Delicious Paintings

Delicious Paintings

TJALF SPARNAAY

Delicious Paintings

Vieze Ketchupdop 2015 | 100 x 150 cm | oil-linen private collection

Delicious Paintings TJALF SPARNAAY

WAANDERS UITGEVERS, ZWOLLE

Donuts 2015 | 60 x 100 cm | oil-linen collection USA

Inhoud 7

Verwondering / Amazement Janny van der Heijden

11

Sesamzaadjes als parels / Sesame seeds like pearls Marieke Uildriks

15

Fotorealistische schilderijen van etenswaar en smaak in naoorlogse kunst / Photorealist Paintings of Food and Taste in Postwar Art Jody B. Cutler-Bittner

23 29 45 57 79 93

Eggs American Healthy & Seafood Dutch Sweeties Biografie / Biography

6

Verwondering

Amazement

Janny van der Heijden

Janny van der Heijden

Nederlands culinair publiciste en

Nederlands culinair publiciste en

presentatrice

presentatrice

Als ik terugga naar mijn primaire reactie bij het voor de eerste keer aanschouwen van de schilderkunst van Tjalf Sparnaay, was dat absolute verwondering.

Enerzijds herkenning van het alledaagse en aan de andere kant een fascinerende vervreemding door de grootte ervan. De ‘bigger than lifesize’ afmetingen van de afbeeldingen op de schilderijen, maken dat je anders naar het onderwerp gaat kijken. De belletjes in het gebakken ei, de in de hals vastplakkende inhoud van een ketchupfles, de zacht smeltende kaas op een hamburger.

De voorstellingen op de schilderijen lijken op te roepen tot actie. Een tik op de bodem van de fles om de inhoud op het bord te laten vloeien, het ter hand nemen van het slabestek om de salade te mengen, het onderdrukken van de neiging om het broodkruim rond het zakje met een broodje gezond weg te vegen, of het verkreukelde blikje cola op te pakken, het geluid van het metaal nog resonerend in het oor. De onwerkelijke grootte en kracht van het beeld zuigen je naar binnen. De in de realiteit nooit eerder bewust waargenomen details, van het op het oog simpele alledaagse onderwerp, lijken plots belangrijk; elementair zelfs.

When I think back to my primary reaction to seeing Tjalf Sparnaay’s paintings for the first time, it was absolute amazement. On the one hand, recognition of the everyday, and on the other a fascinating alienation as a result of their enormous size. The ‘larger than life’ dimensions of the images on the paintings prompt you to take a different perspective on the depicted subject. The bubbles in the fried egg, the clumped contents lingering the neck of a ketchup bottle, the gently melting cheese on the burger. The depictions on the paintings seem to call us to take action. Tapping the bottom of the bottle to help the contents flow out onto the plate, picking up the salad spoons to toss the salad, feeling a suppressed inclination to wipe away the breadcrumbs around the sandwich wrapper, or pick up the crumpled cola can, the sound of the metal still resonating in your ear. The unreal size and strength of the images suck you in. The details never before deliberately observed in actual reality, the details of the seemingly simple everyday objects, suddenly seem significant – even elementary.

The paintings fascinate me not only due to their affinity with my own profession, but above all because I feel that

De schilderijen fascineren me niet alleen vanwege het raakvlak met mijn vak, maar vooral ook omdat Tjalf’s werk voor mijn gevoel een cirkel in de tijd rond maakt.

Hij schildert in de traditie van de oude meesters van het klassieke stilleven uit de gouden eeuw. Daarmee sluit hij de cirkel van het bijna vergeten genre niet alleen, maar geeft er tegelijkertijd een nieuwe slinger aan. In mijn (in wording zijnde) boek ‘smaakpalet’ over vier eeuwen eetcultuur aan de hand van schilderijen begin ik in de zeventiende eeuw met de oorsprong van de stillevens en pronkstukken en eindig ik in de huidige tijd waarin deze traditie nieuw leven ingeblazen lijkt te krijgen. De overeenkomst tussen het megarealisme van Sparnaay

<

Adriaan Coorte | Stilleven met asperges | 1697 25 x 20,5 cm | olieverf op papier op paneel | Rijksmuseum

Adriaen van Utrecht | Pronkstilleven | 1644 185x 242,5 cm, olieverf op doek | Rijksmuseum

7

en de oude meesters gaat verder dan het schilderen van eenzelfde soort onderwerp. Het is ook de liefde voor het detail van het schijnbaar alledaagse, het oproepen van verwondering. Kijken wordt hierbij ineens zien.

Maar meerdere zintuigen worden geprikkeld. Je hoort bij het kijken bijna de knispering van de krokante korst bij het in gedachte afhappen van een broodje, het zacht tikkende geluid van zoutkorrels bij het strooien. Ik moet een bijna onbedwingbare lust onderdrukken om mijn vinger door de luchtige toef slagroom te halen of mijn tanden in de perfecte gebakken buitenkant van de hete frietjes te zetten om te proeven hoe die overgaat in de aardse zachte binnenkant ervan.

