n e m a S r e e M Doen
Het jaar 2016
Directeur-bestuurder Mario Nossin kijkt met plezier terug op 2016. ‘Wie zei ook al weer dat degene overleeft die zich het beste aan veranderingen kan aanpassen? We zien onze medewerkers bijzonder goed functioneren en presteren in een wereld die snel verandert. Dat levert prachtige verhalen en bijzondere resultaten op.’
Trots op sprankelende verhalen en verrassende resultaten ‘SMD is twee jaar na de transitie springlevend. Onze medewerkers zijn uit hun comfortzone gekomen om te pionieren en experimenten aan te gaan. Daarmee staat SMD aan de wieg van de inclusieve samenleving in Enschede; een maatschappij waarin iedereen meedoet en niemand aan de kant staat. In dit magazine vertellen onze medewerkers hoe het hen verging in 2016. Vaak gaan die verhalen over gezond verstand, de praktijk aan de macht en een verfrissende omslag in denken. Het zijn sprankelende verhalen over nieuwe inzichten die verrassende resultaten opleveren. Als directeur-bestuurder presenteer ik met plezier en trots deze ontwikkelingen in onze organisatie.
Basis van vertrouwen De transitie brengt ook veranderingen voor inwoners. Door vroegtijdig signaleren en het beter benutten van collectieve voorzieningen, worden zij aangesproken op hun eigen kracht en het vergroten van zelfen samenredzaamheid. De visies van de gemeente en SMD sluiten daarin strategisch en operationeel op elkaar aan. We nodigen elkaar uit en trekken op alle niveaus samen op en we vullen elkaar aan. SMD is werkgever en levert kennis, kunde en kwaliteit van ondersteuning. De gemeente heeft verstand van wet- en regelgeving en transitieprocessen. Onze wederzijdse afhankelijkheid heeft een versterkend effect op de samenwerking die groeit op basis van vertrouwen. Faciliteren en delen Faciliterend leiderschap is belangrijk voor de dialoog tussen betrokkenen, het opbouwen van vertrouwen en het zichtbaar maken van tussentijdse en kleine resultaten. In de samenwerking tussen SMD en de gemeente 2
Enschede geven de verantwoordelijke managers vorm aan het samenwerkingsproces. Dit doen ze door medewerkers mee te nemen in de bedoeling van de wijkteams, door methodieken toe te passen als grootschalig luisteren, verteltafels en A3-systematiek. Het delen van best practices draagt bij aan het duidelijk krijgen wat de bedoeling van de wijkteams is, laat tegelijkertijd zien welke tussentijdse resultaten behaald zijn en werkt inspirerend voor de werkwijze van de wijkcoaches. Samen meer doen Op 31 december 2016 viel na veertig jaar het doek voor de maatschappelijke dienstverlening in Haaksbergen. We hebben het werk niet binnen SMD kunnen houden, maar de overdracht van medewerkers naar Wijkracht is goed verlopen. De stichting Maatschappelijke Dienstverlening Enschede- Haaksbergen is nu kort en krachtig SMD: Samen Meer Doen. Ik nodig iedereen daar van harte bij uit.’
1.0 ‘SMD is twee jaar na de transitie springlevend’ MARIO NOSSIN
Inhoud
1. Voorwoord 1
10. Woningcorporaties
22
2. Rvt, gemeente en or
4
11. Jeugd
24
3. FinanciĂŤn
6
12. Transformatiecoaches
27
4. Kwaliteitskader
10
13. Mantelzorgers
28
5. Veiligheid
12
14. Diensten voor derden
30
6. Onderwijs & Kinderopvang
14
15. Expeditie Enschede
31
7. Wijksafari
17
16. Personeelscijfers
32
8. Rixt en de koning
18
17. Trainingen
33
9. Inclusieve stad
20
18. Aanmeldingen
34
19. Jaarrekening 2016
35
3
2.1 Wat stond in 2016 op de agenda van de SMD raad van toezicht? • Van Synergy naar Afas. • Ontwikkelingen Veilig Thuis Twente; van mogelijke verzelfstandiging naar onderzoek voor aansluiting bij Veiligheidshuis. • Kwaliteitskader. • Overgang Haaksbergen naar Wijkracht. • Evaluatie samenwerking SMD – gemeente Enschede. • Begroting, jaarrekening en inhoudelijk verslag. • Prestatie-indicatoren (KPI’s). • Leiderschap; wat heeft de organisatie nodig? • Privacy. • Covernance code en inhoudelijke verdieping. • Twee besprekingen met OR. • Werving en selectie nieuwe leden RvT.
We zijn een goed team Vol in bedrijf, zo typeert de voorzitter van de raad van toezicht Hans Lotgerink, het jaar 2016. ‘Als raad zijn we de vraagbaak en sparringpartner voor de bestuurder. Daarnaast hebben we een eigen verantwoordelijkheid als toezichthouder.’
D
e raad van toezicht ziet erop toe dat het afgesproken beleid binnen SMD wordt uitgevoerd en dat de organisatie op alle fronten gezond blijft. Voorzitter Hans Lotgerink en zijn team kwamen afgelopen jaar acht keer bij elkaar voor overleg met de directeur-bestuurder waarvan twee keer met de ondernemingsraad. Daarnaast heeft de voorzitter regelmatig overleg met de directeur-bestuurder. Leden van de raad spraken met wethouders en directeuren van de gemeente en ze bezochten diverse locaties van SMD. ‘We vinden het belang-
4
rijk om feeling met de mensen binnen de SMD te houden.’ Lotgerink is tevreden over de kwaliteit van de samenwerking. ‘Tussen de formele overleggen door, hebben we regelmatig contact met elkaar. We brainstormen en toetsen de bestuurder op inhoudelijke en bedrijfsmatige zaken. Dat gaat soms op het scherp van de snede. Zo versterken we elkaar omdat de relatie goed is.’ Als gevolg van de maximale zittingstermijn vertrokken in 2016 drie van de vijf leden. ‘Gezien de intensieve samenwerking met de gemeente En-
schede hebben we een nieuwe lid geworven met een politiek profiel. Die hebben we gevonden in de persoon van Leo Scharenborg. Roel Becking versterkt ons team met zijn financiële kennis.’
Samenstelling raad van toezicht • Hans Lotgerink, Roel Becking en Leo Scharenborg. Roel en Leo traden in 2016 toe tot de raad. • Vertrokken in 2016: Caston Kroep, Ria Jaspers en Josephine van Meijel.
Clustermanager Harm Kelderman van de gemeente Enschede is in de aansturing van de wijkteammanagers de partner van directeur-bestuurder Mario Nossin.
2.2
HARM KELDERMAN
We gaan echt met elkaar voor dezelfde klus
V
anaf 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de nieuwe wet maatschappelijke ondersteuning (WMO), de Jeugdwet en de participatiewet. Voor de hulpverlening werkt de gemeente samen met SMD in negen wijkteams verdeeld over vijf stadsdelen. Kerndeskundigen in het wijkteam zijn de wijkcoaches en consulenten. Zij hebben de regie op de uitvoering die steeds gebeurt vanuit de achtergrond: één gezin – één plan – één regisseur. SMD is werkgever van de wijkcoaches en verantwoordelijk voor kennis, kunde, kwaliteit en de bewaking ervan. De gemeente is verantwoordelijk voor het organiseren van de frontoffice, backoffice en communicatie. Ook de huisvesting en ICT-voorzieningen zijn een ver-
antwoordelijkheid van de gemeente. Om in de systemen van de gemeente te kunnen werken is een bewerkersovereenkomst geschreven. Die afspraken zijn bij de start van de wijkteams gemaakt. Op strategisch en operationeel niveau sluiten de visies van de gemeente en SMD goed op elkaar aan. Via intensieve overleggen wordt de verbinding gelegd tussen beleid (o.a. inkoop, werk en inkomen, juridische zaken) en hulpverlening. De wijkteammanagers zorgen voor een overzicht van het aantal cliënten, doorlooptijd etc. In 2016 hebben we afspraken gemaakt over andere data die van belang zijn. Dat zijn onder andere kosten en uitgaven per wijkteam en verwijzers. Dit wordt uitgewerkt in informatieformats en een een ontsluitingstool waarmee alle informatie beschikbaar is voor SMD.
Ramona Lubbelinkhof over de ondernemingsraad in 2016.
We zijn een stabiele ondernemingsraad ‘Het was een uitdaging om uit te zoeken hoe je het best met elkaar kunt communiceren. Dat hebben we afgelopen jaar in de smiezen gekregen. We praten op een informele en directe manier met de directeur-bestuurder, niet via de mail. Daardoor vinden we elkaar, worden we betrokken en ontstaan er korte lijntjes. We voelen ons vrij om informatie in de organisatie op te halen.’
