"Uô{{É®'ú +Éè®ú "ú¦Éänù'ù ={ÉxªÉɺÉÉå ¨Éå nùʱÉiÉ VÉÒ´ÉxÉ ºÉÆnù¦ÉÇ ¶ÉʶÉEòÉÆiÉ xÉÉBEò

+x´Éä¹ÉÒ

"Uô{{É®'ú +Éè®ú "ú¦Éänù'ù ={ÉxªÉɺÉÉå ¨Éå nùʱÉiÉ VÉÒ´ÉxÉ ºÉÆnù¦ÉÇ

- ¶ÉʶÉEòÉÆiÉ xÉÉBEò nùʱÉiÉ ´ÉMÉÇ Eò ä ±ÉÉM ä É ½þ¨É¶ ä ÉÉ ºÉä ={ÉÊ ä IÉiÉ lÉ* ä +xÉE ä ò ºÉÉʽþiªÉEòÉ®úÉå xÉä <xÉ ±ÉÉM ä ÉÉå Eò ä ʱÉB +É´ÉÉVÉ =`öÉ<* Ç Eò<Ç ´É¹ÉÉç Eò ä ºÉP Æ É¹ÉÇ Eò ä ¤ÉÉnù +ÉVÉ nùʱÉiÉ ºÉÉʽþiªÉ +{ÉxÉä º´É°ü{É EòÉä |ÉEò]õ Eò®ú {ÉɪÉÉ ½þ è * nù ä JÉÉ VÉÉB iÉÉä ˽þnùÒ +É® è ú +ÉÊ ä c÷ªÉÉ ¦ÉɹÉÉ ¨Éå nùʱÉiÉ ºÉÉʽþiªÉ EòÉ =nùªÉ <CEòҺɴÉÓ ºÉnùÒ Eò ä ¶É° Ö ü ¨Éå ½þ Ö +É* nùʱÉiÉ VÉÒ´ÉxÉ ºÉ¤ Æ Év Æ ÉÒ ={ÉxªÉÉºÉ Eò Ö Uô MÉ® è ú-nùʱÉiÉ ®úSÉxÉÉEòÉ®úÉå uùÉ®úÉ Ê±ÉJÉä MÉB ½þ é * ±ÉÊ ä EòxÉ =ºÉä nùʱÉiÉ ºÉÉʽþiªÉ Eò ä +i Æ ÉMÉi Ç É ®úJÉÉ VÉÉxÉÉ SÉÉʽþB ªÉÉ xɽþÓ ªÉ½þ BEò ¤É½þ Ö iÉ ¤Éc÷É ºÉ´ÉÉ±É ½þ è * <ºÉEò ä ¤ÉÉ®ú ä ¨Éå ºÉÊ Ö |ɪÉÉ ¨ÉʱÉEò "nùʱÉiÉ ºÉÉʽþiªÉ : BEò +ɱÉÉS ä ÉxÉÉ' ¶ÉÒ¹ÉE Ç ò ±ÉJ ä É ¨Éå ʱÉJÉiÉÒ ½þ é , ""+ÉvÉÊ Ö xÉEò ªÉM Ö É ¨Éå MÉ® è ú-nùʱÉiÉ ºÉÉʽþiªÉEòÉ®úÉå EòÒ ®úSÉxÉÉ, ÊVɺɨÉå nùʱÉiÉ SÉÊ®újÉ, ÊSÉjÉ, {É®ú Æ {É®úÉ +É® è ú ºÉº Æ Eò Þ ÊiÉ EòÉä Ê´ÉEò Þ iÉ +É® è ú ´ÉÒ¦ÉiºÉ Eò®úxÉä EòÉ |ɪÉÉºÉ VÉÉ®úÒ ®ú½þÉ ½þ è * Bº ä Éä ¨Éå <xÉ ºÉ¦ÉÒ EòÉä nùʱÉiÉ ºÉÉʽþiªÉ Eò ä +i Æ ÉMÉi Ç É xɽþÓ ®úJÉÉ VÉÉ ºÉEòiÉÉ ½þ è*'' (b÷É. ì ¤ÉɺÉn Ö

ù ä ´É ºÉx Ö ÉÉxÉÒ, <¶ Ç ÉÉxÉ +Ê Æ EòiÉ |ÉEòɶÉxÉ, ¦É´ Ö ÉxÉ· ä É®ú, 2014, {É. Þ

263)* +iÉ& <ºÉºÉä ªÉ½þÒ º{ɹ]õ ½þ è ÊEò ˽þnùÒ +É® è ú +ÉÊ ä c÷ªÉÉ nùʱÉiÉ ºÉÉʽþiªÉ ¨Éå º´ÉÉxɦ Ö ÉÊ Ú iÉ +É® è ú ºÉ½þÉxɦ Ö ÉÊ Ú iÉ Vɺ è Éä ºÉ´ÉÉ±É Eò å pù ¨Éå +ÉB* +ɱÉÉS ä ÉEò ¨Éx è ÉV ä É®ú {ÉÉb Æ ÷ ä ªÉ EòÉ ªÉ½þ EòlÉxÉ <ºÉ ¤ÉÉiÉ EòÉ º{ɹ]õÒEò®úhÉ Eò®úiÉÉ ½þ è ÊEò "®úÉJÉ ½þÒ VÉÉxÉiÉÒ ½þ è VɱÉxÉä EòÉ nùnù Ç'ù, nùʱÉiÉ ½þÉx ä Éä EòÒ {ÉÒc÷É ÊºÉ¡ò Ç nùʱÉiÉ VÉÉxÉiÉÉ ½þ è * +ÉMÉä +ÉÊ ä c÷ªÉÉ nùʱÉiÉ ºÉÉʽþiªÉ EòÒ +ɱÉÉS ä ÉEò ºÉÊ Ö |ɪÉÉ ¨ÉʱÉEò Eò½þiÉÒ ½þ é , ""MÉ® è ú-nùʱÉiÉÉå EòÒ ®úSÉxÉÉ Eò ä ´É±É Eò±{ÉxÉÉ +ÉvÉÉÊ®úiÉ ½þ è * =ºÉ¨Éå +xɦ Ö ÉÊ Ú iÉ, |ÉÉhÉ, ¾þnùªÉ EòÒ ¦ÉɹÉÉ xɽþÓ ½þ è , Eò ä ´É±É ¨ÉκiɹEò EòÒ ¦ÉɹÉÉ EòÉ |ɪÉÉM ä É Eò®úEò ä ®úÊSÉiÉ ®úSÉxÉÉBÄ ¦ÉɹÉÉ +É® è ú ¶É± è ÉÒ EòÒ oùι]õ ºÉä ºÉn ÆÖ ù®ú +É® è ú ºÉJ Ö ÉÉi¨ÉEò ½þÉä ºÉEòiÉä ½þ é , ËEòiÉÖ ¦ÉÉ´É +É® è ú SÉi ä ÉxÉÉ EòÒ oùι]õ ºÉä ºÉ½þÒ xɽþÓ* MÉÉ{ ä ÉÒxÉÉlÉ ¨Éɽ ä þ ÆiÉÒ Eò ä "{É®úVÉÉ' +É® è ú "ú½þÊ®úVÉxÉ' EòÉ =nùɽþ®úhÉ Ê±ÉªÉÉ VÉÉ ºÉEòiÉÉ ½þ è*'' (´É½þÒ, {É. Þ 260)

+ÉVÉÉnùÒ Eäò ¤ÉÉnù ¦ÉÉ®úiÉ ¨Éå ºÉÆÊ´ÉvÉÉxÉ ±ÉÉMÉÚ ½þÉäxÉä ºÉä nùʱÉiÉÉå Eäò ¤ÉÒSÉ BEò ʶÉÊIÉiÉ ¨ÉvªÉ ´ÉMÉÇ EòÉ =nùªÉ ½þÉäiÉÉ ½èþ* =ºÉxÉä +{ÉxÉÒ +ʦɴªÉÊHò Eäò ʱÉB ºÉÉʽþiªÉ EòÉä ¨ÉÉvªÉ¨É ¤ÉxÉɪÉÉ +Éè®ú ºÉɨÉÉÊVÉEò, ºÉÉƺEÞòÊiÉEò iÉlÉÉ ®úÉVÉxÉèÊiÉEò VÉÒ´ÉxÉ Eäò Ê´ÉÊ´ÉvÉ IÉäjÉÉå ¨Éå +{ÉxÉÒ ¦ÉÉMÉÒnùÉ®úÒ +Éè®ú ½þºiÉIÉä{É EòÉä ¤ÉgøɪÉÉ* =ºÉÒ Eäò |ɦÉÉ´É º´É°ü{É Ê¶ÉÊIÉiÉ ¨ÉvªÉ ´ÉMÉÇ Eäò ¤ÉÒSÉ ºÉä VɪÉ|ÉEòÉ¶É EònÇù¨É +Éè®ú +ÊJÉ±É xÉɪÉEò VÉèºÉä ±ÉäJÉEò Ê´ÉʦÉzÉ ¦ÉɹÉÉ+Éå ¨Éå +ÉiÉä ½éþ* <xÉEäò ={ÉxªÉɺÉÉå ¨Éå nùʱÉiÉ SÉäiÉxÉÉ EòÉä näùJÉÉ VÉÉ ºÉEòiÉÉ ½èþ*

