Τι έκρινε το αποτέλεσμα των εκλογών της 7ης Ιουλίου

Αποκωδικοποιώντας το αποτέλεσμα των εκλογών της 7ης Ιουλίου του Κώστα Παναγόπουλου* Το αποτέλεσμα των εκλογών της 7ης Ιουλίου, προσδιορίστηκε σε μεγάλο βαθμό, όπως είναι φυσικό, από εκείνο των Ευρωεκλογών που πραγματοποιήθηκαν πριν από μόλις 40 ημέρες. Οι κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες που προηγήθηκαν των Ευρωεκλογών και οδήγησαν στο αποτέλεσμα τους, δεν θα μπορούσαν να διαφοροποιηθούν ριζικά σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Εξελίχτηκαν όμως – άλλες με τρόπο ευθύγραμμο και άλλες όχι – και η εξέλιξη τους αυτή, σε συνδυασμό με το διαφορετικό χαρακτήρα των δύο εκλογικών αναμετρήσεων καθόρισε τις ποσοτικές και ποιοτικές παραμέτρους που διαμόρφωσαν το τελικό εκλογικό αποτέλεσμα. Σε ότι αφορά τις ποσοτικές παραμέτρους, τα στοιχεία του απολύτως επιτυχημένου EXIT POLL των εταιρειών Alco, Marc, Metron Analysis και MRB επιτρέπουν σαφείς απαντήσεις. Το εκλογικό αποτέλεσμα διαμορφώθηκε κυρίως: - Από την επιλογή του 18% του εκλογικού σώματος, που στις Ευρωεκλογές επέλεξε τα κόμματα μετά το ΜΕΡΑ 25. Από αυτούς 21% επέλεξε ΣΥΡΙΖΑ και 17% ΝΔ, ενισχύοντας συνολικά με 6,8 ποσοστιαίες μονάδες τα δύο μεγαλύτερα κόμματα (3,8 το ΣΥΡΙΖΑ και 3 τη ΝΔ). Αξίζει να σημειωθεί ότι 8% επέλεξε το ΚΙΝΑΛ (1,5 στο εκλογικό σώμα) και από 6% Ελληνική Λύση και Μέρα 25 (1,1 στο εκλογικό σώμα).

- Από τις υψηλές (λογικά) συσπειρώσεις ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ (91,4% και 87,1% αντιστοίχως).

- Από την ανακοπή της τάσης απευθείας μετακίνησης ψηφοφόρων μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Στις Ευρωεκλογές η σχέση αυτή ήταν 4 προς 1 υπέρ της ΝΔ, ενώ στις 7 Ιουλίου διαμορφώθηκε στο 1 προς 1. Τη ΝΔ επέλεξε το 4,5% όσων ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ στις Ευρωεκλογές, ενώ τον ΣΥΡΙΖΑ το 3% όσων στις Ευρωεκλογές ψήφισαν τη ΝΔ (πρόκειται για το 1% του εκλογικού σώματος και στις δύο περιπτώσεις).

- Από την πολύ μεγάλη πολυσυλλεκτικότητα τόσο της ΝΔ όσο και του ΣΥΡΙΖΑ (Πίνακας 1), που προσέλκυσαν ψηφοφόρους από όλα τα πολιτικά κόμματα.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ ΝΔ % 9,0 2,0 9,5 11,5 10,0 17,0

ΚΙΝΑΛ ΚΚΕ ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ ΜΕΡΑ 25 ΑΛΛΑ ΚΟΜΜΑΤΑ

ΣΥΡΙΖΑ 11.0 13,0 6,0 4,0 30,0 25,0

- Από την επιλογή όσων δεν ψήφισαν στις Ευρωεκλογές, αλλά ψήφισαν στις 7 Ιουλίου. Σύμφωνα με τα στοιχεία του EXIT POLL πρόκειται για το 8% περίπου του εκλογικού σώματος (συνεπώς λίγο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό όσων ψήφισαν στις Ευρωεκλογές, αλλά απείχαν στις Εθνικές εκλογές). Όπως φαίνεται στον Πίνακα 2 η μεγάλη πλειοψηφία τους κινήθηκε προς ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ, με το ΣΥΡΙΖΑ να υπερέχει κατά 8% (37% έναντι 29% της ΝΔ), ενώ 8% επέλεξε το ΜΕΡΑ 25. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΤΙ ΨΗΦΙΣΑΝ ΟΣΟΙ ΑΠΕΙΧΑΝ ΣΤΙΣ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΕΣ ΣΥΡΙΖΑ ΝΔ ΜΕΡΑ 25 ΚΚΕ ΚΙΝΑΛ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΥΣΗ ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ ΑΛΛΟ

