Magazine Circulair Verpakken 3 - juni 2019

3 Magazine van het Afvalfonds Verpakkingen

Zwarte verpakkingen, recyclebaar? ‘We moeten het normaal gaan vinden dat producten van recyclaat worden gemaakt’ Minder flesjes en blikjes in zwerfafval

In Nederland zijn bedrijven die verpakte producten op de markt brengen wettelijk verplicht te zorgen voor het inzamelen en recyclen van de verpakkingen: de producentenverantwoordelijkheid.

De Stichting Afvalfonds Verpakkingen heeft deze verantwoordelijkheid van de bedrijven op zich genomen. Het verpakkend bedrijfsleven betaalt

Inhoud 4

hiervoor een bijdrage per kilo verpakkingen aan het Afvalfonds Verpakkingen: de afvalbeheersbijdrage.

Hiermee worden de kosten voor de inzameling en recycling van verpakkingen vergoed. Ook financiert het Afvalfonds Verpakkingen de activiteiten van Nederland Schoon en het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken (KIDV).

Meer informatie vindt u op www.afvalfondsverpakkingen.nl

Interview

‘We moeten het normaal gaan vinden dat producten van recyclaat worden gemaakt’

Colofon

De juiste koers 7 Inspirerend: De studie Packaging & Design

Het bepalen van de juiste koers is in ons relatief jonge vakgebied een grote uitdaging. De technologie dendert voort, inzichten veranderen. Wat vandaag een doorbraak is, is morgen alweer achterhaald. Het is belangrijk om het kennispeil over de volle breedte in de markt te verhogen, want elke innovatie moet worden getoetst op haalbaarheid

8 Feiten & weetjes: Houten verpakkingen

en schaalbaarheid.

Overal zie ik prachtige initiatieven die door kennis, innovatie en samenwerking worden gevoed. In deze editie van Circulair Verpakken vertelt Tjaco Twigt

10 Column

van VPKT bijvoorbeeld hoe zijn organisatie afspraken maakt met de keten van inzamelaars, sorteerders, scheiders en recyclers. Door het afrekenmodel anders

Circulair Verpakken is een uitgave van het Afvalfonds Verpakkingen. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van het Afvalfonds Verpakkingen worden gekopieerd en/of gebruikt. Aan de inhoud van dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend.

flesjes 11 Minder en blikjes in zwerfafval

Afvalfonds Verpakkingen Overgoo 13 2266 JZ Leidschendam

12 Uitgelicht

in te richten wordt een enorme efficiencyslag gemaakt.

Mooi is ook het verhaal van Superunie dat met haar

14 Superunie: Duurzaam verpakken is de norm

leveranciers sterk inzet op circulariteit, met doelstel­

18 Ontwerp op maat

Dat brengt me bij de voortdurende discussie over zwar­

lingen die er niet om liegen. Ook hier speelt: is een aanpassing daadwerkelijk een verbetering, wat is nu eigenlijk een duurzame verpakking en welke materia­ len zijn het best recyclebaar?

085 401 2660 Redactie: Afvalfonds Verpakkingen Tekst en eindredactie: Gijs Coffeng, Linea Recta Fotografie: Jan de Groot, Zorro Producties (pag. 4, 14, 15), Istockphoto.com (cover) Vormgeving: Eric Dietz, Studio Eric Dietz BNO Reacties: info@afvalfondsverpakkingen.nl Gedrukt op Balance Pure BA, 100% gerecycled papier De informatie in dit magazine is uitsluitend bedoeld voor algemene informatie­ doeleinden. Wij hebben het magazine met de grootste zorg samengesteld.

Toch kan er onverhoopt een fout of onvolledigheid in zijn geslopen.

Het Afvalfonds Verpakkingen aanvaardt geen aansprakelijkheid voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die voortvloeit uit of in enig opzicht verband houdt met het gebruik van dit magazine.

16

Rondvraag

‘ Zwarte verpakkingen, recyclebaar?’

Beweringen en meningen, geuit in de artikelen in dit magazine komen voor rekening van de geïnterviewden en vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van het Afvalfonds Verpakkingen.

te plastics. Want ook hier gaan stemmen op die menen dat zwarte kunststof niet te scheiden is. Anderzijds zijn er al technieken die dit mogelijk maken. Retailers denken na over het weglaten van zwarte kunststof ver­ pakkingen, terwijl anderen weer aangeven dat zwarte kunststof een meerwaarde heeft in het recycleproces

Ideeën voor onderwerpen?

van ander gekleurd plastic. We hebben een aantal van deze meningen verzameld in de Rondvraag.

Zoveel initiatief en discussie verheugt mij en bevestigt wat ik al wist: wij hebben de grenzen van ons streven

Heeft u of kent u een bijzonder project

naar een circulaire economie nog lang niet bereikt.

over verduurzaming van verpakkingen,

Sterker nog: we zijn net begonnen.

een actueel nieuwsfeit of een interes­ Circulair Verpakken is gedrukt

Uitgelezen? Geef dit magazine

sant verhaal, laat het ons weten via

op papier dat vervaardigd is uit

door aan iemand anders of doe

info@afvalfondsverpakkingen.nl

RECYCLED

100% post-consumer recycled

hem bij het oud papier voor een

Ingekomen ideeën worden door de

Cees de Mol van Otterloo,

Made from recycled material

materiaal.

tweede leven.

redactie besproken.

directeur Afvalfonds Verpakkingen

100%

C000000

Ik wens u veel leesplezier.

Interview

VPKT-directeur Tjaco Twigt:

‘We moeten het normaal gaan vinden dat producten van recyclaat worden gemaakt’ VPKT (Verpakkingsketen BV) acteert onder

Waarom moet die systematiek veranderen?

de paraplu van het Afvalfonds Verpakkingen.

