Magazine Circulair Verpakken 4 - november 2019

4 Magazine van het Afvalfonds Verpakkingen

‘Zwerfafvalvrij Nederland: dat kan alleen samen’ ‘Schroot, sterk staaltje recycling’ ‘Recycling zit in onze genen’

Gedrukt op 100% gerecycled papier

In Nederland zijn bedrijven die verpakte producten op de markt brengen wettelijk verplicht te zorgen voor het inzamelen en recyclen van de verpakkingen: de producentenverantwoordelijkheid.

De Stichting Afvalfonds Verpakkingen heeft deze verantwoordelijkheid van de bedrijven op zich genomen. Het verpakkend bedrijfsleven betaalt

Inhoud 4

hiervoor een bijdrage per kilo verpakkingen aan het Afvalfonds Verpakkingen: de afvalbeheersbijdrage.

Hiermee worden de kosten voor de inzameling en recycling van verpakkingen vergoed. Ook financiert het Afvalfonds Verpakkingen de activiteiten van Nederland Schoon en het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV).

Meer informatie vindt u op www.afvalfondsverpakkingen.nl

Colofon

Interview Nederland Schoon

‘Zwerfafvalvrij Nederland: dat kan alleen samen’

14

Verpakkingen. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van het Afvalfonds Verpakkingen worden gekopieerd en/of gebruikt. Aan de inhoud van dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.

Interview Tata Steel

‘Schroot, sterk staaltje recycling’

Afvalfonds Verpakkingen Overgoo 13 2266 JZ Leidschendam

Redactie: Afvalfonds Verpakkingen Tekst en eindredactie: Gijs Coffeng, Linea Recta Vormgeving: Eric Dietz, Studio Eric Dietz BNO Reacties: info@afvalfondsverpakkingen.nl Gedrukt op Circle offset Premium White, 100% gerecycled papier De informatie in dit magazine is uitsluitend bedoeld voor algemene informatie­ doeleinden. Wij hebben het magazine met de grootste zorg samengesteld.

Toch kan er onverhoopt een fout of onvolledigheid in zijn geslopen.

Het Afvalfonds Verpakkingen aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit of in enig opzicht verband houdt met het gebruik van dit magazine.

8 Feiten & weetjes metalen verpakkingen

18

Interview Trivium

‘Recycling zit in onze genen’

10 Column

weer eens een leeg conservenblikje bij het restafval gooien of, als uw gemeente dat faciliteert, gerecycled. Blik is het meest gerecyclede verpakkings­ materiaal, het scoort fantastische cijfers. 95% van het metaal staat straks gewoon weer in uw keukenkastje.

1 1 Inspirerend

Bij het Afvalfonds Verpakkingen richten we de blik altijd op de toekomst. Een circulaire toekomst, om

17 Duurzaam door(ver)pakken

precies te zijn. Deze editie van Circulair Verpakken staat dan ook in het teken van metaal, een sector die al meer dan honderd jaar recyclet. Vanaf het moment dat uw blikje in het afval belandt, gaat er een keten van verwerkers aan de slag om van oud blik weer nieuw blik te maken. Want schroot blijft waardevast.

Mooi is het interview met Armin von Keitz van Tata

21 Kort nieuws

Steel die vertelt hoe het ingezamelde Nederlandse schroot in IJmuiden weer wordt omgesmolten tot nieuw staal. Dat is een spectaculair proces, waarbij

22 Nieuwe tarieven

Tata Steel constant onderzoekt hoe er duurzamer kan

23 Recycling resultaten 2018

Trivium (dat wij nog kennen als Ardagh) is een grote

worden geproduceerd.

producent van blikverpakkingen. Hoofd Marketing Martin de Olde wil meer bewustwording voor het schap in de supermarkt. En dan zijn er natuurlijk ook nog de andere verhalen, met even uitdagende doelstellingen.

Nederland moet in 2030 zwerfafvalvrij zijn, volgens Nederland Schoon. Directeur Helene van Zutphen

Ideeën voor onderwerpen?

Beweringen en meningen, geuit in de artikelen in dit magazine komen voor rekening van de geïnterviewden en vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van het Afvalfonds Verpakkingen.

U en ik staan er niet bij stil als we

bij het PMD-afval. Dat blikje wordt in zijn geheel

12 Uitgelicht

Circulair Verpakken is een uitgave van het Afvalfonds

085 401 2660

Blik op de toekomst

praat u bij.

Kortom, er is weer van alles te halen in deze Circulair Verpakken. Een ding is zeker: uw blik op blik zal zeker zijn bijgesteld.

Heeft u of kent u een bijzonder project over verduurzaming van verpakkingen,

Cees de Mol van Otterloo,

een actueel nieuwsfeit of een interes­

directeur Afvalfonds Verpakkingen

Circulair Verpakken is gedrukt

Uitgelezen? Geef dit magazine

sant verhaal, laat het ons weten via

op papier dat vervaardigd is uit

door aan iemand anders of doe

info@afvalfondsverpakkingen.nl

100% gerecycled materiaal.

hem bij het oud papier voor een

Ingekomen ideeën worden door de

tweede leven.

redactie besproken.

Interview

‘Gedragsverandering moet gebeuren in de haarvaten.’

Helene van Zutphen, NederlandSchoon

‘Zwerfafvalvrij Nederland: dat kan alleen samen’ Een schoon land, 100% vrij van zwerfafval in 2030. Dat is de ambitie van Stichting Nederland Schoon. Helene van Zutphen is de bevlogen directeur van de

2030, dat klinkt niet heel ver weg.

‘Klopt, maar de ontwikkelingen gaan steeds sneller.

We zien steeds meer lokale initiatieven die we toejui­ chen. Ik geloof dat een gezamenlijke aanpak eerder leidt tot resultaat. Samen met alle landelijke en lokale partijen die invloed hebben op het schoonhouden van de omgeving, kunnen we in tien jaar tijd heel veel bereiken.’

stichting die door het hele land partijen verbindt en gezamenlijke initiatieven aanjaagt om dit doel te verwezenlijken.

