ΤΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΩΝ ΕΥΡΩΕΚΛΟΓΩΝ

Αποκωδικοποιώντας το αποτέλεσμα των Ευρωεκλογών του Κώστα Παναγόπουλου* Η ανάλυση που ακολουθεί στόχο έχει να προσεγγίσει απαντήσεις στα δύο βασικά ερωτήματα που προκύπτουν μετά την ολοκλήρωση κάθε εκλογικής διαδικασίας: α. Πως διαμορφώθηκε το αποτέλεσμα της κάλπης; β. Ποιες οι κρίσιμες παράμετροι που οδήγησαν στη διαμόρφωση του; Σε ότι αφορά το πρώτο ερώτημα, τα στοιχεία του απολύτως επιτυχημένου EXIT POLL των εταιρειών Alco, Marc, Metron Analysis και MRB επιτρέπουν σαφείς απαντήσεις. Η ευρύτατη νίκη της Νέας Δημοκρατίας οφείλεται κυρίως: - Στην αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να προσελκύσει, έστω την τελευταία στιγμή, τους αναποφάσιστους που τον είχαν επιλέξει το 2015.

- Στην πολύ μεγάλη διαφορά της τελικής συσπείρωσης ανάμεσα σε ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1, η συσπείρωση της ΝΔ κινήθηκε σε εντυπωσιακά υψηλά επίπεδα (87%), ενώ εκείνη του ΣΥΡΙΖΑ περιορίστηκε στο χαμηλό 64%. ΠΙΝΑΚΑΣ 1 ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ

ΝΔ

ΣΥΡΙΖΑ

- Στην ιδιαιτέρως θετική για τη ΝΔ σχέση και ένταση της απευθείας μετακίνησης ανάμεσα στους ψηφοφόρους των δυο κομμάτων (Πίνακας 2). Η σχέση αυτή διαμορφώθηκε στο 4:1 υπέρ της ΝΔ, με τη μετακίνηση από το ΣΥΡΙΖΑ προς τη ΝΔ να φτάνει το 11% (περίπου 4 μονάδες στο σύνολο του εκλογικού σώματος) , ενώ εκείνη από τη ΝΔ προς το ΣΥΡΙΖΑ μόλις το 3% (0,8% του εκλογικού σώματος). Το καθαρό όφελος είναι 3,2 ποσοστιαίες μονάδες που προστέθηκαν στη ΝΔ και αφαιρέθηκαν από το ΣΥΡΙΖΑ. Η μετακίνηση αυτή σχεδόν μηδένισε τη διαφορά των εκλογών του 2015 ανάμεσα στα δύο κόμματα. ΠΙΝΑΚΑΣ 2 ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΝΔ - ΣΥΡΙΖΑ

- Στην πολύ μεγάλη πολυσυλλεκτικότητα της ΝΔ (Πίνακας 3), η οποία προσέλκυσε ψηφοφόρους από όλα τα πολιτικά κόμματα. Η ένταση των μετακινήσεων από το ΠΟΤΑΜΙ (30%), τους ΑΝΕΛ (20%), την Ένωση Κεντρώων (15%) και τη Χρυσή Αυγή (9%), ήταν ταυτοχρόνως και βασική παράμετρος της μεγάλης μείωσης των ποσοστών τους σε σχέση με τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015. ΠΙΝΑΚΑΣ 3 ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΝΔ ΠΟΤΑΜΙ ΑΝΕΛ ΕΝΩΣΗ ΚΕΝΤΡΩΩΝ ΔΗΜ. ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ ΣΥΡΙΖΑ ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ ΚΚΕ ΑΛΛΟ

% 30 20 15 13 11 9 2 11

- Στην περιορισμένη δυνατότητα του ΣΥΡΙΖΑ να προσελκύσει ψηφοφόρους άλλων κομμάτων (Πίνακας 4).

ΠΙΝΑΚΑΣ 4 ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΡΙΖΑ ΕΝΩΣΗ ΚΕΝΤΡΩΩΝ ΠΟΤΑΜΙ ΔΗΜ. ΣΥΜΠΑΡΑΤΑΞΗ ΚΚΕ ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ ΑΝΕΛ ΝΔ ΑΛΛΟ

% 13 8 8 6 5 4 3 14

Τα ποσοστά των άλλων κομμάτων διαμορφώθηκαν: - Για το ΚΙΝΑΛ από το συνδυασμό ικανής συσπείρωσης (66%) και εισροών από ΝΔ (1%) και ΣΥΡΙΖΑ (4%).

