Betoniek 16/04 Beton in de grond

sta ndaar d

voor technologie en uitvoering van beton

Band

16

Uitgave

04

Beton in de grond Betoniek 16-04.indd 1

Over beton voor in de grond gevormde palen en wanden

juni 2013

28-05-13 11:12

Beton in de grond Er zijn verschillende typen in de grond gevormde betonnen palen en wanden. Simpel gezegd worden ze allemaal als volgt vervaardigd: eerst wordt een verticaal gat gevormd in de grond, ter grootte van de paal of wand. Hiermee is in feite de bekisting gemaakt. Want vervolgens wordt dit gat gevuld met betonspecie, die later verhardt tot de betonnen paal of wand. Dat klinkt inderdaad simpel. Maar het zijn bijzondere omstandigheden, die bovendien kunnen verschillen bij de diverse typen palen en wanden. Hierdoor moet extra aandacht worden besteed aan het mengselontwerp van het beton. In deze Betoniek kijken we naar deze betontechnologische aandachtspunten.

Foto voorpagina: Een avegaar voor het vervaardigen van schroefpalen type avegaar

Om de betontechnologische aandachtspun-

typen zijn er en welke specifieke kenmerken

ten goed te kunnen begrijpen, gaan we

hebben ze? Hierbij concentreren we ons op

eerst wat dieper in op de in de grond ge-

de zaken waarvan we later zullen zien dat ze

vormde betonnen palen en wanden. Welke

van invloed zijn op het mengselontwerp.

2

Grondverdringing en grondverwijdering

2

Betoniek 16-04.indd 2

Uitgangssituatie

Grondverdringing

omliggende grond: grond omgeving gat

gat

omliggende grond: grond t.p.v. gat (verdrongen) + grond omgeving gat

grond omgeving gat

gat

grond t.p.v. gat

grond t.p.v. gat (verwijderd)

Grondverwijdering

juni 2013

standaard

16 I 04

28-05-13 11:12

1

Voorraad boorpunten voor grondverdringende schroefpalen

Wanneer in deze Betoniek wordt gepraat

Typen

over ‘palen en wanden’, worden in de grond

De volgende typen palen en wanden worden

gevormde betonnen palen en wanden be-

het meest toegepast in Nederland:

doeld.

Grondverdringend: • Vibropalen

De verschillende typen palen en wanden wor-

• Grondverdringende schroefpalen

den grofweg ingedeeld in grondverdringende

Grondverwijderend:

en grondverwijderende typen. Het gat in de

• Boorpalen

grond waar later de paal of wand komt, wordt

• Diepwandpalen en diepwanden

gevormd door de grond ter plekke van het

• Schroefpalen type avegaar, met de

gat te verplaatsen via verdringing of verwijde-

varianten:

ring (fig. 2). Bij grondverdringing zit deze

- Buisschroefpalen

grond nog wel in de grond, maar niet meer

- Verbuisde schroefpalen

op de plaats van het gat. De grond wordt

- Verbuisde buisschroefpalen

hierbij ‘weggeduwd’ naar de grond in de

- Schroefpalenwanden

omgeving van het gat. Bij grondverwijdering

Hierna wordt van elk type een korte beschrij-

wordt de grond ter plekke van het gat uit de

ving gegeven van de manier van vervaardi-

grond gehaald.

gen.

juni 2013

Betoniek 16-04.indd 3

standaard

16 I 04

3

28-05-13 11:12

3

Vervaardigen van vibropalen

1

2

wapening

3

4

5

betonspecie

4

Vibropalen

Het vervaardigen van grondverdringende schroefpalen

Vibropalen zijn grondverdringende palen die als volgt worden vervaardigd (fig. 3): 1 Het gat in de grond wordt gevormd door een stalen buis (casing) met een losse voetplaat in de grond te heien. Hierbij wordt de grond ter plekke van het gat verdrongen; 2 De wapening wordt in de buis aangebracht; 3 De buis wordt (meestal) vanaf het maaiveld gevuld met betonspecie; 4 De buis wordt heiend uit de grond getrokken waarbij de voetplaat achterblijft; 5 Eindresultaat.

Grondverdringende schroefpalen Grondverdringende schroefpalen worden onder veel verschillende merknamen geleverd. De vervaardiging van dit type komt re-

2 De buis wordt oscillerend (heen en weer

delijk overeen met die van vibropalen. De

draaiend) uit de grond getrokken, waarbij

belangrijkste verschillen zijn:

de schroefpunt achterblijft.

