MACEDONIA BUSINESS CATALOG 2020 by Marili

Edition: Buiness Katalog od the Republic of North Macedonia 2020 Publisher: Marili Lidija D.O.O.E.L; Marketing, Publishing and Video Production Agency, 11 Oktomvri St. No. 86, 2 /12, Skopje, R. North Macedonia; Tel/fax: ++ 389 2 3128 155 e-mail: marili@marili.com.mk www.marili.com.mk

Издание: Бизис каталог на Република Северна Македонија 2020 Издавач: „Марили“ Лидија ДООЕЛ Агенција за маркетинг, издавачка дејност и видеопродукција ул. „11 Октомври“ бр. 86, 2/ 12, Скопје, Р.Северна Македонија тел/факс: ++389 2 3128 155; e-mail: marili@marili.com.mk www.marili.com.mk

Editor-in-Chief: Lidija Tripunoska

Главен и одговорен уредник: Лидија Трипуноска

Introductory Sector: Lidija Tripunoska, Radmila Zarevska

Воведен дел: Лидија Трипуноска, Радмила Заревска

Journalists: Lidija Tripunoska, Biljana Angelovska

Новинари: Лидија Трипуноска, Билјана Ангеловска

Proofreading: Silvana Blazeva (except for: Interview with Maja Babic, Interview with Natalia Drenkovska, Interview with Alper Ersoy)

Лектура: Силвана Блажева (освен за: Интервју со Маја Бабиќ, Интервју со Наталија Дренковска, Интервју со Алпер Ерсој)

Translated in English by: Mirjana Veljkovic (except for: Interview with Maja Babic, Interview with Natalia Drenkovska, Interview with Alper Ersoy) Veljkovic

Превод на англиски: Мирјана Вељковиќ (освен за: Интервју со Маја Бабиќ, Интервју со Наталија Дренковска, Интервју со Алпер Ерсој) Маркетинг: Лидија Трипуноска

Marketing: Lidija Tripunoska

Асистент: Билјана Ангеловска

Assistant: Biljana Angelovska

Дизајн, компјутерска подготовка и дизајн на насловна страница: Гоце Цветаноски

Layout, pre-press and design on the cover page : Goce Cvetanoski Photographs, Introductory Section and Photographs, Marketing Section: Jane Temelkovski Photograph on the front cover: Painting “Borders” Author: Dita Starova Kjerimi Medium: acrylic on canvas The painting features conversation of two birds across a border, a suspense during change of the place, and exchange of impressions Year: 2017 The painting is displayed in the Embassy of the Republic of France in Skopje Printed by: Data Pons Published: 2020, Skopje, R. Norh Macedonia Every slide and photograph in the publication is approved by competent state and religious institutions including the Institute for Protection of the Monuments of Culture of the Republic of North Macedonia and Skopje Metropolitan Diocese of the Macedonian Orthodox Church. Material for data from the Republic Statistics Bureau, Statistical Annual of the Republic of North Macedonia is used. ISBN: 978-608-66477-0-4

Фотографии на воведен и на маркетиншки дел: Јане Темелковски Фотографија на насловна страница: Уметничка слика „Граница“ автор: Дита Старова Ќерими техника: акрил на платно година 2017 сликата претставува разговор на две птици преку граница, застој при промена на место и размена на впечатоци Сликата се наоѓа во Амбасадата на Република Франција во Скопје Печати: „Дата Понс“ Издадено: 2020 година, Скопје, Р. Северна Македонија Сите изработени слајдови и фотографии се одобрени од надлежните државни и верски институции: Завод за заштита на спомениците на културата на Република Северна Македонија и Скопската митрополија на МПЦ. Користен е материјал од Републичкиот завод за статистика, Статистички годишник на Република Северна Македонија. CIP - Каталогизација во публикација Национална и универзитетска библиотека "Св. Климент Охридски", Скопје 338(497.7)"2020"(036) БИЗНИС каталог / [главен и одговорен уредник Лидија Трипуноска ; превод на англиски јазик Мирјана Вељковиќ] = Business catalogue : N. Macedonia : 2020 / [editor-in-Chief Lidija Tripunoska ; translate in English by Mirjana Veljkovic]. - Скопје : Марили = Skopje : Marili, 2020. - 104 стр. : илустр. ; 30 см Текст на мак. и англ. јазик ISBN 978-608-66477-0-4 1. Насп. ств. насл. а) Стопанство - Македонија - 2020 - Деловни водичи COBISS.MK-ID 112047882

Mrs.Lidija Tripunoska, General Manager

очитувани

ear Readers!