‘Omdat er te veel schijven zitten in het oude systeem

Tjaco Twigt, vanaf het begin betrokken bij het

en te veel risico’s worden gedragen door partijen die

Afvalfonds, is er de directeur.

ze niet kunnen beheersen. Te veel momenten ook waarop er iets mis kan gaan met de registratie van

Waarom bestaat VPKT?

gewichten en geldstromen. Het afrekenmoment ligt

‘Daar kan ik kort over zijn: omdat de recycling van

in de nieuwe systematiek direct na de inzameling. De

kunststof verpakkingen nog beter kan en moet. Onze

gemeenten zamelen in en ontvangen daarvoor een

hoofddoelstelling is de kunststofketen de komende

vergoeding van het Afvalfonds. En vervolgens worden

vier jaar aantoonbaar te verbeteren op het gebied van

samen met onze partners (bijvoorbeeld Midwaste/

inzameling, sortering en recycling. Willen we die cir­

HVC) de overslaglocaties, sorteerders en recyclers

culaire economie daadwerkelijk bereiken dan moeten

aangestuurd en betalen we de daarbij betrokken kos­

we de milieu-impact van de kunststof verpakkings­

ten recht­streeks. Dat is het model waar we in samen­

keten verder minimaliseren, net als de ketenkosten.’

werking met de gemeenten naartoe werken.’

Wat doet VPKT in dit speelveld?

‘Wij zijn als onderdeel van het Afvalfonds Verpak­ kingen de partij die contracten sluit met naschei­ ders, overslagstations, sorteerders en recyclers. Die

‘We zitten dicht op de operatie’

keten­regie ligt sinds 2015 bij gemeenten, echter vaak niet tot genoegen van die gemeenten. De betrokken

Dus jullie hebben direct contact met de grote

partijen bij de Raamovereenkomst Verpakkingen, dat

marktpartijen?

zijn de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG),

‘We zitten dicht op de operatie, ja. Daardoor hebben

het Afvalfonds en het ministerie van Infrastructuur

we meer grip op wat er gebeurt en kunnen we beter

& Waterstaat, werkten met uitvoerende partijen zoals

samenwerken. In 2016 kwam AEB naar ons toe met

Midwaste/HVC en ROVA aan een nieuwe systematiek.

een plan voor investering in efficiëntere naschei­

Het ziet ernaar uit dat 2020 het jaar is waarin partijen

dingsmachines. De raamovereenkomst die er nu ligt

die systematiek samen implementeren.’

duurt tot 2022. Zij wilden meer zekerheid en in ruil samenwerken. Hier kwamen de belangrijkste belan­ gen samen: investering in de circulaire economie,

4

5

Duurzaam Idee

Inspirerend: verlaging van de ketenkosten, een betere kwaliteit

Supermarkten gaan steeds minder

van de grondstoffen en rendement op de investering.

kunststof gebruiken.

Wij sloten met AEB een tienjarencontract. Datzelfde

‘Het is goed dat marktpartijen daar scherp op zijn.

hebben we gedaan met AVR in Rotterdam. Nu halen

Maar kunststof verpakkingen zullen altijd nodig blij­

we via die contracten de kunststof verpakkingen

ven in het logistieke proces van voedsel – van grond

uit het restafval van onder andere Amsterdam,

naar mond. Ter bescherming en voor de houdbaar­

Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Leiden en Haarlem.’

heid en voedselveiligheid. Consumenten zullen ook altijd kunststofproducten blijven gebruiken. De voor­

En is VPKT ook betrokken geweest

delen van kunststof zijn te groot om te negeren.’

De studie Packaging & Design

bij de nieuwe fabriek van 4PET? ‘Ja, dat is ook een mooi voorbeeld. 4PET heeft

Hoe ziet de toekomst eruit?

geïnvesteerd in een fabriek die PET-trays verwerkt

‘Op basis van de nieuwe Europese richtlijnen blijft

tot grondstof voor nieuwe producten. Zij zijn de

producentenverantwoordelijkheid nog minstens

eerste ter wereld met die techniek. Wij zorgen dan

vijftien jaar bestaan. Daarnaast zie je steeds meer

dat er contracten liggen met sorteerders als Suez en

bedrijven streven naar een circulaire economie.

Attero, zodat hun aanvoer gegarandeerd is.’

In ons actieplan hebben we alle doelen voor 2019 en verder omschreven. Innovatie en transparantie

Dus het systeem wordt steeds efficiënter en completer.

ook de supermarkt in om verpakkingen te

Wie:

‘Packaging & Design is een specialisa­

zoeken waar een duurzaamheidsclaim op

tie binnen Food Innovation. Ik heb hem

staat en om daar iets van te vinden. Is die

afstudeercoördinator

opgezet in 2011, ik kwam zelf uit het

claim valide? Dat geeft inzicht. Studenten

bedrijfs­leven. Het onderwijs was voor mij

krijgen veel informatie en leren dat er ook

een prachtige kans om de beslissers van

een hoop onzin bij zit: greenwashing. In het

morgen kennis mee te geven over circu­

tweede jaar focussen we op materialen,

Stefan Hermsen

‘Dat moet ook. De recycling van kunststof, het circu­

Doelstellingen in het kort:

lair maken van de keten is een ingewikkeld proces.