1 De stalen buis heeft een losse schroefpunt (of boorpunt) en wordt in de grond geschroefd.

4

Betoniek 16-04.indd 4

juni 2013

standaard

16 I 04

28-05-13 11:13

2

betonspecie

3

steunvloeistof

steunvloeistof

1

wapening

4

5

Vervaardigen van boorpalen

tremiepijp

6

Boorpalen

Het vervaardigen van een diepwand met een grijper foto: BAM Speciale Technieken

Boorpalen zijn grondverwijderende palen die als volgt worden vervaardigd (fig. 5): 1 Het (ronde) gat in de grond wordt gevormd door graven met een boor of grijper.

Hierbij wordt de grond ter plekke van het gat verwijderd. Tijdens het graven wordt het gat continu gevuld gehouden met een tijdelijke steunvloeistof; 2 De wapening wordt in het gat met steunvloeistof aangebracht; 3 Het gat wordt gevuld met betonspecie, met behulp van een tremiepijp die continu tot onder het specieoppervlak hangt. Hierdoor wordt voorkomen dat de specie vermengt met de steunvloeistof. Tijdens het vullen, verdringt de zwaardere specie de steunvloeistof naar boven, uit het gat; Het gat in de grond wordt dan ook gegraven

4 Eindresultaat.

met een grijper of een hydrofrees. Door meerdiepwandpalen en diepwanden

dere keren te graven, is het mogelijk langere,

Diepwandpalen hebben veel overeenkomsten

T-, L- of kruisvormige doorsnedes te maken.

met boorpalen. Ze hebben echter een recht-

Diepwandpalen worden ook wel baretten

hoekige in plaats van een ronde doorsnede.

genoemd.

juni 2013

Betoniek 16-04.indd 5

standaard

16 I 04

5

28-05-13 11:13

7

Vervaardigen van schroefpalen type avegaar

1

2

3

4

5

mortel- of betonspecie mortel- of betonspecie wapening

Door meerdere rechthoekige diepwandpalen

3 De avegaar wordt (meestal) stilstaand uit de

(diepwandpanelen) aaneengesloten naast

grond getrokken waardoor het gat in de

elkaar te maken, ontstaat een diepwand. Om

grond (vanaf de onderzijde) wordt gevormd.

ervoor te zorgen dat de wand waterdicht is,

Hierbij wordt de grond ter plekke van het gat

moet veel aandacht worden besteed aan de

verwijderd. Tijdens dit proces wordt het gat

voegen tussen de panelen.

direct gevuld met specie, die onder extra druk via de as wordt aangevoerd;

schroefpalen type avegaar Schroefpalen type avegaar zijn grondverwijderende palen die als volgt worden vervaar-

4 Nadat de hele paal is gevuld, wordt de wapening in de specie aangebracht (ingetrild);

digd (fig. 7):

5 Eindresultaat.

1 Een avegaar met een losse afdichting aan

Dit type wordt ook wel avegaarpalen ge-

de onderzijde van de holle as, wordt in de

noemd, en er zijn verschillende varianten op.

grond geschroefd. Een avegaar is een lange

Namelijk: buisschroefpalen, verbuisde

holle as met een diameter van circa 60 tot

schroefpalen, verbuisde buisschroefpalen en

100 mm, met daar omheen een doorgaand

schroefpalenwanden.

schroefblad. Tijdens het inschroeven wordt

6

Betoniek 16-04.indd 6

de grond ter plekke van het te vormen gat

Buisschroefpalen

losser gemaakt, maar het grootste gedeelte

Bij buisschroefpalen is de diameter van de

van deze grond wordt nog niet verwijderd;

holle as een stuk groter (vanaf circa

2 De as wordt gevuld met mortel- of be-

250 mm). In tegenstelling tot de schroefpa-

tonspecie en de avegaar wordt een beetje

len type avegaar, wordt de wapening in de

opgetild, waarbij de afdichting achterblijft;

as afgehangen v贸贸r het vullen met be-

juni 2013

standaard

16 I 04

28-05-13 11:13

8

Het vervaardigen van buisschroefpalen foto: BAM Speciale Technieken

tonspecie, en staat de specie niet onder

gedraaid (in tegengestelde richting). Ze

extra druk. Vanwege de grotere asdiameter

worden tegelijkertijd uit de grond getrok-

zijn buisschroefpalen maar beperkt grond-

ken.

verwijderend. Je zou kunnen zeggen dat dit type eigenlijk tussen de schroefpalen type

Schroefpalenwanden

avegaar en de grondverdringende schroef-

Door meerdere palen aaneengesloten naast

palen in zit.