Jullie zitten met alle partijen aan tafel. Hoe is die samenwerking?

‘We bevinden ons in een divers speelveld. Waar we ons in het verleden veelal hebben gericht op gedrags­ beïnvloeding richting individuele burgers, is onze focus verschoven naar gemeenten, bedrijfsleven en intermediairs. Daarbij helpt het dat de gevolgen van zwerfafval, zoals de plastic soep, op de politieke agenda staan. We richten ons nu meer op organisa­ ties die kunnen dienen als vliegwiel, omdat ze een directere invloed hebben op de individuen die ‘doen’.

Want uiteindelijk moet gedragsverandering gebeuren in de haarvaten. We werken samen met het bedrijfs­ leven, overheden en maatschappelijke organisaties.

Die samenwerking, gebaseerd op gezamenlijke doelen en versterking van elkaar, faciliteren we. Waarbij monitoring de basis vormt. We hebben de afgelopen

4

5

jaren bovendien veel kennis opgedaan. Die willen we

Wat is de oplossing?

Gaat het lukken, 2030 zwerfafvalvrij?

delen, om zo gezamenlijk tot een schoon resultaat te

‘Er is niet één oplossing. Gedrag veranderen is een

‘Wij gaan er in elk geval voor! We zijn recent gestart

komen.’

lang proces en elke situatie is anders. Maar ons

met 100% zwerfafvalvrij Friesland. Een provinciale

uitgangspunt is de gedeelde verantwoordelijkheid

aanpak, waarbij diverse - verrassende - spelers een

Is de Nederlander gemotiveerd genoeg?

van de diverse overheden, burgers en (verpakkend)

belangrijke rol spelen bij het zwerfafvalvrij maken en

‘Je ziet dat er een maatschappelijke tendens is, men­

bedrijfsleven. Ik noem als voorbeeld de Snoeproute.

houden van Friesland. We zien direct de wil en moti­

sen lopen warm voor thema’s rond duurzaamheid.

Monitoring heeft ons laten zien dat dit een effectieve

vatie van de verschillende partijen. Ons vertrekpunt:

Groepen spreken zich uit tegen de plastic soep en

aanpak is. Het is de route die scholieren lopen van de

ook al doet iedereen mee vanuit een eigen belang, we

jongeren protesteren voor een beter klimaatbeleid.

supermarkt of het fastfoodrestaurant naar school. Die

vinden elkaar in een gezamenlijk belang. Montoring

De negatieve langetermijngevolgen van zwerfafval

brengen we samen met de partijen in kaart. Soms is

is een cruciale voorwaarde in de aanpak. Door effec­

krijgen ook steeds meer aandacht. Er zijn heel wat

dat een heel andere route dan de gemeente denkt en

tieve aanpakken steeds beter te combineren en nauw

mensen die er iets aan willen doen, die net als wij de

staan de afvalbakken dus op de verkeerde plek. Dat

samen te werken op regionaal niveau ontstaat een

kracht zien van ‘schoon houdt schoon’. Mensen kun­

kan eenvoudig worden aangepast. We voorzien die

beweging die we door heel Nederland uitrollen.’

nen elkaar motiveren en zichtbaarheid van inzet is

route dan ook nog van speciale borden en de winkel

daarbij cruciaal. Daarom hebben we ons activatieplat­

krijgt een SCHOON-bak voor de deur. Zo veranderen

form aangepast en is het nu mogelijk voor burgers,

we ook onbewust het gedrag. Dat moet op een leuke

maar ook bijvoorbeeld voor MKB, scholen en sportver­

en aantrekkelijke manier, want met het vingertje

enigingen, om een gebied te claimen dat ze schoon­

wijzen werkt niet.’

houden. Daarmee maken ze kenbaar dat schoon de norm is.’

Jullie faciliteren dus met middelen, zoals de SCHOON-bak en stickers op afvalbakken?

‘Ook, maar onze rol is vooral het aanjagen van denk­ richtingen, het faciliteren van samenwerking en actie.

We zien onszelf als kennisbank en vliegwiel. Zo heb­ ben wij een breed aanbod van producten en diensten die in combinatie afgenomen kunnen worden door

Niet alle taken en doelen worden door het Afvalfonds Verpakkingen zelf uitgevoerd.

Diverse activiteiten zijn belegd bij verschillende organisaties. De activiteiten van deze organisaties worden ook gefinancierd uit de afval­beheersbijdrage.

‘Je ziet dat er een maatschappelijke tendens is, mensen lopen warm voor thema’s rond duurzaamheid.’

gemeenten, MKB, bedrijfsleven, scholen en sportver­ enigingen. Daarbij hanteren we vijf pijlers, waaronder

PR

den, handhaving en monitoring. Op dit moment loopt een proef in diverse gemeenten waar grondig wordt gemonitord. Door te meten, weten we wat de verschil­

CO NS UM ER RG BU T/ EN

effectieve inzet van afvalbakken, slimmer schoonhou­

UR ORTE IMP / T EN C U heffing OD & inning

lende interventies bijdragen aan het terugdringen van

T

AF

EN

VA L

UC

BE

OD

D RI

SPR

JF / G

VERPAKKING

continu optimaliseren.’

EMEENTE

zwerfafval en kunnen we onze producten en diensten

REC

6

YCLER / SORTEERDER

7

s e j t ee w & n e Feit

n e l a t e m ingen k k a verp

INZAMELING VIA RESTAFVAL

INZAMELING VIA PMD

INZAMELING VIA KCA

De inzameling van metalen verpakkingen via de PMD-inzameling (Plastic, Metaal en Drankenkartons) is in de afgelopen jaren gegroeid.

Ook via de inzameling van het klein chemisch afval (KCA) komt metaal terug voor recycling.