1990 Eò ä nù¶ÉEò Eò ä +ɺÉ-{ÉÉºÉ +ÊJÉ±É ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ºiÉ®ú {É®ú ¦ÉÉ®úiÉ ¨Éå nùʱÉiÉ +Én Æ ùɱ ä ÉxÉ xÉä nùʱÉiÉ ®úÉVÉxÉÒÊiÉ EòÉä |ɦÉÉÊ´ÉiÉ ÊEòªÉÉ +É® è ú nùʱÉiÉ ®úÉVÉxÉÒÊiÉ xÉä nùʱÉiÉ ºÉÉʽþiªÉ EòÉ* ä <ºÉ +Én Æ ùɱ ä ÉxÉ ºÉä ºÉÉʽþiªÉ +É® è ú ®úÉVÉxÉÒÊiÉ Eò ä ¤ÉÒSÉ BEò ºÉ¤ Æ Év Æ É ¤ÉxÉÉ* VɪÉ|ÉEòÉ¶É Eòn ù¨ Ç É (Uô{{É®ú , 1994) +É® è ú +ÊJÉ±É xÉɪÉEò (¦Én ä ù , 2010) xÉä nùʱÉiÉÉå Eò ä ºÉÉlÉ ½þÉx ä Éä ´ÉɱÉä ¶Éɹ ä ÉhÉ EòÉä =VÉÉMÉ®ú ÊEòªÉÉ* <xɨÉå |ɨÉJ Ö É °ü{É ºÉä ʶÉIÉÉ |ÉÉ{iÉ Eò®úxÉÉ, +v Æ ÉÊ´É·ÉɺÉÉå EòÉä n ù® Ú ú Eò®úxÉÉ, ¦ÉÊ Ú

¨É½þÒxÉ ¨ÉVÉn ù® Ú ú Eò ä ¨Éq Ö

ù ä EòÉä =`öÉxÉÉ, nùʱÉiÉÉå Eò ä ¤ÉÒSÉ ºÉɨÉÉÊVÉEò xÉi ä Éi Þ

´É EòÒ {ɽþSÉÉxÉ Eò®úxÉÉ, nùʱÉiÉ ªÉ´ Ö ÉÉ+Éå EòÉä MÉÉv Æ ÉÒ, ¡ò Ö ±É, ä +¨¤Éb ä ÷Eò®ú +É® è ú ¨ÉÉCºÉÇ EòÒ SÉi ä ÉxÉÉ ¨Éå BEò +i Æ É&ºÉj Ú É ºlÉÉÊ{ÉiÉ ÊEòªÉÉ VÉÉxÉÉ +ÉÊnù +xÉE ä ò ¨Éq Ö

ù ä ÊxÉʽþiÉ ½þé*

"¦Éänù'ù ={ÉxªÉÉºÉ |ɨÉÖJÉ °ü{É ºÉä +ÉäÊc÷¶ÉÉ ¨Éå κlÉiÉ ¦Éänù-¦ÉÉ´É EòÉä nù¶ÉÉÇiÉÉ ½èþ* ªÉ½þ ¦Éänù-¦ÉÉ´É nùʱÉiÉÉå Eäò ʱÉB {ÉÒc÷É nùɪÉEò ½èþ* <ºÉä <ºÉ ={ÉxªÉÉºÉ ¨Éå näùJÉÉ VÉÉ ºÉEòiÉÉ ½èþ* "Uô{{É®'ú ={ÉxªÉÉºÉ ¨Éå EònÇù¨É xÉä =kÉ®ú-|Énäù¶É Eäò nùʱÉiÉÉå EòÒ {ÉÒc÷É, ¶ÉÉä¹ÉhÉ +Éè®ú Ê´ÉpùÉä½þ EòÉ ÊSÉjÉhÉ ÊEòªÉÉ ½èþ* ºÉÉlÉ ªÉ½þ ¦ÉÒ º{ɹ]õ ÊEòªÉÉ ½èþ ÊEò ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ºÉ¨ÉÉVÉ ¨Éå ´ªÉÊHò ºÉä +ÊvÉEò VÉÉÊiÉ EòÉ ¨É½þi´É ½èþ* VÉÉÊiÉ ¦Éänù ½þÒ nùʱÉiÉÉå Eäò ¶ÉÉä¹ÉhÉ EòÉ |ÉÉlÉʨÉEò EòÉ®úhÉ ½èþ, ÊVɺÉEòÒ ´ÉVɽþ ºÉä nùʱÉiÉ ½þ¨Éä¶ÉÉ |ÉiÉÉÊc÷iÉ ½þÉäiÉä ®ú½äþ ½éþ* nùʱÉiÉÉå EòÉ ¶ÉÉ®úÒÊ®úEò +Éè®ú ¨ÉÉxÉʺÉEò ¶ÉÉä¹ÉhÉ iÉÉä ½þÉäiÉÉ ½þÒ ®ú½þÉ ½èþ, ±ÉäÊEòxÉ <xÉ nùÉä ={ÉxªÉɺÉÉå ¨Éå =xÉEäò +ÉÌlÉEò ¶ÉÉä¹ÉhÉ EòÉä ¦ÉÒ nù¶ÉÉǪÉÉ MɪÉÉ ½èþ* "¦Éänù'ù ={ÉxªÉÉºÉ ¨Éå EòlÉÉ EòÒ ¶ÉÖ°ü+ÉiÉ nùÉä ºÉ´ÉhÉÇ +Éè®ú nùʱÉiÉ ¤ÉSSÉÉå EòÒ ±Éc÷É<Ç ºÉä ½þÉäiÉÒ ½èþ* ={ÉxªÉɺÉEòÉ®ú xÉä <xÉ nùÉäxÉÉå Eäò VÉÊ®úB ºÉ´ÉhÉÇ ºÉ¨ÉÉVÉ Eäò nùÊEòªÉÉxÉÚºÉÒ ¹Éb÷¬ÆjÉEòÉ®úÒ ÊxɪɨÉ-EòÉxÉÚxÉ EòÒ {ÉÉä±É JÉÉä±ÉxÉä EòÒ EòÉäÊ¶É¶É EòÒ ½èþ* ºÉ´ÉhÉÇ ºÉ¨ÉÉVÉ nùʱÉiÉ EòÉä +UÚôiÉ iÉÉä ¨ÉÉxÉiÉÉ ½þÒ ½èþ ºÉÉlÉ ½þÒ ¶ÉÖÊrùEò®úhÉ VÉèºÉä nùÊEòªÉÉxÉÚºÉÒ ÊxÉªÉ¨É EòÉ +xÉÖ{ÉɱÉxÉ ¦ÉÒ Eò®úiÉÉ ½èþ* ¶ÉÖÊrùEò®úhÉ Eäò xÉÉ¨É {É®ú nùʱÉiÉÉå ºÉä {ÉèºÉÉ Bå`äö VÉÉiÉä ½éþ, ÊVɺɺÉä ´É½þ +ÉÌlÉEò ¶ÉÉä¹ÉhÉ EòÉ Ê¶ÉEòÉ®ú ¤ÉxÉiÉä ½éþ* <ºÉEäò EòÉ®úhÉ =x½åþ EòÊ`öxÉÉ<ªÉÉå EòÉ ºÉɨÉxÉÉ Eò®úxÉÉ {Éc÷iÉÉ ½èþ* ±É±É]Úõ Eäò Ê{ÉiÉÉ ÊnùxɤÉÆvÉÖ nÖùÊ®úªÉÉ ºÉä MÉÉÄ´É Eäò {ÉÆSÉ Eò½þiÉä ½éþ- ""ªÉÖ´É®úÉVÉ EòÒ VÉÉä VÉÉÊiÉ SɱÉÒ MÉ<Ç ½þè =ºÉä Ê¡ò®ú ºÉä VÉÉÊiÉ ¨Éå ±ÉÉxÉä Eäò ʱÉB VÉÉä JÉSÉÇ ½þÉäMÉÉ ´É½þ EòÉèxÉ näùMÉÉ? JÉSÉÇ ¦ÉÒ ÊEòiÉxÉÉ? VÉÉÊiÉ ¦ÉÉ<ǪÉÉå Eäò ¦ÉÉäVÉ Eäò ʱÉB {ÉÆpù½þ ¨ÉhÉ SÉɴɱÉ, nùÉä ¨ÉhÉ nùɱÉ, ºÉ¤VÉÒ, iÉä±É-¨ÉºÉɱÉÉ-Eò¨É ºÉä Eò¨É nùÉä ºÉÉè ¯û{ÉB*'' (+ÊJÉ±É xÉɪÉEò, ¦Éänùù, bÖ÷bÖ÷±ÉÒ, |ÉEòɶÉxÉ, 2010, {ÉÞ. 29)