Uit ervaring weet ik hoe moeilijk en onderschat het is om eten aantrekkelijk en waarheidsgetrouw weer te geven. Dat geldt zowel voor fotografie als schilderkunst.

Je moet het onderwerp begrijpen en doorgronden om het te kunnen weergeven. Zo moet chocolade een bepaalde glans hebben om trek op te roepen. Te glanzend geeft onmiddellijk een emotie van ‘plakkerig’.

Te dof betekent voor een kenner dat de bereiding niet goed is geweest. De frieten op Tjalf’s schilderijen zijn vers en goed gebakken. Dat zie je. Wanneer ze niet net vers gefrituurd zijn verandert de structuur en kleur waardoor ze er niet alleen onaantrekkelijker uitzien, maar ook minder lekker smaken... die nuance moet de schilder kunnen herkennen en vastleggen. De blik van de meester.

Ik weet dat Tjalf bij het schilderen van zijn beroemde spiegeleieren telkens nieuwe eitjes bakt en ze weggooit als ze niet voldoen aan zijn visie op het perfecte ei. Ik heb nooit durven vragen door hoeveel zakken en bakjes friet hij zich heeft moeten worstelen om de essentie hiervan vast te leggen en zo de betekenis van ‘proeve’ van bekwaamheid een dubbele dimensie heeft gegeven.

Hij verheft daarmee zijn schilderijen tot onmatig genieten zonder schuldgevoel.

Tjalf’s work completes a circle in time. He paints in the tradition of the Old Masters of the classic still life from the Golden Age. He not only completes the circle of this near-forgotten genre, but gives it his own new spin. In my forthcoming book (entitled ‘smaakpalet’ or ‘palette of flavors’), about four centuries of culinary culture based on paintings, I start in the seventeenth century with the origin of the still-life paintings and masterpieces and end in contemporary times, in which this tradition seems to be receiving a new lease on life. The similarities between Sparnaay’s megarealism and the Old Masters goes beyond painting similar subjects; they also include a love for detail in the seemingly everyday, an evocation of amazement. The act of looking is transformed into seeing, but sight is not the only sense being stimulated here. As you gaze at the paintings, you can almost hear the crunch of the crisp crust as you bite into your envisioned sandwich roll, the soft tapping of salt crystals hitting the table. I have to suppress an almost irrepressible urge to drag my finger through the airy tuft of whipped cream, or sink my teeth into the perfectly crisp outside of the hot French fries to savor how it transitions into the earthy, soft potato inside.

I know from experience how difficult and underestimated it is to depict food in a way that is both appealing and true to life. That applies to photography as well as painting; you have to comprehend and fully grasp the essence of the subject in order to depict it. For example, chocolate must have a certain gloss to its surface to make it look appetizing. Too shiny, and it immediately looks ‘sticky’. Too dull, and any expert can immediately see that the chocolate has not been tempered properly. The fries on Tjalf’s paintings are fresh and well-fried. You can see it at once. Fries that are no longer fresh change in both structure and color, not only causing them to look less attractive, but also affecting the flavor... and the painter needs to be able to recognize and capture that nuance. It is the eye of a master painter.

I know that Tjalf fries new batches over and over when he’s painting his iconic fried eggs, and tosses them if they do not correspond to his vision of a perfect egg.

I’ve never dared to ask how many bags and servings of French fries he must have gone through, wrestling to capture the essence of this familiar food, proving his competence by taste as well as sight.

He elevates his paintings to immeasurable enjoyment free of guilt.

8

9

10

Sesamzaadjes als parels

Sesame seeds like pearls

Marieke Uildriks

Marieke Uildriks

Directeur Museum Jan van der Togt

Director of Museum Jan van der Togt

We leven in een wonderlijke tijd waarin we graag een snapshot maken van het eten op ons bord, om dat vervolgens te delen via social media. Dat betreft meestal een keurig opgemaakt culinair hoogstandje, waar net zolang lijkt te zijn nagedacht over het kleurenspel als over het smaakpalet. Een maaltijd als een schilderij.

Tjalf Sparnaay legt met zijn schilderijen niet altijd het perfecte plaatje vast, maar toont een aangedikte werkelijkheid en blaast die op tot enorme proporties. Zijn hamburger ligt vettig te glanzen onder een plak gesmolten kaas waar de ketchup langs glibbert, ingeklemd tussen de twee helften van een knapperig sesambolletje. Sparnaays schilderijen met zoetigheden verleiden de kijker met zowel de voorstelling als de zoete uitstraling.