• Transparantie in de (kunststof)keten

De recycletechniek is in ontwikkeling, de soorten ver­

• Betere aansluiting van de keten op de vraag

pakkingen ontwikkelen ook, de stromen zijn complex,

Packaging & Design

naar recyclaat

Van:

het kunststofafval heeft een intensievere bewerking

• Innovaties implementeren in de keten

nodig als je het vergelijkt met glas of papier. Proces­

• Meer gerecycled materiaal toepassen in

verbetering en innovatie zijn nodig om het systeem

HAS Hogeschool

producten en verpakkingen

lariteit en duurzaamheid. Kennis waar het

machines, consumentengedrag. En gaan

Wat:

bedrijfsleven om zit te springen. In de jaren

studenten met concrete vraagstukken van

studie Food Innovation,

voor ik bij HAS begon, richtten wij met

het bedrijfsleven aan de slag. Bij zo’n op­

wij afsluiten heeft een innovatieve doelstelling.

specialisatie Packaging

een aantal leden van de Vereniging Neder­

dracht zit altijd een duurzaamheidsvraag,

De kwaliteit van gerecycled kunststof zal meer moe­

& Design

landse Verpakkingskundigen de werk­

waarbij je een product moet uitkleden om

groep Duurzaam Verpakken op. We waren

alle eigenschappen te leren kennen en

pioniers, de kennis was verdeeld over

vandaaruit over een verpakking te denken.’

efficiënter en goedkoper te maken. Ieder contract dat

• Lagere netto kosten in de keten

ten aansluiten op de gevraagde kwaliteit kunststof.

Hiermee zal de opbrengst stijgen, zodat op termijn de kosten van inzameling, sortering en recycling kunnen

T/ EN C U OD

UR ORTE IMP heffing & inning

Idee: combineer technologie

CO NS UM

en design in één studie

ER RG BU T/ EN

PR

worden gedekt.’

verschillende disciplines. Maar we ont­ dekten daar ook dat we een brug moesten

Wat zijn de trends?

slaan tussen technologie en marketing.

‘Recyclen is een trend, maar de uitdaging

Vanaf dag één is daarom de insteek van de

voor onze studenten is: hoe kom je van re­

Voor mensen uit het

studie geweest om technologie en design

cycling naar circulariteit? Kun je terug naar

‘Daar ligt zeker een opgave. De consument

bedrijfsleven organiseert de

te combineren. Zonder kennis van techno­

grondstofniveau? Zij moeten bij wijze van

vraagt terecht wat er met de ingezamelde

HAS Hogeschool ook een cursus

logie (foodtechnologie en verpakkingstech­ spreken iets ontwerpen met de eindfase al

Packaging Projectmanager

nologie) kun je geen verpakkingen ontwer­

in hun achterhoofd. En daarbij moeten ze

van elf weken verdeeld over

pen. De product/verpakkingscombinatie is

rekening houden met wat de consument

een half jaar.

altijd het uitgangspunt.’

wil. Want die heeft nogal wat eisen. Een

Maar is er ook genoeg afzetmarkt

SPR

die producten wel accepteren. Alle partijen in

JF / G

nieuwe producten. Dan moet de consument

OD

D RI

teurs willen het recyclaat gaan toepassen in

VERPAKKING

kunststof gebeurt. Producenten en impor­

EMEENTE

voor gerecycled kunststof?

easy opening, een hersluitbare verpakking.

Maar elke complexiteit die je inbouwt is

‘In het eerste jaar staat er een lessen­

in principe minder duurzaam. Ik denk wel

van recyclaat worden gemaakt. Gelukkig zien

reeks over de circulaire economie op het

eens: wat is er mis met een knijper en

we dat ook steeds vaker gebeuren.’

programma. Puur theorie. Maar ze gaan

een schaar?’

T

AF

EN

VA L

UC

dat er kunststofproducten (en verpakkingen)

BE

Wat leren studenten?

de keten moeten het normaal gaan vinden

6

Hoe is de studie ontstaan?

zijn belangrijke succesfactoren.’

REC

YCLER / SORTEERDER

7

s e j t ee w & n e Feit

Feiten & weetjes In duurzaam beheerde bossen worden bomen gekapt en nieuwe bomen aangeplant. Dit hout wordt verwerkt tot tal van verpakkingsproducten zoals pallets, kratten, kisten, haspels en houtwol (vulmateriaal).

n e t u o H kkingen a p r e v

DUURZAAM BEHEERD BOS

PRODUCTIE

ENERGIETERUGWINNING

De verpakkingsindustrie en het verpakkend bedrijfsleven maken volop gebruik van houten verpakkingen. Houten verpakkingen zijn sterk en ook prima te repareren.

Hierdoor gaan pallets wel 7 tot 14 jaar mee.

Het overgrote deel van alle pallets op de markt wordt momenteel al op effectieve

Hout is de enige eeuwig hernieuwbare grondstof

Hout is de grootste leverancier van biomassa.

wijze hergebruikt. Kapotte pallets worden doorgaans gerepareerd zodat de levensduur 7 tot wel 14 jaar bedraagt.

Gerepareerde houten verpakkingen worden zowel meegeteld bij de ‘op de markt’ cijfers voor hout als bij de ‘recycling’ van hout (conform de motie Çegerek en

(HER)GEBRUIK RECYCLING

Dijkstra van 2015).

Recyclingpercentage houten verpakkingen 2017

73% 8

(bron: EPV)

Doelstelling

NL

EU

35% 15%

Besparing 66.700 ton hout per jaar

Aan het eind van de levenscyclus worden houten verpakkingen geshredderd en bijvoorbeeld verwerkt door de spaanplaatindustrie, of als strooisel voor de agrarische sector of houtsnippers in de tuin. Ook worden er geperste klossen van gemaakt voor de palletindustrie en zelfs pershouten pallets.

HOUTAFVAL Houtafval is onder te verdelen in drie categorieën: A-Hout is schoon en onbehandeld hout en bevat geen giftige stoffen.

Het wordt veel gebruikt als verpakkingsmateriaal.

B-Hout is verlijmd, geverfd en/of gelakt hout.

C-Hout is geïmpregneerd hout.

Houtafval bestaat natuurlijk niet alleen maar uit verpakkingen.