elkaar te vervaardigen, ontstaat een schroefpalenwand. Als de wand waterdicht moet

Verbuisde (buis)schroefpalen

zijn, moeten de palen elkaar overlappen. Bij

Bij verbuisde schroefpalen en verbuisde

zo’n waterdichte wand, die ook wel secans-

buisschroefpalen zit rondom de avegaar

wand wordt genoemd, worden eerst de ‘on-

een stalen buis met snijtanden aan de on-

even’ (primaire) palen gemaakt. Deze palen

derzijde. Bij het inschroeven van de ave-

zijn niet gewapend. Vervolgens worden daar-

gaar wordt de stalen buis ook in de grond

tussen de ‘even’ (secundaire) palen gemaakt.

juni 2013

Betoniek 16-04.indd 7

standaard

16 I 04

7

28-05-13 11:13

Tabel 9

Typen, kenmerken en omstandigheden typen

kenmerken

invloed op omliggende grond

grond­ verdringend

grond­ verwijderend

opnemen van gronddruk

manier van vullen

+ : gronddruk groter gat vormen 0 : gronddruk gelijk - : gronddruk kleiner

gat vullen met specie

vibropalen

+

stalen buis

stalen buis (en specie)

storten vanaf maaiveld2)

grondverdringende schroefpalen

+

stalen buis

stalen buis (en specie)

storten vanaf maaiveld2)

boorpalen

-

steunvloeistof

steunvloeistof en specie

tremiepijp

diepwandpalen en diepwanden

-

steunvloeistof

steunvloeistof en specie

tremiepijp

schroefpalen type avegaar

-

specie onder druk

onder druk via as

buisschroefpalen

0/-

1)

1)

verbuisde schroefpalen

0

specie onder druk

onder druk via as

verbuisde buisschroefpalen

0

1)

1)

1)

1)

Schroefpalenwanden zijn niet weergegeven. Afhankelijk van diverse factoren kunnen deze zijn opgebouwd uit schroef- of buisschroefpalen, die wel of niet verbuisd zijn.

1) zit ‘tussen’ schroefpalen type avegaar en grondverdringende schroefpalen 2) vaak toegepaste manier 3) het grondtype, het grondwaterpeil en de diepte onder het maaiveld zijn ook van invloed 4) het vervaardigen van meerdere palen op één werkdag kan ook van invloed zijn

Hierbij wordt een klein gedeelte van de pri-

een horizontale gronddruk uit. De grootte

maire palen verwijderd. Dit is mogelijk door-

hiervan is van allerlei factoren afhankelijk,

dat het verbuisde palen zijn met snijtanden

waaronder het grondtype (dat over de paal-

aan de onderzijde van de stalen buis. Deze

of wandhoogte kan variëren door verschil-

palen zijn wel gewapend.

lende grondlagen), het grondwaterpeil, en de diepte onder het maaiveld. Een gedeelte van

Kenmerken

deze gronddruk wordt geleverd door de hy-

De kenmerken van de palen en wanden,

drostatische druk van het grondwater. De

waarvan we later zullen zien dat ze van in-

hydrostatische druk van een vloeistof is de-

vloed zijn op het mengselontwerp, zijn:

zelfde druk als die een kolom vloeistof in een

• Invloed op omliggende grond,

hoge buis uitoefent op de wanden van de

• Opnemen van gronddruk,

buis. De grootte van deze druk wordt vooral

• Manier van vullen,

bepaald door de volumieke massa van de

• Trillingen, en

vloeistof en de hoogte van de (bovenlig-

• Aanbrengen van wapening.

gende) vloeistofkolom.

De genoemde kenmerken worden hierna

8

Betoniek 16-04.indd 8

De eerste twee kenmerken hebben betrekking

toegelicht. Tabel 9 geeft een overzicht van

op de gronddruk. De omliggende grond van

de beschreven typen en hun specifieke ken-

het gat (en later van de paal of wand) oefent

merken.

juni 2013

standaard

16 I 04

28-05-13 11:13

omstandigheden van invloed op betontechnologie

trillingen

aanbrengen van wapening

geen mogelijkheid om te verdichten

specie valt lange weg langs wapening

omliggende grond als bekisting3)

nodige verwerkingstijd4)

beperkte beschikbare ruimte

+ : trillingen 0 : trillingsarm/-vrij

V : voor vullen met specie N : na vullen met specie

++ : zeer relevant + : relevant 0 : minder relevant - : niet relevant

2)

+

V

0

++

++

+

0

2)