PMD

NIEUWE VERPAKKINGEN

Metalen verpakkingen afkomstig van

Feiten & weetjes

huishoudens worden voor het meren-

AFVAL ENERGIE CENTRALE

BLIK IS ONEINDIG RECYCLEBAAR ZONDER VERLIES VAN KWALITEIT

deel ingezameld via het restafval.

Na verbranding van dit restafval door afvalenergiecentrales worden deze metalen teruggewonnen uit de bodem-

NON-FERRO

assen. Met diverse nieuwe, innovatieve

FERRO

technieken is Nederland uitgegroeid

Ferro metalen worden met een magneet verzameld.

Non-ferro metalen worden met elektrische wervelstroom (Eddy current) magnetisch gemaakt, weggeschoten en opgevangen.

tot een koploper in de terugwinning van ferro en non ferro metalen.

Ook worden steeds meer metalen verpakkingen via het PMD ingezameld.

15%

Verf /overig

Recyclingpercentage metalen verpakkingen 2018

95% 8

20%

Dranken

Doelstelling

NL

TERUGWINNING UIT BODEMASSEN

70%

MINDER ENERGIE

EU

85% 50% Toepassing blik als verpakking

STAAL EN ALUMINIUM PRODUCTIE

DOOR RECYCLING BIJ PRODUCTIE

65%

Voedsel

STAAL

95%

MINDER ENERGIE

DOOR RECYCLING BIJ PRODUCTIE

ALUMINIUM

9

Column

Komt uw verpakking in aanmerking voor het lagere kunststoftarief?

Duurzaam Idee

Inspirerend:

De afvalcoach

Vanaf 2019 komen vormvaste kunststof verpakkingen die goed uit te sorteren en te recyclen zijn en dus een positieve marktwaarde hebben voor een lager kunststoftarief in aanmerking. Het normale tarief voor 2019 is € 0,64 per kg, het lagere tarief € 0,38 per kg. Met deze tariefdifferentiatie worden enerzijds goed recyclebare kunststof verpakkingen gestimuleerd en anderzijds de kosten eerlijker verdeeld.

Vanuit mijn functie probeer ik bedrijven te helpen voor het verlaagde tarief in aanmerking te komen. Het is leuk en leerzaam om aan de hand van de Recyclecheck van het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken naar verpakkingen te kijken. Ik zie dat veel bedrijven aandacht hebben voor de recyclebaarheid van hun verpakkingen en de ontwikkeling ervan. Het verlaagde tarief helpt om deze

Koen Vrielink

ontwikkeling aan te jagen, maar lagere kosten zijn daarbij niet de

Van:

enige stimulans. Veel bedrijven zijn al jaren milieubewust bezig,

Innovatiebureau

waarbij ook het verbeteren van hun verpakkingen op de agenda staat.

Lentekracht

Ik verwacht dat veel bedrijven van het verlaagde tarief gebruik kunnen maken. Sommige verpakkingen voldoen direct aan de voorwaarden en andere verpakkingen moeten worden aangepast. Verkeerde Walter Verspuij Accountmanager Afvalfonds Verpakkingen

lijmresten op een kunststof verpakking bijvoorbeeld belemmeren de recycling. Een leverancier kan in dat geval switchen naar een

1. Beoordeel aan de hand van de gehele Recyclecheck. Niet alleen de beslisboom, maar ook de achtergrondinformatie per vraag; 2. Voor het doorlopen van de Recyclecheck heeft u technische

De afvalcoach Idee: Ga in gesprek met bewoners

Lentekracht zet(te) i.s.m.

Dar afvalcoaches in in Nijmegen, Wijchen, Druten, Beuningen en is in gesprek met Eindhoven en Midden-

detailinformatie nodig van de gebruikte verpakkingsmaterialen.

Groningen. Meer weten:

Wees voorzichtig met het steunen op verklaringen van

www.lentekracht.com

leveranciers, dergelijke verklaringen zijn vaak niet toegespitst op een specifieke verpakking en worden zeer beperkt toegelicht; 3. Neem gerust contact met ons op, wij helpen u graag.

Zo nodig komen wij bij u langs.

Let op! Om over aangiftejaar 2019 nog gebruik te maken van het verlaagde tarief, moeten aanvragen vóór 1 januari 2020 bij ons binnen zijn.

10

Wat:

afwasbare lijm voor het vastplakken van etiketten.

Drie tips uit de praktijk:

De accountmanagers van het Afvalfonds Verpakkingen bezoeken de bedrijven en helpen hen met hun verpakkingenadministratie. Ook voeren zij controles uit op de door de bedrijven verstrekte gegevens over de door hen op de markt gebrachte verpakkingen.

Wie:

Wat is een afvalcoach?

‘Afvalcoaches zijn werkzoekenden en studenten die via ons bureau worden getraind en ingezet om bewoners te helpen bij het beter omgaan met afval. Hoe moet je scheiden, wanneer zet je welk afval aan de straat en hoe kunnen we samen zwerfafval terugdringen? Dat zijn de kernpunten waar we ons op richten. De afvalcoaches zijn de spil tussen bewoner, beleid, reiniging en handhaving. Ze zijn in de buurt te vinden en staan soms bij containers in de wijk om een gesprek aan te knopen. Komt er bijvoorbeeld iemand met een restafvalzak waaruit een bos bloemen steekt, dan kan de coach de bewoner erop aanspreken dat bloemen bij het gft-afval mogen. Vaak denken mensen daar niet bij na. Het kan ze ook nog eens euro’s schelen, bijvoorbeeld in gemeenten waar bewoners betalen voor het restafval, en de andere afvalsoorten gratis aan huis opgehaald worden. Dus hoe minder restafval hoe minder kosten.’

Hoe is het idee ontstaan?