Om het aandeel verpakkingen vast te stellen, voeren we sorteeronderzoeken uit. Voor 2019 zijn de volgende kengetallen vastgesteld:

88% 36% 8% A-Hout

A/B-Hout

B-Hout

9

Column

Onderzoek

Bij de jaarlijkse aangifte verpakkingen bij het Afvalfonds Verpakkingen moet een splitsing worden gemaakt van verpakkingsmaterialen en verpakkingssoorten of een combinatie daarvan. Per materiaalsoort geven de bedrijven

Minder flesjes en blikjes in zwerfafval

(producenten en importeurs) het aantal kilo’s op. Zij dienen dus het gewicht van hun verpakkingen en de materiaalsoorten waaruit deze verpakkingen bestaan in beeld te brengen.

René Staakman accountmanager Afvalfonds Verpakkingen

Wat bedoelen we met ‘Andere l a a i r e t a m soorten’ ?

In de praktijk blijkt het voor producenten en importeurs niet altijd makkelijk om verpakkingsmaterialen te rubriceren als glas, papier/karton, kunststof, aluminium, overige metalen of hout. Als accountmanager kom je bij controle van de aangifte regelmatig tegen dat er in die gevallen is gekozen voor de categorie ‘Andere materiaalsoorten’.

vijftien gebiedstypen, zoals winkelgebieden, woon­

en 2017 met 25 procent afgenomen, voor blikjes

wijken, recreatieterreinen, onderwijsinstellingen en

is dat 19 procent. Dat blijkt uit de monitoring

ontsluitingswegen. Nog eens vijf extra gebiedstypen

van Rijkswaterstaat (RWS). Staatssecretaris

werden aan de laatste meting toegevoegd, bijvoor­­

Van Veldhoven van Infrastructuur en Waterstaat

beeld bermen langs provinciale wegen en strand­

heeft de resultaten tot en met de tweede helft van

opgangen. Gemiddeld werden over de jaren 2016 en

2018 aan de Tweede Kamer gestuurd.

2017 744 kleine plastic flessen in het zwerfafval geteld (per meetronde). Over heel 2018 is dit gemiddelde gedaald naar 557. Voor grote flessen is de daling wat

meerdere materialen en waarvan de samenstelling niet bekend

minder. Van 82 naar 77 flessen, een daling van 6%.

is, vaak onder deze rubriek worden opgegeven. De monitoring en rapportage over de verschillende materiaalsoorten wordt

Blikjes

op deze manier verstoord.

Ook het aantal getelde blikjes in het zwerfafval

Hoe moet er dan worden omgegaan met samengestelde verpakkingen en andere materiaalsoorten? Het gaat erom dat u weet uit welke materialen de verpakkingen bestaan.

In geval van een samengestelde verpakking moet elke component aangegeven worden bij de juiste materiaalsoort.

Vaak kan de samenstelling van de verpakking worden

is afgenomen, met 19%. Waren dat er bij eerdere

-25%

tellingen nog 1.734 per meetronde, in 2018 werden 1.412 blikjes geteld. Gemiddeld werden per meetronde in 2016 en 2017 exclusief peuken en kauwgom 28.417 stuks zwerfafval geteld, in 2018 daalde dit aantal met 12% naar 24.956. Daaronder vallen dan ook bijvoorbeeld patatbakjes en snoepwikkels. Het aandeel van de categorie ‘drinken’ in het zwerfafval

achterhaald door navraag te doen bij de leverancier.

blijft onverminderd 15,2%. In het onderzoek werd ook

De bedrijven kunnen zich ook richten tot het Kennisinstituut

gekeken of er een verschuiving was in het aandeel

Duurzaam Verpakken (KIDV) waar veel kennis is op het

plastic flessen of blikjes dat door supermarkten en

gebied van verpakkingsmaterialen.

tankstations (ongeveer 74% van het totaal) op de

De meest voorkomende andere materiaalsoorten zijn (bijvoorbeeld jeneverkruiken). Slechts in een enkel geval zal

10

Elk halfjaar voert RWS drie meetronden uit binnen

in 2018 ten opzichte van de nulmetingen uit 2016

Ook zien we dat verpakkingen die zijn samengesteld uit

jute (bijvoorbeeld aardappelzakken), kurk en keramiek De accountmanagers van het Afvalfonds Verpakkingen bezoeken de bedrijven en helpen hen met hun verpakkingenadministratie. Ook voeren zij controles uit op de door de bedrijven verstrekte gegevens over de door hen op de markt gebrachte verpakkingen.

Het aantal kleine plastic flesjes in het zwerfafval is

de samenstelling van de verpakkingen niet zijn aan te tonen.

Als dat het geval is, moet de verpakking worden gerubriceerd in het zogenaamde ‘Algemene tarief verpakkingen’.

-19%

markt is gebracht. Dit bleek niet het geval. Voor beide verpakkingen is het aantal in 2018 met 10,8% toegenomen.

Doelstelling is om de hoeveelheid kleine plastic flesjes in het zwerfafval terug te brengen met 70 tot 90% in het najaar van 2020. Als deze doelstelling niet wordt gehaald, wordt er statiegeld ingevoerd op kleine plastic flesjes.

Bron: Rijkswaterstaat

11

t h c i l e g t i U # Pilots met kunststof recyclaat in nieuwe producten en verpakkingen

Uitgelicht

Nieuwe brancheplannen:

Uitdaging met perspectief Het Kennisinstituut Duurzaam

Unieke afvalbakken in Alkmaar Met de onthulling van bijzondere afvalbakken

Elke gemeente is uniek en het zwerfafvalprobleem ook.

startte Alkmaar begin april als focusgemeente van

Daarom bestaat het Gemeenteprogramma Zwerfafval uit

het Gemeenteprogramma Zwerfafval, een initiatief

vijf pijlers met verschillende modules waaruit gemeenten

van Nederland Schoon.

de juiste aanpak kunnen samenstellen: effectieve inzet

Verpakken (KIDV) heeft een nieuwe

van afvalbakken, slimmer schoonhouden, schoon belonen,

serie Brancheplannen Duurzaam

handhaving en monitoring. Rob Petersen, programma­

Verpakken openbaar gemaakt.