0

V

+

++

0

+

0

0

V

++

-

+

++

0

0

V

++

-

+

++

0

0

N

++

-

+

+

++

0

V

++

++

+

0

+

0

N

++

-

0

+

++

0

V

++

++

0

0

+

Invloed op omliggende grond

Tijdens al deze fasen moet een tegendruk

Door het vormen van het gat, kan de omlig-

worden geleverd om de gronddruk op te kun-

gende grond worden be誰nvloed. Bij grondver-

nen nemen. De tegendruk moet een mini-

dringing wordt de omliggende grond als het

male waarde hebben, die voornamelijk wordt

ware verdicht, waardoor de gronddruk groter

bepaald door het grondtype (en natuurlijk de

wordt. Bij grondverwijdering wordt de omlig-

gronddruk). Als de tegendruk te klein is, is het

gende grond in de meeste gevallen juist min-

gat instabiel en/of stroomt grondwater in het

der dicht, waardoor de gronddruk kleiner

gat. Hierdoor krijgt de paal of wand niet de

wordt (ontspanning van grond). Bij verbuisde

bedoelde afmetingen en/of zijn de betonei-

(buis)schroefpalen wordt de dichtheid van de

genschappen niet uniform (en zoals bedoeld)

omliggende grond echter niet be誰nvloed en

in de gehele paal of wand.

blijft de gronddruk min of meer gelijk (grondTijdens het vormen van het gat kan de grond-

neutraal).

druk worden opgenomen door een stalen Opnemen van gronddruk

buis of een steunvloeistof (fig. 10a en 10b).

De gronddruk is er tijdens alle fasen van de

Bij gebruik van een stalen buis moet deze aan

vervaardiging van palen en wanden: het vor-

de onderzijde dicht zijn om te voorkomen dat

men van het gat, het vullen van het gat met

grondwater in het gat stroomt. Bij toepassing

betonspecie en het gat gevuld met specie.

van een steunvloeistof wordt de tegendruk

juni 2013

Betoniek 16-04.indd 9

standaard

16 I 04

9

28-05-13 11:13

10

Betoniek 16-04.indd 10

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

c

f

juni 2013

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gat met steunvloeistof gat met steunvloeistof gat met steunvloeistof gat met steunvloeistof gat gat met met steunvloeistof steunvloeistof

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gat met stalen buis gat gatmet metstalen stalenbuis buis gat met stalen buis

gat vormen

steunvloeistof

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gat met specie en steunvloeistof gat steunvloeistof gatmet metspecie specieen steunvloeistof gat met specie enensteunvloeistof

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gat met stalen buis en specie gat specie gatmet metstalen stalenbuis buisen specie gat met stalen buis enenspecie

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gat vullen met specie

a

gat met specie gat gatmet metspecie specie gat met specie

gronddruk gronddruk gronddruk gronddruk

gat gevuld met specie

stalen buis schroefpaal type avegaar

avegaar avegaar avegaar avegaar

b

gat met specie gat met specie gat met specie gat met specie onder druk onder druk onder druk onder druk

d e

10

Opnemen van gronddruk tijdens verschillende fasen.

De grootte van de gronddruk en de tegendruk zijn vereenvoudigd tot constant over de hele hoogte.

standaard

16 I 04

28-05-13 11:13

geleverd door de hydrostatische druk van deze vloeistof. Om ervoor te zorgen dat deze druk groot genoeg is, moet deze steunvloeistof een hogere volumieke massa hebben dan het grondwater en moet de vloeistofkolom continu de maximale hoogte hebben (vloeistofniveau ter plaatse van bovenzijde gat).

Vaak wordt gekozen voor een bentonietsuspensie als steunvloeistof.

De gronddruk moet ook worden opgenomen tijdens het vullen van het gat met betonspecie. Vanwege de vaak hoge consistentie en lange verwerkingstijd van de toegepaste mengsels (zie verderop in deze Betoniek), kan de specie tijdens deze fase worden gezien als een vloeistof met hydrostatische druk. Maar

wordt de specie echter onder extra druk aan-

ondanks de hog e volumieke massa, is de

gevoerd, waardoor de specie in het gat ook

hydrostatische druk van de specie tijdens het

onder extra druk staat (fig. 10e).

vullen vaak niet groot genoeg. De reden hiervoor is dat de speciekolom tijdens het vullen

Wanneer het gat helemaal is gevuld met be-

nog niet hoog genoeg is. Daarnaast wordt

tonspecie en de stalen buis of steunvloeistof

boven het specieoppervlak natuurlijk hele-

weg is, levert de speciekolom normaal ge-

maal geen tegendruk geleverd door de spe-

sproken voldoende hydrostatische druk (fig.

cie. Om deze redenen wordt – bij gebruik van

10f). Tijdens de verharding wordt de hydro-

een stalen buis – de buis tijdens het vullen op

statische speciedruk vervolgens snel kleiner.

zijn plaats gehouden (fig. 10c). Pas nadat de

De gronddruk kan vanaf dat moment echter

buis helemaal is gevuld, wordt deze getrok-

worden opgenomen door het steeds stijver

ken, waarbij de onderzijde achterblijft. Bij

wordende beton.