Resultaten • De OR heeft de beëindiging van het contract met de gemeente Haaksbergen op de voet gevolgd. Alle medewerkers zijn overgegaan naar Wijkracht, de nieuwe organisatie in Haaksbergen. • De versobering van reiskosten is niet doorgegaan. We stimuleren collega’s om op de fiets naar het werk te komen. • De OR heeft ingestemd met de verhoging van de stagevergoeding. • We zijn een structurele samenwerking aangegaan met de OR van de gemeente Enschede. • Via een werkgroep en onderzoek volgen we de ontwikkelingen rond SKJ-registratie. • De OR heeft deelgenomen aan de werving van een nieuw lid van de raad van toezicht.
2.3 Samenstelling ondernemingsraad • Ramona Lubbelinkhof (voorzitter), Helene van Es, Roy Dragt, Jeroen Leuverman, Marijke van Duijn en Ilona van Ingen. In 2016 traden af: Evelien Broek (voorzitter) en Arnoud van den Bos.
5
3.1
6
Enschede was ver weg voor lector schuldenproblematiek Nadja Jungmann. Toch reisde ze keer op keer met veel plezier af naar Twente. ‘Wat ik bij jullie bracht, heeft echt nut’.
Financiën steken als satéprikkers door veel problemen heen SMD haalde in 2016 Nadja Jungmann naar de Grolschveste. SMD-medewerkers en collega’s uit de stad werden door de lector van het jaar op de hoogte gebracht van de laatste wetenschappelijke inzichten op het gebied van schuldhulpverlening. In de maanden daarna zochten twaalf groepen met totaal ruim tweehonderd deelnemers de verdieping in de training Motiverende gespreksvoering en technische kennis, financiële dienstverlening in de wijk van Jungmann. ‘Er zit bij jullie in de stad een heel stevig besef dat het oplossen van financiële problemen de basis is om een huishouden weer echt op de rit te krijgen.’
‘Ik moet direct aan de lunchpauzes in Enschede denken. Die werden altijd gekaapt om het over inhoudelijke cases te hebben. Dat ging zover dat een bevriende advocaat even langskwam om een briefje te schrijven voor een wijkcoach die op dat moment een deurwaarder wilde afhouden. In die lunchpauzes ontstond het idee om een update te maken van ons boekje De eindjes aan elkaar knopen. Het is geen toeval dat het idee voor dat boekje met nuttige voorbeeldbrieven, bij jullie geboren werd.’ ‘Het was ontzettend leuk dat jullie gekozen hebben eigen mensen te trainen samen met collega’s van werk en inkomen, vrijwilligers en medewerkers van de Stadsbank. Daardoor kwamen verschillende
invalshoeken aan bod er werd het duidelijk hoe ingewikkeld het voor een klant is dat hij met verschillende instanties te maken krijgt. ‘De helft van alle mensen die een beroep doen op de wijkteams, heeft financiële problemen. Toch kom ik nog steeds veel wijkcoaches tegen die het belang van schuldhulpverlening onvoldoende inzien omdat ze een andere achtergrond hebben. In Enschede merkte ik veel aandacht en betrokkenheid bij alle collega’s. Er was altijd een oprechte interesse en ontvankelijkheid in methodisch werken en motiverende gespreksvoering. Ook bij mensen die al twintig jaar in het vak zitten. Iedereen wilde wijzer worden en het meenemen als onderdeel in het totale plan. Dat is een voorwaarde voor succes.’
Nadja Jungmann Nadja Jungmann is lector Schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht en zelfstandig adviseur. Ze is gepromoveerd op het onderwerp schuldhulpverlening en trainde afgelopen jaren honderden professionals in het sociaal domein. Daarnaast voert zij advies- en onderzoeksopdrachten uit voor overheid en uitvoerende organisaties. Haar onderzoek leidde tot wetsvoorstellen en kabinetsbesluiten. In 2017 werd zij lector van het jaar. Eerder won zij de ROA impactprijs. Jungmann heeft zestig publicaties op haar naam staan.
7
3.2
Jarenlang kende Enschede een duidelijke scheiding tussen de harde en zachte kant van de schuldhulpverlening. Directeur van de Stadsbank Oost Nederland Coen Luttikhuis, zette vanaf zijn komst in 2014 in op verbinding tussen die twee en zocht de samenwerking met de wijkteams van SMD.
De wereld van schuldhulpverlening heeft een mooie opdracht om anders te gaan werken Wie nu de Stadsbank Oost Nederland binnenloopt, herkent het niet meer van twee jaar geleden. De donkere en met dik glas afgesloten loketten zijn vervangen door een open balie en frisse witte en blauwe meubels. Het is het gevolg van het beleid dat Luttikhuis vanaf 2014 inzette. Hij vond dat er twee dingen moesten veranderen. ‘We zijn alle belangrijke gesprekken met cliënten op locatie gaan voeren. Dat begon met een pilot in team Oost. Daar zijn we ons gaan voegen naar de vragen van het wijkteam. Natuurlijk was er scepsis in het begin maar we kregen snel de ruimte om dingen anders en beter te doen.’
L
uttikhuis begreep dat ook de interne organisatie anders moest. ‘De doorlooptijden waren te lang en cliënten hadden met veel verschillende personen te maken. Nu hebben we vijf gebiedsteams waarin alle specialisten vertegenwoordigd zijn en heeft iedere cliënt een klantmanager. In de wereld van schuldhulpverlening is deze constructie redelijk nieuw.’ De veranderingen werden vorm gegeven door medewerkers zelf. Begin van de nieuwe wereld Vanaf 2016 kregen alle Enschedese wijkteams op permanente basis een eigen klantmanager van de Stadsbank. ‘Er wordt veel van de wijkcoaches gevraagd. Wij hebben
8
ons dienstbaar gemaakt door te vragen wat zij nodig hebben. Daarvoor hebben we geen convenant of bestuurlijke afspraken nodig gehad. We zijn het gewoon gaan doen, met gesloten beurzen.’ Luttikhuis ziet dat zijn medewerkers welkom zijn in de wijkteams en opbloeien van de samenwerking. ‘Financiële dienstverlening zit in ons dna maar gedragsverandering is niet van nature onze taak. Onder regie van de wijkcoaches zorgen we ervoor dat mensen zo snel en goed mogelijk geholpen worden.’ Voor Luttikhuis is dit nog maar het begin van de nieuwe wereld. ‘We gebruiken onze ervaringen om mee te denken over innovatie. We zijn daarover met Nadja Jungmann in gesprek. Ik denk dat het nog veel beter kan.’
Onze medewerkers zijn welkom in het wijkteam en bloeien op van de samenwerking.
Wat doen we nog meer rond schulden en geldstress?
3.3
SMD zoekt actief naar innovaties om schulden te voorkomen. Een greep uit de projecten.
Moneyclass Vanaf 2014 werkt SMD samen met Humanitas Onder Dak aan een project voor jongeren in de maatschappelijke opvang die kampen met schulden en geldstress. Een schuldhulpverlener van SMD neemt financiële intakes af en helpt jongeren bij het krijgen van overzicht en inzicht. ‘Ik was tien kilo lichter toen ik bij hem de kamer uitliep’. In 2016 ontving het project Money Class subsidie van de gemeente Enschede waardoor nog meer jongeren aan bod kwamen. Budgetmaatjes Geldstress bij ouderen schuilt vaak in een klein hoekje. Mensen kunnen geen contant geld meer pinnen, raken het overzicht kwijt of weten niet wat ze met de post aan moeten. SMD startte samen met woon- en zorgcentrum Humanitas in Deventer het project Budgetmaatjes. Een schuldhulpverlener leidde samen met de projectleider vrijwilligers op tot Budgetmaatjes. ‘Met kleine dingen maken wij een groot verschil’. Budgetmaatjes komt tot stand met steun van het Oranjefonds. Budgetbegeleiding De Stadsbank komt in contact met mensen die door hun gedrag in de schulden zitten of dreigen te komen. Wijkcoaches bieden individuele budgetbegeleiding aan. Als de oorzaak in het gedrag van mensen zit verwijst de Stadsbank naar de budgetbegeleiders. Voorheen was dit een team van de SMD. Een aantal wijkcoaches biedt budgetbegeleiding aan indien nodig. Leerkring armoede en schulden Wijkcoaches en klantmanagers van de stadsbank houden in deze Leerkring kennis over schuldhulpverlening en armoedebeleid op peil. Zij bespreken knelpunten en oplossingen en krijgen zicht op het aanbod. Ander partijen zoals ervaringsdeskundigen, woningcorporaties, of medewerkers van de gemeente sluiten regelmatig aan. Onderwerpen van de leerkring in 2016: de gemeentelijke beleidsadviseur armoede kwam om wijkcoaches te informeren op onderdelen van het armoedebeleid; wijkteam Oost heeft hun aanpak van huurschulden toegelicht; EWO gaf voorlichting over bewindvoering. 9
Het kwaliteitskader geeft structuur aan onze nieuwe manier van werken
4.0
De denktank Joost mag het weten leidde tot een omvangrijk kwaliteitskader waarmee de nieuwe manier van werken meer structuur en verbinding krijgt. Gaandeweg kwam er steeds meer bij. Van beroepsregistratie tot scholing en van grootschalig luisteren tot het borgen van kwaliteit. Wijkteammanager Heino van der Els geeft antwoord op de belangrijkste vragen. Wat is een kwaliteitskader? In het kwaliteitskader verbinden we de essentiële uitgangspunten van onze organisatie met de dagelijkse manier van werken. Vanuit de missie en visie beschrijven we kwaliteit, werkprocessen en de manier waarop we informatie en ervaringen delen. Het kwaliteitskader zorgt voor samenhang tussen jaarplannen, de uitvoering van het werk, benodigde beroepsregistraties en scholingen. Dat doen we onder andere door één softwaresysteem te ontwikkelen waarin alle elementen met elkaar in verbinding staan. Het systeem levert intelligente sturingsinformatie voor de organisatie. Bijvoorbeeld: aan welke nieuwe kennis is behoefte? Welke thema’s moeten voorrang krijgen in jaarplannen? Waar lopen veel medewerkers tegenaan en waar zijn goede oplossingen bedacht?