manager Schoon Alkmaar zegt: ‘Als focusgemeente wer­

De plannen maken duidelijk hoe de

ken we met bewezen oplossingen, maar we proberen ook

nabije toekomst van duurzaam ver­

graag nieuwe dingen uit. Onze nieuwe afvalbakken met

pakken eruitziet. In de plannen staan

historische stadsfoto’s zijn daar een mooi voorbeeld van.

concrete doelstellingen en maatrege­

Het zijn echte blikvangers geworden.’

len, die er bijvoorbeeld op zijn gericht de hoeveelheid verpakkingsmateriaal

Echte effect meten

Steeds meer bedrijven zoeken alternatieven voor virgin kunst­

te reduceren en plastic verpakkingen

‘Bij alle activiteiten binnen de verschillende pijlers geven

stoffen en hebben als doel meer gerecycled kunststof toe te

volledig recyclebaar en herbruikbaar

we monitoring een belangrijke rol: we willen graag meten

passen in producten en verpakkingen.

te maken.

wat het echte effect is. Om bijvoorbeeld te bekijken of onze nieuwe bakken hun werk doen, hebben we eerst een

Het Kennisinstituut Duurzaam Verpakken en Rijkswaterstaat

De afgelopen periode heeft het

nulmeting gedaan. We keken naar wat er in de bakken zat,

werken samen aan het programma Kunststof Verpakkingsafval

College van Onafhankelijke Experts

wat er op de grond lag en wat de veegmachines van straat

als Grondstof. Het programma stimuleert de toepassing van

van het KIDV zeventien branche­

haalden. Dat doen we over een tijdje weer om het verschil

huishoudelijk kunststof verpakkingsafval en zorgt dat vraag

plannen op verschillende duurzaam­

te zien.”

naar en aanbod van recyclaat beter op elkaar aansluiten.

heidsaspecten beoordeeld én de

Er worden op dit moment vijftien pilots uitgevoerd, die zich

brancheorganisaties geadviseerd

richten op (technische) innovaties, circulair inkopen en keten­

hoe de doelstellingen en maatrege­

van het Gemeenteprogramma Zwerfafval, en kijk op

samenwerking. Vier van deze pilots zijn gericht op toepassing

len ambitieuzer en concreter konden

www.nederlandschoon.nl/gemeenteprogramma.

van recyclaat in verpakkingen:

worden gemaakt.

• Marktconsultatie duurzame verpakkingen sierteelt

Marcel van Zon (wethouder gemeente Alkmaar) en Helene van Zutphen (directeur NederlandSchoon) onthullen de afvalbak.

Nedvangs drietrapsregel

• 100% recyclebare r-PET drink pouch

Het KIDV verwacht dat de branche­

• Hoogwaardig en geurloos recyclaat

plannen in de praktijk bijdragen aan

• Circulaire reusable cup

reductie, recycling en hergebruik

Om de glasinzameling door gemeen­

5% stijging in Assen

16% stijging in Den Helder

van grondstoffen en verpakkings­

ten te verbeteren ontwikkelde Ned­

In Assen moesten voorzieningen en

In Den Helder bleek uit onder­

De overige pilots richten zich op

materialen. Er wordt stevig ingezet

vang de drietrapsregel. Die bestaat

communicatie worden aangepakt,

zoek bleek dat er nogal wat blinde

circulariteit en de toepassing van

op terugdringing van het gebruik van

uit drie elementen die elkaar ver­

maar was er een relatief klein bud­

vlekken zaten in de glasbakdicht­

recyclaat in producten, zoals

plastics, bijvoorbeeld door innovatie

sterken en in de juiste combinatie

get. Door het beleid aan te scherpen

heid, plekken waar bewoners hun

speelgoed, festivalmaterialen,

en toepassing van substituten, en

leiden tot succes: focus op beleid,

en restafval niet tweewekelijks maar

glas niet kwijt konden. Er werd een

vangrails en composietsteen.

op toepassing van meer gerecyclede

voorzieningen en communicatie.

om de vier weken op te halen, werd

proef gestart met bovengrondse

Tijdens het eindcongres op

content in nieuwe producten. De toe­

een besparing gerealiseerd, maar

glasbakken om te zien of bewoners

13 november 2019 in Utrecht,

passing van FSC/PEFC-gecertificeerd

Het is eigenlijk simpel. Een afvalbe­

vooral werden burgers gemotiveerd

deze zouden gebruiken. Huis-aan-

worden de resultaten en

papier en karton gaat met de nieuwe

leid waardoor burgers meer en goed

meer afvalmaterialen gescheiden

huis flyers ondersteunden de actie.

opschalingsmogelijkheden

brancheplannen richting de honderd

inzamelen gaat niet zonder optima­

weg te gooien. Daarnaast werden

Al snel bleek dat bewoners volop

gepresenteerd.

procent.

le voorzieningen, die voorzieningen

de oude afvalbakken niet vervan­

gebruik maakten van de bakken.

zetten geen zoden aan de dijk wan­

gen, maar opgefrist met opvallende

De inzameling steeg met 16%. De

Kijk voor meer informatie op:

Lees meer over de brancheplannen

neer er niet duidelijk over gecom­

wraps. Sinds de interventie is de

tijdelijke bovengrondse bakken zijn

www.kunststofhergebruiken.nl.

op www.kidv.nl.

municeerd wordt en communicatie

glasopbrengst met 5% gestegen.

vervangen door ondergrondse glas­

heeft geen effect als het beleid of de voorzieningen niet op orde zijn.

12

Geïnspireerd door Alkmaar? Ontdek de mogelijkheden

bakken met een grote capaciteit.

Meer weten: www.nedvang/projecten

13

Interview

Superunie zet vaart achter duurzame verpakkingen

‘ Duurzaam verpakken is de norm’ Anderhalf jaar geleden begon procesmanager

Jullie zijn voortvarend van start gegaan. Hoe is dat

tic. We hebben data van onze verpakkingen, maar

En wat levert jullie inzet nu al op?