11

Een afgegraven schroefpalenwand foto: BAM Speciale Technieken

toepassing van een steunvloeistof wordt deze vloeistof tijdens het vullen door de zwaardere

Hiervoor is beschreven hoe de gronddruk tij-

betonspecie naar boven en uit het gat ver-

dens de verschillende fasen kan worden op-

drongen (fig. 10d). Gedurende het vullen is

genomen door een tegendruk met een mini-

de vloeistofkolom (bestaande uit specie en

male waarde. De tegendruk moet echter niet

steunvloeistof) dus altijd hoog genoeg om

te groot zijn, want dan kan de paal of wand

voldoende hydrostatische druk te leveren.

juist veel dikker worden dan bedoeld. Er geldt dus ook een maximale waarde voor de tegen-

Bij schroefpalen type avegaar wordt geen

druk, die weer voornamelijk wordt bepaald

gebruikgemaakt van een stalen buis of steun-

door het grondtype (en natuurlijk de grond-

vloeistof om de gronddruk op te nemen. Hier-

druk). Met name bij (grondlagen met) zachte

bij wordt het gat tijdens het vormen direct

grondtypen kan de tegendruk van een met

gevuld met specie. Maar ook hier geldt dat de

specie gevuld gat te groot zijn. Hierop komen

hydrostatische druk van de specie tijdens het

we terug bij de betontechnologische aan-

vullen vaak niet groot genoeg is. Bij dit type

dachtspunten.

juni 2013

Betoniek 16-04.indd 11

standaard

16 I 04

11

28-05-13 11:13

Trillingen Het vervaardigen van de meeste typen palen en wanden gebeurt trillingsarm tot trillingsvrij. Bij vibropalen is wel sprake van aanzienlijke trillingen.

Aanbrengen van wapening Bij de meeste typen palen en wanden wordt de wapening in het gat aangebracht (afgehangen), voordat het wordt gevuld met betonspecie. Bij schroefpalen type avegaar is het alleen mogelijk de wapening aan te brengen na het vullen met specie. De wapening moet dan meestal in de specie worden getrild en kan niet over grote paallengtes worden aangebracht.

Bij palen en wanden zijn de kwaliteit en grootte van de dekking moeilijk te controleren. Daarom moet de ontworpen dekking relatief groot zijn. Daar gaan we in deze Betoniek niet verder op in.

Betontechnologische aandachtspunten Uiteraard moeten palen en wanden geschikt zijn voor hun functie, en dit gedurende de beoogde levensduur blijven. Daartoe ontwerpt de constructeur de afmetingen en de wapening. Bovendien geeft hij de sterkte- en de milieuklasse van het beton aan. De betontechnoloog ontwerpt vervolgens een mengsel dat hieraan voldoet. Ten slotte zorgt de uit12

Voorraad wapeningskorven, in dit geval voor grondverdringende schroefpalen

Manier van vullen

voerder ervoor dat de paal of wand wordt

Het gat kan op verschillende manieren wor-

vervaardigd zoals deze is ontworpen, en dat

den gevuld met betonspecie:

de betoneigenschappen in de gehele paal of

• Storten vanaf maaiveld (laten vallen),

wand uniform (en zoals bedoeld) zijn. Deze

• Storten met stortkoker of -slang in het gat

taak van de uitvoering is bij palen en wanden

tot vlak boven het (stijgende) specieop-

een grotere uitdaging dan bij ‘gewone’ be-

pervlak,

tonnen constructiedelen, vanwege de bijzon-

• Verpompen in het gat tot vlak boven het (stijgende) specieoppervlak, • Aanbrengen met tremiepijp in het gat tot onder het (stijgende) specieoppervlak, of • Bij schroefpalen type avegaar: aanvoeren onder extra druk via de as.

12

Betoniek 16-04.indd 12

dere omstandigheden bij het vervaardigen.

Daarom moet niet alleen de uitvoerder, maar ook de betontechnoloog extra rekening houden met deze omstandigheden.