‘Drie jaar geleden in samenwerking met Dar. Zij zocht een manier om in de wijken het gesprek aan te gaan met bewoners over afval. Er wordt te weinig aan bewoners gevraagd: hoe komt het dat u niet goed met uw afval omgaat of denk eens met ons mee? Terwijl juist de bewoners tegen knelpunten aanlopen en kunnen vertellen waarom de scheiding of inzame-

ling niet goed gaat en beter kan. Dat kan soms in hele basale dingen zitten. Bewoners hebben de brief van de gemeente niet gezien, ze vinden de klep van de container te zwaar, of de afstand naar de container te groot. De coaches wijzen trouwens absoluut niet met een vinger. Ze stellen vragen en hanteren een positieve benadering. Wij willen bewoners juist helpen.

Afvalcoaches hebben hiervoor allemaal een training gesprekstechnieken gehad.’

Hoe wordt erop gereageerd?

‘Bewoners vinden het fijn om een gezicht bij het afvalbeleid te hebben. Ze vinden het prettig dat er aandacht voor is.

De afvalcoaches zijn herkenbaar, ze hebben een fluorescerende jas, net als de medewerkers van Dar. Dat geeft ze een bepaalde autoriteit. Naar bewoners straalt dit uit: goed afval inzamelen is belangrijk. Ze voelen zich meer betrokken.’

Zijn de coaches er altijd?

‘Nee, de coaches werken op projectbasis, en specifiek op afvalknelpuntlocaties waar het niet goed gaat of verandering van inzamelsysteem is. Die informatie krijgen we via de desbetreffende afvalinzamelaar en de gemeente. Als wij bijvoorbeeld horen dat er in buurten dumpplekken zijn, of dat er teveel fout gaat met het aanbieden van gft-afval, gaan we daar op locatie aan de slag.’

11

Uitgelicht

t h c i l e g t i U #

Even ‘glasbakken’ vervoegen

100% ZWERFAFVALVRIJ

Ik glasbak, jij glasbakt, wij glasbak­

Friezen slaan handen ineen

ken. De campagneslogan van ‘Glas in

Innovatieplatform!

’t bakkie’ zit al tussen heel wat Nederlandse oren. Het werkwoord heeft Van Dale nog niet gehaald,

Afgelopen zomer lanceerde het KIDV het online platform

maar de ‘40 jaar Glasbak’-campagne

van de Community of Sustainable Packaging Innovators. Dit

komt mét het werkwoord ‘glasbakken’

platform geeft een overzicht van innovaties van alle deelne­

wel in de schoolboeken Nederlands.

mers aan de community. Van een recyclebare pizzadoos en

Noordhoff plaatst een campagne-

3D-printen met plastic verpakkingsafval tot een ‘slimme’ en

poster in een lesboek

herbruikbare verpakking voor olijfolie. Tot nu toe hebben

Nederlands voor

32 startups en scale-ups en nieuwe samenwerkingen met

HAVO/VWO met

ideeën voor duurzame verpakkings- en recyclinginnovaties

daarbij een op­

zich verbonden. Het doel is om deze innovaties in de keten

dracht rondom

te ondersteunen met inhoudelijke kennis van het KIDV én te

dit nieuwe

Samen voor een 100% zwerfafvalvrij Friesland.

verbinden aan producenten/importeurs. Daarnaast deelt het

werkwoord.

Deze ambitieuze aanpak is ontwikkeld door Ne-

KIDV via het online platform relevant nieuws over duurzaam

Dit boek

derlandSchoon en wordt in samenwerking met Circulair

verpakken voor innovators. De deelnemers en hun innovaties

komt

krijgen via het platform exposure richting het KIDV-netwerk

volgend

van producenten en importeurs van verpakte producten,

jaar uit.

Friesland, de Friese gemeenten, Omrin en de Friese Milieu Federatie uitgerold. Iedereen doet mee. Want alleen door samen te werken, kan werkelijk verschil worden gemaakt voor een echt schoon Friesland.

De Friese gemeenten gaan daarom de komende maanden nauw samenwerken met ondernemers, het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, inwoners en vrijwilligers om Friesland 100% zwerfafvalvrij te krijgen. Ook kunnen alle samen­ werkende partijen hun eigen stukje schoongebied vastleggen en schoonhouden.

Met als doel dat Friesland volledig schoon blijft. Met een mooi compliment voor alle Supporters van Schoon: ‘Netjes hoor!’

Friesland focusgebied Friesland is het focusgebied van de zwerfafvalaanpak omdat de provincie koploper is binnen de circulaire economie in Nederland. Friesland is een provincie met veel groen- en watergebied. Een zwerfafvalvrije omgeving draagt hier positief aan bij.

Meer weten over de zwerfafvalaanpak Friesland 100% zwerfafvalvrij?

Kijk dan op: www.supportervanschoon.nl

Met v.l.n.r.: Helene van Zutphen (directeur NederlandSchoon), Hans van der Werf (Friese Milieu Federatie), Irona Groeneveld (wethouder gemeente De Fryske Marren), Piet Paulusma, John Vernooij (directeur Omrin) en Houkje Rijpstra (Circulair Friesland) samen met de Rommelrinners.

Foto: Bram Oostdijk

die op zoek zijn naar slimme oplossingen om hun productverpakkingscombinaties te verduurzamen.

Ken je of ben je een startup of scale-up met innovaties om de verpakkingsketen te verduurzamen, meld ze/je aan bij Charissa Koolen, via c.koolen@kidv.nl.

UMP Future Proof

De Raamovereenkomst Verpakkingen is het document waarin de afspraken over inzameling en hergebruik van verpakkingen en de bijbehorende vergoedingen zijn vastgelegd. De afspraken tussen Nedvang, gemeenten en afvalbedrijven zijn vervol­ gens uitgewerkt in het Uitvoerings- en Monitoringprotocol (UMP). Met behulp van het UMP wordt onder meer gemonitord hoeveel kilogrammen verpakkingen worden gerecycled en wordt de hoogte van vergoedingen voor gemeenten vastgesteld.