"¦Éänù' EòÒ iÉ®ú½þ "þUô{{É®ú'ú ={ÉxªÉÉºÉ EòÒ EòlÉÉ ¶ÉÖ°ü ½þÉäiÉÒ ½èþ SÉÆnùxÉ Eäò MÉÉÄ´É ºÉä ¶É½þ®ú {ÉgøxÉä VÉÉxÉä EòÉä ±ÉäEò®ú* EòlÉÉ ºÉä {ÉiÉÉ SɱÉiÉÉ ½èþ ÊEò ´É½þÉÄ Eäò ºÉ´ÉhÉÇ xɽþÓ SÉɽþiÉä ½éþ ÊEò BEò SɨÉÉ®ú EòÉ ±Éc÷EòÉ =SSÉ Ê¶ÉIÉÉ Eäò ʱÉB ¶É½þ®ú VÉÉB, CªÉÉåÊEò <ºÉºÉä {ɽþ±Éä EòÉä<Ç ºÉ´ÉhÉÇ EòÉ ±Éc÷EòÉ Eò¦ÉÒ MÉÉÄ´É ºÉä ¤Éɽþ®ú {ÉgøxÉä Eäò ʱÉB xɽþÓ MɪÉÉ ½èþ* ºÉÖCJÉÉ EòÒ <ºÉ <SUôɶÉÊHò ºÉä ´É½þÉÄ Eäò ºÉ´ÉhÉÇ xÉÉEò-¦ÉÉé ʺÉEòÉäc÷xÉä ±ÉMÉiÉä ½éþ +Éè®ú +{ÉxÉä ¤Éä]äõ EòÉä ´ÉÉ{ÉºÉ ¤ÉÖ±ÉÉxÉä EòÉä Eò½þiÉä ½éþ* VÉ¤É ºÉÖCJÉÉ xɽþÓ ¨ÉÉxÉiÉÉ iÉ¤É ªÉ½þ Eò½þiÉä ½ÖþB ÊEò ºÉÖCJÉÉ ¶ÉɺjÉ EòÉ +{ɨÉÉxÉ Eò®ú ®ú½þÉ ½èþ, MÉÉÄ´É Eäò {ÉÆSÉ =ºÉEòÉ +ÉÌlÉEò ¶ÉÉä¹ÉhÉ Eò®úxÉä Eäò ºÉÉlÉ-ºÉÉlÉ =ºÉä MÉÉÄ´É ºÉä ¤Éʽþ¹EÞòiÉ Eò®ú näùiÉä ½éþ* VÉèºÉä "MÉÉänùÉxÉ' ¨Éå MÉÉÄ´É Eäò {ÉÆSÉ ½þÉä®úÒ EòÉä ÊEòºÉÉxÉ ºÉä ¨ÉVÉnÚù®ú ¤ÉxÉxÉä Eäò ʱÉB Ê´É´É¶É Eò®ú näùiÉä ½éþ* =nùɽþ®úhɺ´É°ü{É `öÉEÖò®ú ½þ®úxÉɨÉ˺ɽþ EòÒ SÉÉè{ÉÉ±É ¨Éå MÉÉÄ´É Eäò ºÉ´ÉhÉÉç Eäò {ÉÆSÉ xÉä ¡èòºÉ±ÉÉ ºÉÖxÉɪÉÉ ½èþ ÊEò ""xÉ iÉÉä ºÉÖCJÉÉ EòÉä JÉäiÉ-CªÉÉ®ú ¨Éå PÉÖºÉxÉä ÊnùªÉÉ VÉÉB, xÉ =ºÉä ÊEòºÉÒ b÷Éè±Éä-SÉEò®úÉäc÷ ºÉä PÉÉºÉ JÉÉänùxÉä nùÒ VÉÉB +Éè®ú xÉ =ºÉä ±ÉÉ<Ç-{ÉiÉÉ<Ç ªÉÉ ¨ÉVÉnÚù®úÒ Eäò ʱÉB ¤ÉÖ±ÉɪÉÉ VÉÉB*...+¤É näùJÉiÉä ½éþ EèòºÉä {ÉgøÉiÉÉ ½èþ ºÉÖCJÉÉ +{ÉxÉä ¤Éä]äõ EòÉä*'' (VɪÉ|ÉEòÉ¶É EònÇù¨É, "Uô{{É®'ú, ®úɽÖþ±É |ÉEòɶÉxÉ, Ênù±±ÉÒ, 1994, {ÉÞ. 38)* ªÉ½þÉÄ º{ɹ]õ ½èþ ÊEò vɨÉÇ Eäò xÉÉ¨É {É®ú iÉÉä =xÉEòÉ ¶ÉÉä¹ÉhÉ ½þÉäiÉÉ ½þÒ ½èþ ±ÉäÊEòxÉ ºÉ´ÉhÉÇ ºÉ¨ÉÉVÉ +ÉÌlÉEò °ü{É ºÉä ¦ÉÒ =xÉEòÉ ¶ÉÉä¹ÉhÉ Eò®úiÉÉ ½èþ*

+ÉVÉ 21´ÉÓ ºÉnùÒ ¨Éå {ɽÖÄþSÉEò®ú ¦ÉÒ ºÉ¨ÉÉVÉ ¨Éå ¤É½ÖþiÉ ¤Éc÷É +ÉÌlÉEò +ºÉÆiÉÖ±ÉxÉ ÊnùJÉÉ<Ç {Éc÷iÉÉ ½èþ* ®úÉVÉxÉÒÊiÉYÉ {ÉÚÄVÉÒ{ÉÊiÉ ´ÉMÉÇ ºÉä ʨɱÉEò®ú +{ÉxÉä ±ÉÉäMÉÉå EòÉ ½þÒ +ÉÌlÉEò ¶ÉÉä¹ÉhÉ Eò®ú ®ú½äþ ½éþ, <ºÉä ¦ÉÒ +ÊJÉ±É xÉɪÉEò

xÉä "¦Éänù'ù ={ÉxªÉÉºÉ Eäò ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä ÊnùJÉɪÉÉ ½èþ - ""+Éè®ú VªÉÉnùÉ ÊnùxÉ xɽþÓ ½èþ, ºÉä`ö* ½þ¨ÉÉ®äú {ÉÉ]õÔ EòÉä ¶ÉɺÉxÉ ¨Éå +ÉxÉä nùÉä* näùJÉxÉÉ, ½þ¨É =ºÉ ¨É½þÉ®ú Eäò ºÉÆÊ´ÉvÉÉxÉ EòÉä EòSÉ®äú Eäò Êb÷¤¤Éä ¨Éå ¡åòEò nåùMÉä* BäºÉÉ EòÉxÉÚxÉ ¤ÉxÉÉBÄMÉä, +É{ÉEòÒ Ê¨É±É ¨Éå Eò¦ÉÒ iÉɱÉÉ xɽþÓ ±ÉMÉäMÉÉ* ...vÉèªÉÇ, ºÉ¨ÉZÉä ºÉä`ö, ºÉÉ®äú ºÉ¨ÉºªÉÉ EòÉ ºÉ¨ÉÉvÉÉxÉ ºÉÆªÉ¨É ºÉä ½þÒ ºÉÆ¦É´É ½èþ* iÉÖ¨É BäºÉä, Bä®äú-MÉä®äú EòÒ iÉ®ú½þ vÉèªÉÇ JÉÉä nùÉäMÉä iÉÉä EèòºÉä SɱÉäMÉÉ? ¨ÉÖZÉä BEò ÊnùxÉ EòÉ ºÉ¨ÉªÉ nùÒÊVÉB* ºÉÉäSÉ-Ê´ÉSÉÉ®ú Eò®ú SÉÉ±É SɱÉxÉÒ {Écä÷MÉÒ* ¨ÉÖZÉä ºÉÉäSÉxÉä nùÒÊVÉB*'' (¦Éänù, {ÉÞ. 53)*

