Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΩΝΑΣΗΣ και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» Του Ιωάννη Παλούμπη, Αντιναυάρχου ΠΝ εα

Μ

ε την αλλαγή της χιλιετίας, το 2000 εκατοντάδες έντυπα, περιοδικά και εφημερίδες σ’ όλο τον κόσμο, επέλεξαν τον «άνθρωπο του αιώνα» με διάφορα κριτήρια ανάλογα με τα ενδιαφέροντα του εντύπου. Η καθημερινή αγγλική εφημερίδα “Lloyd’s List”, που αποτελεί τη Βίβλο της ναυτιλιακής βιομηχανίας από το 1734 μέχρι τις μέρες μας, επέλεξε τον Ωνάση ως τον δικό της «άνδρα του αιώνα της επιχειρηματικής δράσης». Η αναγόρευση αυτή συνέβη λίγες μόλις εβδομάδες πριν την 25η επέτειο του θανάτου του θρυλικού πλοιοκτήτη και δημιούργησε μια πρόσθετη ευκαιρία, από τις πάμπολλες, να εμφανισθεί η ζωή του μεγάλου Έλληνα, στα έντυπα, με περισσότερες λεπτομέρειες.

Ο Αριστοτέλης Ωνάσης. (Σμύρνη, 1906-Γαλλία,1975). (πηγή φωτ.: Μπάτης Ε., Πορτραίτα σε Μπλε Φόντο. Πρόσωπα που έγραψαν ιστορία στη ναυτιλία του 20ού αιώνα, Εκδόσεις Finatec, 1999).

4 Περιπλους

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

Το εξώφυλλο της εφημερίδος “Lloyd’s List”, no 57.464, 1/1/2000. (πηγή φωτ.: Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003).

Το πρόβλημα που έχεις όταν καταγίνεσαι να παρουσιάσεις τη ζωή ενός τόσο διάσημου άνδρα, όπως ο Ωνάσης, είναι ότι η ιστορία του, τουλάχιστον στις αδρές γραμμές της, είναι ήδη πολύ γνωστή στο αναγνωστικό κοινό. Υπήρξαν ήδη βιογραφίες του ανδρός που έχουν παρουσιαστεί στον κινηματογράφο, σε σειρές τηλεόρασης, σε θεατρικές παραστάσεις, ακόμα και σε όπερα και φυσικά σε άπειρες εκδοχές γραπτού έντυπου και ηλεκτρονικού λόγου. Τι θα μπορούσε να προσθέσει το νέο, μια ακόμα προσπάθεια να γραφεί η ιστορία του Ωνάση;;; Φοβούμαι πολύ λίγα, αλλά το να φέρνεις στη δημοσιότητα τις κύριες πλευρές της ζωής ενός σύγχρονου Έλληνα ευεργέτη και μάλιστα σε δύσκολους και χαλεπούς καιρούς, σαν αυτούς που ζούμε σήμερα, είναι παιδευτικό για τη νεολαία και συγχρόνως πληροφοριακό για τους αναγνώστες του «Περίπλου». Ο Αριστοτέλης Ωνάσης, γιος ενός εύπορου καπνεμπόρου, γεννή-

θηκε στη Σμύρνη το 1906 και φοίτησε στην εκεί Ευαγγελική Σχολή. Όταν η ελληνική κοινότητα εκδιώχθηκε από την πατρογονική της εστία το 1922, ο πατέρας του Σωκράτης και ο θείος του, αδελφός του πατέρα του, Αλέξανδρος συνελήφθησαν από τις τουρκικές αρχές. Ο νεαρός Αριστοτέλης αναγκάστηκε να δαπανήσει την οικογενειακή του περιουσία, δωροδοκώντας Τούρκους αξιωματούχους, για να πετύχει την απελευθέρωση του πατέρα του και τη διαφυγή της οικογένειάς του από τη Σμύρνη. Παρ’ όλες του τις προσπάθειες και δωροδοκίες δεν κατόρθωσε να απελευθερώσει τον θείο του ο οποίος κρίθηκε ως πολιτικός υποκινητής και απαγχονίστηκε από τις τουρκικές αρχές. Σε ανάμνηση του τραγικού εκείνου συμβάντος, αργότερα, ονόμασε το γιο του Αλέξανδρο, παρακάμπτοντας το συνηθισμένο έθιμο να ονομάζονται τα παιδιά με τα ονόματα των πάππων τους. Περιπλους 5

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

Αριστερά: Ο Αριστοτέλης Ωνάσης στη Σμύρνη με τον πατέρα του Σωκράτη και τα εξαδέλφια του Κώστα και Νίκο Κονιαλίδη. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης. Δεξιά: Ο Αριστοτέλης Ωνάσης σε νεαρή ηλικία. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης.

Έχοντας εγκαταστήσει με ασφάλεια την οικογένειά του στον Πειραιά, απόλυτα φτωχός, ο Αριστοτέλης εξασφάλισε ένα εισιτήριο τρίτης θέσης σε ένα επιβατικό ατμόπλοιο για την Αργεντινή και έφυγε για να δοκιμάσει την τύχη του. Αποβιβάστηκε χωρίς δεκάρα στην τσέπη του και φυσικά χωρίς δουλειά. Ισχυρίστηκε ότι είχε γεννηθεί το 1903, προσθέτοντας έτσι τρία χρόνια στην ηλικία του για να μπορέσει να εξασφαλίσει άδεια εργασίας στο Buenos Aires. Στην Αργεντινή τον ακολούθησε και ένας εξάδελφός του, ο Κώστας Κονιαλίδης, ανάλογης οικονομικής κατάστασης όπως και ο νεαρός Αριστοτέλης. Ένας ομογενής, ονόματι Αποστολίδης, που ζούσε στην Αργεντινή προσφέρθηκε να βρει δουλειά και στους δύο. Πράγματι προσελήφθησαν στην εταιρεία “British United River Plate Telephone Co.” που ήταν η τηλεφωνική εταιρεία του River Plate, ως χειριστές του τηλεφωνικού πίνακα συνδέσεων. Μόλις συγκέντρωσε τις πρώτες του οικονομίες άρχισε να ζει μια διπλή ζωή. Τη νύχτα δουλεύοντας στον τηλεφωνικό πίνακα και την ημέρα συχνάζοντας σε μία αριστοκρατική λέσχη, ντυμένος με άψογο κοστούμι και δημιουργώντας κοινωνικές επαφές με την υψηλή κοινωνία. Ο Ωνάσης είχε απορρίψει την ιδέα του πατέρα του να ξεκινήσουν μαζί μια επιχείρηση καπνού στην Ελλάδα, διότι επιθυμούσε να ταξιδέψει στο εξωτερικό αναζητώντας πλούτο και δόξα. Τώρα όμως, η πρώτη του έμπνευση για μεγάλη επιχείρηση συνδέθηκε με τον καπνό. Συγκεκριμένα σκέφτηκε να εισάγει ελαφρό ανατολίτικο καπνό για να τροφοδοτήσει την αγορά του γυναικείου καπνίσματος, που είχε αρχίσει να εξαπλώνεται ραγδαία στην Αργεντινή. Όταν αυτή η επιχείρηση άρχισε να φθίνει, η αντίδρασή του ήταν να επεκταθεί κι έτσι παρήγαγε δύο δικές του μάρκες τσιγάρων. Γι αυτό το σκοπό συνήψε το πρώτο σημαντικό του δάνειο από την First National City Bank βάζοντας ως ενέχυρο τις φορτωτικές του πατέρα του, που του έστελνε φορτία καπνού.

6 Περιπλους

Στην ηλικία των 25 ετών είχε ήδη συγκεντρώσει το πρώτο του εκατομμύριο δολάρια και είχε διορισθεί Έλληνας πρόξενος στο Buenos Aires, ως ανταμοιβή γιατί είχε ειδοποιήσει την ελληνική κυβέρνηση για τους κινδύνους που συνεπαγόταν η διαρκής αύξηση των τελών εισαγωγής αγαθών στην Ελλάδα. Ο Ωνάσης ενδιαφερόταν κυρίως για την επίδραση που θα μπορούσε να έχει στη δική του επιχείρηση εισαγωγών – εξαγωγών μια πολιτική αντιποίνων από την κυβέρνηση της Αργεντινής. Το παρουσίασε όμως, σαν μια περίπτωση κατά την οποία ο πόλεμος των δασμών θα μπορούσε να έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα στην ελληνική εμπορική ναυτιλία, που εξαρτάτο σε σημαντικό βαθμό από τη μεταφορά φορτίων σιτηρών από το River Plate. Συν τω χρόνω άρχισε να προσελκύεται και ο ίδιος προς τη ναυτιλία. Όπως αντιλήφθηκε ο Ωνάσης, οι πλοιοκτήτες είχαν περισσότερα κέρδη από αυτόν τον ίδιο, απλά μεταφέροντας τα τσιγάρα που αυτός παρήγαγε. Το 1932 ο Ωνάσης βρήκε επιτέλους την ευκαιρία την οποία αναζητούσε να γίνει πλοιοκτήτης. Αγόρασε δύο φορτηγά ατμόπλοια από την Εθνική Καναδική Ατμοπλοΐα σε τιμές ουσιαστικά scrap, ύψωσε την ελληνική σημαία και τα ονόμασε με το όνομα της μητέρας του και του πρόσφατα θανόντα πατέρα του. Εγκατέστησε τη βάση του στο Λονδίνο όπου κατέλαβε και χρησιμοποιούσε ένα γραφείο στη φίρμα της εταιρείας του Ιθακήσιου Δρακούλη, από όπου διεξήγαγε τη λειτουργία των δικών του πλοίων. Δουλεύοντας 16 ώρες την ημέρα κατόρθωνε να κρατά τα πλοία του σε κίνηση σε μια αγορά που ακόμα στέναζε από τη μεγάλη ύφεση, ενώ παράλληλα επέβλεπε τη λειτουργία της επιχείρησης στο Buenos Aires. Συγχρόνως προσπαθούσε να έχει τον έλεγχο της οικογενειακής επιχείρησης καπνού στην Αθήνα. Όπως συνέβαινε και στην Αργεντινή, η προσωπικότητά του δημιουργούσε εύκολα συναναστροφές σε διαφορετικούς κύκλους. Την ίδια μέρα θα μπορούσε να βρεθεί στις προβλήτες του Λονδίνου