Het UMP wordt ieder jaar herzien. UMP 4.0 wordt begin 2020 geïntroduceerd.

Meer informatie op www.umpverpakkingen.nl

12

13

Interview

'Het kan zomaar zijn dat het blikje uit de supermarkt binnen een maand weer hier is.'

TATA Steel

Schroot, sterk staaltje recycling 95% van de blikverpakkingen wordt weer ingeza-

Waarom is schroot belangrijk?

meld. Bij Tata Steel zijn ze er blij mee. Schroot is

‘Het heeft een tweeledig doel in het productieproces.

een belangrijk onderdeel van de staalproductie in

De simpelste is: we smelten het om tot vloeibaar staal

IJmuiden. En blik is ook nog eens eindeloos recy-

en maken er weer nieuwe producten van. Er is geen

clebaar. Een gesprek met Manager Sustainability

kwaliteitsverlies. Blik dat uit het restafval overblijft na

Armin von Keitz.

verbranding is 100% opnieuw te gebruiken. De tweede is ingewikkelder. Schroot heeft ook een ‘koelende functie’. In de staalconvertor (de Oxy-staalfabriek/ red) waar het smeltproces plaatsvindt wordt zuurstof toegevoegd en bereiken we soms zeer hoge tempera­ turen door de reactie tussen koolstof en zuurstof. Om nu die temperatuur iets terug te brengen, voegen we schroot toe. Het smeltproces vergt energie, zodat de totale temperatuur in de oven daalt. Schroot koelt dus en zorgt ervoor dat de opbrengst aan staal uiteinde­ lijk hoger is.’

VERSCHIL IJZER EN STAAL IJzer heeft als grondstoffen ijzererts en kooks (voorverhitte kolen).

Het eindproduct is tamelijk bros.

Denk bijvoorbeeld aan gietijzer.

Staal is een legering. IJzer is het hoofdbestanddeel, maar er zijn andere elementen aan toegevoegd. Het koolstofgehalte in staal is 0.05 tot 2%. Het koolstofgehalte wordt naar beneden gebracht door toevoeging van zuurstof in het productieproces.

Minder koolstof zorgt voor sterker en buigzamer staal. Er zijn duizenden soorten staal.

Is al het schroot bruikbaar?

HISARNA

SINTEREN

eindproduct bepalen dat we ermee gaan maken.

HIsarna is een nieuwe technologie om staal te maken. De pilot-

Om ijzererts en koolstof te kun­

In onze schroothal ligt al het schroot gesorteerd en

installatie staat bij Tata Steel in IJmuiden. Met de HIsarna-

nen smelten, is zuurstof nodig.

de kraandrijver weet precies wat hij moet pakken

methode hoeft er geen sinter- en kooksmateriaal meer te

Omdat ijzererts en koolstof

als we een bepaald product gaan maken. Het is net

worden gemaakt, maar worden de grondstoffen koolstof en erts

meestal poedervorm hebben laten

koken. Je hebt een menu nodig voor je eindproduct.’

in poedervorm in een soort centrifuge rondgedraaid. Het erts

zij geen zuurstof toe. Daarom

‘Jazeker. Maar we meten altijd de samenstelling, omdat de legeringselementen van het schroot het

wordt bij een hoge temperatuur vloeibaar gemaakt in een cycloon

worden de poeders eerst verhit

Wat zijn de grootste leveranciers van schroot?

en druppelt op de bodem van de reactor waar steenkoolpoeder

(niet gesmolten) tot er grotere

‘De bouwsector, maar ook automotive-onderdelen,

wordt geïnjecteerd. Het koolpoeder reageert met het gesmolten

brokken worden gevormd. Deze

constructieonderdelen, rails, machines. Consumen­

erts waarbij vloeibaar ruwijzer ontstaat als basismateriaal voor de

brokken laten door hun structuur

tenblik is maar een klein onderdeel, zo’n 2% wereld­

productie van hoogwaardig staal. Het gas dat HIsarna uitstoot, is

wel zuurstof toe. Er worden naast

wijd, maar voor ons in IJmuiden is dat meer, zo'n 10%

geconcentreerd CO₂. Doordat de bewerking van de grondstoffen

sintermateriaal ook ronde pellets

gaat naar deze sector. Maar dat moet ik wel nuance­

niet langer nodig is, worden zo’n dertig procent energie en CO₂

gebruikt.

ren. De blikverpakkingen hebben namelijk een hoge

bespaard. Bovendien kan meer schroot worden ingezet (50%).

omloopsnelheid. Het kan zomaar zijn dat het blikje uit de supermarkt binnen een maand weer hier is

14

15

Samenwerken

omgesmolten. Daarmee is blik uiteindelijk een heel

bleem dat niet bestaat. Of niet hoeft te bestaan.

grote fractie. Zo’n 85.000 ton is consumentenverpak­

Bovendien treedt er vervuiling van het blik op. Je

kingsstaal dat in Nederland op de markt komt. Het

krijgt het plastic er namelijk nooit helemaal uit. Men­

streven van Tata Steel is om in principe de hele con­

sen proppen de blikjes vol met folies om ruimte te be­

sumentenmarkt in Nederland te voorzien van gere­

sparen. Ik begrijp dat, maar bij ons gaan de alarmbel­

cycled staal, zodat er geen grondstoffen als kolen en

len af als we te veel kunststof verbranden. Waarom

erts meer nodig zijn. Dit betekent dat we net zo veel

moeten wij met ons circulaire product in de zak met

gerecycled blik inzetten als dat er in Nederland op

onze concurrent? En daar ook nog voor betalen.’

de markt komt. Een gesloten kringloop. Dat kan ook omdat wij in Nederland meer dan 95% recyclen.’

Duurzaam door(ver)pakken: van plan naar praktijk

Is er voldoende schroot om ook op andere markten circulair te kunnen gaan werken? Kun je het aan-

Dat klinkt als een succesverhaal.

deel schroot nog verder verhogen?