In dit gedeelte bespreken we de bijzondere omstandigheden, de mogelijke gevolgen

juni 2013

standaard

16 I 04

28-05-13 11:13

voor de paal of wand en de manieren waarop

13

hier bij het mengselontwerp op kan worden

Silowerking

ingespeeld. In tabel 9 is aangegeven voor welke typen palen en wanden de verschilbetonspecie

lende omstandigheden relevant zijn.

Hoge speciekolom Bij alle typen palen en wanden is sprake van een hoge speciekolom. Daardoor is het mo-

niet gevuld met specie

gelijk dat het nog niet gebonden (aanmaak) water door de eigen hydrostatische druk uit de betonspecie wordt geperst. Het kan dan naar de omliggende grond of naar de bovenzijde van de speciekolom (ontmenging) worden geperst. Om dit te voorkomen, moet de specie een hoge stabiliteit hebben. Deze kan

het volgende gebeuren. De cementpasta van

worden bereikt door een grotere hoeveelheid

de eerst gestorte specie kan gedeeltelijk ach-

fijn materiaal/cement en een continue kor-

terblijven op het oppervlak van de wapening

relverdeling.

(vertinnen van de wapening), terwijl de grovere delen wel doorvallen. Een nog belangrij-

Geen mogelijkheid om te verdichten

ker mogelijk gevolg is het optreden van silo-

Bij de meeste typen palen en wanden is het

werking. De specie blijft dan als het ware

niet mogelijk de betonspecie te verdichten.

halverwege de valhoogte steken (fig. 13).

Deze is namelijk simpelweg niet te bereiken

Hierdoor kan de specie de onderzijde van de

met bijvoorbeeld trilnaalden. Toch is het be-

paal of wand niet bereiken en bovendien be-

langrijk dat de wapening goed wordt om-

staat de mogelijkheid dat de wapening mee-

huld, dat een goede dekking wordt verkregen

komt bij het trekken van de stalen buis. De

en dat (grote) luchtinsluitingen worden voor-

kans op silowerking is groter bij een grotere

komen. Daarom moet de specie een vol-

verhouding tussen de lengte en de inwendige

doende hoge consistentie hebben. Gebruike-

diameter van de wapeningskorf, bij een gro-

lijke consistentieklassen zijn F4 (met een hoge

tere Dmax, en bij weinig cementpasta (bijvoor-

schudmaat) en F5. Bij vibropalen wordt de

beeld ten gevolge van het vertinnen van de

specie bij het heiend trekken van de stalen

wapening).

buis wel verdicht, waardoor dan gekozen kan worden voor een lagere consistentie.

Ervan uitgaande dat bij het ontwerp van de

Daarnaast is het natuurlijk belangrijk dat de

afmetingen van de wapeningskorf rekening is

grootste korrelafmeting (Dmax) en de mini-

gehouden met mogelijke silowerking, kan dit

male afstand tussen de wapeningsstaven op

verschijnsel betontechnologisch (gedeeltelijk)

elkaar zijn afgestemd.

worden voorkomen door een mengsel met een kleinere Dmax en/of een grotere hoeveel-

specie valt lange weg langs wapening

heid fijn materiaal/cement toe te passen. Ook

Wanneer het gat wordt gevuld door het stor-

is het mogelijk om voorafgaand aan de be-

ten van de betonspecie vanaf het maaiveld,

tonspecie een hoeveelheid groutspecie

en de specie hierbij langs wapening valt, kan

(smeerbed) te storten die de wapening ver-

juni 2013

Betoniek 16-04.indd 13

standaard

16 I 04

13

28-05-13 11:13

14

Een afgegraven diepwand, bewust in het zicht gelaten

tint. Maar het is beter silowerking uitvoerings-

soms zelfs zo veel dat de bedoelde bovenkant

technisch in zijn geheel te voorkomen. Dit

van de paal niet wordt bereikt (de paal komt

kan door de betonspecie te storten met een

niet boven). Het uitbuiken kan met name

stortkoker of -slang of te verpompen met een

gebeuren bij (grondlagen met) zachte grond-

slang in het gat, waardoor de specie niet

typen en de kans hierop is extra groot bij het

langs de wapening valt. Vanwege de beschik-

vervaardigen van meerdere palen met trillin-

bare ruimte is dit in de praktijk echter vaak

gen op ĂŠĂŠn werkdag. Vanwege deze trillingen

lastig.

kan de speciedruk van de reeds gemaakte, maar nog niet verharde palen namelijk tijde-