De kleurige sorbet kreeg een subtiel spoortje siroop over het ijs, een glimmende aardbei en een toefje slagroom om je vingers bij af te likken. De lolly wil je het liefst snel ontdoen van de plastic verpakking en de chocoladeslagroomsoes doet je watertanden. Naast deze kleurenpracht steekt het broodje oude kaas misschien karig af, maar brengt door het overbekende Hollandse thema direct een glimlach teweeg.

Sparnaay intensiveert onze kijkervaring door middel van de enorme uitvergrotingen en zijn verbluffend fotorealistische schilderstijl. Zelf noemt hij zijn techniek ‘megarealisme’. Die maakt dat zijn schilderijen onze zintuigen aanspreken zoals eten dat kan. Elk sesamzaadje op het bolletje is met aandacht geschilderd, met subtiele verschillen in kleur en met een perfect geplaatst lichtpuntje – alsof het stuk voor stuk pareltjes zijn die niet zouden misstaan aan het oor van Vermeers Meisje met de parel.

Sparnaays vakmanschap trof mij toen ik onlangs op atelierbezoek ging. Op de ezel stond een compositie te drogen met onder meer een Maggi- en een ketchupfles. Achter een pot piccalilly ging een potje zout schuil waarop een meisjesgezicht stond afgebeeld die zich Pieter Claesz | Stilleven met zoutvat ca. 1640 - ca. 1645 | 52,8 x 44 cm | olieverf op paneel Rijksmuseum

We live in an amazing time in which we love to take a snapshot of the food on our plate, and then share it on social media. The subject of the snapshot is usually a perfectly plated culinary masterpiece, seemingly crafted with equal care and consideration about the interplay of colours as the range of flavours: a meal like a painting.

In his paintings, Tjalf Sparnaay is not specifically capturing the perfect picture, but rather showing an exaggerated reality and then blowing it up to huge proportions. His hamburger is glazed invitingly with grease covered by a slice of melted cheese, ketchup oozing down along it, sandwiched between the two halves of a crisp sesame bun. Sparnaay’s paintings of sweet delights seduce the viewer with the presentation as well as the sweet allure.

A subtle trace of syrup is added to the colourful sorbet, a glossy strawberry and a dollop of whipped cream painted so scrumptiously that you almost want to lick your fingers.

That lollipop invites you to tear off its plastic wrapper, and the chocolate puff pastry filled with delicious cream makes your mouth water. Compared to this gorgeous splendour of colours, the cheese sandwich might look a bit demure, but that oh-so-Dutch theme immediately puts a smile on your face.

Sparnaay intensifies our viewing experience by using huge magnifications and his stunningly photorealistic painting style. He calls his own technique ‘Megarealism’.

It makes it possible for his painting to appeal to our senses the way only food can do. Each sesame seed on the bun is painted with painstaking detail, using subtle variations in colour and with a perfectly placed spot that captures the light – as if each and every one of them were pearls that would not go amiss adorning the ear of Vermeer’s Girl with the Pearl Earring.

Sparnaay’s craftsmanship struck me when I visited his studio recently. On the easel I could see a composition that was still drying, displaying an ensemble that included two condiment bottles containing Maggi seasoning and ketchup. A saltshaker depicting a girl’s face peeks out from behind a piccalilli jar, seemingly trying to hide from

11

Kaviaar 2011 | 50 x 60 cm | oil-linen private collection

54

55

56

Dutch Belangrijk voor mij was het om iets te schilderen dat nog nooit eerder geschilderd was, althans niet op deze hyperrealistische manier. Patat en draadjesvlees, twee iconen van de Nederlandse eetcultuur, moesten gewoon eindelijk vereeuwigd worden. Geen twijfel mogelijk, de kroket kon ook niet achterblijven net als onze overblijfboterhammen. Natuurlijk zijn de onderwerpen autobiografisch en mijn favorieten!

It was important to me to paint something that had never been painted before, at least not in this hyperrealistic style. French fries and a plate filled with meat and potatoes: these two icons of Dutch culinary culture simply had to be immortalized in paint. No doubt about it, the croquette had to be included too, as well as our leftover sandwiches.

Of course these subjects are autobiographical, and my favorites!

Boterhammen in Papier 2007 | 100 x 130 cm | oil-linen private collection

57

58

Fries with Ketchup 2012 | 50 x 80 cm | oil-linen private collection

<<

Vlaamse Friet II 2004 | 130 x 100 cm | oil-linen private collection

Dutch

Bakje Patat 1999 | 95 x 150 cm | oil-linen private collection

>>

59

60

61

Kroket 2000 | 80 x 100 cm | oil-linen private collection

Kroket 2012 | 45 x 60 cm | oil-linen private collection

62

Supermarket Chicken 2008 | 90 x 100 cm | oil-linen private collection

Dutch

63