"Uô{{É®ú' ¨Éå ´ÉÌhÉiÉ +ÉÌlÉEò ¶ÉÉä¹ÉhÉ Eäò ¤ÉÉ®äú ¨Éå VɪÉ|ÉEòÉ¶É EònÇù¨É ´ÉhÉÇxÉ Eò®úiÉä ½éþ* SÉÆnùxÉ VÉ¤É ¶É½þ®ú {ÉgøxÉä Eäò ʱÉB +ÉiÉÉ ½èþ iÉÉä =ºÉEäò ¨ÉxÉ ¨Éå BEò Eò±{ÉxÉÉ lÉÒ ÊEò MÉÉÄ´É ¨Éå nùʱÉiÉÉå EòÉ +ÉÌlÉEò ¶ÉÉä¹ÉhÉ `öÉEÖò®ú, ºÉɽÚþEòÉ®ú Eò®úiÉä ½éþ* ¶É½þ®ú ¨Éå ªÉ½þ ºÉ¤É xɽþÓ ½þÉäiÉÉ ½þÉäMÉÉ, ±ÉäÊEòxÉ =ºÉEòÒ Eò±{ÉxÉÉ iÉÖ®ÆúiÉ ½þÒ ¤Énù±É VÉÉiÉÒ ½èþ* VÉèºÉÉ ÊEò ´É½þ Eò½þiÉÉ ½èþ ÊEò ""¶É½þ®ú +ÉxÉä {É®ú =ºÉä {ÉiÉÉ SɱÉÉ ½èþ ÊEò ¶É½þ®úÉå ¨Éå ¦ÉÒ Eäò´É±É lÉÉäcä÷ ºÉä ±ÉÉäMÉ ½þÒ ºÉÖJÉÒ +Éè®ú ºÉÆ{ÉzÉ ½éþ, ¶Éä¹É ±ÉÉäMÉ +¦ÉÉ´É +Éè®ú =i{ÉÒc÷xÉ EòÉ VÉÒ´ÉxÉ VÉÒiÉä ½éþ* +Énù¨ÉÒ EòÉä ªÉ½þÉÄ ¦ÉÒ {Éä]õ EòÒ IÉÖvÉÉ ºÉä ±Éc÷xÉÉ {Éc÷iÉÉ ½èþ, iÉxÉ føEòxÉä Eäò ʱÉB ¨É¶ÉCEòiÉ Eò®úxÉÒ {Éc÷iÉÒ ½èþ* ...¶É½þ®ú ¨Éå ¦ÉÒ ¤É½ÖþiÉ ºÉä nùʱÉiÉ +Éè®ú nùÊ®úpù ±ÉÉäMÉ ¤ÉxÉÉ ºÉ¤VÉÒ JÉÉiÉä ½éþ ªÉÉ Eäò´É±É {ÉÉxÉÒ ªÉÉ SÉÉªÉ Eäò ºÉÉlÉ xɨÉEò EòÒ ®úÉäÊ]õªÉÉÄ MɱÉä ºÉä xÉÒSÉä =iÉÉ®ú Eò®ú ËVÉnùÉ ®ú½þiÉä ½éþ* ªÉ½þ BEò ʴɴɶÉiÉÉ, BEò jÉɺÉnùÒ ½èþ =xÉEäò VÉÒ´ÉxÉ EòÉ, ÊVɺÉä ´É½þ ±ÉÉäMÉ ÊxɪÉÊiÉ EòÉ +Énäù¶É ¨ÉÉxÉ ¤Éè`äö ½éþ*'' (Uô{{É®ú, {ÉÞ. 12-13)*

MÉÉÄ´É ¨Éå iÉÉä =xÉEòÉ +ÉÌlÉEò ¶ÉÉä¹ÉhÉ `öÉEÖò®ú, ºÉɽÚþEòÉ®ú Eò®úiÉä ½þÒ ½éþ, ¶É½þ®ú ¨Éå =xÉEòÉ +ÉÌlÉEò ¶ÉÉä¹ÉhÉ EòÉ®úJÉÉxÉÉå Eäò ¨ÉÉʱÉEòÉå uùÉ®úÉ ÊEòªÉÉ VÉÉiÉÉ ®ú½þÉ ½èþ* ÊnùxÉ-®úÉiÉ Eò¨É®úiÉÉäc÷ ¨Éä½þxÉiÉ Eò®úEäò ¦ÉÒ nùÉä +Énù¨ÉÒ Eäò ʱÉB nùÉä ´ÉHò EòÒ ®úÉä]õÒ ¨ÉªÉººÉ®ú xɽþÓ ½þÉä {ÉÉiÉÒ ½èþ* >ð{É®ú ºÉä ¨ÉÉʱÉEò ¤ÉÒºÉ-{ÉSSÉÒºÉ ¯û{ɪÉä EòÉ EòÉ¨É Eò®ú´ÉÉ Eäò Uô½þºÉÉiÉ ¯û{ÉB näùiÉÉ ½èþ* VªÉÉnùÉ Ênù½þÉc÷Ò EòÒ ¤ÉÉiÉ Eò®úxÉä ºÉä <ºÉºÉä ¦ÉÒ ½þÉlÉ vÉÉäxÉÉ {Éc÷iÉÉ ½èþ, <ºÉʱÉB ´É½þ SÉÖ{É ®ú½þiÉä ½éþ* VÉèºÉÉ ÊEò EòlÉÉ ºÉä {ÉiÉÉ SɱÉiÉÉ ½èþ ÊEò "ºÉɱÉä SɱÉä +ÉiÉä ½éþ xÉJÉ®úÉ ÊnùJÉÉxÉä, ±ÉÒb÷®ú ¤ÉxÉiÉä ½éþ ½þ®úɨÉVÉÉnäù* EòɨÉvÉÉ¨É Eò®åúMÉä xɽþÓ +Éè®ú SÉɽåþMÉä ÊEò ¡èòC]ÅõÒ <xÉEäò xÉÉ¨É ½þÉä VÉÉB*' (´É½þÒ, {ÉÞ. 13)* ¶É½þ®úÒ føÉÄSÉä ¨Éå ¦ÉÒ +{ÉxÉÉ +Éi¨ÉºÉ¨¨ÉÉxÉ JÉÉäiÉÉ iÉlÉÉ +ÉÌlÉEò ¶ÉÉä¹ÉhÉ EòÉä ºÉ½þiÉÉ ¨ÉVÉnÚù®ú +{ÉxÉÉ VÉÒ´ÉxÉ VÉÒxÉä Eäò ʱÉB Ê´É´É¶É ½èþ*

ʶÉIÉÉ ºÉ¤ÉEäò ʱÉB ¨É½þi´É{ÉÚhÉÇ ½èþ CªÉÉåÊEò <ºÉºÉä ½þÒ ´ªÉÊHò ¨Éå SÉäiÉxÉÉ {ÉènùÉ ½þÉäiÉÒ ½èþ* ÊVÉºÉ |ÉEòÉ®ú +ÆvÉEòÉ®ú EòÉä nÚù®ú Eò®úxÉä Eäò ʱÉB =VÉɱÉä EòÒ VÉ°ü®úiÉ ½þÉäiÉÒ ½èþ ´ÉèºÉä ½þÒ ¨ÉxÉÖ¹ªÉ Eäò +Ænù®ú UÖô{Éä +ÆvÉEòÉ®ú, Ê´ÉEòÉ®úÉå EòÉä nÚù®ú Eò®úxÉä Eäò ʱÉB ʶÉIÉÉ VÉ°ü®úÒ ½èþ* =zÉҺɴÉÓ-¤ÉҺɴÉÓ ºÉnùÒ ¨Éå ¡Öò±Éä, +¨¤Éäb÷Eò®ú VÉèºÉä ËSÉiÉEòÉå xÉä ʶÉIÉÉ EòÉä ¨ÉÖÊHò Eò½þÉ ½èþ* "Uô{{É®'ú ¨Éå ±ÉäJÉEò ®úVÉxÉÒ Eäò ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä ªÉ½þ ÊxÉ°üÊ{ÉiÉ ÊEòªÉÉ ½èþ ÊEò ʶÉIÉÉ ½þ®ú ÊEòºÉÒ EòÉ ºÉÆ´ÉèvÉÉÊxÉEò ½þEò ½èþ +Éè®ú ½þ®ú ÊEòºÉÒ EòÉä +{ÉxÉä +xÉÖºÉÉ®ú VÉÒÊ´ÉEòÉ SÉÖxÉxÉä EòÉ +ÊvÉEòÉ®ú ½èþ* "VÉ¤É iÉEò nÚùºÉ®äú ±ÉÉäMÉ ¦ÉÒ ºÉÖCJÉÉ EòÒ iÉ®ú½þ +{ÉxÉä ¤ÉSSÉÉå EòÉä EòÉÊ¤É±É ¤ÉxÉÉxÉä EòÒ +Éä®ú vªÉÉxÉ xɽþÓ nåùMÉä, iÉ¤É iÉEò xÉ näù¶É EòÉ =ilÉÉxÉ ½þÉäMÉÉ +Éè®ú xÉ ºÉ¨ÉÉVÉ EòÉ*' (´É½þÒ, {ÉÞ. 71)*