‘Duurzaam verpakken, iedereen is er mee bezig’,

Bezorgd liet zien hoe hij een vergelijkbaar concept

Zijn er nog verbeterpunten?

‘Nee, de benodigde hoeveelheid staal zit altijd boven

constateerde Chris Bruijnes – directeur van het

dichterbij huis heeft opgezet. Tot slot vertelde

‘Wij willen toe naar een eenvoudiger inzamelstruc­

de hoeveelheid beschikbaar schroot. Je moet dus

Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV) bij de

Willemijn Wortelboer hoe RAW Paints een geheel

tuur in Nederland. Rechtstreeks van de consument

altijd virgin materiaal (ijzererts en kolen) toevoegen.

start van de KIDV-Verdiepingsbijeenkomst over de

nieuw productverpakkingsconcept neerzette voor verf.

naar ons bijvoorbeeld. De consument heeft met glas

De oorzaken daarvan zijn bijvoorbeeld de economi­

Brancheplannen Duurzaam Verpakken. Een record-

aangetoond dat hij wil scheiden. Ik ben voor een

sche groei in landen als China en India, maar ook

aantal van rond de 250 deelnemers verzamelde zich

Oplossingen

blikbak of voor samen met glas inzamelen. Die twee

het feit dat producten veel langer meegaan. Auto’s

in de Prodentfabriek te Amersfoort, om zich te laten

Daarnaast had het KIDV ook een zogenoemd Handels­

bijten elkaar niet.’

bijvoorbeeld gingen vroeger een jaar of zeven mee,

informeren en inspireren. En: om te horen en te zien

huis Duurzaam Verpakken ingericht. Zeventien bedrij­

nu soms wel twintig jaar. En bijvoorbeeld een Golden

welke stappen zij kunnen zetten om hun ambities en

ven lieten op dit marktplein zien welke oplossingen zij

Nu gaat blik mee in de PMD-stroom of het restafval.

Gate Bridge of een Eiffeltoren, die smelten we niet

doelstellingen uit de brancheplannen te behalen.

in huis hebben om duurzaam te verpakken.

‘Dat is overbodig. Zodra er vermenging is met deze

morgen weer om.’

‘De mogelijkheden om duurzaam te verpakken zijn

stromen maken we de schroothandel rijk. Blik gaat

Inspirerende praktijkvoorbeelden

legio, maar wat is voor jouw product dan de beste op­

nu eerst met het PMD mee naar de afvalscheiding,

Het programma van deze bijeenkomst bestond uit een

lossing? En wat doe je als de marketingmanager toch

die haalt het plastic eruit, dan naar de schroothandel.

plenair deel met vier gastsprekers met inspirerende

liever die mooie glimmende virgin verpakking heeft, in

Dan pas naar ons. Het is een oplossing voor een pro­

praktijkvoorbeelden. Maayke Damen vertelde hoe zij

plaats van een uit r-PET vervaardigde zak? De infor­

met Excess Materials Exchange een markt creëert

matiehonger is groot. Hier kunnen we rechtstreeks

voor afvalmaterialen, zodat deze materialen opnieuw

en duidelijk uitleg geven over duurzaam verpakken.

kunnen worden ingezet. Attila Turos gaf meer inzicht

We merken dat mensen héél veel vragen hebben’,

in Loop, een samenwerking tussen Terracycle en grote

luidden samengevat de reacties van verschillende

multinationals om een systeem voor herbruikbare

standhouders.

DE TOEKOMST

verpakkingen op te zetten. Martijn Bijmolt van Puur 17 Brancheplannen

In 2050 wil Tata Steel CO₂-neutraal staal

Thema én aanleiding van de KIDV-Verdiepingsbijeen­

maken. Dat kan o.a. door koolstof te ver-

komst waren de 17 Brancheplannen Duurzaam Verpak­

vangen door waterstof. Bij de productie

ken die afgelopen voorjaar door het KIDV openbaar

van koolstof uit kolen komt CO₂ vrij, bij

zijn gemaakt, waarin 22 brancheorganisaties concrete

waterstof is dit water. Waterstof kan worden gemaakt door middel van elektrolyse, waarbij windenergie en zonne-energie worden gebruikt. Wanneer het aanbod van groene waterstof groter wordt, kan Tata Steel de transitie van koolstof naar waterstof inzetten.

doelstellingen en maatregelen hebben opgesteld om verpakkingen te verduurzamen. ‘De opdracht aan bedrijven is nu om de branchebrede ambities waar te maken. We gaan van plan naar praktijk. De uitdaging is groot’, zei Bruijnes bij de start van de bijeenkomst, ‘maar er zijn kansen en mogelijkheden ge­ noeg.’ Dat werd deze middag nog maar eens onderstreept.

Aan de slag met duurzaam verpakken?

Neem dan contact op met het KIDV via

16

www.kidv.nl.

17

Interview

Martin de Olde, Trivium Packaging (voorheen Ardagh)

‘Recycling zit in onze genen’

‘Het gaat al jaren goed en de basis daarvan ligt al in de vorige eeuw.'