- Για το ΚΚΕ από χαμηλότερη απ’ ότι συνήθως συσπείρωση, λόγω ασυνήθιστα υψηλών μετακινήσεων (συνολικά 20%), την οποία σε κάποια βαθμό αντιστάθμισε η εισροή από τον ΣΥΡΙΖΑ (2%).

- Για τη Χρυσή Αυγή από το συνδυασμό χαμηλής για τα δεδομένα της συσπείρωσης (65%) και μετακινήσεων κυρίως προς την Ελληνική Λύση (11%), τη ΝΔ (9%), αλλά και το ΣΥΡΙΖΑ (5%).

- Για την Ελληνική Λύση από εισροές από τη Χρυσή Αυγή (11%), τη ΝΔ (2%), το ΣΥΡΙΖΑ (3%), τους ΑΝΕΛ (15%), την Ένωση Κεντρώων (6%) και ψηφοφόρους που το 2015 είχαν επιλέξει μικρότερα κόμματα (8%).

- Για το ΜΕΡΑ 25 από εισροές από το ΣΥΡΙΖΑ (5%), το ΚΚΕ (4%), το Ποτάμι (4%), τη ΝΔ (1%), τους ΑΝΕΛ (6%), την Ένωση Κεντρώων (7%) και ψηφοφόρους που το 2015 είχαν επιλέξει μικρότερα κόμματα (7%). To 60% περίπου των ψηφοφόρων του ΜΕΡΑ 25, είχε επιλέξει το 2015 το ΣΥΡΙΖΑ. Σε ότι αφορά το δεύτερο ερώτημα, το ποιες δηλαδή είναι οι κρίσιμες παράμετροι που οδήγησαν στη διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος, αυτές φαίνεται να είναι: - Η επικράτηση ως κριτηρίου επιλογής της οικονομίας και κυρίως της αντίληψης για το πως και ποιος μπορεί να διασφαλίσει το καλύτερο για τα οικονομικά της κάθε οικογένειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο κριτήριο αυτό, στην τελευταία δημοσκόπηση της Alco πριν τις ευρωεκλογές, για το OPEN, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε προβάδισμα 5 ποσοστιαίων μονάδων έναντι του Αλέξη Τσίπρα.

- Η αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να καρπωθεί ικανά οφέλη από τα οικονομικά μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση λίγο πριν τις ευρωεκλογές. Είναι χαρακτηριστικό (Πίνακας 5) ότι η ΝΔ είχε σαφέστατο προβάδισμα όχι μόνο στους ελεύθερους επαγγελματίες, αλλά και σε ιδιωτικούς και δημόσιους υπαλλήλους και πολύ περισσότερο στους συνταξιούχους. ΠΙΝΑΚΑΣ 5 ΨΗΦΟΣ ΑΝΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΣΥΡΙΖΑ

ΝΔ

ΕΛ. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΕΣ

23%

38%

ΜΙΣΘΩΤΟΙ ΔΗΜ. ΤΟΜΕΑ

29%

32%

ΜΙΣΘΩΤΟΙ ΙΔ. ΤΟΜΕΑ

24%

30%

ΣΥΝΤΑΞΙΟΥΧΟΙ

29%

40%

- Ζητήματα συμπεριφορών, που φαίνεται να οδήγησαν σε μετακίνηση πολιτών που είχαν επιλέξει το ΣΥΡΙΖΑ το 2015 προς άλλα κόμματα (κυρίως στο ΜΕΡΑ 25, το ΚΚΕ και την Πλεύση Ελευθερίας).

- Η φθορά 4,5 ετών διακυβέρνησης, το μεγαλύτερο μέρους της οποίας είχε ως επίκεντρο την εφαρμογή μνημονίου.

- Η διάθεση τιμωρίας του ΣΥΡΙΖΑ, λόγω διάψευσης προσδοκιών. Μια διάθεση που λογικά ενισχύθηκε από το χαρακτήρα της εκλογικής αναμέτρησης.

- Η αντίληψη μέρους πολιτών ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση «ολοκλήρωσε την αποστολή του», που ήταν η εφαρμογή του προγράμματος προσαρμογών και η έξοδος από τα μνημόνια με κοινωνική ηρεμία, συνεπώς, με αφετηρία αυτή την αντίληψη, η στροφή σε άλλες επιλογές (κυρίως τη ΝΔ).

- Η αδυναμία του ΚΙΝΑΛ να καρπωθεί το μεγάλο όγκο της φθοράς του ΣΥΡΙΖΑ, με συνέπεια την απευθείας μετακίνηση ψηφοφόρων από όλα τα κόμματα, κυρίως πολιτών που παλαιότερα επέλεγαν το ΠΑΣΟΚ, προς τη ΝΔ.

