BOUW KRACHT
Jubileummagazine ABB Bouwgroep - 2023
1
60 JAAR HISTORIE, ONTWIKKELINGEN, PROJECTEN EN INTERVIEWS
2
50
jaar
0 - 50 jaar
Voorwoord Tien jaar zijn alweer voorbij gevlogen sinds ons 50-jarig jubileum. Een decennium waarin we opnieuw prachtige en innovatieve projecten hebben ontwikkeld en gerealiseerd, waarin we uitdagingen met beide handen aangingen en hard hebben gebouwd aan het ABB van vandaag. Dit magazine is het vervolg op ons jubileumboek dat we met ons 50-jarig bestaan hebben uitgebracht. We blikken hierin terug op de afgelopen tien jaar op basis van een aantal projecten waar wij en onze diverse samenwerkingspartners vanzelfsprekend trots op zijn. De afgelopen tien jaar kenmerken zich door groei en vele ontwikkelingen. Het waren jaren waarin duurzaamheid een steeds prominentere rol is gaan innemen in de bouwsector. Een goede en belangrijke ontwikkeling, waar wij ook actief op hebben ingespeeld. Op pagina 28 tot en met 31 lees je meer over onze projecten die op het gebied van duurzaamheid toen al vooruitstrevend waren en nog steeds als voorbeeld dienen. Het waren jaren waarin de drukte op de woningmarkt alsmaar opliep en de bouw en woningverkoop hoogtij vierden.
Een bijzondere uitdaging was de wereldwijde gezondheidscrisis (COVID-19), waarin we door creatieve aanpassingen gelukkig toch konden doorbouwen. De wereldwijde onrust die volgde, dreef de kostprijs van grondstoffen enorm op. Hiermee zijn we voor nieuwe uitdagingen komen te staan. Uitdagingen die ons dwingen creatief en flexibel te blijven en af en toe vragen om een gezonde dosis lef. Kwaliteiten die we zeker in huis hebben en die ons al 60 jaar gezond en sterk houden. Door onze solide basis en de expertise en toewijding van ons team kijken we vol vertrouwen uit naar de toekomst. Dit magazine is niet alleen een viering van onze prestaties, maar ook een erkenning van de mensen die deze reis mogelijk hebben gemaakt: onze gewaardeerde relaties, toegewijde medewerkers, partners en stakeholders. Samen kijken we uit naar een toekomst vol mogelijkheden, waarin we blijven bouwen aan een betere wereld. Veel leesplezier, ABB Bouwgroep Gert-Jan Brandwijk (DGA)
Van links naar rechts: Erik den Breejen CFRO Jan Dekker Directeur ABB Ontwikkeling Martin Visser Directeur ABB Bouw Frank van Dijk Commercieel Directeur
3
4
December 2023 Jubileumuitgave door ABB Bouwgroep redactie en ontwerp: afdeling communicatie Fotografie: Nu Vastgoed, Lianne Dekker, archiefbeeld Drukwerk: Obreen media
Inhoud 3 6
8
Voorwoord
Tijdlijn
Ons nieuwe kantoor
14
Kennis koppelen, krachten bundelen
18 28 32 34 38
Duurzaamheid Transformatie Zorg en wonen 5
Vakmanschap
40 46
Een (t)huis voor iedereen
Op de bouwplaats
Bouwen aan de toekomst
48
Hart voor elkaar
50
Jezelf ontwikkelen
ABB tijdlijn van 1963 - 2023 1963 Vliegende start van ABB De familie Brandwijk kent met vier generaties een lang bouwverleden en is rond 1880 actief geworden in de bouwsector. In 1963 gaat ABB onder leiding van de derde generatie Brandwijk officieel van start. We krijgen in eerste instantie plaatselijke en regionale projecten in opdracht van gemeenten en kennen daardoor een vliegende start.
Jaren ‘60 Jaren ‘80
Grote vraag, grote groei Met de toenemende welvaart in Nederland stijgt de vraag naar woningen. In 1965 krijgt ABB de opdracht voor de bouw van 480 appartementen in 6 6 gebouwen van 10 woonlagen in Sliedrecht. We realiseren diverse zorginstellingen en ontwikkelen onze eerste eengezinswoning voor eigen rekening en op eigen risico. We betrekken in 1968 ons kantoor aan de Molendijk en breidden na een jaar alweer uit met een loods voor opslag van eigen materieel.
Energiezuinig bouwen
Jaren ‘70 Internationale aandacht Al in de jaren ‘70 ontwikkelen we onze eigen conceptwoning met wel 48 indelingsmogelijkheden waar kopers uit kunnen kiezen. Onder andere in Alphen aan den Rijn ontwikkelen we grote projecten. Voor een van deze projecten tekenen we voor het eerst ook de stedenbouwkundige verkaveling; een nieuwe expertise is geboren. Plan Arena, bestaande uit ruim 250 woningen, trekt tot in Japan de aandacht door het bijzondere ronde woningplan.
Al sinds de jaren ’80 staat energiezuinig bouwen bij ons op de agenda. Met de kennis van toen optimaliseren we de isolatie van onze huizen. We pakken diverse grote projecten aan, zoals het plan Husken in Heerlen waarin 558 rijwoningen en twee-onder-een-kapwoningen worden gerealiseerd. Door de financiële premie A regeling die door de overheid wordt ingesteld krijgt de woningmarkt een opleving. De architectuur wordt steeds strakker en de huizen en
Jaren ‘90 Kenmerkende bouwstijlen Dat ABB niet doorsnee is, komt in de jaren ’90 goed naar voren. We ontwikkelen wijken met een karakteristieke uitstraling en zijn niet bang voor het gebruik van unieke bouwvormen. Geïnspireerd door de mooie bouwstijlen uit het verleden, geven we een eigen moderne draai aan de honderden huizen die we realiseren.
Jaren ‘10 Centrumontwikkelingen
Jaren ‘00 Versterken van onze kracht Na een roerige tijd in de bouw, vieren we in 2003 dankbaar ons 40-jarig bestaan. We breiden onze expertises uit met de transformatie van de voormalige bibliotheek aan het Schuttersveld in Delft; ons eerste transformatieplan in een monumentaal gebouw. We werken aan diverse binnenstedelijke projecten en besteden veel aandacht aan de duurzaamheid van onze woningen. De eengezinswoningen in De Horsten in Rotterdam krijgen zelfs het Keurmerk Zonnewoning van het Wereld Natuur Fonds.
