

Houlihan Lokey

2

1,000

10

(66)

Quore Capital

2

615

RABOBANK DOET MEESTE DEALS

M&A ADVISORY JAN-MAY 2018 COMPANIES VOLUME 2018 JanMay

2017

Company

Deals

Deal value (mn €)

1

(4)

Rabobank

15

433

2

(1)

ING BANK

7

1,340

3

(14)

ABN AMRO

7

1,110

4

(10)

Oaklins Netherlands

7

80

5

(13)

BDO

7

35

5

(3)

Marktlink

7

35

7

(50)

Florin Finance

5

25

8

(15)

Lazard

4

10,950

9

(20)

Lincoln International

4

178

10

(6)

Deloitte

4

65

CASSANDER VERWEY OP ÉÉN

M&A ADVISORY JAN-MAY 2018 PERSONS VALUE 2018 Jan-May

2017

Dealmaker

Company

Rabobank heeft over de eerste vijf maanden bij de meeste deals geadviseerd. ABN AMRO staat met 7 deals sinds tijden weer in de top 3, maar de concurrentie is groot. Vier andere partijen hebben bij evenveel deals geadviseerd.

Deals

Deal value (mn €)

1

(1)

Cassander Verwey

J.P. Morgan

2

11,030

2

(53)

Mickey Hovers

Quore Capital

2

615

3

(50)

Elmer Jutte

Emendo Capital

2

505

4

-

Laurens van Asselt

Houlihan Lokey

1

500

4

(30)

Paul de Hek

ING BANK

1

500

4

-

Ingeborg Schepers

ABN AMRO

1

500

4

-

William Peluchiwski

Houlihan Lokey

1

500

8

(65)

Arjan Minnigh

ING BANK

1

410

9

(58)

Jan Willem Jonkman

Capitalmind

1

340

10

(7)

Willem Daris

ING BANK

2

275

Zakenbankier Cassander Verwey van J.P. Morgan staat met ruim 11 miljard op de eerste plaats. Hij adviseerde bij de verkoop van AkzoNobel Specialty Chemicals en een desinvestering van TenCate.

ERIC WIJS OP 1 IN AANTAL DEALS

M&A ADVISORY JAN-MAY 2018 PERSONS VOLUME 2018 Jan-May

2017

Dealmaker

Company

Deals

Deal value (mn €)

1

(5)

Eric Wijs

Lincoln International

4

178

2

(19)

Maarten van Dijk

BDO

4

20

3

(66)

Matthijs Dekker

Squarefield

3

105

4

(45)

Derk Jan Helleman

Florin Finance

3

15

4

(45)

Vincent Pastoor

Marktlink

3

15

6

(12)

Cassander Verwey

J.P. Morgan

2

11,030

7

(62)

Mickey Hovers

Quore Capital

2

615

8

(32)

Elmer Jutte

Emendo Capital

2

505

9

(24)

Willem Daris

ING BANK

2

275

10

(28)

Jorn van Etten

ABN AMRO

2

100

M&A-adviseur Eric Wijs van Lincoln International is met vier deals de meeste actieve zakenbankier over de eerste vijf maanden. Maarten van Dijk van BDO heeft eveneens vier deals, maar staat met een lagere dealwaarde op de tweede plaats.

MenA.nl | 65

League Tables

LOYENS & LOEFF NOTEERT GROOTSTE DEALWAARDE...

Doorgaans staat Loyens & Loeff in de subtop van de league tables gesorteerd naar waarde, maar in 2018 was het kantoor bij de grootste deal van de eerste 5 maanden betrokken en pakt het de nummer één positie

...EN ADVISEERT BIJ DE MEESTE DEALS Met 25 deals is Loyens & Loeff ook de nummer één in aantal deals. Het blijft Allen & Overy net met één deal voor.

HARMEN HOLTROP NUMMER ÉÉN IN WAARDE...