Voor de term ‘circulaire economie’ in zwang raakte,

Trivium in Deventer produceert verpakkingen van

het hele communicatiegeweld rondom recycling en

we zuinig moeten omspringen met grondstoffen en

was de metaalketen al zo goed als gedicht. Metaal

blik en aluminium. Van spuitbussen en verfblikken,

hergebruik sneeuwt het mooie metaalverhaal een

de juiste keuzes moeten maken.’

is met 76% de meest gerecyclede verpakking in

tot groente- en visconserven en blik voor babyvoe­

beetje onder. En daar wil Martin de Olde, die ook

Europa. In Nederland haalt de keten zo’n 95%

ding. Een gemiddeld huishouden heeft zeker zes

voorzitter is van de Stichting Kringloop Blik, wat aan

Bewustwording

van het blik terug. Toch heeft hoofd Marketing

verschillende verpakkingen van Trivium in huis en

doen. Samen met afnemers als Albert Heijn en

Als je blik koopt, ben je goed bezig. En dat moet

Martin de Olde van Trivium Packaging nog een

in het schap van de supermarkt staat zo’n 35% aan

Bonduelle. ‘Kijk, wij hebben geen revolutionaire ont­

de consument weten. Er moet voor het schap in de

missie: de consument moet het weten.

blikverpakkingen van Trivium. ‘Recycling zit in onze

wikkelingen te melden’, vertelt hij. ‘Het gaat al jaren

supermarkt bewustwording ontstaan. ‘Blik is door

genen’, zegt Martin de Olde. ‘Dat is niet zo gek, want

goed en de basis daarvan ligt al in de vorige eeuw. De

de eeuwen heen zover geoptimaliseerd. Het is een

blik vertegenwoordigt een economische waarde. En

focus in afvalland lag en ligt nog steeds op kunststof.

geweldige verpakking. Het bevordert de houdbaar­

die waarde blijft behouden.’ Om nog maar wat cijfers

In de duurzaamheidsdiscussie met inkopers ging het

heid, heeft optimale barrière-eigenschappen, die

te noemen: 80% van al het gewonnen staal is nog in

vaak over hoe veel energie het kost om een verpak­

invloeden van buitenaf tegenhouden. Blik is robuust,

gebruik. Een enorm percentage, dat vooral aangeeft

king te maken, niet over van welk materiaal het is ge­

het beschermt, het kan snel worden geleverd, het is

dat metaal oneindig bruikbaar is. ‘Daarom willen we

maakt. Met marketeers kijken wij hoe een verpakking

stapelbaar en circulair. Dat betekent dus minder voed­

altijd ons materiaal terug en is recycling voor ons van

eruitziet. Soep in zakken vinden ze leuk, het is nieuw.

selverspilling, minder materiaalverspilling, efficiënter

alle tijden’, zegt De Olde. ‘Wie herinnert zich niet de

Het voordeel van kunststof is dat het vervormbaar is.

transport. Wij hebben alle feiten, maar wij hebben

oudijzerboer?’

Maar niemand beseft dat die zakken veelal bestaan

daar te weinig mee gedaan. De consument denkt niet

uit kunststof laminaten. Soms wel tien lagen op

na over blik. Je gooit het bij het restafval en hoeft

Juiste keuzes

elkaar. Die zijn niet te scheiden en niet her te gebrui­

er geen moeite voor te doen. Wat wij nu willen is de

Ondanks het feit dat de metalen verpakkingenketen

ken. De laatste tien jaar zien wij gelukkig een nieuw

perceptie veranderen door de feiten te vertellen en de

het goed doet, is er nog wel wat te wensen over. In

realisme boven komen: een breed gedragen besef dat

consument te bedanken voor het feit dat die de duur­

Trivium Packaging in Deventer heette tot 1 november van dit jaar Ardagh Food & Speciliality en is onderdeel van het wereld­ wijde Ardagh Group dat in 1932 startte in Ierland. Trivium maakt metaal- en glasverpak­ kingen op 57 locaties in Europa en Noord- en Zuid-Amerika. Er werken 8.000 mensen. 2.000 daarvan werken in Nederland.

Bij Ardagh wereldwijd werken zo’n 23.500 mensen.

18

19

Kort

Blik op blik

Drankenkartons op stoom

zame optie blik kiest.’ Twee jaar terug startte (toen

Groenten in blik worden ver­

nog) Ardagh in samenwerking met Albert Heijn een

pakt vijf uur nadat ze geoogst

actie rondom blik, waarbij klanten een speciaal ont­

zijn. Die oogst gebeurt pas als

worpen fiets konden winnen. Nu zijn ook Bonduelle

de groenten optimaal volgroeid

en andere klanten in binnen en buitenland begonnen

zijn en boordevol vitamines

In september vond de Zuivelpak-ontbijtsessie plaats

met communicatiecampagnes onder anderen door de

zitten. Daardoor blijven alle

bij Friesland Campina in Amersfoort. Verschillen­

blikken te voorzien van een sticker met opdruk: Blik

vitamines behouden. Verse

de sprekers gaven hun visie over de recycling van

Eindeloos Recyclebaar. Voorlichting is waar Trivium

groenten in de supermarkt

drankenkartons. De bereidheid onder de Nederland­

en haar toeleveranciers en klanten op inzetten. En

worden eerder geoogst

se bevolking om verpakkingen in te zamelen en te

daarbij? ‘Ja, natuurlijk kijken we ook hoe we van die

en verliezen gaandeweg nog

recyclen is groot. Vanaf 2015 is de inzameling van

95% naar 98% kunnen komen, monitoren we de re­

vitamines. (Bron: Bonduelle)

drankenkartons goed op gang gekomen. Inmiddels

cyclingpercentages en werken we met Tata Steel aan

nemen alle gemeenten deel aan het inzamelsysteem

het trekken van nog dunner blik.’

en wordt meer dan 50% van de op de markt gebrachte drankenkartons gerecycled. Ook zijn drankenkartons de afgelopen jaren verpakkingstechnisch verduur­ zaamd. De verpakking is

‘Blik is een geweldige verpakking’

Blik is de meest gerecyclede verpakking, maar twee

lichter geworden, er wordt

derde van de Nederlanders weet niet dat blik onein-

gebruikgemaakt van

dig recyclebaar is. Bonduelle vindt het de hoogste tijd

FSC-gecertificeerd

om de Nederlandse consument alles over de recycle­

karton, hernieuw­

baarheid van blik te vertellen. Daarom zet Bonduelle

bare kunststoffen en

blik nadrukkelijk op de kaart met een bewustwordings-

duurzame inkten.

campagne op social media waarin de misvattingen rondom blik worden rechtgezet. Consumenten worden uitgedaagd om hun ‘blik op blik’ te testen. Ook op de

Zuivelpak is een initiatief

winkelvloer is de campagne duidelijk zichtbaar en

van de zuivelindustrie,

brengt het groentemerk de boodschap ‘blik eindeloos

de supermarktbranche en

recyclebaar’ via miljoenen blikken naar buiten.

drankenkartonproducenten.