De jaren ’10 van deze eeuw trappen we af met de uitbreiding van winkelcentrum Mercato in Nootdorp en tegelijkertijd voeren we de grootschalige renovatie uit aan de wijk het Oude Westen in Rotterdam. In Pijnacker ontwikkelen en bouwen we een nieuw centrum rond het dorpsplein en ontwikkelen en bouwen we de nieuwe wijk Ackerswoude, bestaande uit bijna 900 woningen. In Berkel en Rodenrijs gaan we ook aan de slag met het nieuwe centrumplan.
7
Jaren ‘20 Doorbouwen Dit decennium begint zeer turbulent met de uitbraak van het coronavirus. De hele wereld staat op zijn kop. Gelukkig kunnen we ons snel aanpassen en kan de bouw van onze projecten gewoon doorgaan. We starten met de bouw van het duurzame Amstelwijck Park in Dordrecht en leveren de eerst huizen op binnen het grootschalige centrumplan Berkel Centrum West.
Met vertrouwen bouwen we verder aan de toekomst
8
Molendijk | 1968
In de afgelopen 60 jaar zijn we uitgegroeid tot een grote speler in de woningbouw, maar hebben we altijd de warmte en persoonlijke betrokkenheid als familiebedrijf weten te behouden
9
Stationspark | 2023
Ons nieuwe kantoor Levendig Stijlvol Inspirerend
10
Begin 2023 zijn we verhuisd naar ons nieuwe pand aan het Stationspark in Sliedrecht. Na een flinke verbouwing heeft dit kantoor de look and feel gekregen die wij als bedrijf willen uitstralen: Stoer, robuust en stijlvol, maar vooral een warme plek voor iedereen. Hier een kleine impressie.
11
12
Ontwikkelende bouwers, dat is wat we zijn. De wanden met gepersonaliseerde bouwhelmen wijzen daarop. Want of je nu op kantoor werkt of op de bouwplaats; samen bouwen we aan de toekomst!
De styling van ons nieuwe kantoor gaat verder dan alleen de esthetiek. In het interieur komen diverse elementen terug die onze werkzaamheden weerspiegelen. Zo hebben alle vergaderruimtes een naam gekregen die verwijst naar door ons ontwikkelde en gerealiseerde projecten. De fotocollages aan de wanden geven een mooi beeld van deze projecten.
In grote vitrinekasten bewaren we een stukje historie. Objecten die ons herinneren aan onze projecten.
13
Krachten bundelen, kennis koppelen
Duurzame en vertrouwde relaties Door het bundelen van krachten en het koppelen van kennis hebben we de afgelopen jaren met diverse partners prachtige projecten kunnen realiseren. Van het transformeren van een kantoorpand in een luxe appartementencomplex tot de realisatie van een compleet centrumgebied. Complexe ontwikkelingen die toch in korte tijd gerealiseerd konden worden doordat meerdere partijen de handen ineen hebben geslagen.
14
Van Vollenhovenkwartier Een van deze samenwerkingspartners is Trivestor Groep. Hiermee hebben we het markante Van Vollenhovenkwartier in Rotterdam getransformeerd én hebben we dit jaar nieuwbouwproject Lievenshof in Oud-Beijerland afgerond. Een duurzame relatie die is gebaseerd op transparantie, vertrouwen en waardering voor elkaars kwaliteiten. Dat beaamt ook Leander Seip, directeur van dit vastgoed- en ontwikkelingsbedrijf uit Rotterdam. Hij blikt terug op onze samenwerking: “Het is ruim twintig jaar geleden dat we elkaar ontmoet hebben. Twee familiebedrijven waarvan een gezamenlijke kennis had bedacht dat het goed zou zijn elkaar te leren kennen. En dat klopte! In de afgelopen decennia zijn we vaak met elkaar opgetrokken in het verwerven van vastgoed, het bouwen van degelijke appartementencomplexen, het transformeren van een bijzonder kantoorgebouw en begin dit jaar het realiseren van een prachtige woonwijk.
Als we terugkijken kunnen we niet anders zeggen dan dat het ontwikkelen en bouwen met ABB altijd een prettige ervaring is. Betrouwbare mensen en een gedegen aanpak, precies zoals het bij ons past.” Eye-catcher “Ons grootste project is de transformatie geweest in het Rotterdamse Scheepvaartskwartier. Wij wisten een pand te verwerven op de hoek van de Van Vollenhovenstraat en de Westzeedijk. Echt een eye-catcher op een geweldige
plek. Maar het gebouw was in onze ogen een dissonant in de wijk. ABB had juist een grote transformatie achter de rug aan de Admiraliteitskade en het stond voor ons vast: dit gaan we met elkaar doen! Daar zit dan een lang traject aan vast van voorbereiden en natuurlijk het verkrijgen van de vergunningen. We hebben in een fijn team samengewerkt en krijgen nog steeds opmerkingen over hoe prachtig het vernieuwde gebouw nu past in de omgeving. Het is geweldig om te zien
Bouwen met ABB is altijd een prettige ervaring geweest
hoe ABB hier een systematische aanpak per laag hanteerde en we dus ook per laag telkens een stukje van het nieuwe gebouw te zien kregen. Heel knap om met een kleine bouwplaats toch zo’n kolossale transformatie uit te voeren. Waar ABB Bouw vooral de focus heeft op het
bouwen, konden wij ons focussen op de verkoop van de woningen, een prachtige combinatie!” Lievenshof “Niet lang daarna kreeg ABB een locatie aangeboden waar wij in het verleden ook al eens mee bezig zijn geweest. Een oud garagebedrijf in Oud-Beijerland wat in de loop van de tijd behoorlijk was vervallen. Er staat nu een fraaie woonwijk met 54 eengezinswoningen. Zelf wonen we ook in Oud-Beijerland en spreken met regelmaat mensen over Lievenshof. De reacties zijn lovend. Meest gehoord is ‘het lijkt wel alsof het er altijd al stond’. Dat is een mooi compliment want het betekent dat het met zorg is ingepast in de omgeving.” Toekomst “Voor de toekomst? Wij gaan absoluut nog heel veel doen! We kennen elkaar en weten dat we allebei vanuit een doelgerichte aanpak aan mooie dingen werken. ABB heeft haar eigen conceptwoning waardoor het bouwtraject snel en efficiënt verloopt. Wij zijn trots op deze samenwerking!”