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» χή των σημαιών ευκαιρίας. Πολλοί πλοιοκτήτες αργότερα ανακάλυψαν τα πλεονεκτήματα και την ελευθερία κινήσεων που συνεπαγόταν η παναμαϊκή και αργότερα η λιβεριανή σημαία. Μέχρι το 1938 ο Ωνάσης δεν ήταν διαφορετικός από τους λοιπούς Έλληνες πλοιοκτήτες, ήταν ένας ακόμη εφοπλιστής που μετέφερε χύδην φορτία. Το ένστικτο και οι πληροφορίες του όμως τον οδήγησαν προς τη μεταφορά των υγρών φορτίων στην οποία είχαν ήδη αρχίσει να επιδίδονται οι Νορβηγοί πλοιοκτήτες. Πολύ γρήγορα ο Ωνάσης αντιλήφθηκε ότι η 1 γιγάντωση των δεξαμενοπλοίων δημιουργεί οικονομίες κλίμακας. Έτσι ένα δεξαμενόπλοιο των 15.000 τόνων είναι σημαντικά οικονομικότερο από δύο δεξαμενόπλοια των 9.000 τόνων που ήταν το μεγαλύτερο εκτόπισμα που ταξίδευε εκείνη την εποχή. Το 1934 ανέπτυξε μια μακροχρόνια σχέση με την Ινγκερμποργκ Ντέντιχεν, Νορβηγίδα κόρη ενός των επιφανών πλοιοκτητών της Νορβηγίας. Από αυτήν γνωρίστηκε με την ιδιοκτησία των ναυπηγείων του Gothenburg της Σουηδίας. Σ’ αυτά τα ναυπηγεία προώθησε το σχέδιό του και ναυπήγησε το, μέχρι εκείνη την εποχή, μεγαλύτερο δεξαμενόπλοιο του κόσμου. Το ονόμασε «Άριστον» από το όνομά του. Ένα χρόνο νωρίτερα η ανάγκη να συζητήσει κάποιες αλλαγές στις προδιαγραφές του τον ανάγκασε να ακυρώσει την πτήση του προς την Αμερική με το αερόπλοιο “Hindenburg” και έτσι απέφυγε τον θά2 νατο από την, παγκοσμίως γνωστή, καταστροφή του αερόπλοιου. Λόγω αυτού του γεγονότος θεωρούσε το «Άριστον» το τυχερό του πλοίο. Μέχρι την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου απέκτησε ένα ακόμη δεξαμενόπλοιο των 15.000 τόνων, τον «Αριστοφάνη», το οποίο χρονοναυλώθηκε με Νορβηγική σημαία, ενώ ένα ακόμη δεξαμενόπλοιο των 17.500 τόνων που θα ονομαζόταν «Buenos Aires» βρισκόταν στη φάση αποπεράτωσης στο Gothenburg.

Ο Ωνάσης αντιλήφθηκε πολύ γρήγορα ότι η γιγάντωση των δεξαμενοπλοίων δημιουργεί οικονομίες κλίμακας.

μαζεύοντας πληροφορίες από εκφορτωτές και απλούς ναυτικούς και μετά να βρεθεί στο Savoy γευματίζοντας με μέλη της υψηλής κοινωνίας. Ένα επεισόδιο στο Ρότερνταμ το 1938 με ένα καράβι του, που καθηλώθηκε επειδή ο μάγειρας αρρώστησε και ο πρόξενος δεν του επέτρεπε τον απόπλου, αποτέλεσε αφορμή να εγκαινιασθεί η επο-

1. Το πρώτο πλοίο του Ωνάση, το φορτηγό “Onassis Sokratis”, ex. “Canadian Spiner”, τύπου Standard B. (πηγή φωτ.: Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003). 2. Το tanker “Ariston”. (πηγή φωτ.: Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003). 3. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης σε στιγμές διασκέδασης με τον Κώστα Γράτσο μεταξύ φίλων. Ο Κώστας Γράτσος ήταν ένας από αυτούς που έστρεψε τον Ωνάση στην ναυτιλία. (πηγή φωτ.: Those Fabulous Greeks: Onassis, Niarchos and Livanos, Cowles 1970.)

3

Περιπλους 7

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» Ομοίωμα του πλοίου “Olympic Challenger”. Πρόκειται για δεξαμενόπλοιο Τ2, το οποίο ο Ωνάσης μετεσκεύασε σε εργοστάσιο κατεργασίας τεμαχίων φαλαινών. Συλλογή Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος.

Κάτω: Η Ινγκερμποργκ Ντέντιχεν με τον Ωνάση στο παρθενικό ταξίδι του tanker Ariston το 1938. (Πηγή φωτ.:Π. Σπυρόπουλος, Λεύκωμα Ναυτιλίας, Πειραιάς, Δόξα, Δύναμη, Πρωταγωνιστές, τ. Ζ’ , Βαπόρια Εκδοτική). Δεξιά: Από το γάμο του με την κόρη του εφοπλιστή Σταύρου Λιβανού, Τίνα. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση.

Τον πρώτο στο κόσμο supertanker 25.000 τον. “Tina Onassis”. (πηγή φωτ. Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003).

8 Περιπλους

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

Το δεξαμενόπλοιο “Olympic Games”. Υπήρξε το πρώτο πλοίο που ναυπηγήθηκε μετά τον πόλεμο για λογαριασμό εταιρίας υπό τη διαχείριση Έλληνα εφοπλιστή. (πηγή φωτ. Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003).

Ο Ωνάσης ήταν πάντα πεπεισμένος ότι το μέλλον των θαλασσίων μεταφορών ανήκε στα δεξαμενόπλοια.

Ο Αριστοτέλης Ωνάσης. (πηγή φωτ.: Willi Frischauer, Onassis. London, Sydney, Toronto, The Bodley Head 1968).

Παρά το γεγονός ό,τι η Σουηδία ήταν ουδετέρα χώρα στον πόλεμο κατάσχεσε όλα τα ξένα πλοία που βρέθηκαν στα λιμάνια της συμπεριλαμβανομένων των δεξαμενοπλοίων του Ωνάση, του «Άριστον», που βρέθηκε στη Στοκχόλμη και φυσικά του «Buenos Aires», στο ναυπηγείο. Εκείνη την περίοδο δεν θα μπορούσε να προβλεφθεί, αλλά τελικά η παραμονή των δύο δεξαμενοπλοίων στη Σουηδία για όλη τη διάρκεια του πολέμου και η αποφυγή εμπλοκής τους στην εξοντωτική επιχείρηση των υπερατλαντικών συμμαχικών νηοπομπών τα διεφύλαξε σώα. Τον Ιούλιο του 1940 ο Ωνάσης ακολούθησε την πορεία της πλειοψηφίας της ελληνικής εφοπλιστικής κοινότητας του Λονδίνου και μετέφερε την έδρα του στη Νέα Υόρκη. Ο «Αριστοφάνης» ήταν το μοναδικό λειτουργικό δεξαμενόπλοιο το οποίο ήταν υπό τις διαταγές της εξόριστης Νορβηγικής κυβέρνησης. Όταν το πλοίο έπιασε Rio de Janeiro κατάφερε να βγάλει διαταγή κατάσχεσης για το ίδιο του το πλοίο. Στη Νέα Υόρκη σύχναζε στα πλέον φημισμένα κέντρα διασκέδασης της πόλης και έκανε γνωριμίες με πολλές διασημότητες του κινηματογράφου. Εκεί που ήταν λιγότερο ευπρόσδεκτος και αντιμετωπιζόταν με σκεπτικισμό ήταν ο κύκλος των Eλλήνων πλοιοκτητών στον οποίον προΐσταντο παλιοί Έλληνες εφοπλιστές όπως ο Σταύρος Λιβανός, ο Εμμανουήλ Κουλουκουντής και άλλοι, ενώ οι φιλόδοξοι νέοι όπως ο Ωνάσης και ο Νιάρχος αντιμετωπίζονταν ως αλεξιπτωτιστές. Ο Ωνάσης ξεκίνησε μια μακρά συναισθηματική πολιορκία προς την Τίνα Λιβανού, τη μικρότερη και σπουδασμένη στην Αγγλία κόρη του μεγάλου εφοπλιστή, την οποία επίσης καλόβλεπε και ο Σταύρος Νιάρχος. Τελικά, παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας των 24 ετών, την παντρεύτηκε μετά τον πόλεμο, στις 28 Δεκεμβρίου 1946, στον ορθόδοξο καθεδρικό ναό της Νέας Υόρκης. Η Τίνα ήταν 17 ετών και ο Αριστοτέλης 41. Ο γάμος του με την κόρη του μεγαλύτερου, μέχρι τότε, Έλληνα εφοπλιστή τον ανακούφισε και τον στήριξε οικονομικά, σε μια εποχή που δεν κατόρθωσε να συμπεριληφθεί στην κατανομή των 100 φορτηγών πλοίων Liberties τα οποία παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα από την Ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ σε αναγνώριση της μεγάλης θυσίας της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας κατά τη διάρκεια του πολέμου. Περιπλους 9