De bewustwordingscampagne duurt tot en met het

www.zuivelpak.nl

einde van het jaar.

CBL Versfust gemaakt van gerecycled kunststof In de levensmiddelenbranche is een goed georgani­

metica, zoals douchegel en shampoo wordt los in het

seerde en efficiënte logistiek onmisbaar. Dagelijks

versfustkrat vervoerd. Door deze losse verpakkingen

moeten supermarktorganisaties en foodservices

te bundelen in het versfust zijn bijvoorbeeld geen

bevoorraad worden van grote hoeveelheden verse

eenmalige omdozen nodig. Bovendien is het versfust

producten. Efficiëntie en duurzaamheid spelen daarbij

gemaakt van gerecycled kunststof. Omdat het fust

een grote rol. De Stichting VersFust, een initiatief van

verkrijgbaar in een aantal gestandaardiseerde maten,

het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) en

wordt geen loze lucht vervoerd. Met een levensduur

de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie

van minstens 15 jaar leveren de fusten een grote

(FNLI) draagt daar aan bij met een pool van bijna

bijdrage aan duurzaamheid in de distributieketen.

25 miljoen gestandaardiseerde kratten voor de distri­ butie van los verpakte, verse producten. Ook drog­

20

21

Tarieven

Resultaten

Nieuwe tarieven 2020 Producenten en importeurs

onderhandelingen die voorafgingen

van metalen verpakkingen

aan deze systeemwijziging zetten

gaan vanaf 1-1-2020 een

de gemeenten echter in op een

hogere bijdrage betalen voor

vergoeding voor de gehele PMD-

inzamelen en sorteren. ‘De

stroom. ‘Inmiddels combineren

ketenvergoeding, die aan het

vrijwel alle Nederlandse gemeenten

Met ingang van 2020 wordt

eind van de keten afrekende in

die de consument hun afval laten

het tarief voor kunststof

gerecyclede tonnen, verandert

scheiden, de inzameling van

verpakkingsmateriaal ver-

in een inzamelvergoeding die

plastic, metaal en drankenkartons:

laagd van € 0,64 naar € 0,60

gemeenten ontvangen voor het

het zogenoemde PMD. Met

inzamelen, maar waarbij het

de nieuwe afspraken over de

per kilo. Ook het lagere tarief

Afvalfonds (direct of indirect)

vergoedingen aan deze gemeenten

de contracten regelt met onder

sluiten we beter aan bij de huidige

andere transporteurs, sorteerders

praktijk van PMD-inzameling’,

en recyclcers’, vertelt financieel

vertelt Kluiters. ‘Bewoners zijn

manager Jeroen Kluiters van

eraan gewend. Om nu weer de

het Afvalfonds. ‘Het Afvalfonds

werkwijze te veranderen, komt

zit daarmee korter op de bal.

de inzameling en kwaliteit

We hebben meer grip, kunnen

waarschijnlijk niet ten goede. In

betere en langduriger afspraken

onderhandelingen is het geven

maken met sorteerders, waardoor

en nemen. Wij krijgen er onder

investering in innovatie meer

andere meer grip en controle voor

voor de hand ligt.’

terug. En de gemeenten komen ons ook op andere vlakken tegemoet.

voor vormvaste kunststofverpakkingen die in aanmerking komen voor tariefdifferentiatie wordt verlaagd: van € 0,38 naar € 0,34 per kilo.

VERHOGING TARIEF ALUMINIUM EN METAAL

Tot op heden betaalden

Bovendien betalen we niet voor

producenten en importeurs van

metalen die geen verpakking

aluminium en andere metalen

zijn.’ Uit de voorgeschreven

PMD-systeem brengt een

2 cent per kilo, de bijdrage voor

berekeningssystematiek van de

hogere inzamelrespons van

de systeemkosten. De kosten

tarieven volgt dat voor aluminium

metalen verpakkingen met

voor het van de markt halen

en metaal het tarief stijgt.

zich mee. Bovendien gaan

waren nul voor het Afvalfonds

De tarieven voor kunststof gaan

de financiële afspraken met

en verwerkt in de afspraken met

omlaag.

de gemeenten wijzingen.

de gemeenten. De recycling van metalen was of leek daarmee kostendekkend. De metalen komen via de bodemassen na verbranding van het restafval terug. In de

22

VERLAGING TARIEF VOOR KUNSTSTOF

RECYCLING RESULTATEN 2018 Materiaal

Resultaat 2017

Resultaat 2018

Doelstelling EU 2019

Doelstelling NL 2019

Glas

85%

86%

60%

90%

Papier en karton

87%

88%

60%

75%

Kunststof

51%

52%

22,5%

48%

Metaal

95%

95%

50%

85%

Hout

73%

77%

15%

37%

Totaal recycling

78%

79%

55%

70%

De inzameling via het

Daarom stijgt het tarief voor metaal naar € 0,08 per kilo en voor aluminium naar € 0,05 per kilo.

2018

79% VAN ALLE VERPAKKINGEN GERECYCLED

EU

55% NL

70%

DOELSTELLING

23

De cirkel is rond

95%

van alle metalen verpakkingen is in 2018 gerecycled.

DIt bespaart niet alleen grondstoffen, maar ook energie bij de productie: 70% energiebesparing bij staal en 95% bij aluminium.

Retouradres: Postbus 1266, 2260 BG Leidschendam

Duurzaam verpakken betekent minder, lichter en beter recyclebare verpakkingen gebruiken. En ook, daar waar mogelijk, verpakkingen weglaten. Daarom verzenden wij dit magazine zonder envelop of folie.