15
16
Rotterdam by night Wanneer het buiten donker wordt, komt het Van Vollenhovenkwartier juist tot leven. Het ooit ‘brute’ kantoorgebouw, is nu een architectonisch meesterwerk tussen de eveneens prachtige stadspanden van Rotterdam. Een mooi stukje Rotterdam is in ere hersteld.
17
Een (t )huis voor iedereen Over onze conceptwoning
Natuurlijk wordt een thuis gevormd door veel meer dan een aantal muren en een dak. Toch is het huis wel de basis en zo’n aangename woning moet voor iedereen betaalbaar zijn. Daarom wordt er in de projecten van ABB ruimte gemaakt voor woningen voor ieder budget. Met onze conceptwoning als uitgangspunt, hebben we veel betaalbare huizen mogen bouwen in opdracht van gemeenten, woningcorporaties, beleggers, ontwikkelaars en op eigen risico.
18
Al in de jaren zeventig ontwikkelen we onze eigen conceptwoning met wel 48 indelingsmogelijkheden waaruit kopers kunnen kiezen. In 2013 hebben we een nieuw concept gelanceerd dat nóg meer keuze biedt en waarin het voortraject en bouwproces tot in de puntjes zijn geoptimaliseerd.
Een concept dat staat als een huis
Breed inzetbaar Onze conceptwoningen zijn breed inzetbaar en toepasbaar voor vrijwel iedere locatie. Vanuit een solide basis verrassen we opdrachtgevers en bewoners met talloze mogelijkheden om de woningen geheel naar wens samen te stel-
len, zowel qua architectuur als woningtype en indeling. Daarin hebben we nagedacht over elk detail, passend bij ieder budget. Betaalbaar product Door de gestandaardiseerde prefab bouwmethode, optimale inkoop en verwerking van de bouwmaterialen en het vlotte bouwproces hebben we een betaalbaar product neergezet. Een toekomstbestendig product waarin tal van duurzame opties zijn geïntegreerd die naar wens nog verder uitgebreid kunnen worden. Een concept dat staat als een huis, maar dat toch steeds onder constructie is. Ons inhouse-team houdt zich continue bezig met nieuwe ontwikkelingen, het testen, en waar kan toepassen hiervan. Op deze manier werken we voortdurend aan het verfijnen en verbeteren van onze conceptwoning, zodat we onze klanten steeds de meest geavanceerde en duurzame woongelegenheden kunnen bieden.
- Nieuw Koningsduin -
Samenwerking met co-makers Bij projecten waarin de ABB conceptwoning wordt toegepast, trekken wij standaard op met diverse co-makers. In zogenaamde CE-sessies (Concurrent Engineering, red.) wordt een groot gedeelte van de engineering gedaan. Verschillende 3D-bouwtekeningen worden naast elkaar gelegd om te clashen. Een werkwijze die past binnen de filosofie van LEAN bouwen. Door in het voortraject met elkaar om tafel te zitten, kunnen eventuele bouwfouten snel worden opgespoord. Dit clashen levert vaak nieuwe inzichten op en voorkomt dat er op de bouwplaats nog aanpassingen aan het product gedaan moeten worden. Door te werken met CE-sessies blijven de faalkosten laag en de begroting op orde. Het werk dat in het voortraject wordt gestoken, betaalt zich later uit. Bouwsnelheid Het werken met een prefab betoncasco heeft nog veel meer voordelen. Door het complete pakket van gevels, wanden en vloeren kan de kap snel worden geplaatst en zijn de woningen snel wind- en waterdicht. Zo kunnen we snel binnen aan de slag, wat de algehele bouwsnelheid ten goede komt. Een rijwoning kan al binnen 14 weken gebouwd worden en een twee-onder-een-kapwoning in slechts 16 weken.
19
Spijkenisse Stella Nova
20
Anonieme wijk krijgt allure De naoorlogse wijk Sterrenkwartier Hoog in Spijkenisse is de afgelopen jaren flink op de schop gegaan. Ooit was de wijk erg anoniem en eenzijdig: Vol met lange rechte blokken van grauwe, verouderde, niet duurzame woningen. De gemeente Nissewaard en woningcorporatie Maasdelta Groep vonden het tijd voor verandering, kleur, stijl, duurzaamheid en allure. Die elementen wisten we op een juiste manier in het plan te integreren, waarop we in 2018 de tender wonnen. Eind 2023 zijn we gestart met de verkoop van fase 3. Fase 2 is in aanbouw en deels opgeleverd en fase 1 bewoond. Een vierde fase is nog in ontwikkeling. In Spijkenisse laten we zien dat betaalbaarheid,
duurzaamheid en stijl prima samen kunnen gaan. De woningen zijn allemaal volledig elektrisch en voorzien van bijvoorbeeld een warmtepomp, zonnepanelen, vloerverwarming en koeling en een gebalanceerd ventilatiesysteem. De wijk is ruim opgezet en voorzien van veel groen. Sociale huur Bijzonder aan het nieuwbouwproject is dat een meerderheid van de in totaal ruim 470 woningen is bestemd voor sociale huur. Met inzet van onze flexibele conceptwoning hebben we een goede mix aan huizen weten te realiseren in diverse prijscategorieën. Zodoende is Stella Nova met recht een ‘wijk voor iedereen’ te noemen.