14

Betoniek 16-04.indd 14

Omliggende grond als bekisting

lijk groter worden. Ook de invloed op de

De omliggende grond heeft de functie van

gronddruk van de omliggende grond is na-

bekisting. We hebben al gezien dat de hydro-

tuurlijk van invloed.

statische druk van een met betonspecie ge-

De kans op uitbuiken is betontechnologisch

vuld gat te groot kan zijn, waardoor de paal

te verminderen door de speciedruk te verklei-

of wand veel dikker kan worden dan bedoeld

nen. Bijvoorbeeld door het verlagen van de

(uitbuiken). Hierdoor is meer beton nodig,

volumieke massa of via meer samenhang (co-

juni 2013

standaard

16 I 04

28-05-13 11:13

hesie) door het toevoegen van kunststof vezels. Het verkleinen van de speciedruk door

toeslagmateriaal met een beperkte Dmax te gebruiken.

een lagere consistentie en/of een kortere ver-

• Als meerdere palen, met name palen met

werkingstijd is, zoals blijkt in deze Betoniek,

trillingen, op één werkdag worden vervaar-

niet altijd mogelijk.

digd, is de verwerkingstijd ook van belang.

Om schade aan de reeds vervaardigde

Daarnaast kan de omliggende grond en dus

palen te voorkomen, moeten deze tijdens

de bekisting erg toegankelijk of zelfs absorbe-

het vervaardigen van de andere palen nog

rend zijn. Dit is afhankelijk van onder andere

vervormbaar zijn. Beton dat net aan het

het grondtype, het grondwaterpeil en de

verharden is, kan namelijk amper trekspan-

diepte onder het maaiveld. Als de specie niet

ningen opnemen. Er geldt wel een mini-

voldoende stabiliteit heeft, kan het nog niet

male afstand tot reeds vervaardigde palen

gebonden (aanmaak)water dat uit de specie

die nog vervormbaar zijn.

wordt geperst, eenvoudig zijn weg vinden in

Een langere verwerkingstijd is onder andere

de omliggende grond. Hierdoor kan de con-

te bereiken door het toepassen van hulpstof-

sistentie van de specie aan de buitenzijde snel

fen en het vermijden van (sterk) absorberend

lager worden. Het is zelfs mogelijk dat het

toeslagmateriaal.

cement in de dekking niet voldoende water Beperkte beschikbare ruimte

heeft voor de hydratatie.

Wanneer de beschikbare ruimte voor de speNodige verwerkingstijd

cie tijdens het vervaardigen beperkt is, moet

Diverse omstandigheden vragen om extra

Dmax hier natuurlijk op worden afgestemd.

aandacht voor de verwerkingstijd van de be-

Mogelijk wordt zelfs gekozen voor een mortel

tonspecie.

(alleen fijn toeslagmateriaal, Dmax ≤ 4 mm).

• Wanneer gebruik wordt gemaakt van een stalen buis om de gronddruk tijdelijk op te

Overlappende palen

nemen, moet de consistentie van de specie

Bij waterdichte schroefpalenwanden overlap-

tijdens het trekken van de buis nog vol-

pen de palen en wordt een klein gedeelte van

doende hoog zijn om een goede aanslui-

de primaire palen verwijderd door de snijtan-

ting met de omliggende grond te kunnen

den onderaan de stalen buis van de secundaire

maken.

palen. Om dit mogelijk te maken, moeten de

• Als een steunvloeistof wordt toegepast,

primaire palen – tijdens het vervaardigen van

wordt de betonspecie aangebracht met

de secundaire palen – verhard zijn, maar nog

een tremiepijp. Er wordt aangenomen dat

geen hoge sterkte hebben. Daarnaast is het

de eerst gestorte specie hierbij continu aan

verstandig toeslagmateriaal met een beperkte

het specieoppervlak blijft. Daarom moet

Dmax te gebruiken.

deze een extra lange verwerkingstijd hebben.

• Indien de wapening wordt aangebracht na het vullen van het gat met specie, moet de consistentie van de specie nog voldoende hoog zijn om een goede aansluiting met de wapening te krijgen. Daarnaast is het onder deze omstandigheden verstandig om rond

juni 2013

Betoniek 16-04.indd 15

standaard

16 I 04

15

28-05-13 11:13

VAKBLAD

Meer achtergrondinformatie voor abonnees

voor technologie en uitvoering van beton mei 2013 I 1

Steffen Grünewald

Naast de bestaande Betoniek Standaard verschijnt vanaf oktober

Filigraine UHSB Parkbrug Dwarskracht bestaande kunstwerken

2013 ook Betoniek Vakblad. In dit nieuwe magazine wordt verder aandacht besteed aan betonuitvoering en is meer ruimte voor nieuwe ontwikkelingen, onderzoek, regelgeving, onderwijs, en persoonlijke visies en meningen. Kijk voor meer informatie op www.betoniek.nl.