The winter edition of the Business Catalogue of the Republic of North Macedonia for 2020 presents the most important features of our country as the cultural and business destination in the south of Europe. With its 24-year tradition, the Catalogue continues to speak about what is best in Macedonia, its natural beauties, its greatest cultural professionals presented in the theme “Cultural Brands – Ambassadors of the Republic of North Macedonia in the World,” its business entities in the area of air trafﬁc, industry, energy, civil engineering, fashion... The edition speciﬁcally covers different segments of the culture such as music, painting, design, which speak in their own right about the richness of the spirit and multiethnicity in these areas. Opportunities in the business community are covered through a number of business interviews including those with women managers, since the Marili Agency supports women in business. The Top Ten Women Managers in the Republic of North Macedonia project has been carried out for 24 years, and in parallel, we work on a thematic day, “LADY-YES-Health and Beauty in Function of the Modern Woman.” We have gathered women managers in the MARILI BUSINESS CLUB where we cherish networking, education, humaneness and discuss sociological themes of general social importance. The contents of the Catalogue are also presented electronically on our website www.marili.com.mk, and the Catalogue is displayed in the business and VIP lounges at the TAV Macedonia airports in Skopje and Ohrid, in embassies, consulates, hotels and in the wide selling network throughout the country. A part of the circulation goes to the business community in the diaspora, which is constantly presented through business interviews in the Catalogue, which is instrumental in improving the communication and possibilities for cooperation and investment in the home country. In this way, we contribute to improving the perception about our country, to which NATO has now opened its door, which makes it an even more attractive business destination for new investments and better economic development.

Зимското издание на Бизнис каталог на Република Северна Македонија за 2020 година ги носи најзначајните обележја на нашата земја како културна и бизнис-дестинација на југот на Европа. Каталогот со својата 24-годишна традиција продолжува да зборува за најдоброто од Македонија, за нејзините природни убавини, за нејзините најголеми културни работници претставени во темата „Културни брендови - амбасадори на Република Северна Македонија во светот“, за бизнис-субјектите од областа на авиосообраќајот, индустријата, енергетиката, градежништвото, модата... Изданието е со посебен осврт кон различни сегменти на културата, како што се музиката, сликарството, дизајнот, кои зборуваат за богатството на духот и за мултиетничноста што се присутни на овие простори. За можностите на бизнис-заедницата говориме низ многубројните бизнис-интервјуа, меѓу кои и на жените менаџери, бидејќи агенцијата „Марили“ ги поддржува жените во бизнисот. Проектот „Избор на топ 10 жени менаџери од Република Северна Македонија“ опстанува 24 години, а паралелно работиме и на тематскиот ден „ДАМА-ДА-Здравјето и убавината во функција на современата жена“. Жените менаџери ги обединуваме во МАРИЛИ БИЗНИС КЛУБ, со што ги негуваме вмрежувањето, едукацијата, хуманоста и социолошките теми од општо општествено значење. Содржините во каталогот се присутни и во електронска форма на нашиот веб-портал www.marili.com.mk, а каталогот е присутен во бизнис и во вип-салоните на аеродромите на ТАВ Македонија во Скопје и во Охрид, во амбасадите, конзулатите, хотелите и во широката продажна мрежа низ државата. Дел од тиражот го добива и бизнис-фелата во дијаспората, која редовно е присутна со бизнис-интерјвуа во каталогот, со што се подобруваат комуникацијата и можноста за соработка и инвестиции во матичната земја. На ваков начин постојано придонесуваме за подобрување на перцепцијата за нашата земја на која ѝ се отворија портите за влез во НАТО, со што станува уште поатрактивна бизнис-дестинација за нови вложувања и поголем економски развој.

Editor Lidija Tripunoska

Уредник Лидија Трипуноска

CONTENTS INTRODUCTION Cultural Brands – Ambassadors of the Republic of North Macedonia in the World AIR TRAFIC Our Next Goal Is to Welcome the Three Millionth Passenger at the Skopje Airport Interview with Alper Ersoy TAV Macedonia General Manager

СОДРЖИНА

ВОВЕД Културни брендови – амбасадори на Република Северна Македонија во светот АВИОСООБРАЌАЈ Следна цел ни е да го пречекаме три-милионитиот патник на скопскиот аеродром Интервју со Алпер Ерсој, генерален директор на ТАВ Македонија

ECONOMY Kromberg & Schubert – Pioneers in Setting New Standards of Work

ЕКОНОМИЈА „Кромберг и Шуберт“ - пионери во поставувањето нови стандарди за работа