Harmonieuze samenwerking
Stella Nova laat zien dat betaalbaarheid, duurzaamheid en stijl prima samen kunnen gaan
De conceptwoning is binnen dit project onder andere als corporatieproduct ingezet
Belangrijk bij de ontwikkeling van een grootschalige binnenstedelijke gebiedsontwikkeling is een goede onderlinge verstandhouding tussen de verschillende partijen. Daarvan is bij Stella Nova absoluut sprake volgens Brenda Mellegers, Projectleider Vastgoedontwikkeling bij Maasdelta Groep. “ABB is een betrouwbare partij, die open en transparant te werk gaat. Tijdens de voorbereidende overleggen was hun inbreng eerlijk en duidelijk. ABB denkt mee in het proces en komt met oplossingen. De financiële afspraken zijn zakelijk, maar wel prettig tot stand gekomen.” Oplossingsgericht Sander Verschoor, directeur Vastgoed van Maasdelta, noemt de samenwerking harmonieus. “Aan de ene kant zakelijk, aan de andere kant kan er ook gelachen worden aan beide kanten.” Ook Frank van Dijk, Commercieel Directeur ABB, voelde van meet af aan al een klik tussen ABB en Maasdelta. “We spreken dezelfde taal, lopen niet weg voor problemen en gaan oplossingsgericht te werk. Om een voorbeeld daarvan te geven: op het gebied van prijsontwikkeling hebben we best pittige discussies moeten voeren. De hoger geworden bouwkosten vormden echt een uitdaging in dit project. Door volledig transparant te zijn en de lijnen kort te houden, hebben we dit probleem samen opgelost.” Verschoor illustreert die goede samenwerking ten slotte kernachtig. “Na fase 1 zijn we met ABB verdergegaan in fase 2 en fase 3. Dat zegt toch eigenlijk genoeg.”
21
Maassluis Nieuw Hollands Huis Architectuur door Zeinstra Veerbeek Architecten
22
Individueel herkenbare huizen, met een eigen karakter en stijl
23
Den Haag Haags Buiten
24
6
Aan de zuidzijde van Den Haag is een prachtig woongebied gecreëerd: Haags Buiten. Hier genieten de bewoners inmiddels van een bijzondere woonomgeving, waarin het beste van twee werelden samenkomt; een groene en waterrijke omgeving, op korte afstand van het centrum van Den Haag. Gevarieerd aanbod In het gebied zijn in totaal 271 woningen gebouwd. Het project bestaat uit een bijzonder gevarieerd aanbod, met 147 conceptwoningen zowel in het koop- als in het huursegment,
bestaande uit twee-onder-een-kapwoningen en diverse type rijwoningen. Ook is er een woontoren gebouwd met 124 sociale huurappartementen. Duurzaamheidsambitie Gijs Slagmolen, stedenbouwkundige en voorheen projectleider bij de Gemeente Den Haag, over het project: “Wat ik knap vind, is dat het ABB is gelukt om onze duurzaamheidsambitie én de ambitie om veel nieuwe woningen te bouwen met elkaar te verenigen.
Pijnacker Ackerswoude
Begin van dit millenium begon ABB met de ontwikkeling van dit uitgestrekte nieuwbouwproject aan de rand van het centrum van Pijnacker. Ruim 44 hectare grond is omgetoverd tot een prachtige nieuwbouwwijk met twee verschillende woonmilieus: het dorpse Brink, dat op loopaf-stand van het centrum ligt, en het groenere en rustigere Landrijk. Eind 2022 jaar is het project afgerond. Inmens project In totaal zijn er bijna 900 woningen gerealiseerd, in samenwerking met bouw- en aanne-
mingsbedrijf Schouten. Een immens project en het resultaat mag er zijn! Veelzijdigheid Door de grote diversiteit aan woningen en de prachtige architectuur door Zeinstra Veerbeek Architecten en Houweling Architecten is Ackerswoude een wijk met een uniek karakter geworden. Deze wijk is een uitstekend voorbeeld van de veelzijdigheid van ABB’s conceptwoning die op talloze manieren kan worden aangepast, zonder veel concessies te doen aan de scherpe prijzen en de snelle bouwtijd.
25
Door de grote diversiteit aan woningen is Ackerswoude een unieke wijk geworden
Ackershof Het project Ackershof is iets langer dan een decennium geleden opgeleverd. Bij deze revitalisering van het centrum van Pijnacker hebben we 158 appartementen, 10.000 m2 commerciële ruimte en een ondergrondse parkeergarage gerealiseerd. In de ontwikkeling zijn de karakteristieke oudbouw en de moderne nieuwbouw harmonieus verbonden.
26
Cottagestijl Dit is de tweede bouwstijl binnen woonmilieu Landrijk: de cottagestijl. Die uit zich in details zoals de door-gemetselde topgevels, zinken afdeklijsten en markante schoorstenen.
Ackerswoude
Hét voorbeeld van de veelzijdigheid van onze conceptwoning
OP NAAR DE 75 JAAR! VIER JIJ ONS VOLGENDE JUBILEUM MEE? BEKIJK DAN ONZE VACATURES Beneden-bovenwoningen OP ABB BOUWGROEP.NL Een bijzonder landmark binnen de wijk vormen de beneden-bovenwoningen, die door de schaal, witte gevels en zinklook dak een mooi contrast vormen met de omliggende, individuele woninBrink gen. De woningen in de Brink zijn voorzien van een dorpse architectuur. Zo zijn er verschillende type woningen, variërend in uitstraling en beukmaat, bij elkaar gezet in clusters. Typerend zijn de verspringingen in gootlijnen, nokken en rooilijnen.
27
Chaletstijl Voor de woningen in Landrijk zijn twee bouwstijlen gebruikt. Hier zie je de chaletstijl, geïnspireerd op de omliggende woningen die begin van de twintigste eeuw in Pijnacker zijn gebouwd.
EERST
Duurzaamheid Een leefbare planeet voor nu en de komende generaties. Dat willen we met elkaar bereiken en ABB ziet daar ook zeker haar verantwoordelijkheid in. Met alle kennis en kunde die we in huis hebben, bouwen we duurzame woningen en leefomgevingen die opgewassen zijn tegen het veranderende klimaat. Vanzelfsprekend houden we ons aan de gestelde duurzaamheidseisen en waar mogelijk gaan we hierin nog een stap verder.