Harmen Holtrop van Loyens & Loeff is niet altijd vertegenwoordigd in de league table gesorteerd op dealwaarde, maar pakt dankzij AkzoNobel het goud.

Profiteer van onbeperkt toegang tot de M&A Database met het meest uitgebreide overzicht in de Nederlandse markt van fusies & overnames. Word Full Member van de M&A Community via MenA.nl

66 | MenA.nl

LEGAL ADVISORY JAN-MAY 2018 COMPANIES VALUE 2018 JanMay

2017 (FY)

Company

Deals

Deal value (mn €)

1

(3)

Loyens & Loeff

25

12,466

2

(4)

De Brauw Blackstone Westbroek

13

11,85

3

(15)

Latham & Watkins

3

10,355

4

(14)

Van Doorne

12

10,337

5

(-)

Macfarlanes

1

10,1

6

(1)

Allen & Overy

24

3,074

7

(5)

Clifford Chance

10

2,025

8

(8)

Stibbe

16

1,653

9

(12)

Houthoff

23

1,629

10

(16)

DLA Piper

11

1,2

LEGAL ADVISORY JAN-MAY 2018 COMPANIES VOLUME 2018 JanMay

2017

Company

Deals

Deal value (mn €)

1

(3)

Loyens & Loeff

25

12,466

2

(1)

Allen & Overy

24

3,074

3

(5)

Houthoff

23

1,629

4

(9)

AKD

20

235

5

(7)

deBreij

17

420

6

(12)

Stibbe

16

1,653

7

(2)

Lexence

16

847

8

(11)

De Brauw Blackstone Westbroek

13

11,85

9

(4)

Van Doorne

12

10,337

10

(8)

DLA Piper

11

1,200

LEGAL ADVISORY JAN-MAY 2018 PERSONS VALUE 2018 Jan-May

2017

Dealmaker

Company

Deals

Deal value (mn €)

1

(18)

Harmen Holtrop

Loyens & Loeff

10

10,464

2

(25)

Onno Boerstra

Van Doorne

7

10,225

3

(-)

Dieter Wolff

De Brauw Blackstone Westbroek

1

10,100

4

(3)

Hans Beerlage

Clifford Chance

3

1,535

5

(-)

Michiel Pannekoek

Houthoff

4

975

6

(44)

Luc Habets

Lexence

9

765

7

(6)

Karine Kodde

Allen & Overy

5

765

8

(-)

Pieter Paul Terpstra

DLA Piper

4

610

9

(27)

Anja Mutsaers

De Brauw Blackstone Westbroek

3

605

10

(40)

Katinka Middelkoop

Allen & Overy

3

600

LEGAL ADVISORY JAN-MAY 2018 PERSONS VOLUME 2018 Jan-May

2017

Dealmaker

Company

Deal value (mn €)

Deals

1

(8)

Harmen Holtrop

Loyens & Loeff

10

10,464

2

(2)

Luc Habets

Lexence

9

765

3

(12)

Onno Boerstra

Van Doorne

7

10,225

(15)

Jan-Paul van der Hoek

Houthoff

7

170

4 5

(53)

Zabdaj Pollen

AKD

7

80

6

(6)

Dennis de Breij

deBreij

6

30

7

(21)

Karine Kodde

Allen & Overy

5

765

8

(32)

Joris Boon

deBreij

5

360

9

(72)

Wouter Jongen

Hogan Lovells

5

210

10

(50)

Carlos Pita Cao

AKD

5

70

10

(3)

Bram Caudri

Houthoff

5

70

...EN NUMMER ÉÉN IN AANTAL DEALS Holtrop was - naast zijn werk bij de grootste deal van het jaar - betrokken bij in totaal tien deals en blijft daarmee Luc Habets van Lexence net met één deal voor.