ENERGY A Computer Expert Trapped in the Energy Adrenaline Interview with Daniela Kitanova, Manager at Elektrodistribucija

ЕНЕРГЕТИКА Информатичар заробен од адреналинот на енергетиката Интервју со Даниела Китанова, менаџер на Електродистрибуција

BUSINESS AND ENTREPRENEURSHIP Diners Club Is a Card for Everybody, It Improves Life Quality Interview with Bozidar Jankovski, Executive Director at Diners Club International BUSINESS AND ENTREPRENEURSHIP Comodita Home – a brand dedicated to quality and clients' needs Interview with Olga Josevska, Operations Manager at Comodita Home – Macedonia CONSTRUCTION Ciklama inzhenering KNOWS HOW to Deal with Any Construction Issue Interview with Tatjana Dejanoska, Sales Director at Ciklama Inzhenering – Gostivar BUSINESS AND ENTREPRENEURSHIP DOGAN – More Than 60 Years Experience with Cooling Equipment and Air Conditioning Interview with Merita Ramadani Alimi, Business and Development Director at DOGAN Air Conditioning Solutions AIRTRAFIC The challenges in the airline business should be responded fast and with high quality Interview with Natalija Drenkovska, TAV Macedonia Procurement and Administrative Affairs Manager BUSINESS AND ENTREPRENEURSHIP Basic Financial Literacy Is the Most Important Part of Everyone’s Life TInterview with Elizabet Naumovski, a ﬁnancial literacy expert and host of the TV show ‘Finance is Personal’ in Toronto, Canada FASHION There is no fashion today, just a dressing style Interview with Izet Curi, Fashion Designer, Lecturer at Esmond, the Greatest School of Fashion in France, and Founder of the International Fashion Institute in Skopje ENTREPRENEURSHIP Success is when you know that there is I and US and their place in life Interview with Maja Babic, Executive and Operations Manager of Bagi Communications CULTURE The National Gallery Is the Pillar of Culture and Art in Our Country Interview with Dita Starova Kjerimi, Director of the National Institution National Gallery of Macedonia MUSIC When I saw the harp – that was love at ﬁrst sight Interview with Mersiha Shukri, Harpist at the Macedonian Philharmonics

БИЗНИС И ПРЕТПРИЕМАШТВО Diners Club е картичка за секого, го подобрува квалитетот на живот Интервју со Божидар Јанковски, извршен директор на Diners Club International БИЗНИС И ПРЕТПРИЕМАШТВО „Comodita Home“ - бренд посветен на квалитетот и на потребите на клиентите Интервју со Олга Јосевска, оперативен менаџер во „Comodita Home“ – Македонија ГРАДЕЖНИШТВО „Циклама инжинеринг“ ЗНАЕ КАКО со секој градежен проблем Интервју со Татјана Дејаноска, директор на продажба во „Циклама инжинеринг“ - Гостивар БИЗНИС И ПРЕТПРИЕМАШТВО ДОГАН – над 60 години искуство со разладна опрема и климатизација Интервју со Мерита Рамадани Алими, директор за бизнис и развој во DOGAN Air Conditioning Solutions АВИОСООБРАЌАЈ На предизвиците во авиобизнисот мора да се одговори брзо и со висок квалитет Интервју со Наталија Дренковска, директор на Набавки и администрација во ТАВ Македонија“ БИЗНИС И ПРЕТПРИЕМАШТВО Основната финансиска писменост е најважен дел од сечиј живот Интервју со Елизабет Наумовски, експерт за финансиска писменост и водител на ТВ-шоу „Финансиите се лични“ во Торонто, Канада МОДА Денес не постои мода, само стил на облекување Интервју со Изет Цури, моден креатор, предавач на најголемата школа за мода „Есмонд“ во Франција и основач на Интернационален институт за мода во Скопје

ПРЕТПРИЕМАШТВО Успех е кога знате дека има ЈАС и НИЕ и нивното место во животот Интервју со Маја Бабиќ, извршен и оперативен менаџер на „Баги Комуникации“

КУЛТУРА Националната галерија е стожер во културата и во уметноста кај нас Интервју со Дита Старова Ќерими, директор на НУ Национална галерија на Македонија

МУЗИКА Кога ја видов харфата – тоа беше љубов на прв поглед Интервју со Мерсиха Шукри, харфистка во Македонска филхармонија

+389 47 210 101 +389 47 210 103 email: ksmk@kroschu.com www.kromberg-schubert.com

KROMBERG & SCHUBERT MACEDONIA DOOEL Bitola

We are KROMBERG & SCHUBERT. We produce cable harnesses for automotive industry We stand for loyalty, integrity, credibility, flexibility and innovation. We care for our customers, employees, the environment, our society and our business partners.

ʻ̛̖ ̭̥̖ ʶˀʽʺʥʫˀʧ Θ ˌ˄ʥʫˀ˃͘ ʿ̨̛̬̖̱̥̖̏̔̏̌̚ ̡̡̛̖̣̭̌̍ ̨̨̛̭̦̪̏ ̌̚ ̨̨̡̛̯̥̣̭̌̏̍̌ ̛̛̦̱̭̯̬̠̔̌ ˁ̖ ̣̥̖̌̌̐̌̚ ̌̚ ̨̨̣̠̣̦̭̯͕̌ ̛̛̦̯̖̬̯̖̯͕̐ ̡̛̛̛̬̖̣̯̖̯͕̔̍ ̴̡̨̛̛̣̖̭̣̦̭̯̍ ̛ ̨̨̛̛̦̯̦̭̯̏̌̏͘ ˁ̖ ̛̛̬̙̥̖̐ ̌̚ ̛̦̹̯̖̌ ̡̛̛̣̖̦̯͕ ̨̛̬̯̖̦͕̏̌̍ ̨̛̙̯̦̯̏̌̌ ̛̭̬̖̦͕̔̌ ̨̨̨̪̹̯̖̭̯̯̏ ̛ ̛̦̹̯̖̌ ̛̛̦̭̍̚ ̛̪̬̯̦̖̬̌͘

Introduction

Skopje Скопје

Cultural Brands – ambassadors of the republic of north Macedonia in the World

he Macedonian culture and art have won over numerous European and world's metropolises, and have thus instigated curiosity among foreigners to visit the Republic of North Macedonia and get familiar ﬁrst hand with the area where such speciﬁcs are created. The greatest “culprits” or reasons for somebody to visit this country, actually to absorb that cultural tourism, are just those who have managed to convey the culture and art to the world, to make them available for many people beyond the borders of the country. Those are the names that our country proudly calls “the Ambassadors of Culture.” Every one of them have managed, in a different way through culture, art, music… to develop an image for the country as a cultural destination and thus make many people come here. Those people are one of the highest rank value components of this society. But it is also important to know the position of the country on the European continent. Those data will give a complete picture of everything that makes this country unique. The Republic of North Macedonia is a country 6

Бизнис каталог 2020

located on the Balkan Peninsula. The country is one of the successor states of former Yugoslavia from which it declared independence in 1991. Geographically, the country borders Serbia and Kosovo to the north, Bulgaria to the east, Greece to the south, and Albania to the west. The relief of the country is mainly mountainous. Although it is a continental country, it has more than fifty lakes and sixteen mountains higher than 2,000 meters. Macedonia is a sovereign, independent, democratic and social country. The capital is Skopje, and other major cities include Bitola, Kumanovo, Prilep, Tetovo, Veles, Shtip, Ohrid, Gostivar, Strumica, Kichevo, Kavadarci, and Kochani. Macedonia has in total 25,713 square kilometres populated by about 2,114,550 inhabitants of whom most are ethnic Macedonians. The official language in the state is Macedonian, and the official currency is the denar (MKD). It’s time you met the people that make Macedonia a proud cradle of the cultural tourism. It’s time you learnt about their biography, their works, trod on the road to their success. Remember these names and be sure to visit their concert, play or attend promotion of their work somewhere in the world. Enjoy!