28
Onze duurzame ambities komen onder andere terug in de keuzes die we maken voor onze eigen huisvesting. Onze CFRO Erik den Breejen vertelt hierover: “Toen het pand aan de Molendijk in Sliedrecht door de groei van ons bedrijf te klein werd, hebben we eerst naar een locatie gezocht om zelf een duurzaam pand te realiseren voor zowel het kantoor als de materieeldienst. Toen bleek dat deze locatie lang op zich liet wachten, zijn we op zoek gegaan naar een geschikt bestaand pand óf geschikte locatie voor enkel ons kantoor. Die vonden we in het bestaande pand aan het Stationspark; duurzamer dan ons toenmalige pand, maar nog niet zo duurzaam als we wensten.” Verduurzamingsslag “We hebben het pand aangekocht met de
insteek er een flinke verduurzamingsslag te maken. Iets waar we nu hard mee bezig zijn. We maken het pand volledig gasloos door middel van luchtwarmtepompen in combinatie met buffervaten gevuld met PCM-bollen. Op deze manier hoeft de gebouwinstallatie niet te worden vervangen, wat natuurlijk een enorme materiaalen milieubesparing met zich meebrengt. Daarnaast zijn er zonnepanelen op het dak bevestigd én ligt er een vergunningsaanvraag voor nog eens 150 panelen die we voor het pand willen aanbrengen. Het betonnen parkeerdek wordt een grote daktuin, waardoor het water wordt gebufferd. Dit zorgt, samen met de nestkasten aan de gevel, voor een mooie biodiversiteit. Door de duurzame aanpassingen en toevoegingen die we aan het pand hebben gedaan, heeft deze straks het duurzaamheidskeurmerk BREEAM kwalificatie Very Good.”
Zonnepanelen Het dak van onze loods aan de Molendijk is al voorzien van ruim 400 zonnepanelen. Hiermee: - kunnen we voor een groot deel van het jaar voorzien in ons eigen energiegebruik - verwarmen we de loods d.m.v. infraroodverwarming - is 270.000 kg CO2-uitstoot vermeden (gelijk aan het aanplanten van 8000 bomen) Ook op onze bouwplaatsen maken we zoveel mogelijk gebruik van duurzame energie, bijvoorbeeld door zonnepanelen op de bouwkeet te plaatsen.
Dordrecht Amstelwijck Park 29
Van betonkolos naar groene wijk In Dordrecht bouwen we op een voormalig ziekenhuisterrein dat we in 2017 hebben gekocht. Op deze plek, waar eerst voornamelijk beton te vinden was, verrijst nu een parkachtige woonwijk waarin alle ruimte is voor de natuur: Amstelwijck Park. Na de sloop van het ziekenhuis ging de landschapsarchitect aan de slag om het eeuwenoude landschap terug te brengen in het plan. Pas daarna werd gekeken naar welk type huizen in dat landschap passen. Een omgekeerde manier van ontwikkelen waar wij de waarde van inzien en die in de toekomst steeds meer de standaard gaat worden. Door het landschap als uitgangspunt te nemen, geef je niet alleen de natuur de kans om zich te ontwikkelen, het dwingt je ook om creatief te zijn in de planontwikkeling. Zo voorkom je standaard wijken en realiseer je projecten die perfect in de omgeving passen.
Klimaatadaptief Bij de ontwikkeling van Amstelwijck Park is zoveel mogelijk van de bestaande natuur behouden gebleven en uitgebreid om zo ook de biodiversiteit te vergroten. Zodoende wonen de eerste bewoners nu al in een groene omgeving. Het waterbeheersysteem in de wijk is gebaseerd op het bestaande stelsel van stroomruggen en kreken. Uniek voor wijken van deze grootte is dat de woningen op verschillende hoogtes liggen. Een overschot aan water kan snel wegstromen en infiltreren. Tegelijkertijd zorgt veel groen en water ook bij warm, zonnig weer voor aangename temperaturen. Natuurinclusief De watergangen krijgen flauwe oevers met begroeiing en zijn daarmee aantrekkelijk voor watervogels en amfibieën. Veel huizen hebben nestkastjes in de gevels en de overstekken
invliegopeningen, zodat de eerdere bewoners van het project - vleermuizen en zwaluwen – in hun natuurlijke omgeving kunnen blijven wonen. Bovendien worden de huizen opgeleverd met groene afscheidingen en ook de voortuin wordt alvast aangelegd. Leefbare toekomst Met deze duurzame woonwijk zetten we een grote stap in de richting van bewust en duurzaam bouwen voor de toekomst, maar daar laten we het niet bij. Intern werken we aan de verkleining van de CO2-voetafdruk van het bedrijf en van de huizen die we bouwen. We kijken naar duurzamere alternatieven - zoals aan duurzamere bindmiddelen in beton - testen deze en passen toe waar kan. Ook onderzoeken we of en hoe we houtbouw kunnen implementeren binnen ons woonconcept en hoe we circulair kunnen bouwen. Alles met het zicht op een gezonde, leefbare toekomst voor deze en komende generaties. 30
We realiseren hier een groene, waterrijke en ruim opgezette woonwijk die bewoners een permanent vakantiegevoel zal bezorgen. Jan Dekker, Directeur ABB Ontwikkeling
- De Kreek -
Den Hoorn De Kreek
De eerste Cittaslow wijk van Nederland De Kreek in Den Hoorn is niet zomaar een wijk, maar de eerste Cittaslow wijk van Nederland. Dit betekent dat in het stedenbouwkundig plan van De Kreek de kwaliteit van de leefomgeving heel belangrijk is. De leefomgeving onderscheidt zich door de samenhang tussen verschillende elementen, zoals authenticiteit, biodiversiteit, gezondheid, klimaat, veilig- en leefbaarheid, energie en duurzaam bouwen. Ook qua woningaanbod is er een grote diversiteit; van sociale huurrijwoningen tot vrijstaande koophuizen en appartementen. Dynamisch laagland Je vindt in de wijk geen ellenlange rechte woonstraten, maar aparte hofjes. Zelfs de hoofdroute meandert door de wijk heen. Water speelt er een belangrijke rol. De Kreek is een dynamisch laagland dat, afhankelijk van de waterstanden, sterk in beeld kan veranderen. Van een glooiend grasland naar een eilandenrijk, omgeven door water. De duurzame filosofie komt tot uiting in zowel het overkoepelende idee als de daadwerkelijke bouw van De Kreek. Zo liggen de daken van de huizen vol met zonnepanelen en hebben de grondgebonden woningen een EPC van 0 en de appartementen een EPC van 0,2. Iets wat ten tijde van de ontwikkeling en realisatie van dit project erg uniek was.
Jack Mostert, toenmalig projectleider Gebiedsontwikkeling bij de Gemeente Midden-Delfland, over de samenwerking met ABB: “Tijdens het project hebben we ook op het vlak van duurzaamheid een goede samenwerking met ABB ervaren. We hebben de stip aan de horizon samen bereikt en er is nergens een concessie in gedaan. De meerwaarde van ABB in dit traject is dat ze open stond voor onze duurzame ambities. Alles is bespreekbaar en ze heeft dit echt omarmd. Je merkte dat het ABB werkelijk na aan het hart gaat. Als je ziet dat een ontwikkelaar zo betrokken is, dan weet je dat het eindproduct voor de bewoners ook echt een goed product is en voor ons als gemeente is dat heel fijn.”