PWC TRANSACTION SERVICES OP 1 IN WAARDE

TRANSACTION SERVICES JAN-MAY 2018 COMPANIES VALUE 2018 JanMay

2017 (FY)

Company

Deals

Deal value (mn €)

1

(1)

PwC

24

12,826

2

(4)

Deloitte

14

10,801

3

(3)

KPMG

26

3,542

4

(2)

EY

17

1,170

5

(14)

BDO

16

830

6

(7)

Accuracy

14

545

7

(9)

Roland Berger

1

118

7

(-)

ERM

1

118

9

(6)

SINCERIUS

9

45

10

(15)

Mazars

4

32

De deals van het transaction-services-team van PwC hebben een totale waarde van bijna 13 miljard euro.

Daarmee is de big 4-firma verzekerd van een eerste positie gezien de dealwaarde.

KPMG ONDERSTEUNT DE MEESTE DEALS

TRANSACTION SERVICES JAN-MAY 2018 COMPANIES VOLUME 2018 JanMay

2017

Company

Deals

Deal value (mn €)

1

(2)

KPMG

26

3,542

2

(1)

PwC

24

12,826

3

(3)

EY

17

1,170

4

(7)

BDO

16

830

5

(4)

Deloitte

14

10,801

6

(6)

Accuracy

14

545

7

(5)

SINCERIUS

9

45

8

(9)

Mazars

4

32

9

(22)

RSM

3

15

9

(8)

Alvarez & Marsal

3

15

Accountancyfirma KPMG heeft bij 26 deals de transaction services verzorgd en staat daarmee op de eerste plaats gezien het aantal deals.

Daarmee kruipt het kantoor één plaats omhoog ten opzichte van de eindstand in 2017.

MenA.nl | 67

League Tables

GROOTSTE DEALWAARDE VOOR REMCO VAN DAAL Remco van Daal had het grootste aandeel in de nummer één positie van zijn kantoor PwC. De deals waar hij teamleider was hebben een opgetelde waarde van ruim 11 miljard euro.

LEONTINE KOENS-BETZ DOET MEESTE DEALS Leontine Koens-Betz van Accuracy is met 13 deals de meest actieve adviseur in transaction services over de eerste vijf maanden van 2018. Zij blijft de concurrentie van BDO en de Big 4 ruimschoots voor.

TRANSACTION SERVICES JAN-MAY 2018 PERSONS VALUE 2018 Jan-May

2017

Dealmaker

Company

Deals

Deal value (mn €)

1

(5)

Remco van Daal

PwC

8

11,120

2

(-)

Jasper de Grauw

Deloitte

1

10,100

3

(21)

Gijs van Reen

KPMG

3

1,035

4

(16)

Ruben Mikkers

KPMG

7

801

5

(6)

Ewald van Hamersveld

KPMG

4

700

6

(4)

Patrick de Graaf

KPMG

2

650

7

(20)

Leontine Koens-Betz

Accuracy

13

540

8

(9)

Wilbert van den Heuvel

PwC

3

525

9

(28)

Bruno Jelgerhuis Swildens

EY

2

505

10

(-)

Chris Durieux

PwC

1

500

TRANSACTION SERVICES JAN-MAY 2018 PERSONS VOLUME 2018 Jan-May

2017

Dealmaker

Company

Deals

Deal value (mn €)

1

(2)

Leontine Koens-Betz

Accuracy

13

540

2

(4)

Sander Holster

BDO

10

105

3

(1)

Remco van Daal

PwC

8

11,120

4

(10)

Ruben Mikkers

KPMG

7

801

5

(11)

Ad Veken

Deloitte

7

406

6

(6)

Niek Kolkman

KPMG

5

260

7

(27)

Dennis Doornbos

TIC FAS

5

25

8

(8)

Ewald van Hamersveld

KPMG

4

700

9

(23)

Bas den Ouden

Mazars

4

32

10

(7)

Andre van Ijperen

Deloitte

4

20

Stuur uw deals van H1 2018 in voor 1 juli

In juli verschijnen de league tables over het eerste halfjaar van 2018. Alle deals die u voor 1 juli inzendt worden meegenomen voor de tables. Om deals in te zenden kunt u gebruik maken van het online formulier op mena.nl/deal-inzenden. Lees ook de dealcriteria via mena.nl/deal-criteria. Heeft u vragen, mail dan naar deals@alexvangroningen.nl.