´Éiɨ Ç ÉÉxÉ ¨Éå nùʱÉiÉÉå Eò ä ºÉ¨ÉIÉ SÉx Ö ÉÉi è ÉÒ Ê¶ÉIÉÉ ºÉ¤ Æ Év Æ ÉÒ ¦ÉÒ ½þ è * {ɽþ±Éä nùʱÉiÉÉå EòÉä ʶÉIÉÉ EòÉ +ÊvÉEòÉ®ú xɽþÓ lÉÉ, ºÉÊnùªÉÉå ºÉä ±ÉE ä ò®ú +ÉVÉiÉEò ºÉ´ÉhÉÇ ºÉ¨ÉÉVÉ Eò ä ´ÉSɺ Ç ´É´ÉÉnùÒ ¨ÉxÉÉ´ ä ÉÊ Þ kÉ xÉä MÉ®úÒ¤É, nùʱÉiÉ ºÉ¨Én Ö ùÉªÉ Eò ä ±ÉÉM ä ÉÉå EòÉä ʶÉIÉÉ ºÉä ´ÉÊ Æ SÉiÉ ®úJÉÉ ½þ è * =zÉҺɴÉÓ ºÉnùÒ ¨Éå b÷É. ì +¨¤Éb ä ÷Eò®ú Eò ä |ɪÉɺÉÉå ºÉä ºÉÊ Æ ´ÉvÉÉxÉ Eò ä uùÉ®úÉ Ê¶ÉIÉÉ EòÉä ¨ÉÉÊ è ±ÉEò +ÊvÉEòÉ®ú ¨Éå ¶ÉÉÊ¨É±É ÊEòªÉÉ MɪÉÉ +É® è ú ªÉ½þ ¦ÉÒ Eò½þÉ MɪÉÉ ÊEò ʶÉIÉÉ ½þ®ú ÊEòºÉÒ EòÉ VÉx¨ÉʺÉrù +ÊvÉEòÉ®ú ½þ è * ʶÉIÉÉ IÉj ä É ¨Éå ¤ÉgøiÉä ¦Én ä ù-¦ÉÉ´É Eò ä EòÉ®úhÉ +ÉVÉ ¦ÉÒ Eò Ö Uô nùʱÉiÉ ¤ÉSSÉä ʶÉIÉÉ ºÉä ´ÉÊ Æ SÉiÉ ½þ é * =xɨÉå Eò Ö Uô ʶÉIÉÉ +VÉx Ç É Eò®ú ¦ÉÒ ±Éi ä Éä ½þ é iÉÉä =xÉEòÉä +xÉE ä ò |ÉiÉÉc÷xÉÉ+Éå EòÉ Ê¶ÉEòÉ®ú ½þÉx ä ÉÉ {Éc÷iÉÉ ½þ è * nùʱÉiÉÉå ¨Éå ʶÉIÉÉ Eò ä |ÉSÉÉ®ú|ɺÉÉ®ú Eò ä EòÉ®úhÉ ºÉ´ÉhÉÇ ºÉ¨ÉÉVÉ =xÉEòÒ Ê¶ÉIÉÉ {É®ú Eò]õÉIÉ Eò®úiÉÉ ½þ è , =x½þ å xÉÒSÉÉ ÊnùJÉÉxÉä EòÉ |ɪÉÉºÉ Eò®úiÉÉ ½þ è * Vɺ è ÉÉ ÊEò ´ÉɪÉÉ ´ÉEòÒ±É Eò½þiÉÉ ½þ è - ""VÉÉä ¦ÉÒ Eò½þÉä ºÉ` ä ö, PÉ®ú ¨Éå lÉÉc ä ÷É JÉÉxÉä ±ÉɪÉEò ½þÉä VÉÉxÉä ºÉä b÷ɨ ä É ¦ÉÒ <ºÉ iÉ®ú½þ ÊnùJÉÉiÉä ½þ é ´É½þ Eò½þÉ xɽþÓ VÉÉ ºÉEòiÉÉ! +É® è ú nùÉä +IÉ®ú CªÉÉ ºÉÒJÉ Ê±ÉªÉÉ ¨ÉÉxÉÉä ´Én ä ù ={ÉÊxɹÉnù =xÉEòÒ ¨É½ ÄÖ þ Vɤ Ö ÉÉxÉÒ ½þ è! VÉÉä VɽþÉÄ ®ú½þxÉÉ SÉÉʽþB ´É½þ ´É½þÉÄ xÉ ®ú½þ Eò®ú >ð{É®ú =` öMÉB iÉÉä ´Éä +É® è ú <p Æ ùSÉp Æ ù (¦ÉMÉ´ÉÉxÉ) ¨ÉÉxÉM å É? ä ...nùÉä ´ÉHò EòÉ JÉÉxÉä EòÉä Ê¨É±É MɪÉÉ +É® è ú nùÉä +IÉ®ú CªÉÉ {Ég øʱɪÉÉ iÉÉä CªÉÉ iɨ Ö É ¥ÉÉÀhÉ ¤ÉxÉ VÉÉ+ÉM ä É? ä '' (¦Én ä ù, {É. Þ 52)* +ÉMÉä ´É½þ +ÉÊ ä c÷ªÉÉ EòÊ´É ºÉª Ú É¤ Ç É±Énù ä ´É Eò ä BEò MÉÒiÉ Eò ä VÉÊ®úB Eò½þiÉä ½þ é - "nù ä ½þ ä ¨ÉxnùÉÊEòxÉÒ ®úVÉ ±ÉMÉÉ<, Ç OÉÉ¨É ¶ÉE Ú ò®úÒ EòÒ ½þÉ< ä ¤É MÉÉ<? Ç ...ºÉÉiÉ VÉx¨É UôÉc ä ÷ Eò®ú ºÉÉè VÉx¨É iÉ{ɺªÉÉ Eò®úxÉä {É®ú ¦ÉÒ CªÉÉ ºÉ+ Ú ®ú, MÉÉªÉ ¤ÉxÉ ºÉEòiÉÉ ½þ è? jÉi ä ÉÉ ªÉM Ö É ¨Éå iɨ Ö ½þÉ®úÒ Ê¤É®úÉnù®úÒ Eò ä ¶É¨¤ÉE Ú ò EòÉä ¥ÉÉÀhÉ ¤ÉxÉxÉä EòÒ iÉ{ɺªÉÉ Eò®úxÉä Eò ä EòÉ®úhÉ =ºÉEòÒ ½þiªÉÉ EòÒ MÉ<* Ç º´ÉªÉÆ |ɦÉÖ ®úɨÉSÉp Æ ù xÉä =ºÉEòÉ vÉc÷ +É® è ú ʺɮú +±ÉMÉ Eò®ú ÊnùªÉÉ lÉÉ*'(¦Én ä ù, {É. Þ 52)* ´ÉɪÉÉ ´ÉEòÒ±É EòÒ iÉ®ú½þ "þUô{{É®'ú ¨Éå `öÉEÖò®ú ½þ®úxÉɨÉ˺ɽþ nùʱÉiÉÉå Eäò ʶÉIÉÉ Eäò Ê´É®úÉävÉ ¨Éå Eò½þiÉä ½éþ- ""+Eäò±Éä SÉÆnùxÉ EòÒ {ÉgøÉ<Ç-ʱÉJÉÉ<Ç ºÉä ½þ¨Éå EòÉä<Ç BiÉ®úÉVÉ xɽþÓ ½èþ* ´É½þ {Égø-ʱÉJÉEò®ú Eò½þÓ xÉÉèEò®úÒ Eò®äú ±Éä <ºÉ¨Éå ½þ¨Éå EòÉä<Ç +É{ÉÊkÉ xɽþÓ ½èþ* ±ÉäÊEòxÉ SÉÆnùxÉ EòÒ näùJÉÉnäùJÉÒ ªÉÊnù ºÉ¤É SɨÉÉ®ú-SÉÚ½þcä÷ {Égø-ʱÉJÉ VÉÉBÄ +Éè®ú ºÉ¤É-EäòºÉ¤É ¤Éɽþ®ú VÉÉEò®ú xÉÉèEò®úÒ Eò®úxÉä ±ÉMÉåMÉä, iÉÉä Eò±É EòÉä ½þ¨ÉÉ®äú JÉäiÉÉå +Éè®ú PÉ®úÉå ¨Éå EòÉèxÉ EòÉ¨É Eò®äúMÉÉ?'' (Uô{{É®ú)* <ºÉEòÉ ¨ÉiÉ±É¤É ªÉ½þ ½èþ ÊEò ºÉ´ÉhÉÇ Eò¦ÉÒ ªÉ½þ xɽþÓ SÉɽþiÉä ½éþ ÊEò =xÉEòÒ EòÉä<Ç ¤É®úɤɮúÒ Eò®åú* +ÉMÉä ´É½þ +{ÉxÉÒ ¤ÉÉiÉ Eäò º{ɹ]õÒEò®úhÉ Eäò ʱÉB ¤Éä]õÒ ®úVÉxÉÒ ºÉä Eò½þiÉä ½éþ - ""|ɶxÉ +ÉèÊSÉiªÉ-+xÉÉèÊSÉiªÉ EòÉ xɽþÓ* ¤ÉαEò +{ÉxÉÒ +κ¨ÉiÉÉ EòÉ ½èþ* <ÊiɽþÉºÉ +Éè®ú {É®Æú{É®úÉ ºÉä ºÉ¨ÉÉVÉ ¨Éå ½þ¨ÉÉ®úÉ ´ÉSÉǺ´É ®ú½þÉ ½èþ* ½þ¨ÉÉ®úÉ ´ÉSÉǺ´É EòÉªÉ¨É ®ú½äþ ½þ¨ÉÉ®úÒ +κ¨ÉiÉÉ <ºÉÒ ¨Éå ½èþ* +κ¨ÉiÉÉ Eäò ʤÉxÉÉ ¨ÉxÉÖ¹ªÉ ÊVÉxnùÉ xɽþÓ ®ú½þ ºÉEòiÉÉ*'' +xªÉ BEò {ÉÉjÉ EòÉhÉä {ÉÆÊb÷iÉ Eò½þiÉÉ ½èþ - ""iÉÚ ÊEòiÉxÉÉ ½þÒ ¤Éc÷É ½þÉä VÉÉ ºÉÖCJÉÉ, ±ÉäÊEòxÉ vɨÉÇ-¶ÉɺjÉÉå ºÉä ¤Éc÷É xɽþÓ ½þÉä ºÉEòiÉÉ iÉÚ* +{ɨÉÉxÉ Eò®úiÉÉ ½èþ vɨÉÇ-¶ÉɺjÉÉå EòÉ, ´Éänù-´ÉänùÉÆMÉÉå EòÉ +Éè®ú {ÉÚUôiÉÉ ½èþ CªÉÉ ½Öþ+É, xÉÉκiÉEò...*'' (Uô{{É®ú, {ÉÞ. 72-73) nùʱÉiÉ vÉĘ́ÉEò Eò½äþ VÉÉxÉä ´ÉɱÉä OÉÆlÉÉå EòÉ ¤Éʽþ¹EòÉ®ú Eò®úiÉä +ÉB ½éþ* ´Éä "¨ÉxÉÖº¨ÉÞÊiÉ' EòÉ ¦ÉÒ Ê´É®úÉävÉ Eò®úiÉä ½éþ CªÉÉåÊEò ªÉä OÉÆlÉ ½þÒ =xÉEäò ¶ÉÉä¹ÉhÉ EòÉ |ɨÉÖJÉ EòÉ®úEò iÉi´É ½éþ* <ºÉʱÉB <xÉ ={ÉxªÉɺÉÉå ¨Éå nùʱÉiÉÉå EòÉ +ÉGòÉä¶É ¦ÉÒ ={ÉκlÉiÉ ½èþ* "¦Éänù'ù ={ÉxªÉÉºÉ EòÒ BEò {ÉÉjÉ ¨Éɺ]õ®úÉhÉÒ Eò½þiÉÒ ½éþ- ""EòÉèxÉ ºÉä ¶ÉɺjÉ ¨Éå ʱÉJÉÉ ½èþ ÊEò b÷Éä¨É VÉÉÊiÉ Eäò ±ÉÉäMÉ ¨ÉÆÊnù®ú xɽþÓ VÉÉ ºÉEòiÉä? ´É½þ ¶ÉɺjÉ iÉÖ¨ÉxÉä ʱÉJÉÉ ªÉÉ iÉÖ¨½þÉ®äú ¤ÉÉ{É-nùÉnùÉ+Éå xÉä ªÉÉ iÉÖ¨½þÉ®äú SÉÉènù½þ