31
Transformatie
Oplossingsgericht én creatief Door leegstaande (kantoor)panden nieuw leven in te blazen, creëren we woonruimte in steden waar de grond schaars is. Duurzaam, effectief en snel. Zoals in Rotterdam. Het afgelopen decennium hebben we hier twee grootschalige kantoortransformaties uitgevoerd: De Nieuwe Admiraliteit en het Van Vollenhovenkwartier. Martin Visser, directeur ABB Bouw, was nauw betrokken bij de transformaties. Hij vertelt over de risico’s, de uitdagingen én creatieve oplossingen.
“Transformaties zijn altijd een uitdaging, omdat je ze van tevoren nooit helemaal kunt plannen. Tijdens de bouw stuit je altijd op onvoorziene zaken. Zo moesten we voor het Van Vollenhovenkwartier speciaal een kleinere steen laten bakken, omdat er geen ruimte was voor de reguliere maten. Dat is ook juist wat transformaties zo interessant maken. Je wordt gedwongen oplossingsgericht en creatief te zijn. Iets waar het onze ABB’ers gelukkig niet aan ontbreekt.”
Vijf voorbeelden 32
Martin Visser Directeur Bouw
‘We namen risico, omdat we potentie zagen in het pand’
Goed idee “De Nieuwe Admiraliteit is een bijzonder project in onze portefeuille en een waar we met veel trots op terugkijken. Ik weet nog goed dat we in het najaar van 2012 gebeld werden door een Rotterdamse vastgoedondernemer. Hij zocht een partner voor dit project. Na een korte rondleiding moesten we binnen een week beslissen of we het pand zouden kopen. De garantie dat het bestemmingsplan gewijzigd zou worden van kantoor naar wonen, hadden we niet. Het enige wat we hadden was een briefje van de wethouder waarop stond dat hij de transformatieplannen ‘een goed idee’ vond. Het kopen van dit vastgoed was misschien een risico, maar dit hebben we toch genomen. Waarom? Omdat we de potentie zagen van het pand
en omdat deze op een toplocatie in Rotterdam stond. Een stad die destijds erg in opkomst was. Een toevoeging van zo’n 600 appartementen voor young professionals, met in de plint luxe kantoren en winkelruimte, zou een aanwinst zijn voor de stad. Gelukkig werd het bestemmingsplan inderdaad gewijzigd en konden we in het voorjaar van 2013 aan de slag.” Binnenstedelijk bouwen “Bij binnenstedelijk bouwen is logistiek een van de grootste uitdagingen. Zo ook hier. Het pand staat ingeklemd tussen twee panden en een aanliggende begraafplaats. Twee grote bouwkra-
De verticale schuiframen veranderen het hele appartement als het ware in een loggia.
nen geplaatst op de bestaande parkeergarage hebben ervoor gezorgd dat de bouwmaterialen ook aan de achterkant van het pand geplaatst konden worden. Een creatieve oplossing voor ‘buitenruimte’ kwam er in dit project in de vorm van verticale schuiframen. Balkons waren geen optie, maar we wilden de toekomstige bewoners wel het buitengevoel meegeven. De verticale schuiframen, oorspronkelijk ontworpen voor cruiseschepen, veranderen het hele appartement als het ware in een soort loggia. Een innovatie die veel opzien baarde.” Recordtempo “Tijdens het transformatieproces zijn we een samenwerking aangegaan met Citypads uit Eindhoven en hebben we gezamenlijk de ontwikkeling en realisatie van het destijds grootste transformatieproject van Nederland waargemaakt. In recordtempo – we bouwden 20 appartementen per week - hebben we dit project weten af te ronden. Mede door slimme toepassingen, zoals het zoveel mogelijk prefabriceren van de gevel en het gebruik van plakwapening waar de wapening moest worden doorboord, konden de young professionals in iets meer dan een jaar tijd in hun kant-en-klare huizen.”
33
Zorg en wonen
Zorgvuldig en betrokken bouwen Iedereen een fijn en veilig thuis, in iedere levensfase. Dat is onze drive in ontwikkelen en bouwen. Ook voor bewoners met specifieke wooneisen hebben wij de juiste kennis en oplossingen in huis. We ontwikkelen en bouwen zorgcentra die van alle gemakken zijn voorzien en aan alle gestelde kwaliteitseisen voldoen.
j
Buiten de technische aspecten, zagen we bij de realisatie van het complex ook het belang
i Le
Veel ervaring Voor de ervaren uitvoerder waren deze technische zaken geen obstakel. “Bij de bouw van diverse eerdere zorgcomplexen hebben wij als team al vrij veel ervaring opgedaan op het gebied van zorgcomplexen.”
Mark
“Er komt heel wat kijken bij de realisatie van zorgcomplexen. Het is heel anders dan gewone woningbouw”, vertelt Van der Leij. “Vooral installatietechnisch zijn er veel punten waar extra aandacht aan moet worden gegeven. Denk aan brandpreventie en het legionella beleid; alles moet tot in de puntjes kloppen en getest worden.”
va n de r
34
In opdracht van Philadelphia Zorg hebben we twee prachtige zorgcomplexen gerealiseerd. Het begon in Almere met de bouw van woonlocatie Borneostraat, bestaande uit 36 appartementen en gezamenlijke ruimtes. Omdat de samenwerking zo goed beviel mochten we daarna aan de slag in Amsterdam. De Luifel is een pand van drie bouwlagen, waar cliënten de zorg en bescherming ontvangen die ze nodig hebben. Uitvoerder Mark van der Leij is bij beide projecten nauw betrokken geweest:
van de persoonlijke benadering. “Net als bij de bouw van reguliere woningen, worden ook de toekomstige bewoners van de zorgappartementen graag op de hoogte gehouden. Daar geven wij graag gelegenheid voor en maken we tijd voor vrij.” Betrokkenheid Deze aanpak is door Philadelpia Zorg zeer positief ervaren en uit project Borneostraat vloeide project De Luifel in Amsterdam voort. “De samenwerking is erg goed bevallen. Vooral de betrokkenheid vanuit ABB is voor mij indrukwekkend’, vertelt Marijne Liese-Happel, locatiemanager bij Philadelphia. “Voor de nieuwe bewoners en hun ouders is de verhuizing naar een nieuwe woning een spannend proces. Om betrokken bewoners mee te nemen in de ontwikkeling van het complex, was er ruimte om ze een inkijkje
Ook in de toepassing van zorgdomotica is goed meegedacht. Hiermee zijn we klaar voor de toekomst
ijne M ar
te geven. ABB, en in het bijzonder mijn contactpersoon Mark van der Leij, zag daar het belang van in. Zo maakte Mark regelmatig foto’s en was hij zelfs op zijn vrije dag aanwezig op de kijkersdag.”
sLie
Ha pp
el
Zorgdomotica Dankzij de toepassing van zorgdomotica zijn beide complexen erg innovatief geworden. “Ook daarin is goed meegedacht. Hiermee zijn we klaar voor de toekomst”, aldus Liese-Happel.
35
Bakkum Zorg- en woongebied
De totale oppervlakte van de twee zorgklinieken is bijna 13.000 m2. Genoeg om ruimte te bieden aan 140 cliënten en diverse algemene ruimtes 36
Landgoed Duin en Bosch in Bakkum is van zorglocatie getransformeerd tot gemengd woon- en zorggebied. ABB deed de ontwikkeling en had het grootste aandeel in de bouw van de nieuwe woonwijk Nieuw Koningsduin en de twee nieuwe zorgklinieken voor Parnassia Groep. We hebben de Ouderenkliniek gerealiseerd met vijf zorgvleugels en een vleugel voor facilitaire voorzieningen, zoals kantoor en onderzoeksruimte. De tweede kliniek, Vervolgkliniek genaamd, is speciaal bestemd voor geestelijke gezondheidszorg en bestaat uit diverse algemene ruimtes, cliëntenkamers en zorgappartementen. Beide klinieken hadden een bouwtijd van slechts een jaar en ook de woningen konden
na een minimale bouwtijd worden opgeleverd. Dit is mede gelukt doordat de bouw tot stand is gekomen met de zogenaamde Lean-methode en een vrij vaste groep bouwpartners. Door een goede samenwerking met onze bouwpartners en vooraf met hen een strakke planning te maken, is er erg efficiënt gebouwd.
37
Vakmanschap Ons vakmanschap is te zien in de manier waarop we grootschalige projecten aanpakken; planmatig, gestructureerd en daadkrachtig. Hard werken, zonder het oog voor detail te verliezen. Met diezelfde daadkracht en precisie gaan we te werk bij de opdrachten die we krijgen van particulieren. Deze afdeling binnen ABB is gespecialiseerd in het leveren van maatwerk. Ze realiseert specifieke werken, zoals villa’s, renovaties en restauraties aan monumentale panden. Hierbij een greep uit de prachtige projecten die ABB Op Maat de afgelopen jaren heeft opgeleverd.
Restauratie Boterbeurs Dordrecht
38
Het rijksmonument, de voormalige Boterbeurs, is getransformeerd tot een gebouw met vijf levensloopbestendige woningen. Overal in het pand is de geschiedenis zichtbaar gebleven.
Bouwtijd van zes maanden Waardhuizen
39
Het is bijna niet te geloven, maar deze unieke villa in Waardhuizen is in zes maanden tijd gerealiseerd! Na het ontwerpproces door Livingstone en de bewoners, is ABB Op Maat aan de slag gegaan en het resultaat mag er wezen. Hard werken én aandacht voor detail behouden, dat is ABB!
Johan Kant
Manager ABB Op Maat
We zijn allemaal erg gedreven en stellen de klant centraal. Dat maakt dat we op dezelfde manier werken en steeds in het vizier houden waar de klant naartoe wil. Soms hebben we te stellen met behoorlijke uitdagingen, maar we komen altijd met een oplossing. Steeds weer creatief en inventief zijn om het beste resultaat te bereiken; dat maakt het werk juist zo leuk!
Bouwen aan de toekomst
40
In dit magazine hebben we een terugblik gehad op de mooiste projecten van het afgelopen decennium. Goed om hier even bij stil te staan, want meestal rollen we van het ene in het andere project. Gelukkig staan er ook nu weer mooie projecten op de planning. Grootschalige gebiedsontwikkelingen en stedelijke ontwikkelingen waar we onze handen aan vol zullen hebben. Want wat de markt ook gaat doen, feit is dat er huizen moeten komen. Huizen voor iedereen, een thuis voor iedereen. En daar zullen wij de komende jaren met veel passie aan werken!
41
Nieuwe website Meer weten over onze expertises en op de hoogte blijven van projecten? Ga dan naar onze nieuwe website:
www.ABBBouwgroep.nl
De Noordoevers Hendrik-Ido-Ambacht In de Drechtsteden aan de rivier de Noord komt nieuwbouwproject de Noordoevers. Een uitgestrekt projecten in Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht, tussen de Veerse- en de Ringdijk. Een plek met een rijke historie en een industrieel karakter, die in een nieuw jasje wordt gestoken. Unieke woonlocatie De centrale ligging én het prachtige uitzicht op de Noord, de Sophiapolder of de Galgen-
Vijf voorbeelden 42
plaat maken van deze plek een unieke woonlocatie. De toekomstige bewoners zijn vanaf deze plek met de fiets zo in het centrum van Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht en met de auto, trein of waterbus is de binnenstad van Rotterdam en Dordrecht snel bereikt. Een prachtige waterrijke woonomgeving met vele voorzieningen binnen handbereik. In totaal worden er in het project de Noordoevers (Hendrik-Ido-Ambacht én Zwijndrecht) 700-750 huizen worden gebouwd.
De Noordoevers is een uitdagende buitendijkse ontwikkeling op een historische plek voor Ambachters. De cultuurhistorie wordt op een eigentijdse manier in de nieuwbouw teruggebracht. Een uniek project waar wij ontzettend trots op zijn! Carola Pater Projectmanager
43
Residentie Parkzicht Wassenaar Eind 2026 verlaat ANWB haar huidige kantoor aan de Wassenaarseweg te Wassenaar en neemt ABB deze locatie op de grens van Wassenaar en Den Haag over. Wij zullen het kantoor en het gebied herontwikkelen naar woningbouw en enkele buurtgerichte voorzieningen. Residentie Parkzicht wordt een prachtige woonplek met als directe buren een Rijksmonument, een monumentaal landgoed en een gewilde, rustige woonwijk. De monumentale gebouwen blijven behouden, daarnaast worden ruim 400 appartementen gerealiseerd.