10
Waarom is het belangrijk? Onze medewerkers moeten veel ruimte houden om te experimenteren. De kennis en ervaring van de wijkcoaches gaan we verzamelen en delen. Wijken en wijkteams kennen veel diversiteit. We willen de diversiteit omarmen en daarnaast borgen dat inwoners van alle wijken kunnen rekenen op dezelfde kwaliteit. Wat gaan we doen? Alles wat we inzetten om goede kwaliteit en ondersteuning te bieden, brengen we samen in het kwaliteitskader. Dat doen we onder andere door een digitaal vertelpunt in te richten waar wijkcoaches snel ervaringen en opinies delen. Verteltafels zijn een opstap om ook tot een digitaal vertelpunt voor inwoners te komen.
Doelen kwaliteitskader • Basis op orde en voor iedereen een logische samenhang. • Inzicht in behoefte aan professionele ontwikkeling. • Gebruik maken van dagelijkse praktijk en ervaringen van medewerkers. • Verbinding tussen verschillende bedrijfsonderdelen. • Beroepsregistraties goed geregeld. • Verantwoording afleggen over ons werk.
‘We zijn in overleg om de methodiek landelijk uit te rollen. Hoe leuk is dat!’
MARJAN VAN DE BLANKEVOORT
11
5.1 Twentse BRAM landelijk uitgeroepen tot koploper Een trotste minister Van der Steur maakte op 14 december bekend wie de vijf koplopers van de Divorce Challenge waren. Het expertpanel selecteerde voor elke van de vier fasen van de vechtscheidingsproblematiek een inzending. BRAM kwam als koploper uit de bus in fase 3: Een onafwendbare breuk.
Wat is de Divorce Challenge? Op 5 september 2016 gaf minister Van der Steur van Veiligheid en Justitie het startschot voor de Divorce Challenge. Het doel van de Challenge is het aantal vechtscheidingen terug te dringen en de negatieve gevolgen voor kinderen te verminderen. Via de website konden professionals, sociale vernieuwers en ervaringsdeskundigen goede ideeën tegen vechtscheidingen indienen. De 506 inzendingen werden voorgelegd aan een expertpanel met onder andere de Kinderombudsvrouw, een mediator, een rechter en een hoogleraar familie- en jeugdrecht. Ook selecteerde een speciaal jongerenpanel van negen jongeren tussen de 14 en 23 jaar oud een inzending.
Manager Marjan van de Blankevoort over de toekenning ‘We hebben een mooie poster ontvangen met daarop de handtekening van minister van der Steur. Maar beter nog: er is een leuk geldbedrag toegezegd. Ze waren vooral enthousiast over de nauwe samenwerking tussen de rechtbank en de eerste lijn. Dat schijnt landelijk nogal uniek te zijn. De twee BRAM-projectcoördinatoren van SMD zijn in overleg met de Raad voor de Kinderbescherming en het Nederlands Jeugd Instituut over het uitbreiden en verdiepen van de methodiek zodat het landelijk uitgerold kan worden. Hoe leuk is dat!’
In Enschede bestaat de aanpak problematische echtscheidingen voor een periode van twee jaar tot november 2018 uit het opzetten en onderhouden van een website over echtscheidingen, verbinding leggen met de advocatuur en het organiseren van verteltafels met ouders, kinderen en professionals. 12
Wat is BRAM? • Schade voor kinderen bij een vechtscheiding beperken door het verminderen van langdurige conflicten tussen de ouders. Dat is het doel van BRAM. • Tijdens een rechtbankzitting verwijst de kinderrechter gescheiden of scheidende ouders. • Ouders werken onder begeleiding van twee specialisten aan goed werkende afspraken over de omgang met hun kind(eren). • Vijf tot acht bijeenkomsten in de drie maanden. • Justitie en hulpverlening werken samen. • Uitgangspunten: systeemtheorie, meerzijdige partijdigheid, de contexttheorie en de theorie van bemiddeling. • Met subsidie van Zon MW gaat Saxion de komende twee jaar een effectmeting doen op de inzet van BRAM.
5.3 Joyce van der Hulst neemt namens SMD deel aan de Radicaliseringstafel Wat is de radicaliseringstafel? De radicaliseringstafel bestaat uit een overleg tussen verschillende partijen. Zij bespreken concrete situaties en signalen van radicalisering en/of extremisme. De deelnemende partijen zijn getraind.
5.2
Uit de tentoonstelling: Open je ogen - 30 portretten en 30 verhalen van slachtoffers van mensenhandel die in opdracht van CoMenshai ism Stichting Open Mind tot stand kwam.
Meldpunt Loverboyproblematiek maakt vliegende start
Hoe werkt het en wie doen er mee? Tijdens dit overleg wordt een analyse gemaakt van de binnengekomen signalen en die signalen worden geduid. Deelnemende partijen zijn: Politie, Openbaar Ministerie, team Veiligheid, Raad voor de Kinderbescherming, Jeugdbescherming Overijssel, afvaardiging wijkteam, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid, Reclassering Nederland en andere, voor de casus relevante partijen. Wat waren de resultaten in 2016? Vanwege het gevoelige karakter van de materie is in overleg met de NCTV afgesproken dat we verwijzen naar de landelijk gepubliceerde cijfers.
Loverboys zijn ook actief in Twente. In Enschede werden kwetsbare, jonge meiden rond het Wilminkplein door mannen geronseld en gebruikt voor criminele activiteiten. Ook elders in de regio zagen SMD-partners zich steeds vaker geconfronteerd met (potentiële) slachtoffers. Zij benaderden de gemeente om samen tot een gecoördineerde aanpak te komen.
H
et college van B & W besloot in april 2016 om in kader van de Transformatieagenda Sociaal Domein een subsidie beschikbaar te stellen aan SMD voor de coördinatie en uitvoering. Op 1 juli ging het Meldpunt Loverboyproblematiek van start als samenwerkingsverband van politie, Tactus, Ambiq, Jarabee, SMD, Comensha (Netwerk Mensenhandel) en Gemeente. Het meldpunt valt onder het team wijkcoaches huiselijk geweld Enschede en SMD levert de twee coördinatoren.
Resultaten en activiteiten 2016 • Het meldpunt ontving 38 meldingen: 3 rood (slachtoffer), 14 oranje (vermoedelijk slachtoffer) en 11 geel (potentieel slachtoffer). • 8 aanvragen voor informatie, advies, consult; 2 meldingen registratie; 5 meldingen gedeeld en besproken met de afdeling mensenhandel van de politie. • We boden hulp, begeleiding en ondersteuning. • Wekelijkse risicotaxatie-overleg, tweewekelijks screenings-overleg met Politie Mensenhandel. • Overleg met team veiligheid onder andere over daderaanpak Kameleon.
• Website 580 keer bezocht in periode 18 oktober tot 31 december 2016 • Voorbereiding registratie in Vis2 en ontwikkeling loketfunctie voor meldingen en risicotaxatie. • Overleggen onder het convenant van het Veiligheidshuis Twente gebracht. • Preventiemiddelen zijn geïnventariseerd en beschikbaar via de website. • Preventieaanbod en werkwijze voor kinderen, jongeren, ouders/opvoeders en professionals is uitgewerkt en beschikbaar. • Eerste preventie- en voorlichtingsactiviteiten. • Voorbereiden effectmeting van het Meldpunt door de Gemeente Enschede. 13
Leren van Denemarken
6.1
SMD investeert in samenwerking met het onderwijs om ervoor te zorgen dat kinderen en jongeren allemaal mee kunnen doen in de klas, de wijk en thuis. Belemmeringen daarin willen we zo vroeg mogelijk signaleren en oppakken. Om inspiratie op te doen, reisde manager Elly van Hoof samen met vierentwintig collega’s uit de stad, af naar Denemarken. ‘Het was bijzonder om drie en een halve dag intensief samen op te trekken, terwijl we in het echte leven elkaar meestal alleen kort in formele vergaderingen treffen.’
Wie gingen naar Denemarken en waarom? • Wethouder Eelco Eerenberg nam het initiatief. • Vertrek was op dinsdag 30 mei voor een vijfdaagse werkreis met de bus naar Denemarken. • Vijfentwintig mensen gingen mee: bestuurders, leidinggevenden, adviseurs en medewerkers van de voorschool, het primair, voortgezet en speciaal onderwijs, GGD/JGZ, SMD Enschede/Haaksbergen, Wijkteams Enschede, Saxion en de gemeente Enschede • Doel: nieuwe ideeën opdoen over preventie en inclusiever onderwijs. • Waarom Denemarken: zij boeken succes in samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp waarbij de gemeente een centrale rol en verantwoordelijkheid heeft bij de ondersteuning van het gezin. 14
Wat hebben jullie in Denemarken gedaan? In de gemeenten Kolding en Aarhus bezochten we scholen en gemeentelijke instellingen. Daarnaast gingen we op bezoek bij opbouwwerk en welzijnswerk in een wijk met veel diversiteit en armoedeproblematiek. Wat zijn jullie te weet gekomen? • Wij kunnen veel leren van de wijze waarop ze in Denemarken samenwerken. Het kind staat centraal en is altijd het uitgangspunt. De aanpak lijkt minder verkokerd dan bij ons. • Je hoeft niet altijd iets helemaal opnieuw te ontwikkelen. Je kunt vanuit het systeem veranderen en ontwikkelen. De uitdaging voor ons is om systemen met elkaar in verband te brengen. • In alle werkbezoeken kwam de gedeelde visie en de verbinding van de verschillende domei-
nen aan de orde. Dit maakt Denemarken sterk. Wij zien het belang van een gezamenlijke visie en een gemeenschappelijke taal en één manier van handelen door alle betrokkenen. • We wilden reflecteren en investeren in de onderlinge relaties. Dat leidde al tijdens de busreis tot een veelbelovende cocktail van inspiratie die in de toekomst tot nog betere prestaties in de onderlinge samenwerking kan leiden. Hoe gaat het nu verder? Tijdens een aantal vervolgbijeenkomsten hebben we, met behulp van de cirkels van Sinek, onze inspiratie omgezet naar acties. Er zijn zes themagroepen met ieder een trekker benoemd. De groepen zijn gestart en het geeft veel energie om te zien dat mooie dingen ontstaan en in gang worden gezet.
Impressies uit Denemarken
‘Geen hokjes bij gemeenten, één afdeling voor het kind.’ ‘Kinderen worden zelden uit huis geplaatst. In plaats daarvan wordt het gezin getraind. En dan niet alleen de ouders maar de hele familie. Soms gaat een kind tijdelijk uit huis. Vaak verblijft het kind dan een poosje in het eigen netwerk.’
‘Of het nu over de politie gaat, de scholen, het jongerenwerk of andere partijen: het zijn kleine teams die gebonden zijn aan de wijk. Het is persoonlijk, klein, behapbaar en wijkgebonden.’
‘Wat veel indruk heeft gemaakt is het bottom-up werken aan een visie, het lage schoolverzuim en de openstelling van accommodaties ook buiten schooltijden voor naschoolse activiteiten. Ook de uitspraak behind every conflict is a broken dream is ons bijgebleven.’
‘We nemen mee dat we al best trots mogen zijn op wat we doen. We zijn bescheiden en werken hard, maar doen het erg goed. Ook ten opzichte van de rest van Nederland. We nemen ook mee dat we 5 % verwijzingen naar speciaal (basis) onderwijs best veel vinden en dat we dat niet willen. En de algemene indruk is dat meer personeel niet altijd betekent dat de kwaliteit omhoog gaat.’
15
Convenant regelt intensieve samenwerking tussen scholen en SMD
6.2
Visie op samenwerking scholen en SMD • Accent op preventief werken en kort en tijdelijk ingrijpen. • Op weg naar inclusiever onderwijs. • Toewerken naar één ondersteuningsstructuur met één loket en dezelfde taal. • Basis en extra ondersteuning in scholen versterken. • Gerichte aandacht voor terugplaatsing van leerlingen uit het SO.
In maart 2016 sloot SMD een convenant met de zeven schoolbesturen van het samenwerkingsverband 23-02 in de deelregio Enschede. Met het convenant werd de samenwerking tussen de scholen en wijkteams in Enschede bekrachtigd vanuit de visie dat extra ondersteuning en begeleiding zo snel mogelijk, in zo licht mogelijke vorm en zo dicht mogelijk bij en in de school beschikbaar is. De acht partijen spraken af in minimaal twee pilots samen te werken en kennis en expertise te delen. 16
De inzet van IKC-coaches • Op afroep meedenken. • Kortdurende ondersteuning. • Organiseren passende hulpverlening. • Toevoegen van kennis. • Preventief maatwerk. SMD ontwikkelt preventief aanbod op thema’s • Versterking gezond schoolklimaat. • Echtscheiding. • Vroegsignalering en communicatie met ouders. • Omgaan met armoede en schulden. • Effecten social media.
OP SAFARI IN PATHMOS-STADSVELD
7.0
Horen, zien en ruiken in de wijk
Afgelopen jaar ging het team Pathmos-Stadsveld iedere zes weken op bezoek bij twee of drie organisaties in de wijk. Zo ontdekken wijkcoaches mogelijkheden die ze voorheen niet in beeld hadden en ontstaat er (nieuwe) samenwerking. ‘De geur van de buddozaal en de stem van de man die in korte broek vertelt over zijn weerbaarheidstrainingen. Nu ik daar geweest ben, blijft het veel scherper op mijn netvlies staan.’ Weten hoe de wijk in elkaar zit ‘Is de wijksafari nodig? Ja die is nodig’, knikt manager Rixt Wibiër zonder enige twijfel. ‘Wijkcoaches waren voorheen vooral één op één in een spreekkamer met mensen aan het praten. Nu doen ze dat anders. Ze moeten weten hoe de wijk in elkaar zit en de wijkvoorzieningen met lage drempels in beeld hebben. Het voorliggende veld noemen wij dat. Waar kan je als bewoner naartoe en van welke voorzieningen kan je gebruik maken? Niemand kende het kattenhotel en na ons bezoek zijn inwoners daar vrijwilliger geworden. Moeders die eerder hun huis niet uitkwamen verwijzen we nu naar een huiskamer waar ze in contact komen met een orthopedagoog. Wijkcoaches worden zich steeds bewuster van andere mogelijkheden en de wijk wordt zich steeds bewuster van ons.’ Waardevolle investering Wijkcoach Renate Finkers heeft aan alle wijksafari’s meegedaan. ‘Ik kende Enschede nog niet zo goed. Door de wijksafari’s leer ik lokale organisaties kennen waardoor ik verschillende touwtjes aan elkaar knoop.’ Door de wijksafari’s verwijzen wijkcoaches eerder door naar voorzieningen in de buurt merkt Renate. ‘Tijdens een safari bezochten we een huiskamer. Je bent er geweest, hebt het gezien en kent elkaar daardoor verwijs ik daar mensen nu naar door.’ Renate vindt de wijksafari een waardevolle investering. ‘Wij denken snel aan sociale vaardigheidstrainingen of psychomotorische therapie maar je moet oplossingen zoeken die passen bij bewoners. Je komt minder snel op een idee als het niet in je systeem zit.’
Wat is een wijksafari? Een maal per zes weken organiseren twee wijkcoaches van het team West (Pathmos en Stadsveld) een wijksafari. Dat doen ze op een dagdeel waar anders teamoverleg gehouden wordt. De wijkcoaches nemen hun collega wijkcoaches en managers mee naar organisaties in de wijk. Door deze zoektocht krijgen wijkcoaches een beter beeld van wat er te halen is in de wijk. Dit was de vierde wijksafari. Eerder kwamen aan bod: • moskee; • speeltuin; • fysiotherapeut; • kattenhotel; • huiskamer; • combinatiefunctionarissen sport; • judo vereniging; • speciaal onderwijs; • Turkse zorgaanbieder.
17
RIXT EN DE KONING
Alsof er een popster op bezoek kwam 18
‘Dat herken ik helemaal. Dat heeft mijn derde dochter ook gehad. Dan waren we de hele nacht wakker en in de weer.’
8.0
J
etta Klijnsma zou op werkbezoek in wijk West komen. Ze was nieuwgierig naar onze aanpak rond schuldenproblematiek en wilde daarover met wijkcoaches in gesprek. Een maand voor het bezoek hoorde ik dat Jetta een bijzondere gast ging meenemen. Dat bleek de koning te zijn. Niemand mocht het weten, ook onze directeuren niet. Collega’s dachten dat ik een beetje doordraaide omdat ik bsn-nummers moest weten en steeds met nieuwe eisen rond het bezoek kwam. Mensen begrepen niet waarom het allemaal zo strak moest.’ Niet te netjes ‘Op de dag zelf had ik gewoon mijn gympen aan maar wel een nette rok en blouse. Pas een
uur van tevoren konden we het de wijkcoaches vertellen en die zetten het op een gillen. Grappig was dat. Ze mochten er niet over appen. Om half twaalf stopte een grote gepantserde Audi voor het servicecentrum West. De koning stapte uit, liep naar binnen en ging met de lift naar boven. Hij zou een half uur met bewoners en hun wijkcoaches praten. Dat werd drie kwartier. Daarna ontmoette ik hem voor een gesprek met zeven wijkcoaches, de klantmanager van de stadsbank en Gerlinde.’ Veel koning ‘Jemig, wat kwam er veel koning binnen! Het is een grote brede man en dat maakt indruk. Hij gaf iedereen een hand maar stelde zichzelf niet voor. Dat hoeft natuurlijk niet want we weten
wie hij is. Alles wat we voorbereid hadden ging overboord. De koning bepaalt hoe het gaat en dat doet hij heel goed natuurlijk. Hij is goed op de hoogte en komt naturel en persoonlijk over. Het is bijzonder dat hij mensen bij naam noemt, snel schakelt en echt op zaken ingaat. Bij de lunch at hij een broodje uit de hand. Hij zou niet speechen maar vroeg even de aandacht om mensen te bedanken voor hun persoonlijke verhaal. Dat vond hij indrukwekkend. Totaal is hij twee en een half uur geweest. Daarna moest hij terug omdat zijn dochter om vier uur een voorstelling gaf. Het was mazzel dat hij hier kwam omdat de wethouder onze wijk en schuldhulpverlening in portefeuille heeft. De aandacht voelde als waardering voor ons werk. We doen het goed hier.’ 19
9.0
‘Mensen gaan creatiever denken als ze aan een experiment meedoen.’ 20
RIXT WIBIËR
De praktijk aan de macht
De rijksoverheid vroeg vijf gemeenten om ieder twintig casussen aan te dragen. Op die manier werden de effecten en knelpunten van de transitie in kaart gebracht. De exercitie leidde tot stevige conclusies en vijf experimenteervoorstellen. Alle vijf gemeenten droegen een wijk aan waarin de sociaal werkers zonder barrières konden doen wat nodig is. Pathmos Stadsveld, de wijk van Rixt Wibiër, werd de experimenteertuin. ‘Mensen gaan creatiever denken als ze aan een experiment meedoen.’
Wat is City Deal Inclusieve Stad? Geef mensen in de uitvoeringspraktijk de kans en de tijd om het goede te doen zodat er beter aangesloten kan worden op de werkelijke vragen. Dat is het doel van de City Deal Inclusieve Stad die op 10 maart 2016 door vijf gemeenten en drie ministeries ondertekend werd. Met de ondertekening committeerden partijen zich voor samenwerking aan verregaande, innovatieve aanpakken in het sociaal domein. Enschede is een van de vijf gemeenten die zijn handtekening zette.
De belangrijkste knelpunten in de transitie volgens Inclusieve Stad City Deal. • Niet de vraag maar het systeem is leidend. • Het systeem is voor veel hulpvragers te ingewikkeld waardoor nieuwe problemen ontstaan. • Voor elk probleem bestaat een eigen regeling. Budgetten zijn versnipperd. • Inwoners komen in de knel door botsende wetten en regelgeving. • Speelruimte voor sociaal werkers is zeer beperkt. • Logische en duurzame oplossingen zijn vaak niet toegestaan. • Sociaal werkers en gemeenten kijken te weinig naar kosten en baten. • Rechtsgelijkheid staat centraal in plaats van ‘ieder het zijne geven’.
Ondertussen in Enschede... ‘Ik ben mij bewust geworden van regelingen en de kosten ervan. Een crisisplaatsing voor kinderen kost € 282,- per dag. Toen uithuisplaatsing dreigde voor drie kinderen in een gezin hebben we voor een ander oplossing gekozen. Oma kon zich prima over de kinderen ontfermen en moeder verbleef tijdelijk in een hotel. Goed voor iedereen en een stuk goedkoper.’
‘Het plaatsen van een traplift is een korte termijnoplossing die veel geld kost. Misschien is het wel beter om op zoek te gaan naar een andere woning. We zoeken nu vanuit alle domeinen naar de meest passende oplossing op lange termijn.’
Waaruit bestaat het experiment? 1. Een bredere geldstroom, budgetten op een hoop gooien. 2. Grotere handelingsruimte voor het wijkteam. 3. Competenties sociaal werkers versterken. 4. Beschermingsbewind onder regie van de gemeente (van 600.000 naar 2,5 miljoen). 5. Landelijke betere aanpak schuldenproblematiek.
Wijkcoach Rob Froom en senior consulent Hanneke uit het Broek over de ervaringen op de werkvloer.
‘Het is vooral lekker praktisch. We denken niet te moeilijk, gaan met elkaar van bestaande paden af en kunnen doen wat echt nodig is. Moet deze jongen nu echt naar psychomotorische therapie of hebben we aan voetbal genoeg?’
‘Iedereen zat in zijn eigen wereld met verordeningen en regels. Nu houden we geen dubbele intakes meer en kijken samen naar handelplannen. We nemen de tijd om van elkaar te leren. We dragen geen cliënten meer over maar vragen onze collega direct aan tafel.’
21
Alle consulenten van woningcorporatie Domijn lopen sinds vorig jaar een dag per week op de werkvloer van een wijkteam rond. Die samenwerking zorgt ervoor dat eenvoudige en zeer effectieve oplossingen dagelijks binnen handbereik komen.
Liever gezond verstand dan protocollen Voor iedereen die twijfelt aan de effecten van transitie en transformatie, is een gesprek met Domijn consulent wijkbeheer Lennart Onwijn en SMD manager Peter Lansink een aanrader. Ondanks hun Twentse bescheidenheid kunnen ze niet ontkennen dat de samenwerking tussen de negen wijkteams en woningcorporatie Domijn, afgelopen twee jaar grote resultaten opgeleverde. ‘We werken niet volgens protocollen maar doen wat nodig is.’
V
ijf jaar geleden diende woningcorporatie Domijn zevenhonderdvijftig dossiers in bij de deurwaarder. In 2016 waren dat er nog maar honderdvijftig. Bij Onwijn kwam de teller van uitzettingen afgelopen jaar op nul te staan. Dat heeft alles te maken met de intensieve en dagelijkse samenwerking met wijkteams. ‘We weten elkaar snel te vinden en trekken veel samen op. Daardoor werken we aan belemmeringen die ervoor zorgen dat mensen hun huur niet meer kunnen betalen. Dat doen we anders dan
22
drie jaar geleden. Niet vanuit hokjes en door het toepassen van regels maar met veel gezond verstand.’ De voorbeelden rollen over tafel, van mensen met wie het beter gaat omdat er door professionals anders gedacht en gehandeld wordt. Neem het gezin met een huurschuld van € 3.500,-. ‘Voorheen zaten veertien professionals, twee uur lang met elkaar in overleg. Nu maken we een traject waarin woningcorporatie en wijkcoach samen met de bewoners afspraken in een contract vastleggen. Zo wordt uitzetting
10
We winnen het tienvoudige terug aan besparingen.
De teller van uitzettingen kwam afgelopen jaar op nul te staan.
Door deze manier van werken voorkomen we veel ellende.
voorkomen en de onderliggende problemen aangepakt. Als het gezin zich in die periode aan de afspraken houdt, kan het zijn dat wij over een jaar de helft van de schuld betalen. In het gros van de gevallen lossen ze hun eigen schuld af. We zien dat het werkt.’ Of de man die door psychische problemen jarenlang overlast bezorgde in de wijk. ‘Hij vond een fijn plekje in een caravan waar hij het goed doet. Nu moet die caravan vervangen worden. Kosten: zesduizend euro. Vroeger konden we geen kant op met
zo’n verhaal. Nu zoeken we samen naar mogelijkheden om die man in zijn caravan te laten wonen.’ Het maatschappelijke en economische rendement van deze manier van werken is hoog volgens Lansink en Onwijn. ‘We winnen het tienvoudige terug aan besparingen op maatschappelijk opvang, gezondheidskosten, wmo-indicaties en uitzettingen. Dat klinkt simpel maar het is complex. Mensen moeten op alle niveaus gaan snappen hoe het werkt en mee willen doen.’
Nieuwe manier van werken In 2016 wist Lennart Onwijn het aantal uitzettingen van huurders terug te brengen tot nul. Dat lukte door intensief en dagelijks samen te werken met wijkteams.
23
11.1
‘Wijkcoaches trekken nu meer met elkaar op.’ 24
GERLINDE RIETBERG
Als het om jeugd gaat moeten we complexe besluiten samen nemen
Wijkteammanager Gerlinde Rietberg en wijkcoach Marije Horsselenberg over hoe de jeugdzorg zijn plek vond binnen SMD.
Wat was het probleem en voor wie? ‘In de wijkteams werken we als generalisten. Bij de hulpverlening aan jeugd en jongeren was dat in het begin spannend. Jeugd is kwetsbaar en als er iets misgaat kan dat grote gevolgen hebben. Die verantwoordelijkheid voelt voor sommige wijkcoaches zwaar. Zij nemen besluiten die de veiligheid van kinderen raken en beslissen of de Raad voor de kinderbescherming ingeschakeld wordt. Wat hebben jullie gedaan en hoe is het opgelost? ‘We hebben experts uit de jeugdzorg (LVB, GGZ, JGZ en VTT) op de locatie van wijkteams beschikbaar gesteld aan wijkcoaches. Ze konden met elkaar sparren, casuïstiek
bespreken en samen gesprekken voeren. Daarnaast trekken wijkcoaches nu meer met elkaar op. Neem de jonge vrouw van 26 met drie kinderen. Ze is zwanger van de vierde en alle kinderen zijn onder toezicht gesteld. Vroeger zouden meerdere hulpverleners los van elkaar met haar en de kinderen bezig geweest zijn. Nu zijn twee wijkcoaches intensief bij het gezin betrokken. Ze maken samen afwegingen en zorgen ervoor dat de goede mensen erbij gehaald worden. Verder hebben we trainingen gegeven: Opstellen veiligheidsplan en de driedaagse training Veiligheid en regie voor elk (Verve). Binnen de wijkteams werken we nu met deze methode die ontwikkeld is door Bureau Jeugdzorg, de Raad voor de Kinderbescher-
ming, de William Schrikker Groep en Bureau van Montfoort.’ Wat vinden de wijkcoaches ervan? Wijkcoach Marije Horsselenberg zag in haar team de spanning rond jeugdzaken heel geleidelijk verdwijnen. ‘We hebben veel met elkaar gepraat en op die manier kennis gedeeld. Daardoor zijn we als team gegroeid. De transformatiecoaches hebben in dat proces een goede rol gespeeld en ook de trainingen leverden belangrijke handvatten. Mensen die niet gewend waren met jeugd te werken moesten hun draai vinden. Pas zei een collega: ‘Nu pas snap ik hoe druk je met een jeugdzaak kan zijn.’ De angst is minder, iedereen doet nu alles.’
Gerlinde Rietberg over de Forza aanpak schoolverzuim.
Vrijwillig maar 11.2 niet vrijblijvend In 2016 nam SMD deel aan Forza aanpak schoolverzuim. De fte die door subsidie van de gemeente Enschede beschikbaar kwam, werd over vijf medewerkers verdeeld. Zij werden getraind door jeugdreclassering en namen negentien jongeren in begeleiding. ‘We trekken samen op met leerplicht en onderwijs. Daardoor zitten we dichterbij, wordt schoolverzuim voorkomen en wordt het traject een stuk goedkoper.’ Forza zet in op een vroegtijdige aanpak van schoolverzuim op het moment dat een proces-verbaal dreigt. De jongere krijgt een laatste kans om op vrijwillige basis met het verzuim aan de slag te gaan. Zo wordt de negatieve spiraal doorbroken en mogelijk langdurige (dure) hulp in een gedwongen kader voorkomen. De methode kenmerkt zich door een kortdurende, intensieve interventie die de oorzaken van het verzuim in kaart brengt en aanpakt. Het hoofddoel is dat de jongere zo snel mogelijk weer naar school gaat. Alle betrokkenen bij de jongere worden geactiveerd om het schoolverzuim zo snel mogelijk te stoppen en belemmerende factoren op te heffen.
Kenmerken van de Forza-aanpak • systeemgericht, handelen vanuit VERVE; • positieve en oplossingsgerichte benadering; • schoolberaad in een vroeg stadium; • directe, duidelijke, vasthoudende en onorthodoxe aanpak; • intensieve samenwerking met iedereen die een bijdrage kan leveren; • oefenen van (sociale) vaardigheden met jongere.
25
11.3
Van supermarkt XL naar maatwerkarrangement Wijkteammanager Gerlinde Rietberg nam afgelopen jaar deel aan de werkgroep regionale inkoop. Zij boog zich over de inkoop van tweedelijns jeugdvoorzieningen. ‘Er zijn teveel producten en overal gelden andere regels en dat is veel te complex. We willen naar ander model.’
26
Hoe is het nu? ‘Artsen, jeugdbeschermers en wijkcoaches kunnen een kind of jongere doorverwijzen naar de tweede lijn. Daarbij kunnen ze kiezen uit tweeduizend producten van bijna tweehonderd aanbieders. Soms geldt een prijs per stuk en soms per uur. Die inkoop van deze tweedelijns voorzieningen door de gemeente is een beetje te vergelijken met het rondlopen in een supermarkt XL.’ Bijvoorbeeld ‘Neem het jonge gezin met een kind van vier. Moeder heeft een verstandelijke beperking en vader werkt dag en nacht in ploegendienst. Moeder vindt dat kind niet luistert en school heeft zorgen of ouders het bolwerken. Nu worden voor zo’n gezin losse onderdelen ingekocht bij diverse aanbieders met verschillende wachttijden en inzichten. Hulp in de huishouding, speltherapie, begeleiding zelfstandig leven, opvoedondersteuning etc. Deze manier van werken leidt niet tot een integrale aanpak en effectieve resultaten.’
Wat gaat er veranderen? • Straks kan de wijkcoach kiezen uit waarschijnlijk vijfendertig arrangementen die bestaan uit een aanpak voor het hele gezin. • Samen met gezin en zorgaanbieders gaan we kijken welke doelen binnen het arrangement gehaald moeten worden. • Professional in de tweede lijn gaat maatwerkarrangement maken en biedt zo een compleet aanbod voor alles wat er op het gebied van zorg binnen het gezin speelt. • De wijkcoach stelt doelen, brengt een gezin volledig in beeld en volgt hoe het gaat.
12 ‘Wat zou er gebeuren als we het op een andere manier gaan doen?’
Terug naar het boerenverstand Het afgelopen jaar hoorde transformatiecoach Adrienne Lankhorst steeds minder vaak de opmerking: ‘Het is nu eenmaal zo’. Samen met zes collega’s ondersteunt zij de wijkcoaches om zo klein mogelijk te denken. ‘We zijn steeds op zoek naar de meest normale manier om iets op te lossen.’
Wat is het doel van de transformatiecoaches? ‘Veel wijkcoaches hebben jarenlang in een systeem gewerkt met protocollen. De nieuwe organisatie vraagt om een andere aanpak. Niet aan de hand van regels maar vooral door logisch en klein te denken. Wat is nu eigenlijk het probleem en hoe zou jij dat zelf zo snel en simpel mogelijk op kunnen lossen? Het is lastig om je bestaande logica om te zetten naar een nieuwe. De transformatiecoaches ondersteunen wijkcoaches in dit proces.’ Hoe ziet die ondersteuning eruit? ‘Iedere transformatiecoach is gekoppeld aan een stadsdeel. Daar zijn we steeds met wijkcoaches in gesprek. Dat kan in individuele sessies maar ook door intervisie en in werkgroepen. We bespreken casuïstiek en zaken die binnen de organisatie spelen. Hoe kijk je bijvoorbeeld naar wachtlijsten.
Zo’n kwestie pellen we af tot de kern van het probleem. Wat doen we nu en wat zou er gebeuren als we het op een andere manier gaan doen? Ik het geval van de wachtlijsten komen verschillende teams met ieder een eigen plan. Voor ieder probleem zijn minstens achttien verschillende oplossingen.’ Wat hebben jullie bereikt in 2016? ‘Het is bijzonder dat we er een dagtaak aan hebben om eenvoudig te leren denken. We vergelijken het wel eens met een speelplein voor de school. Als je daar het hek weghaalt, zal dat voor veel kinderen onveilig voelen waardoor ze dichtbij de deur blijven. Wij stimuleren de wijkcoaches om de weide wereld in te trekken. Het losweken van structuren kost misschien meer tijd dan we verwacht hadden. Wijkcoaches krijgen steeds meer lef, leren eigenwijs te zijn en durven het anders te doen.’
Bijvoorbeeld We wilden een training organiseren voor mensen die met schulden te maken hebben. Toen we met hen in gesprek gingen bleek dat ze daar helemaal geen behoefte aan hadden. ‘Hou op, mijn hoofd zit al zo vol!’, zeiden ze, ‘wij willen ervaringen delen.’ Nu organiseren we in die wijk een inloopgroep zonder programma, lijsten en protocollen. Of neem de wijkcoach die dag- en nachtkinderopvang wilde organiseren voor jonge moeders. ‘Hoe regelen jij en ik dat met onze kinderen?’ vroeg ik haar. Dat bleek met opa’s, oma’s en andere ouders. Toen we daarover met de jonge moeders in gesprek gingen kwamen we erachter dat hun vraag eigenlijk was: hoe kan ik mijn netwerk uitbreiden?
27
Wij ondersteunen mantelzorgers waar mogelijk Door de bezuinigingen op de zorg is de rol van mantelzorgers afgelopen jaren fors toegenomen. Vooral echtgenotes maar ook dochters en zonen nemen de zorg voor familie en vrienden over. Mantelzorgers raken overbelast. Daarom kwam de gemeente Enschede in 2015 met het actieplan Mantelzorg. De uitvoering van dit plan werd afgelopen jaar voortvarend opgepakt door SMD. Wijkteammanager Sander Meijer vindt dat er flinke stappen gezet zijn. ‘Mantelzorgers leveren een grote bijdrage aan de zelfredzaamheid van de mensen die zij ondersteunen. Dat vraagt veel tijd en energie. Daarom ondersteunen wij de mantelzorgers waar mogelijk.’
Wat is een mantelzorger? Mantelzorgers zorgen langdurig en onbetaald voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende partner, ouder, kind of ander familielid, vriend of kennis. Mantelzorgers zijn geen beroepsmatige zorgverleners, maar geven zorg omdat zij een persoonlijke band hebben met degene voor wie ze zorgen. In 2014 gaven ruim 4 miljoen mensen mantelzorg, dat is 33% van de volwassen Nederlanders.
Speerpunten Actieplan Mantelzorg Enschede 1. Kennis vergroten over mantelzorg. 2. Ontlasten mantelzorg met vrijwilligers. 3. Komst mantelzorgnetwerk voor professionals. 4. Samenwerking informele en formele zorg. 5. Andere invulling mantelzorgcompliment. 6. Verminderen van drempels voor mantelzorgers. 7. Sociale en technologische innovatie.
28
Wat deed SMD in 2016 voor mantelzorgers?
• Achttien wijkcoaches zijn geschoold op het meetinstrument van overbelasting, de CSI. Deze kennis wordt overgebracht binnen alle teams. • Een handboek geeft wijkcoaches handvatten voor de ondersteuning van (overbelaste) mantelzorgers. Er is aandacht voor mantelzorg bij hulpvragen en de mogelijkheid voor gesprekken met een wijkcoach of inzet van voorzieningen. We zetten in op het versterken van hun netwerk. • SMD is gestart met de offline en online community Wij Mantelzorgers Enschede als platform van en voor mantelzorgers. • We gaven drie trainingen Mantelzorger in balans. • Wijkcoaches gingen actief op zoek naar mantelzorgers via schakelwijkverpleegkundigen en wijkactiviteiten. • Wijkcoaches waren aanwezig bij activiteiten voor mantelzorgers. • In samenwerking met Hogeschool Saxion zijn we gestart met de opleiding: Ouderen houden regie met technologie.
‘Er zijn flinke stappen gezet.’ SANDER MEIJER
Meer regie met technologie Technologie kan veel betekenen voor ouderen en mensen met dementie die thuis willen blijven wonen. Waar moet je beginnen en hoe zet je een idee om in werkende technologie bij iemand thuis? In de cursus Ouderen houden regie met technologie buigen zorg- en welzijnsprofessionals, mantelzorgers, vrijwilligers en ouderen zich over dit vraagstuk. SMD ontwikkelde de cursus samen met hogeschool Saxion, CarintReggeland, Stichting Informele Zorg Twente, Trimenzo en Dementieketen Twente. Deelnemers leren om passende technologie te selecteren. Ze krijgen handvatten om ervoor te zorgen dat de zorgvrager de technologie ook goed gaat gebruiken. De cursus wordt mede mogelijk gemaakt door ZonMw.
13
SMD-trainers Marieke van Werven en Lonneke Hoogstraten, ontwikkelden de training Mantelzorger in balans om mantelzorgers weer in contact te brengen met hun eigen wensen, drijfveren en behoeftes.
Lotgenotencontact tussen mantelzorgers werkt als cement in de training. ‘In acht bijeenkomsten werken we met maximaal acht deelnemers aan thema’s zoals: gevoelens, balans, rollen in je leven, grenzen van jezelf en de ander, nee zeggen en loslaten. Via speelse en levendige werkvormen wisselen mantelzorgers ervaringen uit. Zo krijgen ze inzicht en kunnen ze andere keuzes maken. Mantelzorgers worden zich bewust van passies of hobby’s waar ze geen tijd meer voor hebben. Waar word je blij van en wat geeft energie? Als je dat weet maak je er makkelijker tijd voor vrij. Deelnemers vinden het fijn om te delen met anderen. Na de training ervaren ze balans en meer ruimte voor zichzelf. Het mantelzorgen is beter vol te houden door taken beter te verdelen of los te laten.’
Marjo Goris zorgde jarenlang voor haar man die dementie had. Nu is zij samen met Gretha van der Veer het aanspreekpunt van Wij Mantelzorgers Enschede, een community voor mantelzorgers.
De community voor mantelzorgers is een warm bad ‘Wij Mantelzorgers Enschede is een groep mantelzorgers die ervaringen deelt. De ontmoeting en uitwisseling met plaatsgenoten die ook mantelzorgen, brengt erkenning, inzicht en inspiratie. Dat helpt om goed te kunnen zorgen voor die ander, maar vooral ook voor jezelf. De bijeenkomsten zijn een uitje. Soms maken we een wandeling De kracht die van deze bewuste groep mantelzorgers uitgaat is groot, het is een warm bad om bij te horen. Alles komt online en in de groep voorbij. Spanning en ontspanning, humor en verdriet, zon en schaduw. Je mag jezelf zijn met al je positieve en wat minder positieve punten. Met je zorgen maar ook je gedachten die soms zo bepalend in je leven kunnen zijn. In deze community is zoveel wijsheid aanwezig. Je voelt je veilig om alles te bespreken wat jij als mantelzorger wilt.’
Wat doet Wij Mantelzorgers Enschede? • Maandelijkse bijeenkomsten waar mantelzorgers elkaar ontmoeten en ervaringen uitwisselen. • Online forum waar mantelzorgers uit Enschede praktische kennis en persoonlijke verhalen uitwisselen. • Online vraagbaak waar mantelzorgers bij elkaar terecht kunnen met praktische vragen en persoonlijke kwesties.
Thema’s in 2016
• Kennis is het delen waard. • Hoe vraag je hulp, hoe ga je met vraagverlegenheid om? • Belangrijke websites voor mantelzorgers. • Wie ben ik? Ik heb niet zelf voor mantelzorger gekozen. • Als je niet piept gebeurt er niets. • Technologie, het ei van Columbus? Open huis bij de Twentse Zorgacademie. • Is er een mantelzorgtestament? • Loslaten in het zorgen voor anderen. Een middag Yoga op de stoel voor mantelzorgers. • Wat houd je naast mantelzorg nog meer bezig? • Grenzen stellen zonder schuldgevoel.
29
14
Op 31 december 2016 viel na veertig het doek voor de maatschappelijke dienstverlening in Haaksbergen. ‘We hebben het werk niet binnen SMD kunnen houden maar de overdracht van medewerkers is goed verlopen.’
Wat deed SMD in 2016 in Haaksbergen?
Anneke Roelofs nam na veertig jaar afscheid van SMD. Ze blikt terug op haar laatste jaar bij Diensten voor derden en de maatschappelijke dienstverlening in Haaksbergen.
ANNEKE ROELOFS
De omslag in denken was heel verfrissend Veertig jaar werkte Anneke Roelofs met hart en ziel voor SMD. Na de transitie werd zij manager van de afdeling Diensten voor derden. Daar was ze tot de dag voor haar pensioen druk om zaken goed achter te laten. ‘Ik vond het verfrissend om in die laatste twee jaar op een andere manier te gaan denken.’
M
et de transitie kwamen de meeste medewerkers van SMD in de wijkteams terecht. Projecten en medewerkers die niet overgingen kwamen onder Anneke te vallen binnen de afdeling Diensten voor derden. ‘Het was even zoeken toen de gemeente ondersteunende taken van de SMD overnam. Hoe moesten we verder met ICT, P&O, de ondersteunende diensten en onze afdeling innovatie? Het eerste jaar na de transitie heb ik me een beetje verloren gevoeld, alsof ik er niet meer bij hoorde.
30
In het tweede jaar vond ik mijn draai weer en heb ik veel nieuwe dingen geleerd. We hebben mooie opdrachten binnengehaald en het was bijzonder om ineens met opdrachtgevers aan tafel te zitten. Je moet dan een ander gesprek voeren. Wat willen jullie en hoe kunnen wij daar bij helpen? Het was ook even wennen om dat te vertalen in tarieven en offertes.’ Anneke nam met een goed gevoel afscheid van SMD. ‘De interne diensten zijn op de toekomst voorbereid en al onze klanten waren erg tevreden over het werk dat we leveren. Het was een mooie afsluiting van mijn arbeidzame leven.’
• 506 cliënten algemeen maatschappelijk werk. • 58 kinderen schoolmaatschappelijk werk. • MDO’s al dan niet onder verantwoordelijkheid van een gemeentelijk regisseur. • Bestuursmonitor gemeente Haaksbergen • Magazine Achter de Coulissen, over de werkzaamheden van de SMD in Haaksbergen. • Fondsaanvraag buurtsportcoach. • Online hulp. • Buurtsportcoach activiteiten en coördinerende taken (2 ABC projecten en Beweegimpuls kwetsbare senioren) • LOES-activiteiten • Verhuizing en intensievere samenwerking in de Noaberpoort. • Fit &Fun: zorgpad voor kinderen met overgewicht, in samenwerking met EZH Haaksbergen. Wij bedanken de collega’s van: School Ondersteuningsteams (SOTs); Noaberpoortoverleg; VTT; PMT; POH GGZ; Tactus; Politie, EZH (Eerstelijnszorg) Haaksbergen (voorzitter); eerstelijns GGZ overleg (voorzitter), overleg op bestuurlijk en ambtelijk niveau.
Wat deed Diensten voor derden in 2016? • Maatschappelijke dienstverlening voor de gemeente Haaksbergen. • Q-support, voor q-koorts patiënten. • Moneyclass, project voor jongeren met schulden en geldstress in de maatschappelijke opvang. • Budgetmaatjes, project voor ouderen met geldstress. • Detachering Fonds bijzonder noden (intakes). • Veilig Thuis Twente. • POH ggz en POH jeugd bij huisartsen • Schoolmaatschappelijk werk bij AOC en ROC. • Project Paulusschool.
Expeditieleider Juliëtte Fiselier over Expeditie Enschede
Lerend op weg naar een inclusieve samenleving
15
In Expeditie Enschede buigen jongeren maatschappelijke belemmeringen om naar kansen en geven zo vorm aan hun dromen en wensen. ‘Dat doen we samen met hun familie, buurt, ervaringsdeskundigen, wijkcoaches en andere betrokkenen. Het is een nieuwe werkwijze die past bij de ambitie van transformatie en een inclusieve samenleving.’
Hoe werkt Expeditie Enschede? ‘We luisteren naar de ervaringen van jongeren en hun netwerk. Waar lopen ze tegenaan in hun omgeving en wat helpt hen verder? We noemen dat grootschalig luisteren en dat doen we aan verteltafels. Daarna onderzoeken we welke belemmeringen het meest urgent zijn en hoe we die op kunnen lossen. Rondom deze kwesties vormen we lerende netwerken. Die bestaan uit jongeren, mensen uit de buurt en professionals. Samen bedenken we kleine experimenten. Successen, ervaringen en leervragen van de verschillende leernetwerken delen we in leerbijeenkomsten. Daar inspireren we elkaar en zetten volgende stappen.’
Welke uitdagingen zijn jullie tegengekomen? ‘Je maakt vragen snel te groot. Het is juist de kunst om niet meteen met een voorgesorteerde oplossing te komen maar met elkaar te onderzoeken welke mogelijke oplossingen er zijn. In 2016 hebben we veel aandacht besteed aan het ontwikkelen van een visie en het delen van deze nieuwe manier van werken. In het nieuwe jaar gaan we breed aan de slag.’
Wat zijn de eerste ervaringen met de verteltafels? ‘Aan de eerste verteltafels hebben we negenendertig verhalen opgehaald. Wijkcoaches en jongerenwerkers hebben een training gevolgd om zo’n verteltafel zelf te organiseren. Het is een mooie manier om samen met inwoners te verkennen waar opgaven liggen. Door het persoonlijke contact kan je goed doorvragen en mensen direct enthousiast maken om deel te nemen aan het lerende netwerk. De reacties waren enthousiast. We zijn bezig met de ontwikkeling van een online vertelpunt. Jongeren, jongerenwerkers en coaches denken hierin mee.’ 31
16
Personeelscijfers
12
zwangeren
7
131
Ziekteverzuim
ouderschapsverlof
6,57
33 man
vrouw
Aantal medewerkers
Verloop
16 instroom
164
uitstroom 7 1
17
stagiaires
pensionado
Aantal fulltimers en parttimers
fulltime
117
47
parttime
Aantal FTE
133
Leeftijdsopbouw
20-29
2 17 8
30-39
34 10
40-49
38 7
50-59 60-69
32
31 6 11
17
Trainingen
Deelnemers
En Nu Ik... 2016
6
Sterker
6
Mantelzorger in Balans
8
Opkomen voor jezelf voor mannen
9
Opkomen voor jezelf! voor vrouwen
23
SOVA basisschool, groep 6 - 7 - 8
57
Sova jongeren
14
KIES trainingen in Roombeek, Wooldrik, Triangel, IKC Lonneker, Alfonsus.
64
Rouw & Verlies
6
Zelfstandig Wonen
8
Goldstein 1
6
Goldstein 2
7
Gericht op de Toekomst
6
Totaal
220
33
18
Wijkteammanager Richard Ros maakte het overzicht van probleemgebieden per aanmelding bij de wijkteams.
We zien een duidelijke top 3
In dit overzicht zie je de problematiek zoals die wordt geregistreerd bij aanmelding. Het gaat om een eerste indicatie. De drie meest voorkomende problemen waarmee mensen zich bij een wijkteam melden zijn: multiproblematiek, ondersteuning voor kinderen en financiën. Bij multiproblematiek zien wij bijna altijd een combinatie van financiën, kinderen, relaties en geestelijke gezondheid.
S
Multiproblematiek
958
Kind: sociaal emotionele ondersteuning
673
Financiën
305
Huiselijke relaties
250
Geestelijke gezondheid
213
Huisvesting
157
(leeg)
110
Veiligheid (Ook huiselijk geweld)
71
We gaan door met het ontwikkelen van dit soort managementinformatie. Daardoor weten we steeds beter wat er speelt in wijken en buurten en zijn we in staat om samen met partners, een preventieve, voorliggende aanpak te ontwikkelen.
Maatschappelijke participatie
59
Activiteiten Dagelijks Leven
50
Kind: opvang
46
Justitie
35
Dagbesteding
26
Scholing
24
Lichamelijke gezondheid
20
PGB
16
Kind: lichamelijke verzorging
14
Sociaal netwerk
14
Verslaving
7
Inzorgnamebericht
3
ZIN Overgang
1
Eindtotaal
3052
‘We weten steeds
beter wat er speelt in wijken en buurten.,
34
RICHARD ROS
ommige wijkteams hebben een andere top drie of een top vijf met hoogscorende problematieken. Ook zijn er wijkteams waar multiproblematiek bij meer dan de helft van de aanmeldingen aan de orde is. In andere teams is dat weer een stuk lager. In weer een ander team komt jeugd uitzonderlijk veel voor.
Jaarrekening 2016
19
Balans per 31 december 2016 (na resultaatbestemming) 31 december 31 december 2016 2015
31 december 2016
31 december 2015
VASTE ACTIVA
€
€
PASSIVA
€
€
Materiële vaste activa
21.952
33.377
Eigen vermogen
1.050.347
1.155.826
VLOTTENDE ACTIVA
€
€
Voorzieningen
121.408
42.295
Kortlopende vorderingen
265.626
320.215
Kortlopende schulden
1.473.501
1.221.721
Liquide middelen
2.357.678
2.066.250
2.645.256
2.419.842
2.645.256
2.419.842
Staat van baten en lasten over 2016 Begroot 2016 BATEN
XIV
€
€
€
€
Werkelijk 2015 €
Subsidies
8.553.158
8.471.072
7.961.994
Rente
8.784
16.000
15.814
Specifieke diensten en projecten
939.095
939.296
669.239
9.501.037 LASTEN
XV.
€
€
9.426.368 €
€
8.647.047 €
Personeelskosten
8.863.335
8.642.630
7.842.493
Afschrijvingen
11.425
22.600
21.585
Overige bedrijfskosten
731.062
EXPLOITATIESALDO
706.484
€
€
671.084
9.605.822
9.371.715
8.535.162
(104.785)
54.653
111.885
35
Colofon Mei 2017 Dit is een uitgave van stichting Maatschappelijke Dienstverlening EnschedeHaaksbergen (SMD E-H) Laaressingel 61 7514 EL Enschede 053-4353353 info@smd.nu www.smd.nu
Foto’s leden managementteam: Ronald Bruinink (www.ronaldbruinink.nl). Illustraties: Timber Sommerdijk. Ontwerp: Simon Cordes, Akimoto (www.akimoto.nl). Redactie: Mario Nossin, Janneke Kleine Wijlens en Jessica Heggers. Teksten, foto’s, productie en eindredactie: Jessica Heggers (www.heggersschrijft.nl).