{ÉÖ®úJÉÉå xÉä* VɱÉä ¨ÉÖĽþ iÉä®úÉ, ¶ÉɺjÉ EòÉ ®úÉè¤É ÊnùJÉÉiÉÉ ½èþ* ½þ¨É CªÉÉ ¶ÉɺjÉ xɽþÓ {Égäø ½éþ! ¤Écä÷ `öÉEÖò®ú VÉMÉzÉÉlÉ SÉÆb÷ɱÉxÉÒ EòÒ ËxÉnùÉ Eò®úxÉä Eäò EòÉ®úhÉ ¤Éɽþ®ú PÉ®úÉå ¨Éå ʦÉIÉÉ ¨ÉÉÄMÉä lÉä* ªÉ½þ CªÉÉ ¶ÉɺjÉ ¨Éå xɽþÓ Ê±ÉJÉÉ ½èþ?'' (¦Éänù, {ÉÞ. 35)*

nùʱÉiÉÉå Eäò ½þÉlÉ EòÉ {ÉÉxÉÒ iÉÉä ºÉ´ÉhÉÇ ±ÉÉäMÉ xɽþÓ {ÉÒxÉÉ SÉɽþiÉä* ±ÉäÊEòxÉ nùʱÉiÉ ¨Éʽþ±ÉÉ+Éå EòÉ ={ɦÉÉäMÉ Eò®úxÉä EòÉä +{ÉxÉÉ VÉÉMÉÒ®ú ºÉ¨ÉZÉiÉä ½éþ* <ºÉ iÉ®ú½þ EòÒ ¨ÉÉxÉʺÉEòiÉÉ ®úJÉxÉä ´ÉɱÉä ºÉ´ÉhÉÇ {ÉÖ¯û¹ÉÉå EòÉ BEò ´ÉMÉÇ Eò¨É±ÉÉ VÉèºÉÒ ªÉÖ´ÉÊiɪÉÉÄ EòÉä +{ÉxÉÒ ´ÉɺÉxÉÉ EòÒ iÉÞÎ{iÉ EòÉ ºÉÉvÉxÉ ¨ÉÉjÉ ºÉ¨ÉZÉiÉÉ ½èþ, =ºÉEäò ºÉÉlÉ ¤É±ÉÉiEòÉ®ú ÊEòªÉÉ VÉÉiÉÉ ½èþ* <xÉEòÒ xÉVÉ®ú ¨Éå nùʱÉiÉ ÎºjɪÉÉå EòÉ VÉèºÉä EòÉä<Ç ¨ÉÉxÉ-ºÉ¨¨ÉÉxÉ ªÉÉ <VVÉiÉ xɽþÓ ½þÉäiÉÒ* VÉ¤É SÉɽäþ iÉ¤É =ºÉä ¨ÉºÉ±É nùÉä* Eò¨É±ÉÉ Eò½þ ®ú½þÒ lÉÒ ÊEò "¨Éä®úÉ nùÉä¹É ªÉ½þÒ lÉÉ ÊEò ¨Éä®úÉ ®ÆúMÉ nÚùºÉ®úÒ ±Éc÷ÊEòªÉÉå ºÉä lÉÉäc÷É ºÉÉ¡ò lÉÉ +Éè®ú ¨Éä®äú xÉÉEò-xÉC¶É nÚùºÉ®úÒ ±Éc÷ÊEòªÉÉå ºÉä lÉÉäcä÷ +SUäô lÉä*...EòÉ¶É ¨Éé ¤ÉnùºÉÚ®úiÉ ½þÉäiÉÒ iÉÉä Eò¨É ºÉä Eò¨É ¨Éä®úÉ VÉÒ´ÉxÉ iÉÉä ¤É¤ÉÉÇnù xɽþÓ ½þÉäiÉÉ*' (¦Éänù, {ÉÞ. 65)* Eò¨É±ÉÉ EòÒ <ºÉ ¤ÉÉiÉ ºÉä ªÉ½þ v´ÉÊxÉiÉ ½þÉäiÉÉ ½èþ ÊEò nùʱÉiÉÉå EòÉ ºÉÖÆnù®ú ½þÉäxÉÉ ¦ÉÒ =xÉEäò ʱÉB +ʦɶÉÉ{É ½þÒ ½èþ!