44
Sliedrecht Noord De gemeente Sliedrecht gaat de komende jaren, samen met verschillende marktpartijen, aan de slag met de ontwikkeling in Sliedrecht-Noord. De ontwikkeling van het gebied is een belangrijke en complexe opgave, daarom is de gemeente al in een vroeg stadium met alle partijen om tafel gaan zitten om met elkaar tot een passend plan te komen. ABB heeft een groot aandeel in dit gebied. In totaal zullen er circa 1850 aan het dorp worden toegevoegd.
ABB kan een grote bijdrage leveren aan de woningbouwopgave Commercieel Directeur Frank van Dijk
45 45
Ons acquisititeam staat aan de wieg van al onze prachtige projecten. De plannen worden geboren op de schetstafel, om vervolgens door te groeien naar de afdeling Ontwikkeling. Commercieel Directeur Frank van Dijk is nauw betrokken bij en verantwoordelijk voor dit team dat de afgelopen jaren heeft gezorgd voor een goed gevulde pijplijn van bijna 6000 woningen en ook de komende jaren weer mooie projecten in het vizier heeft. “Binnen ons acquisitieteam zijn we continue op zoek naar nieuwe kansen en mogelijkheden. We streven naar projecten die niet alleen voldoen aan onze hoge standaarden, maar ook een positieve impact hebben op de gemeenschappen waarin we werken. Onze aanpak is gebaseerd op nauwkeurige analyses, marktonderzoek en vooral een diepgaand begrip van de behoeften van onze klanten en partners. Ons acquisitieteam staat niet op zichzelf. Collega’s van verschillende afdelingen brengen
geregeld waardevolle inzichten en tips naar voren. Deze diversiteit aan perspectieven verrijkt onze strategieën en stelt ons in staat om nog beter in te spelen op de behoeften van onze klanten. Kansen voor de toekomst Trots zijn we op de projecten die we hier al kunnen presenteren. Projecten die nog volop in ontwikkeling zijn, maar die zeker in de komende jaren realiteit gaan worden. Soms op korte, maar vaak ook op langere termijn. Verder weg én dichtbij. Als bedrijf dat al 60 jaar is gevestigd in Sliedrecht vinden we het gaaf dat we aan de ontwikkeling én uitbreiding van ‘ons’ dorp mogen bijdragen. Een ontwikkeling die we letterlijk vanuit ons kantoor kunnen gaan volgen. Naast de genoemde projecten liggen er in de toekomst gelukkig nog veel meer kansen en hebben we locaties in eigendom met veel potentie, waarmee ABB een grote bijdrage kan leveren aan de woningbouwopgave waar we met z’n allen voor staan.”
Op de bouwplaats Berkel & Rodenrijs
Door de realisatie van Berkel Centrum West wordt het centrum van Berkel en Rodenrijs verder ontwikkeld als hoofdwinkelcentrum van gemeente Lansingerland.
46
Het plan bestaat uit de realisatie van zeker 5600 m2 commerciële ruimte, voor ondere andere een supermarkt, winkels en horeca. Ook zijn circa 170 appartementen in diverse prijsklassen gebouwd, waarvan een fors aandeel bestemd is voor starters. Daarnaast is er een parkeergarage met 360 plaatsen gerealiseerd.
We ontwikkelen centrumplan Berkel Centrum West samen met Waaijer Projectrealisatie.
47
Hart voor elkaar Een mooiere samenleving begint bij jezelf. Daarom kiezen wij voor maatschappelijke samenwerkingen en zijn we betrokken bij verschillende initiatieven.
48
6
Hart voor Haïti Al jaren steunen we de stichting Hart voor Haïti. Zowel financieel als door helpende handen te bieden. Net na de aardbeving in 2010 zijn we bijvoorbeeld met een team naar Haïti afgereist om daar eigenhandig twee scholen en een kerkgebouw op te bouwen.
Dichterbij Ook dichterbij is hulp hard nodig. Hiervoor zijn we aangesloten bij Stichting ANDERS Drechtsteden, een organisatie die regionale ondernemers verbindt aan hulpvragen van kwetsbare mensen in de buurt. Denk aan het repareren van een dak van een tuinhuis, het vervangen van een kozijn of het leggen van een vloer. Voor ons een kleine moeite, voor de ander een grote zorg minder.
49 49
Aandacht voor jeugd Wij vinden het belangrijk om actief en continu aandacht te besteden aan het opleiden van potentiële timmerlieden en metselaars. Want bij opleiden van leerlingen ligt de toekomst van bouwen! Om leerlingen de beginselen van het vak bij te brengen is goed materiaal nodig voor de lessen en stages. ABB heeft gereedschap geschonken aan onder andere Vakcollege het Gilde in Gorinchem. Zo kunnen de leerlingen optimaal leren in de praktijk.
Jezelf ontwikkelen Bij ABB hebben we niet alleen hart voor het ontwikkelen en bouwen van nieuwbouwwijken, we hebben ook oog voor elkaar. Er is ruimte voor persoonlijke ontwikkeling, aandacht voor de vitaliteit en veiligheid van onze ABB’ers. Dit zien we terug in de lange dienstverbanden. Zo houdt ABB waardevolle kennis en ervaring vast.
50
Zij zijn onze kracht
.
51
ABB Academie Met deze online opleidingsomgeving, kunnen onze collega’s zelf opleidingen zoeken, inplannen en trainingen volgen. Leren en ontwikkelen wordt op deze manier makkelijker en toegankelijker voor ABB-ers. Het platform bevat opleidingen en trainingen op het gebied van persoonlijke ontwikkeling en ook vakgerichte cursussen. Daarnaast ook verschillende video’s, artikelen en documenten.
Dit alles om onze collega’s te inspireren en hun werk nog leuker en makkelijker en/of efficiënter te maken. Zo bouwen we samen verder aan de toekomst van onze medewerkers.
52