- Η διαμόρφωση μίας «νέας κανονικότητας» για την Ελλάδα, που προφανώς δεν έχει σχέση με ότι ζήσαμε στο παρελθόν, δεν παύει όμως να αποτελεί μια σταθερή βάση, με συνέπεια να περιοριστεί το συναίσθημα της οργής που οδηγούσε σε ακραίες επιλογές (όπως η Χρυσή Αυγή).

- Ο χαρακτήρας της εκλογικής αναμέτρησης. Παρά την πόλωση και τα χαρακτηριστικά εθνικών εκλογών που προσπάθησαν να προσδώσουν ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ, επρόκειτο για Ευρωεκλογές, κάτι που προσδιόρισε τις επιλογές μεγάλου μέρους πολιτών, οι οποίοι επέλεξαν «μικρά» κόμματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις Ευρωεκλογές του 2014 το άθροισμα των ποσοστών των κομμάτων που δεν πέρασαν το κατώφλι του 3% ήταν 17%, ενώ την προηγούμενη Κυριακή ανέβηκε στο 21%.

- Η αδυναμία του Ποταμιού, της Ένωσης Κεντρώων και των Ανεξάρτητων Ελλήνων να προσφέρουν λόγους για την υποστήριξη τους ισχυρότερους από το κλίμα πόλωσης. Η στρατηγική των κομμάτων, κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ, είναι βεβαίως μία ακόμα παράμετρος που έχει επιδράσει στη διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος. Η ανάλυση της όμως, καθώς και το αν, για κάθε κόμμα, ήταν στηριγμένη σε ορθή ή λανθασμένη βάση, αποτελεί αντικείμενο ειδικής μελέτης από επαγγελματίες της επικοινωνίας. Αντιθέτως, η προσέγγιση της επίδρασης της συμφωνίας των Πρεσπών στο εκλογικό αποτέλεσμα, είναι αντικείμενο αυτής της ανάλυσης. Με βάση τη σύγκριση των εκλογικών αποτελεσμάτων της προηγούμενης Κυριακής με εκείνα του 2015, είναι προφανές ότι η επίδραση αυτή ήταν πολύ περιορισμένη. Η πτώση των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ σε Μακεδονία και Θράκη ήταν περίπου 1 μονάδα μεγαλύτερη απ’ ότι στο σύνολο της χώρας, ενώ η άνοδος των ποσοστών της ΝΔ μικρότερη απ’ ότι στο σύνολο της χώρας. Σε επίπεδο ποσοστών, μεγαλύτερο φαίνεται να είναι το όφελος για την Ελληνική Λύση. Προφανώς η συμφωνία των Πρεσπών συνεισέφερε στη δημιουργία ενός συνολικά αρνητικού κλίματος για την κυβέρνηση, προφανώς την

εμπόδισε να θέσει τη δική της ατζέντα για μεγάλο χρονικό διάστημα και ασφαλώς οδήγησε στην αποχώρηση του μέχρι τότε κυβερνητικού εταίρου, η «καθαρή» επίδραση της, όμως, στο εκλογικό αποτέλεσμα δεν την καθιστά ιδιαιτέρως σημαντική παράμετρο της διαμόρφωσης του. Η ανάλυση του «πως» και του «γιατί» του αποτελέσματος των Ευρωεκλογών, δεν μπορεί παρά να ολοκληρωθεί με την επισήμανση του πολύ μεγάλου όγκου συνολικής μετακίνησης ψηφοφόρων, σε σχέση με το 2015. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του EXIT POLL, το 35% περίπου των πολιτών που ψήφισαν την προηγούμενη Κυριακή και είχαν πάρει μέρος και στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, επέλεξαν διαφορετικό κόμμα από εκείνο που είχαν ψηφίσει τότε. Η έντονη κινητικότητα, που έχει εμφανιστεί μετά το 2012 και στη χώρα μας, καθιστά σαφές ότι ο χαρακτήρας των επιλογών μας είναι πολύ περισσότερο προσαρμοσμένος στις τρέχουσες αντιλήψεις μας και στη συγκυρία και πολύ λιγότερο παρακολούθημα ιδεολογικών προσεγγίσεων, παράδοσης ή κομματικών εντάξεων. Σε μεγάλο βαθμό η ψήφος «δανείζεται», πολύ συχνά για μία και μόνο φορά, στοιχείο που μπορεί να αποδειχτεί καταλυτικό για τη διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος των βουλευτικών εκλογών της 7ης Ιουλίου. *Ο Κώστας Παναγόπουλος είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Εταιρείας Δημοσκοπήσεων ALCO.