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

Ο Ωνάσης εξεμάνη με το γεγονός της παράλειψής του και έγραψε μια καθόλου κομψή επιστολή στον Πρόεδρο του Συμβουλίου των Ελλήνων εφοπλιστών στη Νέα Υόρκη, τον Κουλουκουντή, κατηγορώντας τα μέλη του Συμβουλίου ότι αποτελούν κλίκα με νοοτροπία κλειστού μαγαζιού στο οποίο δεν επιτρέπουν σε κανένα να εισχωρήσει. Η επιστολή αργότερα, τη δεκαετία του ’50, διέρρευσε και δημοσιεύθηκε σε μια ελληνική εφημερίδα. Ο Ωνάσης ποτέ δεν έπαψε να αισθάνεται ευγνωμοσύνη και αγάπη για τη χώρα που φιλοξένησε τον ίδιο και τα πρώτα επιχειρηματικά του βήματα. Παρέμεινε υπήκοος της Αργεντινής μέχρι το θάνατό του και ποτέ δεν απέκτησε ένα κανονικό ελληνικό διαβατήριο. Στο τέλος του πολέμου, επάνω στα ερείπια της γερμανικής βιομηχανίας ο Ωνάσης διέβλεψε μια σπουδαία ευκαιρία, έτσι αφού κατάφερε να λάβει ένα τεράστιο δάνειο 100 εκατομμυρίων δολαρίων, έθεσε μια παραγγελία μαμούθ 18 δεξαμενοπλοίων, μοιρασμένη σε τρία ναυπηγεία, στο Αμβούργο, το Κίελο, και τη Βρέμη. Το πρώτο δεξαμενόπλοιο των 45.000 τόνων παραδόθηκε το 1953 και ονομάσθηκε Tina Onassis. Ήταν το πρώτο δεξαμενόπλοιο στον κόσμο που αποκλήθηκε “Supertanker ”. Στη διάρκεια της δεκαετίας του ’50 απεφάσισε να παραγγείλει τη μετατροπή ενός Τ2 Liberty δεξαμενοπλοίου σε πλοίο εργοστάσιο φαλαινοθηρίας. Το Olympic Challenger έγινε το κέντρο ενός σημαντικού φαλαινοθηρικού στόλου και το πρώτο πλοίο εργοστάσιο που διέθετε ελικόπτερο με το οποίο διεξαγόταν έρευνα για φάλαινες. Η εταιρεία φαλαινοθηρίας “Olympic Whaling” με έδρα στην Uruguay είχε σε επιχειρησιακή λειτουργία 18 πλοία. Οι τιμές του λαδιού της φάλαινας αυξάνονταν και η πρώτη περίοδος τελείωσε με κέρδος 4 εκατομμύρια δολάρια. Στο μεγάλο όφελος συνέτεινε και το γεγονός ότι παρέβλεπε τις διεθνείς περιβαλλοντικές συνθήκες για την περίοδο που επιτρεπόταν η φαλαινοθηρία, ή τις μέγιστες επιτρεπόμενες ποσότητες θηραμάτων. Ο Ωνάσης θα μπορούσε να κατηγορηθεί σήμερα γι αυτή τη φάση της επιχειρηματικής του ζωής, αλλά δεν θα πρέπει να λησμονείται το γεγονός ότι η εποχή εκείνη ήταν πολύ διαφορετική από τη σημερινή σε ό,τι αφορούσε τις περιβαλλοντικές ευαισθησίες. Αυτός 10 Περιπλους

Πάνω: Η θαλαμηγός «Χριστίνα» περνά τη γέφυρα της Χαλκίδας ενώ πλήθος κόσμου την παρατηρεί. (πηγή φωτ.: «Αριστοτέλης Σωκράτους Ωνάσης, Σμύρνη 1906-Παρίσι 1975», Αργώ, Απρίλιος 2000, τεύχος 412, 40-59). Κάτω: Ο Ωνάσης με την Τίνα και τα παιδιά τους Αλέξανδρο και Χριστίνα πάνω στη θαλαμηγό στα μέσα της δεκαετίας του 50. (πηγή φωτ.: «Αριστοτέλης Σωκράτους Ωνάσης, Σμύρνη 1906-Παρίσι 1975», Αργώ, Απρίλιος 2000, τεύχος 412, 40-59).

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

Πάνω: Ομοίωμα της θαλαμηγού «Χριστίνα». Συλλογή Ν.Μ.Ε. Έργα τέχνης και ιστορικά κειμήλια μεταξύ των οποίων και τα περίφημα κοκκάλινα ομοιώματα ιστιοφόρων, έργα Γάλλων αιχμαλώτων στην Αγγλία (τέλη 18ου-αρχές 19ου αι.), που κοσμούσαν τη θαλαμηγό του Ωνάση σήμερα εκτίθενται στη μόνιμη έκθεση του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδος. Δεξιά: Με την πριγκίπισσα του Μονακό Γκρέις Κέλυ.. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση.

κυρίως ήταν ο λόγος που εγκατέλειψε σύντομα την επιχείρηση, παρά το ό,τι είχε καλά κέρδη. Στην τελευταία περίοδο πριν πουλήσει την επιχείρηση είχε ένα σοβαρό επεισόδιο με το Περουβιανό Ναυτικό, διότι παραβίασε τη νέα ζώνη χωρικών υδάτων εύρους 200 ναυτικών μιλίων που είχε εξαγγείλει η Λίμα. Τα φαλαινοθηρικά πολυβολήθηκαν και πέντε από αυτά συνελήφθησαν. Δεδομένου ότι ήταν καλυμμένος από την ασφάλεια, η Lloyd’s πλήρωσε το λογαριασμό για την απελευθέρωση. Το γεγονός ξεσήκωσε παγκόσμια οργή εναντίον του Περού και προκάλεσε συμπάθεια για τους φαλαινοθήρες. Παρά τη δυσαρέσκεια που του δημιουργήθηκε για την παράλειψή του από την κατανομή των Liberties δεν άργησε να αποκτήσει κάποια από αυτά. Πέτυχε ναυλώσεις για να μεταφέρει κάρβουνο στη Νότια Αμερική με 16 Liberties που δεν τα είχε. Με τα συμβόλαια των ναυλώσεων ως ενέχυρο πέτυχε εύκολα δάνεια με τα οποία αγόρασε τα πλοία. Στο προσωπικό επίπεδο, αγαπούσε πάντα την Τίνα, αλλά αυτό δεν τον εμπόδιζε να φλερτάρει με άλλες γυναίκες, μεταξύ των οποίων, λέγεται και με την πρώτη κυρία της Αργεντινής, Εβίτα Περόν. Ανεξαρτήτως, όμως, δεν έκρυψε τη μεγάλη χαρά του όταν γεννήθηκε το πρώτο του παιδί, ο Αλέξανδρος, στις 30 Απριλίου 1948. Ο Ωνάσης ήταν πάντα πεπεισμένος ότι το μέλλον των θαλασσίων μεταφορών ανήκε στα δεξαμενόπλοια. Οι Αμερικανικές αρχές μετά τον πόλεμο έδωσαν αρκετά δεξαμενόπλοια Τ2 άλλα μόνο σε υπηκόους των Ηνωμένων Πολιτειών. Μία Αμερικανική φίρμα στήθηκε από αμερικανούς πολίτες περιλαμβανομένου και ενός αποστράτου ναυάρχου. Αυτή η εταιρεία πέτυχε να αποκτήσει τέσσερα δεξαμενόπλοια Τ2 από τη Ναυτιλιακή Επιτροπή των ΗΠΑ, ακριβώς στο χρόνο που χρειαζόταν για να εκμεταλλευθεί την κρίση πετρελαίου του χειμώνα του 1947. Μέσα από μια σειρά οργανωμένων εκ των προτέρων συναλλαγών μια εταιρεία του Ωνάση πήρε το 49% των μετοχών και απέκτησε τον έλεγχο της αμερικανικής εταιρείας. Ο Ωνάσης όμως αποδείχθηκε μοναδικός στην επιχειρηματική εκμετάλλευση των δεξαμενοπλοίων Τ2 αποκαλώντας την εταιρεία του “United States Petroleum Carriers Co”. Στο τέλος της δεκαετίας του ’50 το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ συγκρότησε φάκελο για απάτη, σε βάρος του, σχετικά με την ιστορία των δεξαμενοπλοίων Τ2. Ο Ωνάσης ήρθε σε διακανονισμό,

και ως τμήμα της αμοιβαίας συναίνεσης, μία από τις εταιρείες του η Victory Carriers παρήγγειλε την κατασκευή τεσσάρων πρόσθετων δεξαμενοπλοίων στο ναυπηγείο της Bethlehem. Τα τέσσερα δεξαμενόπλοια που ναυπηγήθηκαν ήταν όλα των 46.000 – 47.000 τόνων. Στις 11 Δεκεμβρίου 1950 η Τίνα γέννησε το δεύτερο παιδί της, την Χριστίνα. Ο Ωνάσης το εόρτασε αγοράζοντας μια καναδική φρεγάτα των 322 ποδών την “Stormont” αντί 50.000 δολαρίων, την οποία μετέτρεψε στην παγκοσμίως γνωστή θαλαμηγό «Χριστίνα». Η εξαιρετική εργασία μετατροπής και εξοπλισμού στοίχισε 4 εκατομμύρια δολάρια και έλαβε χώρα στο Κίελο.

To 1953 ο Ωνάσης άρχισε να καταλαμβάνει αφανώς το Μόντε Κάρλο, το οποίο από καιρό είχε εντοπίσει, ως το τέλειο σημείο διαμονής μιας βαθύπλουτης διασημότητας. Εκείνο το χρόνο απέκτησε ένα ποσοστό που του έδινε τον έλεγχο της εταιρείας επενδύσεων που κατείχε τα περίφημα Casino, στο Hotel de Paris, τον ιστιοπλοϊκό Όμιλο και το ένα τρίτο του εδάφους του πριγκιπάτου. Περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο επιχειρηματικό του άνοιγμα μέχρι τότε, αυτό το νέο του μικρό βασίλειο υπογράμμισε την ένταξή του στην παγκόσμια υψηλή κοινωνία, παρά το γεγονός ότι η δόξα του πριγκιπάτου βρισκόταν σε πτωτική πορεία. Ο Πρίγκιπας Rainier καλωσόρισε την άφιξη του Ωνάση διαβλέποντας ότι το επιχειρηματικό ένστικτο του μεγαλοεφοπλιστή θα προσείλκυε τις παγκόσμιες διασημότητες στο Μόντε Κάρλο. Τον Ιανουάριο του 1954 ο Ωνάσης υπέγραψε συμφωνία με τη Σαουδική Αραβία η οποία όταν αποκαλύφθηκε προκάλεσε ταραχή στη ναυτιλιακή και πετρελαϊκή κοινότητα από τις παγκόσμιες επιπτώσεις της. Η συμφωνία προέβλεπε να διαθέσει ένα δυναμικό από δεξαμενόπλοια συνολικά 500.000 dwt, ως πυρήνα ενός εθνικού στόλου δεξαμενοπλοίων με βάση τη Jeddah και σημαία Σαουδικής Αραβίας. Η εταιρεία διαχείρισης Samco (Saudi Arabian Maritime Company) υπό τον Ωνάση θα μετέφερε ένα εξασφαλισμένο 10% των εξαγωγών πετρελαίου του Βασιλείου. Περιπλους 11