tot slot

dankwoord

Renovatie kantoorgebouw De Monarch in Den Haag

Vorstelijke allure

In deze Betoniek hebben we geleerd dat er

De redactie spreekt haar dank uit aan de heer

extra aandacht moet worden besteed aan het

Peter Langhorst voor zijn inbreng van kennis

mengselontwerp van beton voor in de grond

bij de totstandkoming van dit nummer.

gevormde palen en wanden. De betontechnologische aandachtspunten zijn bovendien

Literatuur

afhankelijk van het type paal of wand. Het is

1 Betoniek 14/10 Euromax, een duurzame

dan ook belangrijk dat bij het bestellen van

aanlegplaats

dit beton wordt aangegeven dat het beton in

2 SBR Handboek funderingen

palen of wanden moet worden toegepast (en

3 CUR-publicatie 231: Handboek diepwan-

in welk type). Op basis van deze informatie

den. Ontwerp en uitvoering

kan de betontechnoloog een optimaal mengsel samenstellen.

In onze volgende uitgave

16/05 Groenbeton?

Groen, daar draait tegenwoordig alles om. In de bouw wordt momenteel de duurzaamheid van een constructie vertaald in milieukosten. Er worden labels op gebouwen geplakt die de duurzaamheid aangeven. Het woord groen geeft iedereen een goed gevoel. Toch wordt niet alles wat groen is even positief beleefd. Soms zijn gebouwen niet groen, maar kleuren ze groen door algen en mossen. Dit is niet altijd gewenst; veel geld wordt besteed aan het verwijderen ervan. Betoniek 16/05 gaat over groenbeton, over algen, mossen en korstmossen op beton. We proberen meer inzicht te krijgen in deze organismen en te begrijpen waar ze wel en niet verschijnen.

Betoniek is hét vakblad over technologie en uitvoering van beton en verschijnt 10 keer per jaar.

Betoniek wordt uitgegeven door Æneas, uitgeverij van vakinformatie bv, in opdracht van het Cement&BetonCentrum. In de redactie zijn vertegenwoordigd: BAM Infra, BTE Nederland, ENCI, Mebin en TNO. Voor de jaarlijkse aflevering over het Examen Betontechnoloog BV wordt samengewerkt met de Betonvereniging.

Uitgave Æneas, uitgeverij van vakinformatie bv Postbus 101, 5280 AC, Boxtel T: 0411 - 65 00 85 E: info@aeneas.nl Website www.betoniek.nl redactie T: 0411 65 35 84 E: betoniek@aeneas.nl

16

Betoniek 16-04.indd 16

Media-advies T: 0411 - 65 35 81 E: t.vanwanrooij@aeneas.nl Vormgeving Inpladi bv, Cuijk abonnementen/adreswijzigingen Æneas, Postbus 101, 5280 AC, Boxtel T: 0411 65 00 85 E: info@aeneas.nl

abonnementen 2013 Jaarabonnement, inclusief toegang online archief: € 87,50 (excl. btw) Buiten Nederland geldt een toeslag voor extra porto. Abonnementen lopen per jaar en kunnen elk gewenst moment ingaan.

Opzeggen moet altijd schriftelijk gebeuren, uiterlijk twee maanden voor vervaldatum. Kijk voor de mogelijkheden van online abonnementen op www.betoniek.nl.

beeldmateriaal worden geacht daarvan op de hoogte te zijn en daarmee in te stemmen, e.e.a. overeenkomstig de publicatieen/of inkoopvoorwaarden. Deze liggen bij de redactie ter inzage en zijn op te vragen.

© Æneas, uitgeverij van vakinformatie 2013.

Hoewel de grootst mogelijke zorg wordt besteed aan de inhoud van het blad, zijn redactie en uitgever van Betoniek niet aansprakelijk voor de gevolgen, van welke aard ook, van handelingen en/of beslissingen gebaseerd op de informatie in deze uitgave.

Betoniek wordt tevens elektronisch opgeslagen en geëxploiteerd. Alle auteurs van tekstbijdragen in de vorm van artikelen of ingezonden brieven en/of makers van

Niet altijd kunnen rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal worden achterhaald.

Belanghebbenden kunnen contact opnemen met de uitgever.

juni 2013

standaard

16 I 04

28-05-13 11:13