% 37 29 8 6 4 2 2 12

Τα ποσοστά των άλλων κομμάτων διαμορφώθηκαν: - Για το ΚΙΝΑΛ από το συνδυασμό ικανής συσπείρωσης (76%) και μεγαλύτερων εισροών (από ΝΔ 1,3%, ΣΥΡΙΖΑ 3,2%, άλλα κόμματα 8%) σε σχέση με τις απώλειες του.

- Για το ΚΚΕ από χαμηλή για τα δεδομένα του συσπείρωση (77%), λόγω υψηλής μετακίνησης κυρίως προς το ΣΥΡΙΖΑ και ασυνήθιστα μεγάλες μετακινήσεις (συνολικά 20%), τις οποία αντιστάθμισε η εισροή από τον ΣΥΡΙΖΑ (1,2%), το ΜΕΡΑ 25 (4,4%) και όσους απείχαν στις Ευρωεκλογές (6%).

- Για την Ελληνική Λύση από συσπείρωση 74% (με υψηλή μετακίνηση προς τη ΝΔ), και εισροές από το ΛΑΟΣ (35%), τη Χρυσή Αυγή (5,2%) και τη ΝΔ (1,3%).

- Για το ΜΕΡΑ 25 από χαμηλή συσπείρωση (52%), αλλά μεγάλες εισροές από όσους απείχαν στις Ευρωεκλογές (8%), το ΣΥΡΙΖΑ (2%), το ΚΚΕ (5%) και τα άλλα κόμματα (6%).

- Για τη Χρυσή Αυγή από χαμηλή συσπείρωση (74%) και αδυναμία προσέλκυσης ψηφοφόρων από άλλους χώρους. Πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ποιοτικά δεδομένα που οδήγησαν στην εξέλιξη των τάσεων της κοινωνίας, οι οποίες μεταφραζόμενες σε ψήφο διαμόρφωσαν τα κύρια στοιχεία του εκλογικού αποτελέσματος της 7ης Ιουλίου. α. Καθαρή εκλογική νίκη με υψηλό ποσοστό της Νέας Δημοκρατίας. β. Διατήρηση υψηλού ποσοστού για το ΣΥΡΙΖΑ. γ. Ποσοστό μικρότερο του 3% για τη Χρυσή Αυγή. Η καθαρή εκλογική νίκη της Νέας Δημοκρατίας, οφείλεται κυρίως: - Στη φθορά του ΣΥΡΙΖΑ από τη διακυβέρνηση, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας είχε ως επίκεντρο την εφαρμογή μνημονίου, αλλά και από τη διάψευση προσδοκιών. Η τάση αυτή διαμορφώθηκε πριν τις Ευρωεκλογές, και δεν διαφοροποιήθηκε (δεν θα μπορούσε άλλωστε), μεταξύ 26ης Μαίου και 7ης Ιουλίου - Στην ευθύγραμμη εξέλιξη του ικανού κλίματος προσδοκίας, που διαμορφώθηκε πριν τις Ευρωεκλογές, για αποκατάσταση της μεσαίας τάξης από κυβέρνηση Μητσοτάκη / ΝΔ (Πίνακας 3 – δημοσκόπηση Alco, Ιούλιος 2019).

ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΗΣΕΙ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΤΗ ΜΕΣΑΙΑ ΤΑΞΗ

Καμία 35% - ΔΞ 9%

ΚΑΜΜΙΑ 35% - ΔΞ/ΔΑ 9%

- Στην επικράτηση της αντίληψης για ανάγκη αυτοδύναμης κυβέρνησης (Πίνακας 4 – δημοσκόπηση Alco, Ιούλιος 2019). Μίας αντίληψης που λειτούργησε ενισχυτικά για τη ΝΔ, αλλά και για το ΣΥΡΙΖΑ και συνέβαλε στο πολύ υψηλό αθροιστικό ποσοστό τους (71,4%). ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΑΝΑΓΚΗ ΥΠΑΡΞΗΣ ΑΥΤΟΔΥΝΑΜΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

- Στην αντίληψη ικανού μέρους πολιτών ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση «ολοκλήρωσε την αποστολή του», που ήταν η εφαρμογή του προγράμματος προσαρμογών και η έξοδος από τα μνημόνια με

κοινωνική ηρεμία, συνεπώς, με αφετηρία αυτή την αντίληψη, τη στροφή τους σε άλλες επιλογές (κυρίως τη ΝΔ).

- Στην αδυναμία του Κινήματος Αλλαγής να καρπωθεί το μεγάλο όγκο της φθοράς του ΣΥΡΙΖΑ, με συνέπεια την απευθείας μετακίνηση ψηφοφόρων από όλα τα κόμματα, κυρίως πολιτών που παλαιότερα επέλεγαν το ΠΑΣΟΚ, προς τη ΝΔ.

- Στην επικράτηση εμπιστοσύνης για Ενδιαφέρον το ότι 2019), τα ποσοστά ότι τον Ιούνιο.

του Κυριάκου Μητσοτάκη στο επίπεδο της τη θέση του πρωθυπουργού, (Πίνακας 6). στην τελευταία δημοσκόπηση της Alco (Ιούλιος και για τους δύο είναι 1 μονάδα χαμηλότερα απ΄ ΠΙΝΑΚΑΣ 5

ΠΟΙΟΝ ΕΜΠΙΣΤΕΥΟΝΤΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΓΙΑ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ

ΚΑΝΕΝΑ 38% - ΔΞ/ΔΑ 8%

Η διατήρηση υψηλού ποσοστού για τον ΣΥΡΙΖΑ, οφείλεται κυρίως: - Στα πολύ ισχυρά θετικά προσωπικά και πολιτικά χαρακτηριστικά του Αλέξη Τσίπρα, που σε μεγάλο βαθμό εξισορρόπησαν τη δυσαρέσκεια από το κυβερνητικό έργο, λειτουργώντας ως βασικός μοχλός προσέλκυσης ψηφοφόρων για το ΣΥΡΙΖΑ.

- Στην επιτυχημένη σε ικανό βαθμό στρατηγική και επικοινωνιακή προσέγγιση του ΣΥΡΙΖΑ σχετικά με την απώλεια κεκτημένων / οπισθοδρόμηση σε σειρά ζητημάτων στην περίπτωση εκλογικής νίκης της Νέας Δημοκρατίας. Στο διαμορφωμένο από τις Ευρωεκλογές

πολιτικό περιβάλλον, η προσέγγιση αυτή δεν μπορούσε να ανατρέψει το σκηνικό, πέτυχε όμως να προσελκύσει στον ΣΥΡΙΖΑ υψηλά ποσοστά πολιτών που στις 26 Μαΐου είχαν επιλέξει άλλα κόμματα (30% από ΜΕΡΑ 25%, 13% από ΚΚΕ, 11% από το ΚΙΝΑΛ).

- Στην απήχηση του μηνύματος του ΣΥΡΙΖΑ σε ικανό αριθμό πολιτών που τον είχαν επιλέξει το 2015, αλλά απείχαν στις Ευρωεκλογές.

- Στην αδυναμία προσέλκυσης πολιτών που αυτοπροσδιορίζονται ως κεντροαριστεροί από το Κίνημα Αλλαγής.