68 | MenA.nl

ACTIE

ang Word lid van de M&A Community & ontv 69. €1​ . t.w.v md athe a ​ ​ M r​ Tailo New een gratis​ .nl MenA via ’ Meld u nu aan met code ‘actie1

THE NEXT STEP NEWTAILOR.NL

MenA.nl | 69

Movers & Shakers

MOVERS & SHAKERS Jan-Berend Möller is toegetreden als partner Corporate Law bij advocatenkantoor Banning. Möller zal de Ondernemingsrecht-en met name de M&A-praktijk verder versterken.

Möller werkte ruim dertien jaar bij advocatenkantoor Loyens & Loeff en is gespecialiseerd in fusies en overnames, private equity transacties, joint ventures en corporate governance.

Daarnaast heeft hij ervaring met compliance vraagstukken.

Kevin Driesen is na ruim vijf jaar terug bij MBCF. Driesen begon zijn carrière bij MBCF, nadat hij in Rotterdam en San Fran-

Kevin Driesen

70 | MenA.nl

cisco zijn studie bedrijfskunde had afgerond. Na 6,5 jaar bij MBCF te hebben gewerkt, maakte hij de overstap naar Volkswagen Pon Financial Services, om vervolgens in 2016 aan de slag te gaan bij KPMG Corporate Finance.

Koos Tindemans is gestart als senior associate bij Vriman M&A Lawyers.

De afgelopen vijf jaar was Tindermans in dienst van Freshfields Bruckhaus Deringer waar hij op de Corporate M&A-afdeling werkzaam was en hij (internationale) private equity en multinationals adviseerde bij M&Atransacties.

AKD breidt de internationale fiscale

Koos Tindemans

en structureringspraktijk uit met de komst van twee nieuwe fiscale partners: Myrthe Görtzen en Robert Jean Kloprogge.

Recent trad ook fiscalist Hans Galavazi als partner toe. Toetreding van de nieuwe partners past in de internationale full-service groeistrategie van AKD advocaten, notarissen en belastingadviseurs.

Rien Nagel is per 1 april als partner toegetreden tot Quadrum Capital.

Deze ondernemende investeringsmaatschappij is actief sinds 2012 en gevestigd in Almelo en Utrecht.

Nagel was tot september vorig jaar

Myrthe Görtzen

Robert Jean Kloprogge

Rien Nagel

als lid van de raad van bestuur verantwoordelijk voor het Nederlandse bankbedrijf van Rabobank.

dienst getreden als kandidaatnotaris. Defauw is ruim vier jaar werkzaam in het notariaat.

Jean Schoonbrood is toegetreden als notaris en partner bij Zuidbroek notarissen. Als specialist ondernemingsrecht zal Schoonbrood de groei van Zuidbroek versterken. Naast de transactiepraktijk van Zuidbroek, zal Schoonbrood de adviespraktijk verder uitbouwen. Hij was hiervoor vanaf 1997 partner bij De Brauw Blackstone Westbroek.

Allen & Overy benoemde per 1 mei twintig partners binnen haar wereldwijde netwerk. In Amsterdam zijn Jonathan Heeringa en Jasper de Jong tot partner benoemd.

Recent is ook Alexander Defauw (1986) bij Zuidbroek Notarissen in

Jonathan Heeringa

Internationaal advocatenkantoor Clifford Chance heeft Ilse van Gasteren per 1 mei benoemd tot partner.

In totaal zijn wereldwijd 26 nieuwe partners benoemd. Van Gasteren trad in 2001 in dienst bij Clifford Chance en werd in 2012 tot counsel

Jasper de Jong

Jean Schoonbrood

benoemd. Zij legt zich toe op herstructurering en insolventie.