Duurzame Handel Cindy Verhoeven bij inkoop­

enthousiasme ontstaan?

die vinden we nog niet betrouwbaar en gedetailleerd

‘De eerste resultaten liggen in de winkels. De cham­

organisatie Superunie. Haar opdracht: het

‘Duurzaam verpakken is een relatief jong thema voor

genoeg. Daarom hebben we in ons productspecifica­

pignonbakjes van PS-materiaal zijn voor 80% vervan­

verduurzamen van de 4.000 eigenmerkproducten.

supermarkten, maar wij hebben vanaf het begin het

tiesysteem de vragenlijst over verpakkingen uitge­

gen door rPET. Voor de consument maakt het geen

Ze praatte met inkopers, marketeers, designers,

gevoel dat we hier een verschil kunnen maken. Onze

breid, die leveranciers moeten invullen, bijvoorbeeld

verschil, het kan nog steeds in PMD-zak. De noten- en

leveranciers en kwaliteitspecialisten, organiseerde

directie heeft dat ook uitgesproken. Dit is een dossier

over de herkomst en het soort materiaal per verpak­

vruchtencups zijn ook vervangen door 80% rPET en

met het KIDV workshops en kreeg al snel de

waar we invloed op hebben. Wij bepalen de specifica­

kingsondereel. Data zijn belangrijk om te monitoren

de noten in zak hebben we voorzien van een 45%

handen op elkaar.

ties van onze producten en verpakkingen. We kunnen

of we op de goede weg zijn, of we echt impact heb­

biobased folielaag in plaats van aluminium. Uniek,

een belangrijke bijdrage leveren aan het verminderen

ben. Daar doen we het tenslotte voor.’

want een eerdere aanpassing op de chipszakken was

van de hoeveelheid verpakkingen en zorgen dat kost­

geen succes, omdat toch bleek dat de dampdoorlaat­

bare materialen opnieuw worden gebruikt. Daarom

Het is complexie materie.

baarheid te hoog was. Laminaten recyclebaar maken

zetten we in op recyclebare verpakkingen en zorgen

‘Ja, de recyclebaarheid van een verpakking hangt af

is een uitdaging.’

we dat recycled content wordt gebruikt. We willen de

van zo veel details. Elke product/verpakkingscombi­

verpakkingen van onze 4.000 eigenmerkproducten en

natie moet afzonderlijk bekeken worden. One size fits

Jullie hebben het Plastic Pact ondertekend.

versproducten verduurzamen met een focus op circu­

all gaat niet op. Expertise en kennis zijn nodig aan

Vanuit welke overtuiging?

lariteit én het verlagen van de CO₂-voetafdruk. Daar

onze kant, maar ook aan leverancierszijde. We moe­

‘Superunie heeft een unieke positie in de voedsel­

liggen uitdagingen en continue afwegingen. Zoals

ten dezelfde taal gaan spreken. We staan zeker open

keten. Met het ondertekenen van dit Plastic Pact

glas is goed recyclebaar, maar de productie kost veel

voor nieuwe ontwikkelingen. Voedselveiligheid en

geven wij een signaal af naar onze private label

energie. Of polystyreen is niet recyclebaar, is PET dan

kwaliteit, maar ook minder voedselverspilling moeten

leveranciers: duurzaam verpakken is de norm. We

een alternatief? PET is zwaarder en in essentie dus

vanzelfsprekend geborgd zijn en daarnaast moeten

willen echt minder plastic en plastic dat hoogwaardig

iets meer plastic.’

innovaties aansluiten op onze doelstellingen. Als we

kan worden hergebruikt. Een voorbeeld? De verpak­

denken in kansen en niet in beperkingen kunnen er

kingen van onze vleeswaren bevatten dunner folie en

mooie dingen ontstaan.’

kleinere schaaltjes. Dat scheelt zo’n 50.000 kilo aan

Jullie hebben je leveranciers hier ook bij nodig.

‘Zeker, en dat zijn er zo’n zevenhonderd. Dat maakt

plastic op jaarbasis, alleen voor vleeswaren. In juni

het best ingewikkeld, want wij moeten continu

Zijn er concrete doelstellingen?

checken of wat onze leveranciers aanbieden, klopt.

‘20% minder verpakkingsmateriaal, 100% recyclebare

kingen vervangen door een flexibele, hersluitbare top­

We merken dat de meeste leveranciers en hun

verpakkingen en plastic verpakkingen die voor mini­

folie. Dat scheelt ook tot 60% plastic. En dan kan ik

branche­verenigingen druk aan de slag zijn om hun

maal 35% uit recycled plastic bestaan. Voor PET-fles­

vast verklappen dat vanaf oktober onze babyverzor­

aanbod te verduurzamen. Maar er bestaat nog

sen en PET-trays geldt minimaal 50% recycled plastic.

gingslijn Bonbebe van virgin HDPE naar 100% rHDPE

onduidelijkheid en verwarring over wat duurzaam

Rond de jaarwisseling komen we met een vernieuwde

gaat en één fles met olie van PET naar 100% rPET.’

verpakken precies is. Welke materialen duurzaam

productlijn binnen non-food waar we alle drie van

zijn en welke niet. Daarbij gaan de technologie en het

deze doelstellingen realiseren. Ik mag daar helaas

voortschrijdend inzicht zo snel.’

nog niets over zeggen, maar het is heel gaaf. Een hele mooie stap in circulariteit én verlaging van de

Hoe weet je of een verpakking recyclebaar is?

‘Met de Recyclecheck van het KIDV kunnen we dat nu vaststellen. Er is een check voor hard plastic, ze zijn ook bezig met andere materialen, zoals flexibel plas­

14

CO₂-voetafdruk.’

gaan we ook de deksels van de Melkan-kaasverpak­

Superunie is een coöperatie. Aangesloten retailorganisaties zijn tegelijkertijd eigenaar en lid.

Facts: 13 supermarktbedrijven, 1.700 winkels, 29% marktaandeel, € 6,8 miljard inkoopwaarde, 62.500 artikelen waarvan ca. 4.000 eigenmerk artikelen en 91 fte.

15

Aan het woord

Rondvraag

‘ Zwarte verpakkingen, recyclebaar?’

Niet optimaal recyclebaar

‘In onze continue drive om optimaal verpakkings­

‘Om vragen van bedrijven over recyclebaarheid te

afval te sorteren heeft Attero in 2017 geïnvesteerd

beantwoorden heeft het Kennisinstituut Duurzaam

in de sortering van zwarte kunststoffen in onze

Verpakken (KIDV) de Recyclecheck voor vormvas­

sorteer­installatie in Wijster. Deze installatie kan

te kunststof verpakkingen ontwikkeld. Dit is een

Uitfaseren

Prima te recyclen

door een combinatie van near-infrared (NIR) en

beslisboom die bedrijven helpt om te beoordelen of

‘PLUS wil de milieu-impact van alle consumenten­

‘Tegen een donkere verpakking steken kleurrijke

lasertechnologie zwarte verpakkingen uitsorteren.

hun verpakking recyclebaar is in de huidige inza­

verpakkingen van huismerkproducten terugdringen.

producten, zoals AGF en maaltijden, krachtig af en

We zijn daarmee de eerste die zwarte verpakkingen

mel-, sorteer-, en recyclesystemen. Op dit moment

Daarom worden alle verpakkingen getoetst op hun

krijgen een luxe-boost. Echter, kunststof verpakkin­

uit Nederlands PMD-afval sorteren. Nu komt al snel

worden zwarte verpakkingen aangemerkt als ‘niet

milieu-impact en waar nodig aangepast, zodat ze

gen, en dan met name zwarte kunststof verpakkin­

de vraag: als zwarte verpakkingen met deze techno­

optimaal recyclebaar’. Er zijn ontwikkelingen op dit

passen in een circulaire economie. Daarbij gelden

gen, staan onder grote druk van de algemene opi­

logie te sorteren zijn, moeten zwarte verpakkingen

gebied. Zo heeft Attero inmiddels een installatie

drie uitgangspunten: (1) zo min mogelijk verpakken

nie. Je kunt jezelf echter de vraag stellen of dit wel

dan worden uitgefaseerd of moeten alle sorteer­

die zwarte verpakkingen herkent, maar nog niet

en, waar het toch nodig is, geeft PLUS de voorkeur

terecht is. Het klopt dat zwarte kunststof verpakkin­

installaties die Nederlands verpakkingsmateriaal

kan sorteren op type kunststof. Daarnaast zien we

aan (2) hernieuwbaar materiaal en dienen ver­

gen hoofdzakelijk worden verbrand en niet worden

sorteren worden omgebouwd? Deze vraag is niet

ontwikkelingen in de toepassing van detecteerbaar

pakkingen (3) goed te recyclen te zijn binnen de

gerecycled. Dat is jammer, want zwarte kunststof

1-2-3 te beantwoorden. Als je als sorteerder weet

zwart pigment in nieuwe verpakkingen. Echter

huidige inzamel-, sorteer- en recyclesystemen. Het

is op zich prima te recyclen. Het probleem is echter

dat het ook in de toekomst een substantiële stroom

worden beiden nog niet op grote schaal toegepast.

uitfaseren van de zwarte kunststof verpakkingen

het detecteren en scheiden. Dit is een lastig proces,

zal blijven dan is het wellicht interessant hierin

Daarnaast is er nog geen algemene specificatie

past bij het derde verpakkingsuitgangspunt. Op dit

maar de technologie bestaat wel degelijk. Zwarte

te investeren. Het alternatief is dat het verpak­

voor pigmenten die herkend kunnen worden door

moment zijn zwarte kunststof verpakkingen ge­

kunststof leent zich ook uitstekend om opnieuw

kend bedrijfsleven bij het ontwerp van haar zwarte

sorteerinstallaties. Het KIDV volgt deze ontwikkelin­

kleurd met carbon black en mede daardoor niet in

als grondstof te worden ingezet, zij het alleen bij

verpakkingen niet langer kiest voor de kleurstof

gen en actualiseert de Recyclecheck als de situatie

alle sorteerinstallaties te identificeren. Dat staat een

zwarte verpakkingen. Een bijkomend voordeel van

‘carbon black’, maar voor een zwarte kleurstof die

verandert.

goede recycling in de weg. We zien dat veel leveran­

zwarte kunststof verpakkingen bij recycling is dat

wel voor NIR-technologie herkenbaar is. Het ver­

Het voordeel van zwarte verpakkingen is dat er

ciers ons verzoek om zwart kunststof te vervangen

alle andere kleurrestanten in de kleur zwart kunnen

pakkend bedrijfsleven en sorteerbedrijven zouden

gemakkelijk gerecyclede content in kan worden ver­

goed oppakken. De verpakkingen worden veelal

worden verwerkt. Deze kleuren hoeven dan niet te

elkaar daarom meer op moeten zoeken om de

werkt, omdat het minder relevant is welke kleur het

omgezet naar transparant kunststof. Tegelijkertijd

worden verbrand. Zo bezien maakt de kleur zwart

toekomstperspectieven beter op elkaar af te stem­

gerecyclede materiaal van oorsprong had. Echter, in

kijken we gezamenlijk naar andere verbeteringen,

dus nog eens extra recycling mogelijk. En het kan

men en zodoende voor beide partijen meer investe­

het huidige systeem is de kans klein dat de verpak­

zoals minder materiaal, gebruik van monomateriaal,

daarmee wel degelijk bijdragen aan een duurzamere

ringszekerheid te krijgen. Daarnaast zijn producten

king bij de volgende cyclus goed wordt gesorteerd

inzet van recycled content, stickers, etc. We streven

samenleving. Het blijft een interessante, maar lasti­

uit zwarte kunststoffen, zoals bloempotjes, nu een

en daarna gerecycled. Bij transparante verpakkin­

ernaar dat alle zwarte kunststof verpakkingen eind

ge uitdaging om de algemene opinie te veranderen

ideale outlet voor recycled content, dus wat dat

gen, witte verpakkingen en verpakkingen met een

2019 uit alle PLUS-supermarkten verdwe­

en dit in de praktijk te brengen.’

nen zijn.’

Elsbeth van Dam, Manager Innovatie, Kwaliteit en Verpakkingen PLUS Retail Foto: Ringnalda Fotografie

16

Onze installatie kan zwarte verpakkingen uitsorteren

betreft bieden zwarte kunststoffen ook zeker voordelen voor de recycling­

Peter Koning

kans groter.’

industrie.’

Karen van de Stadt

Salesmanager Hordijk Verpakkingsindustrie Zaandijk

andere lichte kleur dan zwart is deze

Robert Corijn

Verpakkingskundige,

Marketing Manager, Attero B.V.

Kennisinstituut Duurzaam Verpakken

17

Goed bezig

WrappIDup ontwerpt op maat

‘Duurzaamheidsvraag is mainstream geworden’ Het begon op de marketingafdeling van Paardekooper Verpakkingen en

‘Eigenlijk is WrappIDup bij toeval ontstaan. Het was

Onderzoek

Disposables en groeide in een paar jaar uit tot WrappIDup, wat ze zelf noemen ‘een

geen vooropgezet plan. We merkten bij Paardekooper

Om de milieu-impact van een verpakking te

ideeënfabriek, waar verpakkingsideeën werkelijkheid worden’. Een gesprek met

dat we steeds vaker vragen kregen van klanten

berekenen werkt WrappIDup samen met

marketeer Linda van den Heuvel, een van de vijf mensen achter WrappIDup.

waar we zelf als marketeers ideeën bij hadden.

The LCA Centre, ook een zelfstandig onderdeel

We schakelden met onze eigen studio en al snel was

van Paardekooper. Daar wordt door wetenschappelijk

een idee een concept dat we konden pitchen.’

onderzoek de levenscyclus van een verpakking geanalyseerd, van het winnen van de grondstof tot

Gedeelde kennis

het levenseinde van het product. ‘The LCA Centre

WrappIDup combineert verschillende expertises

helpt ook bij het formuleren van milieuclaims en

van inkoop, design en marketing. ‘We hebben

verpakkingsvraagstukken over duurzaamheid,

allemaal een andere achtergrond’, zegt Linda.

wetgeving en eco-innovatie’, zegt Linda.

‘Ik kom zelf uit de foodservice, maar we hebben ook iemand uit de AGF en horti-wereld en iemand met

Bewustwording

verstand van luxeverpakkingen. Die gedeelde kennis

‘Wij geven de klant de keuze qua duurzaamheid.

van materialen, vormen, kleuren en technieken

Vaak vragen ze wat bekend is. Rietjes van single

bundelen we om verpakkingsvraagstukken op te

use plastics bijvoorbeeld. Dan wijzen we ze op

lossen.’ Dat resulteert in eigentijdse verpakkingen,

het bestaan van alternatieven van natuurlijke

op maat gemaakt. ‘Het mooie is dat wij geen

materialen, zoals de kartonnen rietjes. Zo brengen

facturen versturen. Goedbeschouwd doen wij al het

we een stukje bewustwording in de markt.’ Linda

voorbereidende werk voordat een verpakking in

heeft nog meer voorbeelden. ‘Er is grote winst te

productie gaat.’

behalen door de grammage van verpakkingen terug te dringen. Met onze kennis van materialen en ons

Beter voor de planeet

netwerk van leveranciers kunnen we verpakkingen

De naam WrappIDup is een samenstelling van Wrapp

door redesign niet alleen slim lichter, maar daarmee

(verpakken) ID (identiteit) en up (verbeteren). In dat

vaak ook goedkoper maken. Daar snijdt het mes aan

verbeteren zit ook een duurzame component. ‘Ja’,

twee kanten. Verder zetten we in op herbruikbare

zegt Linda. ‘De duurzaamheidsvraag is mainstream

materialen. Een mooi voorbeeld zijn koffiebekers

geworden. Bij ieder verzoek is het een onderwerp.

en bierglazen voor festivals. Die adviseren we een

In onze ontwerpen komt dat tweeledig terug. De

gesloten circuit, compleet met verzamelbakken,

verpakking moet er duurzaam uitzien en hij moet

zodat ze niet kapot eindigen op de grond, maar

ook daadwerkelijk beter zijn voor de planeet. Daarbij

opnieuw gebruikt kunnen worden. Het is een

verliezen we natuurlijk niet de andere functies van

kwestie van anders denken.’

een verpakking uit het oog. Een verpakking moet ook communiceren (ID) en beschermen (wrapp).

Meer weten: www.thelcacentre.com www.wrappidup.nl

18

19

De cirkel is rond

73% 73% van de houten verpakkingen wordt gerecycled. Hiermee ligt de houtrecycling ver boven de Europese en Nederlandse doelstellingen (resp. 15 en 35%).

Ook het repareren en opnieuw inzetten van houten logistieke hulp­middelen telt mee in het recyclingpercentage. Aan het eind van de levenscyclus worden houten verpakkingen geshredderd en bijvoorbeeld verwerkt tot spaanplaat of als strooisel voor de agrarische sector of houtsnippers in de tuin.

Retouradres: Postbus 1266, 2260 BG Leidschendam

Duurzaam verpakken betekent minder, lichter en beter recyclebare verpakkingen gebruiken. En ook, daar waar mogelijk, verpakkingen weglaten. Daarom verzenden wij dit magazine zonder envelop of folie.