+ÊJÉ±É xÉɪÉEò +Éè®ú VɪÉ|ÉEòÉ¶É EònÇù¨É ¦É±ÉÒ-¦ÉÉÄÊiÉ VÉÉxÉiÉä ½éþ ÊEò +Eäò±Éä ʶÉIÉÉ ºÉä ¨Énùnù xɽþÓ Ê¨É±ÉäMÉÒ, <ºÉʱÉB ´É½þ ʶÉIÉÉ Eäò ºÉÉlÉ-ºÉÉlÉ ®úÉVÉxÉÒÊiÉ EòÉ Ê¨É¸ÉhÉ Eò®úiÉä ½éþ* VÉèºÉÉ ÊEò ½þ¨É EòlÉÉ Eäò +É®Æú¦É ºÉä VÉÉxÉiÉä ½éþ ÊEò ±É±É]Úõ {ÉgøÉ<Ç ¤ÉÒSÉ ¨Éå ½þÒ UôÉäc÷ näùiÉÉ ½èþ* ´É½þ ʶÉIÉÉ BEò ÊxÉζSÉiÉ |ÉEòÉ®ú EòÒ Ê¶ÉIÉÉ ½èþ VÉÉä ¶ÉɪÉnù ºÉ®úEòÉ®úÒ xÉÉèEò®úÒ ªÉÉ |ɨÉÉhÉ {ÉjÉ näùMÉÒ* ʶÉIÉÉ Eäò ¨É½þi´É EòÉä ´ªÉɴɽþÉÊ®úEò °ü{É ºÉä ºÉ¨ÉZÉÉiÉä ½ÖþB ±É±É]Úõ ºÉ¨ÉÉVÉ ¨Éå ½þÉä ®ú½äþ =i{ÉÒc÷xÉ +Éè®ú |ÉÉEÞòÊiÉEò ºÉƺÉÉvÉxÉ Eäò ±ÉÚ]õ Eäò ÊJɱÉÉ¡ò ±ÉɨɤÉÆnù ½þÉäiÉÉ ½èþ* ºÉÆMÉÊ`öiÉ ½þÉäEäò +{ÉxÉä +xªÉ ºÉÉÊlɪÉÉå Eäò ºÉÉlÉ ºÉÆPɹÉÇ Eò®úiÉÉ ½èþ* MÉÉÄ´É ¨Éå ºlÉÉÊ{ÉiÉ VÉÉiÉÒªÉ ¸Éä¹`öiÉɤÉÉävÉ +Éè®ú +½ÆþEòÉ®ú Eäò ÊJɱÉÉ¡ò iÉÉÌEòEò iÉ®úÒEäò ºÉä ±Éc÷É<Ç ±Éc÷iÉÉ ½èþ* =ºÉÒ iÉ®ú½þ SÉÆnùxÉ Eò½þiÉÉ ½èþ, "½þ¨É ´ªÉ´ÉºlÉÉ Eäò Ê´É®úÉävÉÒ ½éþ, ´ªÉÊHò Eäò xɽþÓ* ½þ¨ÉÉ®úÒ ±Éc÷É<Ç ´ªÉ´ÉºlÉÉ Eäò ÊJɱÉÉ¡ò ½èþ, ÊEòºÉÒ ´ªÉÊHò ºÉä EòÉä<Ç uäù¹É xɽþÓ ½þ¨Éå* ªÉÊnù EòÉä<Ç ´ªÉÊHò <ºÉ¨Éå ¤ÉÉvÉEò ½þÉäMÉÉ iÉÉä =ºÉEòÉ Ê´É®úÉävÉ +´É¶ªÉ ÊEòªÉÉ VÉÉBMÉÉ, Ê¡ò®ú ´É½þ SÉɽäþ EòÉä<Ç ¦ÉÒ ½þÉä*' (Uô{{É®ú, {ÉÞ. 118)* <ºÉʱÉB =x½þÉåxÉä +¨¤Éäc÷Eò®ú EòÒ iÉ®ú½þ ®úÉVÉxÉÒÊiÉEò ºÉÊGòªÉiÉÉ +Éè®ú ʶÉIÉÉ EòÉ ¨Éä±É Eò®úɪÉÉ ½èþ* ʶÉIÉÉ VÉÉMÉ°üEòiÉÉ +Éè®ú SÉäiÉxÉÉ EòÉ ÊxɨÉÉÇhÉ Eò®úiÉÒ ½èþ* <ºÉʱÉB ʶÉIÉÉ ¨É½þi´É{ÉÚhÉÇ ½èþ*

vɨÉÇ EòÉ ½þ¨ÉÉ®äú ºÉ¨ÉÉVÉ ¨Éå +ºÉ¨ÉÉxÉiÉÉ ¢èò±ÉÉxÉä ¨Éå =iÉxÉÉ ½þÒ ¤Éc÷É ½þÉlÉ ½èþ ÊVÉiÉxÉÉ ´ÉhÉÇ-´ªÉ´ÉºlÉÉ EòÉ* ªÉä nùÉäxÉÉå BEò-nÚùºÉ®äú Eäò {ÉÚ®úEò ±ÉMÉiÉä ½éþ* "Uô{{É®'ú +Éè®ú "ú¦Éänù'ù ={ÉxªÉɺÉÉå ¨Éå <ºÉä º{ɹ]õ °ü{É ºÉä näùJÉÉ VÉÉ ºÉEòiÉÉ ½èþ* SÉÆnùxÉ MÉÉÄ´É ´ÉɱÉÉå EòÉä ºÉ¨ÉZÉÉiÉÉ ½Öþ+É Eò½þiÉÉ ½èþ ÊEò "ªÉÊnù ºÉ¨ÉÉVÉ ½þ¨Éå ºÉ¨ÉÉxÉiÉÉ EòÉ nùVÉÉÇ xɽþÓ näùiÉÉ, ´É½þ ½þ¨Éå ½þ¨ÉÉ®äú ¨ÉxÉÖ¹ªÉi´É Eäò ºÉÉlÉ º´ÉÒEòÉ®ú xɽþÓ Eò®úiÉÉ, ªÉ½þ ºÉ¨ÉÉVÉ EòÉ nùÉä¹É ½èþ* ºÉ¨ÉÉVÉ vɨÉÇ uùÉ®úÉ |ÉäÊ®úiÉ +Éè®ú ºÉÆSÉÉʱÉiÉ ½èþ, ½þ¨ÉÉ®úÒ ºÉɨÉÉÊVÉEò κlÉÊiÉ vÉĘ́ÉEò +Énäù¶ÉÉå EòÉ ½þÒ {ÉÊ®úhÉÉ¨É ½èþ* vɨÉÇ-OÉÆlÉ ½þÒ ½þ¨ÉÉ®äú ¶ÉÉä¹ÉhÉ +Éè®ú +iªÉÉSÉÉ®ú EòÒ VÉcå÷ ½éþ*' (´É½þÒ, {ÉÞ. 45)*

ºÉ´ÉhÉÇ ´ªÉÊHò ªÉ½þ ºÉ½þxÉ xɽþÓ Eò®ú ºÉEòiÉÉ ÊEò nùʱÉiÉ =xÉEòÉ ¤É®úɤɮúÒ Eò®åú* {ÉÖÊ±ÉºÉ +vÉÒIÉEò Eäò =kÉ®ú ºÉä ºÉÉ¡ò v´ÉÊxÉiÉ ½þÉäiÉÉ ½èþ, VÉèºÉä- "½þÉÄ, EÖòUô ʺɮúÊ¡ò®äú ±ÉÉäMÉ +®úÉVÉEòiÉÉ ¡èò±ÉÉxÉÉ SÉɽþiÉä ½éþ ºÉ¨ÉÉxÉiÉÉ Eäò xÉÉ¨É {É®ú* ´Éä ½þÒ VÉMɽþ-VÉMɽþ +ÉÆnùÉä±ÉxÉ Eò®ú ®ú½äþ ½éþ*'..."lÉÉäc÷É ºÉÉ VÉÉä¶É ½èþ ¤ÉºÉ, ¶ÉɺÉxÉ ºÉä CªÉÉ ]õCEò®ú ±ÉåMÉä ´Éä* vÉ®ú{ÉEòc÷ ¶ÉÖ°ü Eò®ú nùÒ ½èþ ½þ¨ÉxÉä* lÉÉäcä÷ ÊnùxÉ ¨Éå ºÉ¤ÉEäò ½þÉä¶É Ê`öEòÉxÉä +É VÉÉBÄMÉä,' {ÉÖÊ±ÉºÉ +vÉÒIÉEò xÉä ±ÉÉ{É®ú´ÉɽþÒ Eäò º´É®ú ¨Éå VÉ´ÉÉ¤É ÊnùªÉÉ*' (´É½þÒ, {ÉÞ. 87)* =ºÉÒ iÉ®ú½þ "þ¦Éänù' ¨Éå +ÊJÉ±É xÉɪÉEò ÊnùJÉÉiÉä ½éþ ÊEò ºÉÆiÉÉä¹É {ÉÆb÷É ¶ÉÖ°ü ¨Éå ±É±É]Úõ EòÉ ºÉ¨ÉlÉÇxÉ Eò®úiÉä ½éþ CªÉÉåÊEò ´É½þ BEò §É¹]õ ºÉ®úEòÉ®úÒ +ÊvÉEòÉ®úÒ {É®ú¨ÉÉxÉÆnù ¤ÉÉMÉ EòÉä +{ÉxÉä MÉÉÄ´É Eäò +ºÉ½þÉªÉ ´ªÉÊHò EòÉä ºÉ®úEòÉ®úÒ ¦ÉkÉÉ ÊnùB VÉÉxÉä ´ÉɱÉÉ {ÉèºÉÉ EòÉ]õ ±ÉäxÉä Eäò EòÉ®úhÉ {ɺÉÆnù xɽþÓ Eò®úiÉä* "¨ÉÆÊnù®ú ¨Éå MÉÉªÉ EòÒ ½þd÷Ò ¡åòEòxÉä EòÉä ±ÉäEò®ú vÉĘ́ÉEò-ºÉÆPɹÉÇ : ºÉÆ´ÉÉnùnùÉiÉÉ ºÉ¨ÉäiÉ {ÉÆpù½þ ÊMÉ®ú}iÉÉ®ú*' (¦Éänù, {ÉÞ. 88)* ¨ÉÒÊb÷ªÉÉ EòÒ VÉxÉ|ÉÊiɤÉrùiÉÉ ºÉÆnäù½þ Eäò nùɪɮäú ¨Éå ½èþ*