- Στην επιθυμία μεγάλου αριθμού πολιτών για ύπαρξη ισχυρής αξιωματικής αντιπολίτευσης. Τέλος η συρρίκνωση της εκλογικής επιρροής της Χρυσής Αυγής, οφείλεται κυρίως στο ότι, σε πολύ μεγάλο βαθμό, δεν υπάρχουν πλέον βασικά αίτια που οδήγησαν στο παρελθόν στην επιλογή της. Η διαφοροποίηση στα συναισθήματα της κοινωνίας (Πίνακας 5 – δημοσκοπήσεις Alco), με πιο σημαντική εξέλιξη τον πολύ μεγάλο περιορισμό της οργής, που τροφοδοτούσε τη Χρυσή Αυγή, αλλά και ο περιορισμός της ανεργίας και η - σχετική έστω - βελτίωση γενικά της καθημερινότητας. ΠΙΝΑΚΑΣ 5 ΚΥΡΙΑΡΧΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ

ΙΟΥΛΙΟΣ 2019

ΙΑΝ/ΡΙΟΣ 2015

Από το σύνολο των ποιοτικών δεδομένων, είναι φανερό ότι 2012 η ελληνική ΜΑΙΟΣ κοινωνία αισθάνεται ότι βρισκόμαστε στην αφετηρία μίας «νέας κανονικότητας» στην Ελλάδα, που προφανώς δεν έχει σχέση με ότι ζήσαμε στο παρελθόν, δεν παύει όμως να αποτελεί μια σταθερή βάση. Σε αυτή τη «νέα κανονικότητα», κυρίαρχο αίτημα είναι η αποκατάσταση της μεσαίας τάξης (στην οποία θεωρεί ότι ανήκει το 80% των ελλήνων). Η

αίσθηση των περισσοτέρων πολιτών ότι αυτό μπορεί να το πετύχει καλύτερα η Νέα Δημοκρατία, αποτελεί τη βασική αιτία της πολυσυλλεκτικότητας της, συνεπώς και το καθοριστικό στοιχεία που οδήγησε στην εκλογική της νίκη. Στο περιβάλλον αυτό, φαίνεται να θεωρείτε απαραίτητη η ύπαρξη ισχυρής αντιπολίτευσης. Ακριβώς γι’ αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ είδε τα ποσοστά του να αυξάνονται σημαντικά από τις Ευρωεκλογές και να συγκρατούνται στο υψηλό 31,5%, ποσοστό μόνο 3,9% χαμηλότερο από εκείνο του Σεπτεμβρίου του 2015. Την ίδια στιγμή, η τεράστια μείωση της οργής και η αίσθηση «κανονικότητας» περιορίζουν αποφασιστική κάποιους από τους λόγους που οδήγησαν στο παρελθόν μεγάλο μέρος πολιτών σε ακραίες επιλογές, με συνέπεια τη συρρίκνωση των ποσοστών της Χρυσής Αυγής. Τα κοινωνικά αυτά δεδομένα, που όρισαν και τον εκλογικό χάρτη Ευρωεκλογών και Εθνικών εκλογών, περιγράφουν και τις προκλήσεις τις επόμενης ημέρας για τις πολιτικές δυνάμεις. Για τη Νέα Δημοκρατία, πρόκληση αποτελεί η επιβεβαίωση της αντίληψης της κοινωνίας για αποκατάσταση της μεσαίας τάξης. Από αυτό θα κριθεί κυρίως ως κυβέρνηση. Για το ΣΥΡΙΖΑ, πρόκληση αποτελεί η δυνατότητα του να επιλέξει πολιτικές, ρόλο και στάση που θα τον καταστήσουν σταθερό και κυρίαρχο εκφραστή της «προοδευτικής παράταξης». Για το Κίνημα Αλλαγής, η αναζήτηση δρόμων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάκαμψη του με δεδομένη την πολύ ισχυρή παρουσία του ΣΥΡΙΖΑ και την προσωπική επιρροή του Αλέξη Τσίπρα. Για το ΚΚΕ, η δυνατότητα να αυξήσει την εκλογική του επιρροή, με δεδομένες τις θέσεις του. Τέλος, για την Ελληνική Λύση και το ΜΕΡΑ 25, πρόκληση αποτελεί η δημιουργία δεσμών με τους πολίτες που επέλεξαν να ψηφίσουν τα δύο αυτά κόμματα, ώστε να αποκτήσουν μια συμπαγή εκλογική βάση, αλλά και η επιλογή τους να αποτελέσουν μέρος της «νέας κανονικότητας» ή, αντιθέτως, να επενδύσουν πολιτικά στην αποτυχία της, ακόμα και στην ανατροπή της.

*Ο Κώστας Παναγόπουλος είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Εταιρείας Δημοσκοπήσεων ALCO.