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» Η συμφωνία έδινε πολλά οφέλη στους Σαουδάραβες οι οποίοι ποτέ δεν ωφελούνταν από τη μεταφορά του πετρελαίου τους. Στα οφέλη συμπεριλαμβανόταν η χρηματοδότηση από τον Ωνάση της ιδρύσεως Σαουδαραβικής Ναυτικής Ακαδημίας που θα παρήγαγε αξιωματικούς για τον στόλο της εταιρείας. Η Συνθήκη απείλησε τις μεγάλες εταιρείες πετρελαίου πού είχαν συμφωνήσει να δρουν συντονισμένα εναντίον όποιου παρείσακτου απειλούσε να διαταράξει την ηρεμία του Σαουδαραβικού πετρελαίου. Το καλοκαίρι του 1954 ο Ωνάσης βάφτισε το τελευταίο του δεξαμενόπλοιο 47.000 dwt που καθελκύστηκε στο Αμβούργο. Ήταν ελαφρώς μεγαλύτερο από το αδελφό του πλοίο Tina Onassis και ονομάσθηκε με το όνομα του Βασιλέα Saud: “Al – Malik Saud Al – Awal”. Το πλοίο έπλευσε αμέσως στη Jeddah όπου έλαβε χώρα δεξίωση για 1.000 άτομα και ο μεγαλοεφοπλιστής καλωσόρισε προσωπικά τον Βασιλέα στο πλοίο. Οι σχολιασμοί του μεταφράσθηκαν στα Αραβικά από τον νεαρό, Νομικό Σύμβουλο Στέλιο Παπαδημητρίου, μετέπειτα Πρόεδρο του Ιδρύματος Ωνάση. Ο Παπαδημητρίου εισήλθε στην εταιρεία όταν ακόμα η συμφωνία διαμορφωνόταν, αλλά έχοντας αντιληφθεί τη διεθνή αντίδραση προειδοποίησε τον Ωνάση για τους κινδύνους. Πέρα από την ισχύ των διεθνών δυνάμεων που θα συνασπίζονταν εναντίον του εργοδότη του, ο νεαρός δικηγόρος διαισθάνθηκε ότι η πρόβλεψη της συμφωνίας για προσφυγή στον Σαουδαραβικό Νόμο σε περίπτωση διαφωνίας αποτελούσε μια μεγάλη αδυναμία.

Οι μεγάλες εταιρείες πετρελαίου εφάρμοσαν αντίποινα μποϋκοτάροντας τα δεξαμενόπλοια του Ωνάση και υποχρέωσαν τη συμφωνία σε διαιτησία, η οποία κατέληξε σε οριστικό αποτέλεσμα ύστερα από αρκετά χρόνια. Ο Ωνάσης μετέβη προσωπικά στην Washington να συνηγορήσει στην υπόθεσή του προτείνοντας ματαίως την ελάττωση της ποσότητας που θα μετέφερε στο 5% της εξαγωγής και επιχειρηματολογώντας ότι οι παραγωγές χώρες της Μέσης Ανατολής είχαν το δικαίωμα να δημιουργήσουν τον δικό τους στόλο δεξαμενοπλοίων. Είχε δίκιο, αλλά η πρόβλεψη ήταν δύο περίπου δεκαετίες πρόωρη. Με τα μισά του δεξαμενόπλοια δεμένα και τον πυρήνα των επιχειρήσεων σε κρίση, ο Ωνάσης έπρεπε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των μεγάλων ναυλωτών προς το πρόσωπό του. Ξεκίνησε τις πρώτες του επαφές με μη αμερικανικές εταιρείες και η πρώτη του ναύλωση προήλθε από την British Petroleum. Ακόμα όμως και μετά τη Σαουδαραβική οικονομική καταστροφή η τύχη δεν εγκατέλειψε τον Ωνάση. Όταν το 1956 η Βρετανία, η Γαλλία και το Ισραήλ ήλθαν σε πολεμική κατάσταση με την Αίγυπτο, η διώρυγα του Σουέζ έκλεισε και τα δεξαμενόπλοια έπρεπε να περιπλέουν την Αφρική από το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος, γεγονός που ανέβασε στα ύψη τις τιμές της μεταφοράς πετρελαίου. Ο Ωνάσης σ’ αυτή την περίπτωση ήταν ο μόνος από τους μεγάλους πλοιοκτήτες με το μεγαλύτερο μέρος του στόλου του αδρανές και ελεύθερο. Κέρδισε περίπου 80 εκατομμύρια δολάρια καθαρά πριν από την επαναλειτουργία της διώρυγας, τον επόμενο Απρίλιο.

Στα χρόνια της μεγάλης επιχειρηματικής του δραστηριότητας ο Ωνάσης ήταν ένα φαινόμενο επιχειρηματία. Ο Όμιλος των επιχειρήσεών του διοικείτο χάρις στην προσωπική του ενεργητικότητα και είχε το χάρισμα να εμπνέει αγάπη και αφοσίωση από τους επιτελείς του στις διάφορες ακόμα και απομακρυσμένες θέσεις.

1

2

1. Ο νομικός σύμβουλος του Ωνάση Στέλιος Παπαδημητρίου μεταφράζει, κατά την εξαγγελία της συμφωνίας στη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 2. Στιγμιότυπο από την τελετή καθέλκυσης του “Al Malik Saud Al Awal”, τον Ιούνιο του 1954 στο Αμβούργο. Στη φωτογραφία διακρίνονται οι, πρίγκιπας Όττο φον Μπίσμαρκ, Τίνα Ωνάση, Αριστοτέλης Ωνάσης, Σεΐχης Μωχάμεντ Αλί Ρεζά (Υπουργός Εμπορίου της Σαουδικής Αραβίας), πριγκίπισσα Ανν-Μαρί φον Μπίσμαρκ και μπροστά από τον Ωνάση τα παιδιά του Χριστίνα και Αλέξανδρος. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 3. Το ομοίωμα του φορτηγό πλοίου AL-MALIK SAUD AL-AWAL. Συλλογή Ν.Μ.Ε.

3

12 Περιπλους

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

Ο Ωνάσης με τον Ουίνστον Τσώρτσιλ και τον Γιόζιπ Μπρος Τίτο στη θαλαμηγό «Χριστίνα». Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση.

Πάνω: Τραπέζια από χρωματισμό μάρμαρο, ημιπολύτιμους λίθους και ασήμι, δώρο στον Αριστοτέλη Ωνάση από τους συνεργάτες του στη Σαουδική Αραβία, ύστερα από συμφωνία τους το 1954. Το πρώτο φέρει χάρτη της Ελλάδας και το άλλο της Μέσης Ανατολής. Συλλογή Ν.Μ.Ε. Κάτω: Το ομοίωμα του δεξαμενόπλοιου “Olympic Thunder”, 24.741 τον. Συλλογή Ν.Μ.Ε.

Περιπλους 13

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

Πάνω: Ο Αριστοτέλης Ωνάσης και η Μαρία Κάλλας. Δεκαετία 1960. (Πηγή φωτ.:Π. Σπυρόπουλος, Λεύκωμα Ναυτιλίας, Πειραιάς, Δόξα, Δύναμη, Πρωταγωνιστές, τ. Ζ’ , Βαπόρια Εκδοτική). Δεξιά: Ο Αριστοτέλης Ωνάσης και η Τζάκυ στη θαλαμηγό Χριστίνα λίγο μετά την τέλεση του γάμου τους στον Σκορπιό τον Οκτώβριο του 1968. (πηγή φωτ. Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003).

Ο Παπαδημητρίου έλεγε γι αυτόν: «Είχε ένα νεανικό ενθουσιασμό στην προσέγγιση των επιχειρήσεων και πάντα ήθελε να δοκιμάζει κάτι νέο. Το ενδιαφέρον του εστιαζόταν στην ίδρυση νέων επιχειρήσεων και στο να παίζει ενεργό ρόλο σ’ αυτές. Δεν αρκείτο σε παθητικές επενδύσεις και ήταν εναντίον της ιδέας να επενδύσει τα χρήματά του σε επιχειρήσεις άλλων».

Έχοντας θέσει τις βάσεις ενός στόλου δεξαμενοπλοίων δεν ασχολήθηκε άλλη φορά με την αγορά μεταχειρισμένων εμπορικών πλοίων. Η επιθυμία του να ναυπηγήσει τα μεγαλύτερα δεξαμενόπλοια αναζωπυρώθηκε και επιδόθηκε σε μια εκπληκτική ανάπτυξη η οποία συνετέλεσε στο να αλλάξει η μορφή της συγκεκριμένης αγοράς. Μέχρι τότε οι Έλληνες πλοιοκτήτες υπήρξαν πολύ συντηρητικοί αγοράζοντας παραδοσιακά ένα πλοίο κάθε φορά, από τα κέρδη που είχαν αποκομίσει από το προηγούμενο. Η προσέγγιση του Ωνάση, ο οποίος είχε ήδη δείξει την ικανότητά του να βρίσκει δάνεια για την επέκτασή του, ήταν οι μαζικές παραγγελίες συγκεκριμένων τύπων πλοίων, σε ένα ναυπηγείο, ώστε να ελαττώνεται το κόστος, έναντι των συμβολαίων ναυλώσεων που είχε ήδη επιτύχει. Τμήμα της επιχειρηματικής του δραστηριότητας ήταν και η συναναστροφή και η φιλοξενία στο «Χριστίνα» αλλά και στο νησί του τον Σκορπιό, που αγόρασε το 1963, διεθνών προσωπικοτήτων όπως ο γερουσιαστής John F. Kennedy, η σύζυγός του Jaqueline, η Margot Fonteyn, ο Richard Burton και η Elizabeth Taylor, ο Winston Churchill και άλλοι. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 χώρισε από την Τίνα. Διατηρούσε τότε μια έντονη σχέση με τη μεγάλη soprano, Maria Kallas και οι δύο μαζί αποτελούσαν τους διασημότερους Έλληνες εν ζωή στον κόσμο.Το 1968 παντρεύτηκε τη Ζακλίν Μπουβιέ, χήρα του δολοφονηθέντος Προέδρου των Η.Π.Α. Τζ. Φ. Κένεντι. Για τα επόμενα 15 χρόνια παρήγγειλε ναυπηγήσεις 32 πρόσθετων δεξαμενοπλοίων συμπεριλαμβανομένων 22 VLCCs καθώς και μια σειρά 11 Bulk carriers. Μετά το 1964 στράφηκε στα ανακατασκευασμένα από τον πόλεμο ιαπωνικά ναυπηγεία τα οποία πρόσφεραν σημαντικές ευκολίες πίστωσης για να μπουν στη διεθνή αγορά των ναυπηγήσεων. Τρία δε-

ξαμενόπλοια των 65.000 τόνων κατασκευάσθηκαν στη Mitsubishi και τρία των 82.000 τόνων στην Ishikawajima Harima Heavy Industries. Συγχρόνως κατασκεύασε δύο των 100.000 τόνων στα γαλλικά ναυπηγεία Chantiers de l’ Atlantique. Όλα αυτά τα δεξαμενόπλοια παραδόθηκαν μέχρι το 1965 καθώς και τα τέσσερα μιας σειράς Bulk carriers των 27.000 τόνων. Μια δεύτερη κρίση του Σουέζ το 1966 προκάλεσε μια επιτάχυνση μεταξύ των μεγαλυτέρων εφοπλιστών να επενδύσουν στα τερατώδη σε μέγεθος δεξαμενόπλοια. Το Σάββατο μετά την προληπτική επίθεση των Ισραηλινών εναντίον αραβικών στόχων, η Olympic Maritime διέθεσε στην BP όλο τον στόλο των δεξαμενοπλοίων της σε τιμές διπλάσιες από την προηγούμενη ημέρα, προσφορά που έγινε δεκτή από την BP. Τη Δευτέρα οι τιμές είχαν και πάλι διπλασιασθεί. Στη δεκαετία του ’70 κατασκευάστηκαν το 83ο και το 84ο δεξαμενόπλοιο της καριέρας του Ωνάση. Ήταν τα πρώτα VLCCs των 400.000 τόνων και παραγγέλθηκαν στο Saint Nazaire της Γαλλίας. Στα χρόνια της μεγάλης επιχειρηματικής του δραστηριότητας ο Ωνάσης ήταν ένα φαινόμενο επιχειρηματία. Ο Όμιλος των επιχειρήσεών του διοικείτο χάρις στην προσωπική του ενεργητικότητα και είχε το χάρισμα να εμπνέει αγάπη και αφοσίωση από τους επιτελείς του στις διάφορες ακόμα και απομακρυσμένες θέσεις. Η πραγματική έδρα του ήταν όπου ο ίδιος τύχαινε να βρεθεί και η αδιάκοπη κινητικότητά του επέβαλε να μη βρίσκεται στο ίδιο μέρος, περισσότερο από δέκα μέρες κάθε φορά. Έτσι ένα ανεπίσημο όργανο από τους κυρίους του συμβούλους εκαλείτο να συνεδριάσει πότε στο Μόντε Κάρλο, στην Νέα Υόρκη, το Παρίσι, την Αθήνα, ή το Λονδίνο, όπως η περίσταση το απαιτούσε. Ο περισσότερος πλούτος του Ωνάση προήλθε από τη ναυτιλία.

14 Περιπλους

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

Πάνω: Ομοίωμα του ατμοκίνητου δεξαμενόπλοιου Olympic Armour. (1969-1980) 109.580 τόνων, 216.508 dwt. Κατασκευάστηκε τον Μάρτιο του 1969 στα ιαπωνικά ναυπηγεία Hitachi Shipbuilding & Engineering Co. Ltd, Sakai Shipyard, Osaka για την Grafton Shipping Panama S.A. (διαχειριστές: Olympic Maritime S.A. Monte Carlo, εταιρεία Αρ. Ωνάση). Καθελκύστηκε στις 19.1.1969 και ύψωσε ελληνική σημαία. Το Olympic Armour υπήρξε το μεγαλύτερο ελληνικό δεξαμενόπλοιο της εποχής του. Τότε είχε εκδοθεί αναμνηστικό γραμματόσημο με την εικόνα του πλοίου για τη σειρά «Ελλάς και Θάλασσα». Ήταν το πρώτο vlcc υπό ελληνική σημαία. Το 1980 πουλήθηκε για διάλυση στη Ταϊβάν. Συλλογή Ν.Μ.Ε.

1 1. Ο Ωνάσης στο γραφείο του στο Μόντε Κάρλο. (πηγή φωτ. Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003). 2. Ο Ωνάσης ανακοινώνει το project Ωμέγα σε ξενοδοχείο της Αθήνας το 1968. (πηγή φωτ. Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003).

3. Ολυμπιακός Πύργος. (πηγή φωτ. Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003).

2

Παρά την τεράστια έκταση των επιχειρήσεών του και τα σημαντικά επιτεύγματα της αεροπορικής του εταιρείας, λίγα εγχειρήματα εκτός της ναυτιλίας παρείχαν μια σταθερή πηγή εσόδων. Ο Παπαδημητρίου έλεγε γι αυτόν: «Είχε ένα νεανικό ενθουσιασμό στην προσέγγιση των επιχειρήσεων και πάντα ήθελε να δοκιμάζει κάτι νέο. Το ενδιαφέρον του εστιαζόταν στην ίδρυση νέων επιχειρήσεων και στο να παίζει ενεργό ρόλο σ’ αυτές. Δεν αρκείτο σε παθητικές επενδύσεις και ήταν εναντίον της ιδέας να επενδύσει τα χρήματά του σε επιχειρήσεις άλλων». Εξαίρεση στην ιδιομορφία του Ωνάση ήταν οι χιλιάδες μετοχές της BP που αγόρασε στα μέσα της δεκαετίας του ’60 και τις οποίες ποτέ δεν πούλησε, ίσως γιατί έτσι ένιωθε δεμένος με την πετρελαϊκή εταιρεία που είχε παίξει ένα ζωτικό ρόλο στην αναστύλωση των επιχειρήσεων και του πλούτου του. Άλλες επενδύσεις ήταν συνήθως σύντομες. Την ίδια περίοδο είχε αγοράσει την Banque de Depots στη Γενεύη, μια μικρή εμπορική τράπεζα. Τελικά πούλησε την Τράπεζα στον Όμιλο Λάτση. Οπωσδήποτε ο ίδιος δεν ήταν και δεν έγινε ποτέ Τραπεζίτης. Η μοναδική επίδοσή του στην αγορά ακινήτων έγινε όταν αγόρασε για λογαριασμό του τον Ολυμπιακό πύργο (Olympic Tower) ένα ουρανοξύστη 51 ορόφων στην Park Avenue στο Manhattan της Νέας Υόρκης. Περιείχε 225 ανεξάρτητης ιδιοκτησίας διαμερίσματα και χώρους γραφείων 420.000 τετραγωνικών ποδών. Τον ανέπτυξε σε κοινή επιχείρηση 50:50 με την Arlen Realty Corporation και παρόλον ό,τι δεν ολοκληρώθηκε μέχρι τον θάνατό του, το κτίριο απέφερε κέρδη στην πώλησή του. Με τη δικτατορία των Συνταγματαρχών στην Ελλάδα διαπραγματεύτηκε ένα εκτεταμένο σχέδιο το «Omega project» το οποίο πήγε στραβά εξ αρχής. Επρόκειτο για πρόταση να ιδρύσει το τρίτο διυλιστήριο στην Ελλάδα, ως μέρος μιας επένδυσης 400 εκατ. δολαρίων, το οποίο περιείχε ακόμα, ένα εργοστάσιο αλουμινίου και έναν ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό.Τελικά το 3 σχέδιο δεν εγκρίθηκε. Περιπλους 15

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

1 1. Διαφήμιση της Ολυμπιακής Αεροπορίας. Αρχείο Ολυμπιακής Αεροπορίας. 2. Ο Ωνάσης είχε ως σκοπό η Ολυμπιακή εταιρεία να είναι μια από τις παγκοσμίως πρώτες αεροπορικές εταιρείες. (πηγή φωτ. Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003). 3. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης με τον οικουμενικό πατριάρχη Αθηναγόρα Α κατά τη διάρκεια της ιστορικής πτήσης προς τη Ρώμη. Αρχείο Ολυμπιακής Αεροπορίας. 4. Ο Παύλος Ιωαννίδης φθάνει στην Αθήνα την 30η Απριλίου 1960 μετά από την πτήση Αθήνα-Λονδίνο με το πρώτο COMET-4B της Ολυμπιακής Εταιρείας. Πίσω του ο συγκυβερνήτης Κώστας Ανταχόπουλος. Αρχείο Π. Ιωαννίδη.

2

4

3

16 Περιπλους

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

Το εγχείρημα της Ολυμπιακής Αεροπορίας

Έχοντας πλήρως αποζημιωθεί για τη σκληρή αντιμετώπιση που είχε στον τομέα των δεξαμενοπλοίων, ο Ωνάσης επικεντρώθηκε στο επιχειρηματικό πεδίο των αιθέρων. Τον Ιούλιο του 1956 είχε αποφασίσει να αποκτήσει την Τεχνική Αεροπορική και Επιχειρησιακή εταιρεία (ΤΑΕ) στην Αθήνα. Η ΤΑΕ είχε ιδρυθεί περίπου μια δεκαετία νωρίτερα και πετούσε κυρίως σε πτήσεις του εσωτερικού και προς τη Μέση Ανατολή. Η μακρύτερη πτήση ήταν με αεροσκάφη DC-4 που συνέδεε την Αθήνα με Ρώμη, Παρίσι και Λονδίνο. Ο Ωνάσης αγόρασε την επιχείρηση με όραμα να μετατρέψει τον ταπεινό αερομεταφορέα σε μία από τις παγκοσμίως πρώτες αεροπορικές εταιρείες. Στις 6 Απριλίου 1957 η ανακαινισμένη και με το νέο της όνομα, «Ολυμπιακή Αεροπορία», πραγματοποίησε την πρώτη της πτήση έχοντας ως πιλότο τον Παύλο Ιωαννίδη, ένα πρώην πιλότο μαχητικών αεροσκαφών κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, παρασημοφορημένο με «Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας». Ο Ιωαννίδης έγινε μετέπειτα Γενικός Διευθυντής της Ολυμπιακής Αεροπορίας και ισόβιος Διευθυντής, μαζί με τον Στέλιο Παπαδημητρίου, του Ιδρύματος Ωνάση. Ο Ωνάσης επέμενε στην ασφάλεια, άνεση και οικονομία, με αυτή ακριβώς τη σειρά. Ο στόλος αυξήθηκε με ενοικίαση αεροσκαφών από τη γαλλική UTA.

Σε λιγότερο από τρία χρόνια από την ένταξη της Ολυμπιακής υπό τον έλεγχό του υπερδιπλασίασε τον ετήσιο αριθμό των επιβατών σε 413.000 και δημιούργησε περισσότερες από 700 νέες θέσεις εργασίας. Τον Μάιο του 1960 ένα μόλις χρόνο μετά την έναρξη της εποχής των jet για την Ευρώπη, η Ολυμπιακή είχε ήδη διασυνδέσει 11 Ευρωπαϊκές πόλεις με αεροσκάφη της νέας τεχνολογίας. Στην αρχή της δεκαετίας του ’70 η Ολυμπιακή είχε ένα στόλο 24 αεροσκαφών που περιελάμβανε 6 Boeing 707 και πέντε 727 και αριθμό υπαλλήλων που υπερέβαινε τα 5.000 άτομα. Είχε προσθέσει στους προορισμούς της, τη Νότια Αφρική και τον Καναδά και μετέφερε περισσότερους από 2 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως. Τότε ακριβώς, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ο ΟΠΕΚ πυροδότησε την πετρελαϊκή κρίση, που ενώ ωφέλησε τα δεξαμενόπλοια του Ωνάση αποτέλεσε οικονομική καταστροφή για την Ολυμπιακή. Μόνο το κόστος των καυσίμων της Ολυμπιακής μεταξύ των ετών 1972 και 1974 αυξήθηκε κατά 45 εκατομμύρια δολάρια ετησίως. Αυτό δεν εμπόδισε την επέκταση των δρομολογίων της Ολυμπιακής το 1972 προς την Άπω Ανατολή και την Αυστραλία. Επανειλημμένες προτάσεις προς την κυβέρνηση να υποστηρίξει την Ολυμπιακή, τουλάχιστον στις πτήσεις εσωτερικού, απορρίφθηκαν. Παρά τη συνέχιση της επέκτασης τα επόμενα τρία χρόνια, η εταιρεία τελικά δεν μπόρεσε να κρατηθεί και περιήλθε στην κατοχή του κράτους.

Ο Ωνάσης αγόρασε την Τ.Α.Ε. με όραμα να μετατρέψει τον ταπεινό αερομεταφορέα σε μία από τις παγκοσμίως πρώτες αεροπορικές εταιρείες. Σε λιγότερο από τρία χρόνια από την ένταξη της Ολυμπιακής υπό τον έλεγχό του υπερδιπλασίασε τον ετήσιο αριθμό των επιβατών σε 413.000 και δημιούργησε περισσότερες από 700 νέες θέσεις εργασίας.

30 Ιουλίου 1956. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης και ο Γεώργιος Ράλλης υπογράφουν τη σύμβαση εκμεταλλεύσεως της Τεχνικής Αεροπορικής και Επιχειρησιακής Εταιρείας (ΤΑΕ). (πηγή φωτ.: Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003).

Περιπλους 17

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

1

2

1. Η Χριστίνα Ωνάση με την κόρη της Αθηνά. Φωτογράφος: Χρήστος Κοροντζής. (πηγή φωτ.: Παύλος Ι. Ιωαννίδης, Κι αν δεν είσαι, θα γίνεις..., Εκδ. Α.Α.Λιβάνη, Αθήνα 2008). 2. Αλέξανδρος Ωνάσης. (1948-1973). (πηγή φωτ. Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, reprint from Lloyds List, Athens 2003).

3. Ο Αλέξανδρος Ωνάσης στον Όλυμπο με ελικόπτερο Alouette III. Φωτογράφος: Ευριπίδης Καπασακάλης. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης.

3

18 Περιπλους

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης»

Επιμύθιο Σε διάφορες στιγμές της ζωής του ο Ωνάσης απέδειξε ότι δεν του έλειπε το προσωπικό θάρρος και δεν φοβόταν την προσωπική του έκθεση σε κινδύνους. Την ίδια και περισσότερη περιφρόνηση προς τον κίνδυνο είχε και ο γιος του, Αλέξανδρος, ιδίως σε ό,τι αφορούσε την αεροπλοΐα και τις πτήσεις. Έχοντας ο Αλέξανδρος τοποθετηθεί επικεφαλής του κλάδου της Ολυμπιακής που διαχειριζόταν τα αεροταξί, πολύ συχνά ήταν ο πρώτος που προσφερόταν σε θυελλώδεις νύχτες να μεταφέρει επείγουσες περιπτώσεις ασθενείας από τα νησιά στην Αθήνα για ιατρική περίθαλψη. Στις 22 Ιανουαρίου 1973 ο Αλέξανδρος απογειώθηκε με ένα αεροσκάφος της Ολυμπιακής για να εκπαιδεύσει ένα νέο πιλότο. Μετά από δύο ή τρία δευτερόλεπτα από την απογείωση το Piaggio κατέπεσε στο αεροδρόμιο από λανθασμένο χειρισμό του συστήματος ελέγχου. Ενώ δύο άλλοι ανεσύρθησαν από την πτώση ελαφρώς τραυματισμένοι, ο Αλέξανδρος υπέστη μη αναστρέψιμη βλάβη εγκεφάλου. Όταν ο Ωνάσης έφτασε την επομένη από τη Νέα Υόρκη δεν μπορούσε να κάνει τίποτε άλλο, από το να σταματήσει το μηχάνημα υποστήριξης της ζωής του γιου του. Η απώλεια του Αλέξανδρου σε ηλικία 24 ετών ήταν ένα τρομακτικό χτύπημα. Λίγο αργότερα, το 1974 συνέπεσε και ο θάνατος της Τίνας, της μητέρας των παιδιών του, συζύγου τώρα του Σταύρου Νιάρχου. Στις 15 Μαρτίου 1975 ο Ωνάσης εισήχθη σε νοσοκομείο στο Παρίσι υποφέροντας από πόνους, όπου υποβλήθηκε σε εγχείριση για να του αφαιρεθεί η χοληδόχος κύστις. Δεν ανένηψε ποτέ από την εγχείριση. Ο Ωνάσης είχε προετοιμάσει την τελική του επιθυμία και διαθήκη που κατένειμε την περιουσία του μεταξύ της Χριστίνας, της μοναδικής ζώσας κληρονόμου, και του Ιδρύματος, το οποίο θα δημιουργείτο στο όνομα του γιου του, Αλέξανδρου. Ο μύθος του χρυσού Έλληνα με την πλατειά σκέψη και την εκρηκτική επιχειρηματικότητα παρέμεινε ζωντανός μέσα από το Ίδρυμα, που δημιουργήθηκε από τον σπαραγμό του πατέρα, ο οποίος έζησε την ανείπωτη δυστυχία, να διακόψει ο ίδιος τη ζωή χωρίς νόημα του μονάκριβου γιου του. Η κορύφωση ενός δράματος με όλα τα στοιχεία της αρχαιοελληνικής τραγωδίας. Μία από τις μοναδικές προβλέψεις της διαθήκης ήταν ότι το Ίδρυμα θα αντλούσε χρηματοδότηση από ένα παράλληλο επιχειρηματικό Ίδρυμα το οποίο θα διαχειριζόταν τις επιχειρήσεις του Ωνάση μετά τον θάνατό του. Οι επιχειρήσεις του τότε αριθμούσαν 51 πλοία και τρία υπό παραγγελίαν.

Ο Αριστοτέλης Ωνάσης. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση.

Κανένας άλλος μεγαλο-επιχειρηματίας δεν εξήψε τη φαντασία του κόσμου περισσότερο από τον Ωνάση. Μερικοί τον αποστρέφονταν ως κάτοχο μεγάλου κεφαλαίου. Άλλοι τον αγαπούσαν επειδή δεν είχε σε υπόληψη τις αρχές και δεν έγινε ποτέ μέρος του κατεστημένου. Όλοι όμως τον αναγνώρισαν σαν «Μεγάλο Έλληνα». Ήταν ένα συμπέρασμα στο οποίο είχαν ήδη καταλήξει πολύ νωρίτερα, οι ασχολούμενοι με τη ναυτιλία και ο λαός γενικά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ • « Αριστοτέλης Σωκράτους Ωνάσης, Σμύρνη 1906-Παρίσι 1975», Αργώ, Απρίλιος 2000, τεύχος 412, 40-59).

• Θεοτοκάς, Γ. –Χαρλαύτη, Τζ. , Έλληνες Εφοπλιστές και ναυτιλιακές επιχειρήσεις. Οργάνωση, διοίκηση και στρατηγική, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 2007.

• Θεοτοκάς, Γ. –Χαρλαύτη, Τζ. , Ευπόμπη. Ελληνικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις, 1945-2000. Οργάνωση, διοίκηση και στρατηγικές, Ελληνικό Λογοτενικό και Ιστορικό Αρχείο, Αθήνα 2004.

• Ιωαννίδης, Π., Κι αν δεν είσαι, θα γίνεις..., Εκδ. Α.Α. Λιβάνη, Αθήνα 2008. Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης, 1975-2005, Αθήνα 2006.

• Λως, Ματθαίος, Δ., Πορεία προς την κορυφή. Η μεταπολεμική ναυτιλία των Ελλήνων 1945-2000, εκδ. Ακρίτας, 2000.

• Μπάτης Ε., Πορτραίτα σε Μπλε Φόντο. Πρόσωπα που έγραψαν ιστορία στη ναυτιλία του 20ού αιώνα, Εκδόσεις Finatec, 1999.

• Μπάτης Ε., Εκ της Θαλάσσης τα Κρείττω, τόμος Β’, Εκδόσεις Finatec, 1999.

• Π απαδημητρίου Στ., «Ο Άλλος Ωνάσης», Αργώ, Ιανουάριος 1996, τ. 365, 40- 57.

• Σπυρόπουλος, Π., Λεύκωμα Ναυτιλίας, Πειραιάς, Δόξα, Δύναμη, Πρωταγωνιστές, τ. Ζ’ , Βαπόρια Εκδοτική).

• Χαρλαύτη, Τζ., Ιστορία της ελληνόκτητης ναυτιλίας, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2001.

• Χανδακά Σοφία (επιμ.), Αριστοτέλης Ωνάσης. Πέρα από τον Μύθο του, AΡΙΟΝΑ Α.Ε., Μουσείο Μπενάκη 2006.

• Frischauer, W., Onassis, The Bodley Head Ltd, 1968.

• Harlaftis, G., Greek Shipowners & Greece 1945-1975. From Separate Development to Mutual Interdependence, London 1993.

• Lily, D., Those Fabulous Greeks: Onassis, Niarchos and Livanos, Cowles 1970.

• Onassis and his legacy, Alexander S. Onassis, Public Benefit Institution, Argo Publishing and Advertising Ltd.,reprint from Lloyds List, Athens 2013.

Περιπλους 19

ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ ΙΔΡΥΜΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Σ. ΩΝΑΣΗΣ Ο πολιτισμός, η παιδεία, το περιβάλλον η υγεία και η κοινωνική αλληλεγγύη είναι οι βασικές προτεραιότητες του Ιδρύματος Ωνάση, το οποίο υλοποιεί τις αρχικές επιθυμίες του Αριστοτέλη Ωνάση. Όλες οι δραστηριότητες του Ιδρύματος από την ίδρυσή του το 1975 έως σήμερα, σχετίζονται με την Ελλάδα και τον ελληνικό πολιτισμό και χρηματοδοτούνται αποκλειστικά από τα κέρδη του Επιχειρηματικού Ιδρύματος, το οποίο δραστηριοποιείται στους τομείς της ναυτιλίας, των επενδύσεων σε ακίνητη περιουσία και της διαχείρισης διαθεσίμων (http://www.onassis.gr).

Η

πιο πρόσφατη και από τις πιο σημαντικές δράσεις του Ιδρύματος Ωνάση είναι το πρόγραμμα Rethink Athens / Ξανα-σκέψου την Αθήνα για την Ανάπλαση του Κέντρου της Αθήνας, ένα πρόγραμμα που έρχεται να απαντήσει σε σημαντικά και πολυσύνθετα προβλήματα και προκλήσεις της Αθήνας και της καθημερινότητας των πολιτών. Το Ίδρυμα Ωνάση ανταποκρίθηκε στην έκκληση της πολιτείας για την υλοποίηση αυτού του έργου που αποτελεί ζητούμενο ήδη από το 1983 (πρώτος το οραματίστηκε ο Αντώνης Τρίτσης) και αποφάσισε να χρηματοδοτήσει και διοργανώσει το διαγωνισμό και τις μελέτες που απαιτούνται προκειμένου του όραμα να γίνει έργο. Μέσα από το έργο της ανάπλασης του κέντρου της Αθήνας – από την οδό Αμαλίας ως την Πατησίων με άξονα την Πανεπιστημίου στόχος είναι να επιτευχθεί η αντιστροφή του κλίματος απαξίωσης που χαρακτηρίζει το κέντρο της Αθήνας τα τελευταία χρόνια, της εικόνας ερήμωσης, καθώς και να σταματήσει φυγή των πολιτών και της υγιούς οικονομικής δραστηριότητας. Αυτό θα επιτευχθεί μέσα από στοχευμένες, καλά μελετημένες διαδικασίες που θα αναβαθμίσουν την πόλη λειτουργικά, αισθητικά και περιβαλλοντικά, θα αναδείξουν την ιστορική και πολιτιστική φυσιογνωμία της πρωτεύουσας και θα δώσουν κίνητρο στους Αθηναίους για την επιστροφή

της κατοικίας τους στο κέντρο, με ασφάλεια και υψηλής ποιότητας καθημερινότητα. Μαζί θα επιστρέψουν η υγιής επιχειρηματικότητα και οι συνθήκες ανάπτυξης στην πρωτεύουσα. Ο νέος σχεδιασμός του κέντρου –όπως προέκυψε μέσα από διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό που οργάνωσε και χρηματοδότησε το Ίδρυμα Ωνάση– έχει ως άξονα την οδό Πανεπιστημίου, η οποία θα ενταχθεί σε ένα πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό δακτύλιο που θα συνδέσει τον περίπατο των αρχαιολογικών χώρων με τα μεγάλα αρχαιολογικά μουσεία της πόλης και τα ισχυρά πεδία της σύγχρονης πολιτιστικής και εμπορικής δραστηριότητας. Η γραμμική συνέχεια της παρέμβασης στην Πανεπιστημίου προς τη λεωφόρο Αμαλίας, την Ομόνοια και την οδό Πατησίων, θα συνδέσει τον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου και το νέο Μουσείο της Ακρόπολης με το Αρχαιολογικό Μουσείο, και μέσα από την πλατεία της Ομόνοιας με το Μοναστηράκι και το Θησείο, θα συνδέσει άρρηκτα την ενέργεια της σύγχρονης πόλης με τον αρχαιολογικό πλούτο της χώρας. Όλα αυτά θα αποφέρουν πολλαπλά οφέλη στον τουρισμό, βασικό αιμοδότη της ελληνικής οικονομίας. Σημαντικό είναι πως ο νέος σχεδιασμός του κέντρου, στηρίζεται σε ένα πρόγραμμα αποτροπής, αλλά όχι κατάργησης της διαμπερούς κυκλοφορίας, ενώ ταυτόχρονα, η ενίσχυση της δημόσιας συγκοινωνίας θα καλύψει τις νέες ανάγκες, εξυπηρετώντας και ευ-

1 3

2 1. 2. Το Επιχειρηματικό Ίδρυμα αναπτύσσει ποικίλες δραστηριότητες, εκ των οποίων η σημαντικότερη ήταν και παραμένει παραδοσιακά η ναυτιλιακή, συνεχίζοντας την παράδοση του ιδρυτή του Αριστοτέλη Ωνάση. Το 2012, η περιουσία του επιχειρηματικού Ιδρύματος ήταν τουλάχιστον πενταπλάσια από εκείνη που του κληροδότησε το 1975 ο Αριστοτέλης Ωνάσης, χωρίς να συνυπολογίζεται το ποσό που έχει διατεθεί για κοινωφελή έργα κατά τη διάρκεια όλων αυτών των ετών. Στις φωτογραφίες το πετρελαιοφόρο ‘Olympic Legend και το πετρελαιοφόρο πλοίο "Olympic Legacy", που ανήκουν στο επιχειρηματικό ίδρυμα. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 3. Εσωτερική άποψη του Ιδρύματος Ωνάση στην Αθήνα. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 4. Ο Δρ. Αντώνης Παπαδημητρίου, Πρόεδρος του ΔΣ του Ιδρύματος Ωνάση. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 5. Πρώτο Βραβείο ΞΑΝΑ-ΣΚΕΨΟΥ ΤΗΝ ΑΘΗΝΑ / RE-THINK ATHENS: AB30273512. Group Representative: OKRA LANDSCHAPSARCHITECTEN BV (Martin Knuijt) Design Team: MIXST URBANISME (IngeborgThoralMUrb, BLA, WAGENINGEN UNIVERSITY, Department of Environmental Sciences, Landscape Architecture Group (WiebkeKlemm-Arian Steenbruggen-Bert Heusinkveld), STUDIO 75 (Stefa-nos Pantos-Kikkos): WSGReenTechnologies GmbH (GuiliaPeretti -Michael Brusehomas Winterstetter). Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση.

20 Περιπλους

4

5

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» ρύτερες ανάγκες των πολιτών πέραν του άξονα παρέμβασης, στις παρυφές του κέντρου. Επιπλέον, στο νέο σχεδιασμό δεν υπάρχει η έννοια του πεζόδρομου. Πρόκειται για μικτή χρήση των δρόμων, και ιδίως της Πανεπιστημίου, από το τραμ που επεκτείνεται από την Αμαλίας στην οδό Πατησίων, από ειδικές διαδρομές ταξί, λεωφορείων και άλλων οχημάτων για παρόδια εξυπηρέτηση, καθώς και από τα ποδήλατα σε έναν ειδικό ποδηλατόδρομο που εντάσσεται στο μητροπολιτικό δίκτυο. Παρότι φαινομενικά απλή, η παρέμβαση είναι πολύπλευρη και τεχνικά καινοτόμα. Η ανασυγκρότηση του κέντρου με άξονα την Πανεπιστημίου θα γίνει με λειτουργική, οικοδομική και αισθητική οικονομία, όπως αρμόζει στην παράδοση του τόπου μας. Ταυτόχρονα όμως θα επιτρέψει στην Αθήνα να γίνει μια ανταγωνιστική μητρόπολη της Ευρώπης συνδυάζοντας τις σύγχρονες δημιουργικές δυνάμεις με τον μοναδικό στον κόσμο αρχαιολογικό και ιστορικό πλούτο της. Η υλοποίηση του έργου, το οποίο αποτελεί μέρος ενός συνόλου πολλών εν εξελίξει παράλληλων παρεμβάσεων της Πολιτείας στην Αθήνα, θα χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκούς πόρους και προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί έως τις αρχές του 2016. Στο πλαίσιο των δράσεών του για τον πολιτισμό το Ίδρυμα έχει πραγματοποιήσει πολυσχιδές έργο με κορωνίδα τη δημιουργία της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών (www.sgt.gr), έναν θεσμό πολιτισμού και εκπαίδευσης που εδρεύει στη Λεωφόρο Συγγρού, σε νέο επιβλητικό κτήριο που έγινε σημείο συνάντησης της Αθήνας. Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών είναι ο νέος τόπος φιλοξενίας του θεάτρου, του χορού, της μουσικής, των εικαστικών και των γραμμάτων και αποστολή της, είναι η προβολή του σύγχρονου πολιτισμού, η υποστήριξη των νέων Ελλήνων δημιουργών, η καλλιέργεια διεθνών συνεργασιών, η εκπαίδευση για τα παιδιά και η διά βίου μάθηση για ανθρώπους κάθε ηλικίας, σε έναν χώρο ανοιχτό και προσιτό σε

όλους. Ταυτόχρονα η Αθήνα δεν λειτουργεί πλέον ως δορυφόρος των μεγαλουπόλεων του κόσμου, αφού παρουσιάζονται στην Αθήνα κορυφαίοι καλλιτέχνες και παραστάσεις, ταυτόχρονα με την παρουσία τους στις μεγαλύτερες σκηνές του κόσμου. Η ανταπόκριση του αθηναϊκού κοινού έχει υπάρξει εντυπωσιακή, έχοντας αγκαλιάσει το σύνολο των προγραμμάτων και εξαντλώντας τα – ιδιαιτέρως προσιτά - εισιτήρια των παραστάσεων. Στο πλαίσιο του πολιτιστικού του έργου, το Ίδρυμα πρόσφατα απέκτησε το Αρχείο Καβάφη με στόχους την προστασία του υλικού που το αποτελεί, τη διάδοση του καβαφικού έργου και την υποστήριξη του διεθνούς χαρακτήρα της ποίησης και της προσωπικότητας του Κ.Π. Καβάφη. Οι στόχοι αυτοί πρόκειται να πραγματωθούν μέσα από σειρά δράσεων, στο πλαίσιο μιας σύγχρονης προσέγγισης του έργου του ποιητή που θα επιτρέψει την περαιτέρω πρόκληση του ενδιαφέροντος των νεότερων γενεών, την αξιοποίηση των νέων μέσων και την εκπαίδευση των μη μυημένων. Σκοπός είναι το Αρχείο Καβάφη να λειτουργήσει ως ένα αρχείο ανοιχτό - πλήρως καταγεγραμμένο, καταλογογραφημένο, ψηφιοποιημένο και εμπλουτιζόμενο - που θα επιτρέψει σε όλους την έρευνα και θα εξασφαλίσει την πολλαπλή, πολυδύναμη και πολύμορφη χρήση του από τους μελετητές και το ευρύ κοινό. Το Ίδρυμα Ωνάση προβάλλει τον ελληνικό πολιτισμό και εκτός συνόρων. Το Θυγατρικό Ίδρυμα Ωνάση (www.onassisusa.org) στεγάζεται στον Ολυμπιακό πύργο της 5ης Λεωφόρου στη Νέα Υόρκη και μεταξύ άλλων, φροντίζει για την διάδοση του Ελληνικού Πολιτισμού στην Αμερική και τον Καναδά μέσω του Προγράμματος Επισκεπτών Καθηγητών σε Πανεπιστήμια της Βορείου και Νοτίου Αμερικής και του Καναδά. Από το 2000 που λειτουργεί το πρόγραμμα αυτό έχουν συμμετάσχει πάνω από 140 καθηγητές, επιστήμονες και προσωπικότητες οι οποίοι έχουν πραγματοποιήσει εκπαιδευτικά προγράμματα, σεμινάρια, διαλέξεις και μαθήματα σε περισσότερα από 360 Πανεπιστημιακά

1 4

2

5

3

1. Η Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Εξωτερική άποψη του κτηρίου. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 2. Η κεντρική σκηνή «Αριστοτέλης Ωνάσης» της Στέγης Γραμμάτων & Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση.

3. Η είσοδος του Olympic Tower στη Νέα Υόρκη, έδρα του θυγατρικού Ιδρύματος Ωνάση στις Η.Π.Α. 4. Η είσοδος στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Υόρκης. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 5. 19 Απριλίου 2004. Η Θεμελίωση της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. Διακρίνεται ο Πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση, Στέλιος Παπαδημητρίου ανάμεσα στους Αντιπροέδρους Παύλο Ιωαννίδη και Απόστολο Ζαμπέλα. Φωτογράφος Ηλίας Αναγνωστόπουλος. (Πηγή φωτ.: Παύλος Ι. Ιωαννίδης, Κι αν δεν είσαι, θα γίνεις..., Εκδ. Α.Α.Λιβάνη, Αθήνα 2008).

Tα κείμενα και οι φωτογραφίες προέρχονται από την ιστοσελίδα του Ιδρύματος.

Περιπλους 21

Αριστοτέλης Ωνάσης και η συνέχειά του μέσω του Κοινωφελούς Ιδρύματος «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» τμήματα, Μουσεία και άλλα Ανώτατα Εκπαιδευτικά και Πολιτιστικά Κέντρα στις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Κεντρική και Νότια Αμερική. Επίσης, στο θυγατρικό Ίδρυμα της Νέας Υόρκης έχουν οργανωθεί 28 εκθέσεις με αρχαιολογικό, σύγχρονο και πολιτιστικό γενικά περιεχόμενο τις οποίες έχουν επισκεφθεί δωρεάν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα. Παράλληλα, οργανώνονται συναυλίες, διαλέξεις και άλλες εκδηλώσεις. Στο ίδιο πλαίσιο, το Ίδρυμα ανέλαβε την δημιουργία και κατασκευή της Ωνασείου Βιβλιοθήκης Ελληνικής και Ρωμαϊκής Τέχνης στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Στην Ελλάδα, το Ίδρυμα ανέλαβε την ανάπλαση και εξοπλισμό των βιβλιοθηκών του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου και του Μουσείου Μπενάκη ενώ η Ελληνική Βιβλιοθήκη αποτελεί σημαντικό απόκτημα του Ιδρύματος. Πρόκειται για την Συλλογή Βιβλίων του Κωνσταντίνου Στάικου, η οποία θησαυρίζει βιβλία που αντιπροσωπεύουν την πνευματική δραστηριότητα του Γένους, τόσο των κοσμικών όσο και των ανθρώπων της Εκκλησίας, από την εποχή της ιταλικής Αναγέννησης ως τα ύστερα χρόνια του Νεο-Eλληνικού Διαφωτισμού, από τις αρχές του 15ου ως τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα. Ακόμη μια σημαντική πτυχή του έργου του Ιδρύματος είναι η θέσπιση των Διεθνών Βραβείων, από το 1978. Τα βραβεία απονεμήθηκαν σε προσωπικότητες και οργανισμούς, των οποίων οι υπηρεσίες στους τομείς του πολιτισμού, της κοινωνικής προσφοράς και του περιβάλλοντος κρίθηκαν πολύτιμες. Σήμερα, το Ίδρυμα προσφέρει το Διεθνές Βραβείο Ωνάση για τη Ναυτιλία, το Εμπόριο και τα Χρηματοοικονομικά, σε συνεργασία με το Cass Business School του City University του Λονδίνου και το City του Λονδίνου. Στον τομέα της παιδείας, από το 1978 το Ίδρυμα χορηγεί Υποτροφίες σε Έλληνες για διδακτορικές και μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελ-

Ὁ ὑπογεγραμμένος Ἀριστοτέλης Ὡνάσης, ἐπιθυμῶν νὰ διακανονίσω τὰ τῆς περιουσίας μου μετὰ τόν θάνατόν μου καὶ ἔχων σώας τάς φρένας προβαίνω εἰς τὴν διαθήκην μου ἥτις ἐκφράζει τὴν τελευταίαν βούλησίν μου και ὁρίζω τὰ ἑξῆς:

ἄρθρον 1 (πρῶτον). Ἐάν ὁ θάνατός μου ἐπισυμβῆ πρὶν εἰ προβῶ εἰς τὴν ἵδρυσιν κοινωφελοῦς ἱδρύματος ἐν Βαντοὺζ τοῦ Λίχτενσταϊν ἢ ἀλλαχοῦ ὑπὸ τὴν ἐπωνυμίαν ALEXANDER S. ONASSIS FOUNDATION, μὲ σκοποὺς μεταξὺ ἂλλων τὴν ἳδρυσιν, συντήρησιν καί ἐν γένει λειτουργίαν καθὼς καὶ ἐπικουρίαν, νοσηλευτικῶν, ἐκπαιδευτικῶν, φιλολογικῶν, θρησκευτικῶν, ἐν γένει επιστημονικῶν, ἐξερευνητικῶν, δημοσιογραφικῶν, καλλιτεχνικῶν, μετὰ διεθνῶν ἢ ἐθνικῶν διαγωνισμῶν μετὰ βραβεύσεων εἰς χρῆμα...

1

2

3

4

5

6

1. Το Ίδρυμα, εξυπηρετώντας έναν από τους βασικούς ιδρυτικούς σκοπούς του που είναι η προώθηση του ελληνικού πολιτισμού παγκοσμίως, χρηματοδότησε την κατασκευή ή την ανακαίνιση βιβλιοθηκών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στη φωτογραφία η Βιβλιοθήκη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα, το έργο ανάπλασης και εξοπλισμού της οποίας ανέλαβε το Ίδρυμα. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 2. Το 2003, το Ίδρυμα Ωνάση αποφάσισε να ξεκινήσει την συγχρηματοδότηση με το Ίδρυμα Βέχμπι Κοτς του προγράμματος συντήρησης του Ιερού Ναού Αγίου Νικολάου, στα Μύρα της αρχαίας Λυκίας, στη νότια Τουρκία. Στη φωτογραφία η εκκλησία του Αγίου Νικολάου στα Μύρα. 3. Το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο στην Αθήνα. Εξωτερική άποψη του κτηρίου. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 4. Το 2003 το Ίδρυμα χρηματοδότησε και παρακολούθησε το έργο της τεχνολογικής αναβάθμισης των Υπηρεσιών της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας και Αποκαταστάσεως Αναπήρων Παίδων στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Στη φωτογραφία οι εγκαταστάσεις της ΕΛΕΠΑΠ στην Αθήνα. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 5. Το παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης στο Ναύπλιο. Το Ίδρυμα χρηματοδότησε τις εργασίες αποκατάστασης και εξοπλισμού του κτιρίου της Πινακοθήκης. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση. 6 O Ιερός Ναός Ευαγγελισμού στην Αλεξάνδρεια είναι σημείο αναφοράς για την ιστορική πόλη και για τον ελληνισμό της. Η ανακαίνισή του χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από το Ίδρυμα. Αρχείο Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάση.

22 Περιπλους