b÷Éì. ¦ÉÒ¨É ®úÉ´É +¨¤Éäb÷Eò®ú VÉÉÊiÉ +ÉvÉÉÊ®úiÉ ºÉɨÉÉÊVÉEò ´ªÉ´ÉºlÉÉ EòÉä ¤É®úEò®úÉ®ú ®úJÉxÉä EòÒ ¤ÉÉiÉ xɽþÓ Eò®úiÉä, ¤ÉαEò "VÉÉÊiÉ =x¨ÉÚ±ÉxÉ' EòÒ ¤ÉÉiÉ Eò®úiÉä ½éþ* <ºÉʱÉB =x½þÉåxÉä +ÆiÉVÉÉÇiÉÒªÉ Ê´É´Éɽþ +Éè®ú ºÉɨÉÚʽþEò-¦ÉÉäVÉ EòÉä |ɺiÉÉÊ´ÉiÉ ÊEòªÉÉ lÉÉ* ®úVÉxÉÒ SÉÆnùxÉ ºÉä Eò½þiÉÒ ½èþ, ""Eò¨É±ÉÉ Eäò ¤ÉSSÉä EòÉä ¦ÉÒ +{ÉxÉä ºÉÉlÉ ±Éä SɱÉä ½þ¨É* Ê{ÉiÉÉ EòÉ {ªÉÉ®ú iÉÖ¨É näùxÉÉ, ¨ÉÉÄ EòÉ {ªÉÉ®ú ¨Éé nÚÄùMÉÒ =ºÉä* +xÉÉlÉ xɽþÓ ®ú½äþMÉÉ ´É½þ*'' (Uô{{É®ú, {ÉÞ. 128)* <ºÉ ={ÉxªÉÉºÉ ¨Éå `öÉEÖò®ú ½þ®úxÉÉ¨É ËºÉ½þ EòÉ ¾þnùªÉ {ÉÊ®ú´ÉiÉÇxÉ ÊnùJÉɪÉÉ MɪÉÉ ½èþ* =ºÉEäò ºÉÉlÉ SÉÆnùxÉ +Éè®ú ®úVÉxÉÒ EòÉ +ÆiÉVÉÉÇiÉÒªÉ Ê´É´Éɽþ Eò®ú´ÉÉEò®ú ºÉ¨ÉiÉÉ, º´ÉiÉÆjÉiÉÉ +Éè®ú ¤ÉÆvÉÖiÉÉ ¨ÉÚ±ÉEò ºÉ¨ÉÉVÉ EòÒ {ÉÊ®úEò±{ÉxÉÉ ¦ÉÒ Eò®úiÉä ½éþ'* =x½þÉåxÉä ¡Öò±Éä, +¨¤Éäb÷Eò®ú, MÉÉÆvÉÒ +Éè®ú ¨ÉÉCºÉÇ Eäò ËSÉiÉxÉ EòÉä ¦ÉÒ ÊnùJÉÉxÉä EòÉ |ɪÉÉºÉ ÊEòªÉÉ ½èþ* "¦Éänù'ù ={ÉxªÉÉºÉ ¨Éå BEò nùʱÉiÉ ªÉÖ´ÉEò EòÉ jÉɺÉnù-{ÉIÉ =nÂùPÉÉÊ]õiÉ ½Öþ+É ½èþ*

+ÆiÉ ¨Éå ªÉ½þ Eò½þÉ VÉÉ ºÉEòiÉÉ ½èþ ÊEò ´Éè·ÉÒEò®úhÉ Eäò nùÉè®ú ¨Éå +ÉäÊc÷ªÉÉ +Éè®ú ˽þnùÒ ºÉ¨ÉÉVÉ ¨Éå ʺɡÇò nùʱÉiÉÉå Eäò ºÉ¨ÉIÉ xÉ<Ç SÉÖxÉÉèÊiɪÉÉÄ xɽþÓ +É ®ú½þÒ ½éþ, ¤ÉαEò näù¶É ¨Éå ½þ®ú VÉÉÊiÉ Eäò nùʱÉiÉÉå Eäò ¨ÉvªÉ VÉÉÊiÉMÉiÉ ¦Éänù-¦ÉÉ´É iÉlÉÉ VÉÉiÉÒªÉ Ë½þºÉÉ VÉèºÉÒ ºÉ¨ÉºªÉÉ +Éè®ú BEòiÉÉ EòÒ Eò¨ÉÒ <ºÉ ºÉ¨ÉªÉ EòÒ ºÉ¤ÉºÉä ¤Éc÷Ò SÉÖxÉÉèiÉÒ ½èþ* VÉ¤É iÉEò ªÉ½þ >ÄðSÉxÉÒSÉ EòÒ nùÒ´ÉÉ®åú ®ú½åþMÉÒ iÉ¤É iÉEò ¦ÉÉ®úiÉ BEò ºÉÖoùgø ®úɹ]Åõ xɽþÓ Eò½þ±ÉÉ ºÉEäòMÉÉ* nùʱÉiÉÉå Eäò ºÉ¨ÉIÉ ºÉ¨ÉºªÉÉBÄ {ɽþ±Éä ¦ÉÒ lÉÓ ±ÉäÊEòxÉ ¶ÉÉä¹ÉhÉ Eäò {Éè¨ÉÉxÉä ¤Énù±Éä ½éþ* <xÉ {Éè¨ÉÉxÉÉå EòÉä ={ÉxªÉɺÉEòÉ®ú +{ÉxÉä ={ÉxªÉɺÉÉå EòÉ EòlªÉ ¤ÉxÉÉiÉä ½éþ* Ê´ÉÊ´ÉvÉ Ê´É®úÉävÉÒ ºÉÉäSÉÉå Eäò ¨ÉvªÉ ºÉÆPɹÉÇ +Éè®ú ºÉ¨Éx´ÉªÉ Eäò ºÉÚjÉÉå EòÒ ´ÉEòɱÉiÉ Eò®úiÉä ½éþ +Éè®ú +ÉÌlÉEò, ºÉɨÉÉÊVÉEò, ¶ÉèÊIÉEò, vÉĘ́ÉEò, ®úÉVÉxÉÒÊiÉEò {ÉÊ®úoù¶ªÉ EòÒ ¤É½Öþ±ÉiÉÉ EòÉä ºÉɨÉxÉä ±ÉÉEò®ú xÉÉMÉÊ®úEò +ÊvÉEòÉ®úÉå EòÉ xɪÉÉ ºÉÆnù¦ÉÇ ={ÉκlÉiÉ Eò®úiÉä ½éþ*

KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK

B¨É.Ê¡ò±É. ¶ÉÉävÉÉlÉÔ, ˽þnùÒ Ê´É¦ÉÉMÉ, ½èþnù®úɤÉÉnù Ê´É·ÉÊ´ÉtɱɪÉ, ºÉÉ=lÉ Eéò{ɺÉ, °ü¨É -229, ½èþnù®úɤÉÉnù Ê´É·ÉÊ´ÉtɱɪÉ, ½èþnù®úɤÉÉnù - 500046

KKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKKK