De geschiedenis van Agriport

DE GESCHIEDENIS VAN AGRIPORT

“De ontbrekende schakel

De voorgeschiedenis: In 2001 startten de provincie Noord-Holland en de gemeente

Wieringermeer een gezamenlijke studie naar ontwikkelingen die zowel de

economische structuur als de ruimtelijke kwaliteit in de gemeente Wieringermeer

kunnen versterken. In plaats van een op zichzelf staande visie voor de gemeente,

werd dit een studie die de ontwikkelingsmogelijkheden van de Wieringermeer

in relatie zag tot het Regionaal Stedelijk Netwerk Noordwest Holland en de

resultaten zouden een wezenlijk onderdeel worden van het toen nog op te stellen

‘Ruimtelijk Ontwikkelingsbeeld Noord-Holland-Noord.’

Speerpunt van dit ontwikkelingsbeeld voor de regio Noord-Holland-Noord was dat er ‘sprake moet zijn van een organische ontwikkeling, waarbij groei van het voorzieningenpeil en inwonertal een logisch en natuurlijk gevolg is van nieuwe functies op de juiste plek’. In de studie wordt dan ook met name gezocht naar zogeheten aanvullende dragers voor de lokale en regionale economie. Het gaat dan om thema’s als werkgelegenheid, land- en tuinbouw, recreatie en toerisme, bereikbaarheid, wonen, water, natuur, cultuur en de potentiële ruimte voor plaatsing van windturbines.

De resultaten van de studie ‘Wieringermeer - de ontbrekende schakel?’ werden in september 2002 gepresenteerd, met als voorname conclusie dat de Wieringermeer een belangrijke rol kan spelen in de versterking van de regionale economie en leefbaarheid van NoordwestHolland. Met name de ligging aan de A7 geldt als een unieke troef voor Wieringermeer. Om die reden zouden toekomstige ontwikkelingen vooral langs de A7 en vanuit bestaande kernen moeten plaatsvinden.

Wat het rapport eveneens benadrukt is dat de agrarische sector één van de pijlers is van de economie in de regio. Zoals zou blijken, zou deze bedrijfstak in de Wieringermeer een ontwikkeling laten zien van innovatie, groei van aanverwante bedrijvigheid, intensivering van het grondgebruik en verbreding met recreatieve activiteiten. Het rapport voorziet voor de bollenteelt in het noordwestelijk deel van de Wieringermeer een kansrijke nieuwe locatie en de ontwikkeling van een nieuw glastuinbouwcomplex van ca. 225 hectare in het zuidelijk deel van de polder (in beide gevallen langs de A7). Om de versterking van de agrarische sector kracht bij te zetten ligt er een mogelijkheid voor de ontwikkeling van bedrijventerreinen voor met name agribusiness. Hiervoor is circa 50 hectare nodig, en ook deze zoeklocatie bevindt zich in het zuidelijk deel van de polder langs de A7. Het rapport concludeert dat bovengenoemde ontwikkelingen tot 2020 zullen resulteren in ongeveer 4700 directe arbeidsplaatsen. Dit betekent dat er in de regio ook behoefte is aan extra woningen die gefaseerd gebouwd moeten gaan worden. Het was de schatting dat het inwonertal van de polder zal stijgen van 12.000 in 2002 tot 20.000 in 2020.

Op basis van gesprekken met vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven bleek dat er in grote lijnen draagvlak was voor de geschetste ontwikkelingen. Toenmalig lid van de Gedeputeerde Staten van Noord-Holland, Henry Meijdam, zei over de studie dat het absoluut richtinggevend is voor de komende decennia. “Het betekent een geweldige impuls voor een gebied dat een belangrijke schakel vormt tussen West-Friesland en Den Helder. Maar ook opvangmogelijkheden biedt voor dingen die spelen in de provincie.

Er liggen unieke kansen voor Wieringermeer op het gebied van infrastructuur en economie.” Hij deed een klemmend beroep op de politiek in de Wieringermeer om de beleidslijnen voor de toekomst van de polder te onderschrijven. Het groene licht werd op 10 oktober 2002 tijdens een raadsvergadering gegeven.

Van Hiemstra BV tot Agriport A7 Hiemstra BV gebruikte reeds op verschillende locaties in de Wieringermeer en Westfriesland schuren en loodsen voor de koeling en verpakking van groente. De producten werden steeds vaker rechtstreeks aan de grote retailbedrijven geleverd en dat betekende dat de verwerkingsprocessen aan hoge eisen voor hygiëne en voedselveiligheid moesten gaan voldoen. Bovendien nam de noodzaak toe om kosten voor logistiek te verminderen en te werken vanuit een locatie die goed bereikbaar was voor vrachtverkeer, zonder daarbij het dorp of een buitenweg te blokkeren.

De boerderij van Jas van Splunter op Koggenrandweg 8 bleek daarvoor een goede locatie naast de afrit van de A7 en centraal gelegen tussen de teeltgebieden in de Wieringermeer en West-Friesland. De deal bleek een schot in de roos. Al snel werd duidelijk dat de Dienst der Domeinen (kortweg, Domeinen) wilde meewerken aan het initiatief en dat ook gemeente interesse had, mits zich ook andere agribusiness bedrijven op de locatie konden vestigen. GAM Bakker, het vaste transportbedrijf van Hiemstra BV, was ook toe aan een nieuwe stap om verdere groei te verwezenlijken en dan is het logisch je in de nabijheid van je klanten, dichtbij de A7, te vestigen. ZON, de agrarische afzet coöperatie, zocht ook mogelijkheden zich buiten Limburg te vestigen en aangezien zijn directe concurrent The Greenery, zich meer en meer aan het terugtrekken was uit Noord-Holland, was dit voor ZON de cue om te participeren in het plan van Hiemstra. Ondertussen werd ook een overeenkomst gesloten met Frank van Kleef van tomatenkwekerij Van den Ende Van Kleef, die op zoek was naar een kavel voor grootschalige glastuinbouw.

In de zomer van 2004 werd door toenmalig minister van Landbouw Cees Veerman de eerste paal geslagen voor het nieuwe pand van Veiling Zon, Hiemstra BV en Gam Bakker. Het gecombineerde bouwplan was namelijk aangemerkt als etalageproject voor het Platform Agrologistiek van het toen nog bestaande Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) alsmede het Ministerie van Landbouw. Het was het startsein voor de ontwikkeling van dat wat toen nog steeds als werktitel ‘Poort van de Wieringermeer’ had.

Het plan raakte in een stroomversnelling door de samenwerkingsovereenkomst tussen Hiemstra BV en ingenieursbedrijf Grontmij NV. Een projectteam werd opgericht waarin namens Grontmij directielid Erwin Eijmans en consultant Erik Ham deelnam en Hiemstra BV directielid Anton Hiemstra en Jack Kranenburg voor de verkoop, communicatie en marketing naar voren schoven. Later sloot ook Robert Kielstra, aanvankelijk als stagiair, zich aan bij de projectorganisatie.

Struikelblok in de verdere ontwikkeling van het project was dat slechts 42% van het land in eigendom was van de agrariërs en 58% in bezit van de Dienst der Domeinen. Domeinen was in 2003 voor het eerst benaderd om grond ter beschikking te stellen, maar het Ministerie van Landbouw was fel tegen omdat Wieringermeer met Agriport A7 een directe concurrent van de door de overheid ontwikkelde glastuinbouwgebieden Grootslag, Luttelgeest en Emmen zou worden. “De houding van Domeinen veranderde nadat Anton Hiemstra bij een bezoek aan Domeinen in Lelystad het plan voor Agriport A7 had gepresenteerd en daarna een samenwerkingsovereenkomst sloot met het zogeheten Grootslag, waarbij Agriport zich alleen zou richten op kavels groter dan 20 hectare. Sinds dat moment verklaarde Domeinen zich bereid faciliterend te willen optreden bij de verwerving en verplaatsing van de bedrijven. Domeinen gaf de pachters de keuze tussen een vervangend bedrijf of schadeloosstelling middels pachtafkoop, waarbij een deel van de pachters ervoor koos de nieuwe locatie deels of geheel in eigendom te nemen (negentien tegenover zeven die kozen voor bedrijfsbeëindiging),” aldus Sjoerd Bruinsma van Domeinen.

Het plangebied Agriport bestond bij aanvang uit 26 agrarische bedrijven. Domeinen was eigenaar van (delen van) achttien van deze bedrijven.