Ze adviseert cliĂŤnten in zowel het corporate segment als de financiĂŤle sector, zoals Lyondellbasell, ABN AMRO, Rabobank, ING en was recent betrokken bij de faillissementen van schoenenketen Macintosh en sportwinkel Perry Sport. Van Gasteren treedt regelmatig op als spreker bij conferenties en schrijft frequent artikelen voor juridische vakbladen.

Van Gasteren wordt erkend als 'notable practitioner' in Chambers en als 'leading lawyer' in IFLR1000.

ING Wholesale Banking, de internationale zakenbanktak van ING,

Ilse van Gasteren

MenA.nl | 71

Movers & Shakers

Rob van Veldhuizen

heeft Rob van Veldhuizen benoemd tot hoofd Corporate Finance in de Benelux. Van Veldhuizen was sinds begin 2017 al verantwoordelijk voor de Nederlandse activiteiten van ING op het gebied van fusies & overnames.

Robert Ruiter is aangesteld als Managing Director bij ING Corporate Finance. Hij wordt primair verantwoordelijk voor de relaties met de internationale investeringsmaatschappijen. Ruiter keert terug naar ING na een periode aan de klantzijde te hebben gewerkt.

Hij heeft meer dan 15 deals op zijn profiel staan. Een overzicht van zijn deals kunt u hier vinden.

Ludovic Beukers is begonnen bij EY

Marian Scheele

72 | MenA.nl

Robert Ruiter

Transaction Advisory Services als Head of Debt Advisory. Ludovic heeft hiervoor onder meer veertien jaar bij Rabobank gewerkt in diverse rollen op het gebied van Leveraged Finance en Private Equity. Daarbij heeft hij vele buy-outs gefinancierd en begeleid in binnen- en buitenland.

Internationaal advocatenkantoor Clifford Chance benoemde Marian Scheele en Robert Smits tot co-leads van de Amsterdamse Funds & Investment Management Group. Scheele is sinds 2012 en Smits sinds 1999 aan Clifford Chance verbonden.

Per 1 juni is KPMG versterkt met de

Robert Smits

Ludovic Beukers

komst van Mark Zuidema als partner binnen haar M&A-praktijk.

Zuidema heeft meer dan twintig jaar corporate finance-ervaring waarbij hij voor onder andere ABN AMRO/Royal Bank of Scotland en sinds 2015 voor NIBC werkzaam is geweest en heeft een brede ervaring op het gebied van publieke en private overnames en financieringen.

Hij heeft gedurende zijn carrière vele klanten bediend in onder andere de telecom, media, technologie, services en leisure sectoren. Binnen KPMG zal hij zich blijven richten op deze sectoren.

Gerrit Zalm gaat aan de slag voor

Gerrit Zalm

Nienke van Stekelenburgh

Moody's. De oud-minister en voormalig topman van ABN AMRO wordt bestuurder bij de kredietbeoordelaar.

Zalm wordt lid van de board of directors, in een rol die vergelijkbaar is met die van commissaris bij een Nederlands bedrijf.

Internationaal advocatenkantoor Clifford Chance heeft drie counsels benoemd in Amsterdam. Het gaat om Nienke van Stekelenburgh, Boudewijn Vermeer (beiden Financial Markets Group) en Evert Verwey (Litigation & Dispute Resolution).

Torqx Capital Partners heeft Rik Leu-

David van Hasselt

Boudewijn Vermeer

nissen en David van Hasselt aangesteld als Investment Managers.

IntegrationPeople.nl versterkt haar management met Harold de Bruijn in de rol van Partner.

Youri van ’t Hul is toegetreden als partner bij The Legal Bench. Van ’t Hul is hiervoor meer dan tien jaar M&A-advocaat geweest bij Houthoff en Baker McKenzie.