Sjoerd Bruinsma: “Het particuliere initiatief, waarbij de ondernemers zelf aan de slag gingen en niet afhankelijk waren van de nationale en provinciale overheden, de succesformule was van deze grootschalige ontwikkeling”.

De ontwikkeling van Agriport A7 Jack Kranenburg, commercieel directeur van Agriport A7, herinnert zich de start van het project Agriport nog goed: “Het project Agriport startte voor mij op 1 februari 2005. We hadden een paar werkplekken in het kantoor van Grontmij aan de Robijnstraat in Alkmaar. De eerste stap was het veranderen van de naam van De Poort van de Wieringermeer naar Agriport A7. De directie werd gevormd door Anton Hiemstra en Erwin Eijmans, met Erik Ham en mijzelf als teamleden. Al snel kwam Robert Kielstra daarbij.”

Op 4 maart 2005 was de publieke aftrap met de presentatie van de startnotitie m.e.r. in de Oude Beurs in Middenmeer. Ondanks dat er die dag een dik pak sneeuw was gevallen, was de zaal tot de nok toe gevuld met veel sympathisanten maar ook, zoals snel bleek, met burgers die hun bedenkingen hadden. Tijdens de planologische procedure van Agriport werd door een groep omwonenden de Stichting De Buren van Agriport opgericht. Deze stichting werd een overlegpartij bij de planvorming van Agriport. Zo is na overleg met deze omwonenden besloten het trafostation op een andere plek te bouwen, is er meer groen aangelegd langs de randen van het plangebied en werden strenge eisen voor de lichtafscherming vastgelegd in een convenant.

Nadat begin 2005 de projectorganisatie was opgezet, startte gedurende de bestemmingsplanprocedure ook de verkoop van de kavels. Anton Hiemstra stond begin 2005 met een foto op de voorpagina van het blad Logistiek. Op basis daarvan werd de directie van Agriport in april 2005 uitgenodigd voor een gesprek bij Wim Grootscholten en zijn zoon Patrick van Rainbow Growers. Ze waren erg gecharmeerd van de visie op de grootschalige ontwikkeling en clustering van teelt en logistiek en er werd een koopovereenkomst getekend voor de aankoop van ruim 80 hectare aan de Oudelanderweg door Kwekerij de Wieringermeer. In de sector werd het langzaamaan duidelijk dat er iets groots stond te gebeuren en steeds meer glastuinbouwbedrijven gingen poolshoogte nemen in de Wieringermeer.

Zoals Jack Kranenburg hierover zegt, is het belangrijk te realiseren dat glastuinbouwbedrijven veelal familiebedrijven zijn. “Een verhuizing van het Westland naar de Wieringermeer is dan een grote stap die met het hele gezin gemaakt moet worden. In het eerste jaar was ik daarom vaak zaterdagen op pad met tuindersgezinnen uit Zuid-Holland. We gingen dan niet alleen naar de kavels kijken, maar ook naar de dorpen en voorzieningen in de omgeving. Mensen uit de Randstad hebben een heel ander beeld van de regio dan wij zelf hebben. Zo kwamen we er

DE NAAM EN HET LOGO

In eerste instantie was de naam van het ontwikkelingsproject “De Poort van Medemblik” omdat destijds nog uitgegaan werd van een fusie tussen de gemeenten Wieringermeer en Medemblik. De tweede werknaam van het project was “De Poort van de Wieringermeer” waarna besloten werd dat de naam iets internationaler en iets korter zou moeten zijn. Aangezien ‘agribusiness’ de voornaamste activiteit zou blijven en het idee van een ‘poort’ naar agrarische producten iedereen nog steeds een goed idee leek, werd de naam Agriport geboren. Met ‘A7’ als toevoeging in de hoop dat direct duidelijk zou zijn hoe gunstig het bedrijventerrein ligt ten opzichte van de A7. Het logo stelt de A7 voor (de zwarte lijn), het groene vlak het bedrijventerrein (waar destijds de Welstandscommissie had bedacht dat alle gebouwen groen, met eventueel oranje als steunkleur moesten zijn) en het blauwe vlak de glastuinbouw. Ten tijde van de ontwikkeling van het logo waren de datacenters nog niet gerealiseerd.

DE GESCHIEDENIS VAN AGRIPORT

tot onze verbazing achter dat er toch best veel mensen zijn die denken dat West-Friesland zich aan de andere kant van de Afsluitdijk bevindt.”

Naast de individuele, geïnteresseerde bedrijven, diende zich in de zomer van 2005 een consortium van glastuinbouwbedrijven aan voor de aankoop van bijna 190 hectare aan de noordzijde van het Wagenpad. Deze koopovereenkomst was op 17 september 2005 een feit, al was dat nog wel met de ontbindende voorwaarde – zoals die gold voor alle koopovereenkomsten in die periode – dat er een bestemmingsplan kwam die de glastuinbouwbedrijven toestond. Dat kwam er uiteindelijk op 22 juni 2006 met unanieme goedkeuring van de gemeenteraad. Met de ondertekening van een koopovereenkomst met Kwekerij Helderman van de broers Barry en Ruud Helderman voor de kavel aan het Wagenpad was het glastuinbouwgebied Agriport A7 geheel uitverkocht.

Frank van Kleef van tomatenkwekerij Van den Ende-van Kleef, heeft over deze razendsnelle ontwikkeling eens gezegd dat “de kern van het succes van Agriport A7 is dat men zich nooit tegen heeft laten houden door iets wat niet kon, iemand niet wilde, of juist wel wilde maar dan op een manier waar de directie het niet mee eens was. Daarnaast heeft het belang van het hele gebied altijd voorrang gekregen op de belangen van de individuele bedrijven”.

De komst van de bedrijven was slechts het begin. De aanleg van infrastructuur en een robuuste waterstructuur is essentieel. Normaliter wordt het graven van een waterberging gedaan naar gelang de voortgang van de ontwikkeling van het terrein. Bij Agriport is echter besloten dit vooraf al helemaal uit te voeren en werd 41 hectare land omgebouwd tot waterberging. Dit was nodig omdat bij verharding van een gebied het gevaar bestaat dat de bestaande sloten en kanalen bij hevige neerslag overbelast raken.

Het graven van de waterbergingen startte eind 2006 en in de daaropvolgende maanden trokken de rupsvoertuigen schijnbaar moeiteloos door metershoge baggersbergen, hetgeen zorgde voor veel bekijks in de polder. Nog voor de zomer van 2007 was deze klus geklaard en begonnen Agro Care, Kesgro, Barendse DC en Helderman met de bouw van hun eerste kassen.

Voor de aanleg van voorzieningen was met de gemeente Wieringermeer afgesproken dat de wegen, fietspaden en bruggen op kosten van Agriport zouden worden aangelegd en onderhouden.

Voor de aanleg van de wegen, fietspaden, riolering en nutsvoorzieningen richtte Agriport een projectgroep op die, waar dat nodig was, uitgebreid kon worden met mensen van Grontmij. De projectgroep stond tijdens de voorbereiding en de uitvoering in nauw contact met de projectleider van de gemeente Wieringermeer. De toewijding om er iets moois van te maken was er van beide kanten, waarbij het projectteam echter niet alleen naar de kwaliteit moest kijken maar even zo belangrijk het budget in de gaten moest houden. Hoewel het soms botste, kwam men er altijd uit en de aanleg van alle voorzieningen rond Agriport was in het najaar van 2008 gereed. Op 27 november vond op het terrein van Agriport de officiële openingsceremonie plaats.

Diversificatie van de bedrijvigheid op Agriport Tijdens de kredietcrisis en de daarop volgende financiële crisis waren er ook bedrijven die wel groeiden, voornamelijk vanwege het logistieke concept van Agriport. Vrachtwagens die product kwamen brengen en tomaten, paprika’s of ijsbergsla mee terug namen werden - ook door de transporteurs - met open armen ontvangen. De verkoop van kavels verliep weliswaar wat stroever dan daarvoor, maar desondanks becijferde het ontwikkelingsbedrijf Noord-Holland Noord dat tussen 2009 en 2014 de kaveluitgifte op Agriport groter was dan die van de andere bedrijventerreinen in de regio tezamen. En daarbij was de verkoop van de kavel aan Microsoft nog niet eens meegeteld. Nu, 15 jaar na de start, is het hele bedrijventerrein zo goed als uitverkocht. ■