Frédéric Gagey, de CFO van Air-France-KLM, wordt vanwege het vertrek van topman Jean-Marc Janaillac interem-topman van de Frans-Neder-

Youri van ’t Hul

Evert Verwey

landse luchtvaartgroep.

Novisource wil Cees den Ouden benoemen als lid van de raad van bestuur. Den Ouden, die met de benoeming Peter Specht zal opvolgen, is voorheen onder andere actief geweest als financieel directeur bij Argos Group.

MKB Fonds heeft Jordy Streng en Thomas Hensel aangesteld als respectievelijk Investment Manager en Senior Investment Manager en breidt daarmee haar investeringsteam verder uit.

Damsté Advocaten Notarissen ver-

Harold de Bruijn

MenA.nl | 73

Movers & Shakers

Jordy Streng

sterkt haar Corporate M&A team in Amsterdam met Jaap de Bruijn en Cander van der Veer. Jaap de Bruijn was voorheen onder meer werkzaam bij De Haan Advocaten & Notarissen, HVG Law en De Brauw.

Cander van der Veer is voorheen werkzaam geweest bij ING Bank, het Amsterdamse Fort Advocaten en Kneppelhout & Korthals.

Deloitte heeft Martijn Nijland aangesteld als director Real Estate Debt & Capital Advisory. Nijland is hiervoor al eens werkzaam geweest bij Deloitte. Nadat hij in 2008 de overstap naar de ING Bank

Jaap de Bruijn

74 | MenA.nl

Cees den Ouden

heeft gemaakt is hij weer terug bij Deloitte.

Pim van der Velden is benoemd tot Hoofd ING Wholesale Banking Nederland. In zijn nieuwe functie geeft Van der Velden leiding aan de relatiebeheer- en productteams die de grote Nederlandse bedrijven bedienen. Hij was hiervoor Head of Industrials en heeft verder werkervaring opgedaan bij RBS en ABN Amro.

Hill+Knowlton Strategies Nederland breidt haar team van communicatie-experts verder uit met

Martijn Nijland

Cander van der Veer

Karl Emerick Hanuska, Director Financial & Corporate Communications. Hanuska zal bestuurders en bedrijven adviseren over uiteenlopende complexe financiĂŤle en corporate communicatievraagstukken.

Hij heeft een achtergrond in journalistiek en jarenlange ervaring opgedaan bij verschillende beursgenoteerde bedrijven in uiteenlopende communicatierollen.

Hij zal primair opereren binnen de groeiende Financial + M&A praktijk van Hill+Knowlton Strategies.n

Pim van der Velden

STE FINANC IË OP

8.5

ge n)

LEIDER

OORDEELD BE A

BE

LE

LS

Br in on ar :S erv prin + 0 gest.nl (16

EERSTE 100 DAGEN NA DE OVERNAME BEPALEN SUCCES Snelheid vormt de sleutel. Ontdek dé aanpak die in vele overnames haar succes bewezen heeft. Volg de training Post-Merger Integration.

Bekijk het programma op AlexVanGroningen.nl

Nederl an lijke d ink

ts an

Ko n

© Copyright Alex van Groningen BV | Burgemeester Haspelslaan 63 | 1181 NB Amstelveen | Tel. 020 639 0008 | AlexVanGroningen.nl

van Accoun tie t sa

oepsorga Ber ni se

THE M&A BOUTIQUE-PLUS FOR MID-MARKET, CROSS-BORDER DEALS ACROSS WELL SELECTED VERTICALS: A.O. TRANSACTIONS IN MOBILITY, AUTONOMOUS, DIGITIZATION, AND ELECTRIFICATION

Latest Mobility 2.0 Deals

Mobility 2.0 Awards

If you would like to do an IMPROVED transaction in 2018, please let us know www.improvedcf.com ◦ Apollolaan 153, 1077 AS Amsterdam ◦ +31 20 792 0006 ◦ info@improvedcf.com