Mountain Korab Планина Кораб

Вовед Ohrid Охрид

Бизнис каталог 2020

Introduction

Културни брендови – амбасадори на република Северна Македонија во светот

Krusevo Крушево

Бизнис каталог 2020

Mavrovo Маврово

акедонската култура и уметност освоиле многу европски и светски метрополи, а со тоа отвориле и многу љубопитност кај странците да ја посетат Република Северна Македонија и изворно да се запознаат со поднебјето каде што е создавана таквата специфичност. Најголеми „виновници“ за тоа зошто некој би ја посетил оваа држава, поточно за да го впие тој културен туризам, се токму оние што успеале нашата култура и уметност да му ја пренесат на светот. Да ги направат достапни за многумина надвор од границите на државата. Тоа се имиња што со гордост нашата држава ги нарекува свои „културни амбасадори“. Секој од нив на различен начин, преку културата, уметноста, музиката ... успеале да изградат слика за земјава како културна дестинација и на тој начин да натераат многумина да дојдат во неа. Тие луѓе се една од вредносните компоненти од највисок ранг на ова општество. Но битно е да се знае и позиционираноста на земјава на европскиот континент. Тие податоци ќе дадат комплетна слика за сѐ она што оваа земја ја прави уникатна. Република Северна Македонија е држава сместена на Балканскиот Полуостров. Земјата е една од наследничките држави на поранешна Југославија, од која прогласи независност во 1991 година. Географски земјата граничи со Србија и Косово на север, Бугарија на исток, Грција на југ и Албанија на запад. Релјефот на државата е главно планински. Иако е континентална земја, таа има повеќе од педесет езера и шеснаесет планини повисоки од 2.000 метри. Македонија е суверена, самостојна, демократска и социјална држава. Главен град на државата е Скопје, други поголеми градови се Битола, Куманово, Прилеп, Тетово, Велес, Штип, Охрид, Гостивар, Струмица, Кичево, Кавадарци и Кочани. Македонија има вкупно 25.713 квадратни километри во кои живеат околу 2.114.550 жители, од кои мнозинството се Македонци. Официјален јазик во државата е македонскиот, а официјална валута е денарот. Време е да ги запознаете луѓето што ја прават Македонија горда лулка на културниот туризам. Да дознаете за нивната биографија, нивните дела, да поминете низ патот до нивните успеси. Запомнете ги овие имиња и задолжително некаде низ светот посетете нивен концерт, претстава или, пак, присуствувајте на некоја промоција на нивно дело. Уживајте!

DEEDS TO REMEMBER We decided to present to you some of the most distinguished figures in the area of culture and art who build the mosaic of the Republic of North Macedonia. Their impressive biographies will draw you into the spirit of challenge to plunge into exploration. Vlatko Stefanovski was born in Prilep in 1957. He is a Macedonian rock, pop and jazz musician, the founder of the Vlatko Stefanovski Trio and one of the founders of the band Leb i sol. Stefanovski had his first solo performances at the start of the 1990s, and in 1990, together with Bodan Arsovski, he released the first Macedonian CD with music for the rock ballet “Zodiak.” In 1994, Stefanovski recorded his first solo album “Cowboys and Indians” while he was still a member of Leb i Sol. During 1996, Stefanovski worked intensively on music for director Stole Popov’s film “Gipsy Magic.” At the initiative of the number one man in the American-Japanese record company MA Recordings, Todd Garfinkle, in 1997 in Krushevo, in the area of the Memorial Museum, he recorded the album “Krushevo” with Macedonian traditional songs, in acoustic arrangement, together with the US guitarist of Serbian origin Miroslav Tadic. The first album of the Vlatko Stefanovski Trio was released for sale in the same year. The album was presented in an intensive tour in countries of former Yugoslavia, and later, performances in a number of musical centres in the world followed. In 1999, Yugoslav actor and director Ljubisha Samardzic invited Stefanovski to record music for his film ”Sky Hook.” After long announcements at the end of 2000, the project “Balkan horses” was promoted in Sofia. In early 2002, at an invitation of Croatian director Vicko Ruic, he wrote the music for the director’s second film, “Serafin, the Lighthouse Keeper's Son.” As a result of Stefanovski’s interest in different music genres, he plays in albums of numerous bands and singers such as: Croatian band Film, Zheljko Bebek, Venko Serafimovski, Oliver Mandic, Bojan Zulfikarpashic, Vanja Lazarova, Vlado Janevski, Dziboni (in the albums, “Judi, zviri i bestimje” i “Mirakul”). Milcho Manchevski is a Macedonian film director, screen player, author, photographer. New York Times included his film “Before the Rain” (1994) in the list of 1000 best films ever. His films are distributed in more than 50 countries. Manchevski's work is included in study programmes in a number of universities and secondary schools in Turkey and Italy, and also, it is the subject of two academic conferences (in Florence and Leipzig). In 2007, he received the title Ambassador of Culture of the Republic of Macedonia and in 2012 was declared the National Artist of the Republic of Macedonia. In 2013, he acquired the Honorary Doctorate from Moscow VGIK. He is the member of the Director Association of America, European Film Festival and the PEN Club; he also takes part in festival juries in Venice, Shanghai, Warsaw, Locarno, Vilnius, Pula, Munich, Rostov-on-Don. His filmmaking encompasses the films “Willow” (2019), “Bikini Moon” (2017), “Mothers” (2010), “Shadows” (2007), “Dust” (2001), “Before the Rain” (1994), the first Macedonian film nominated for prestigious Oscar. Manchevski is the winner of a number of awards and recognitions of merit such as, for the film “Before the Rain” – Golden Lion for the best film at the Venice Festival (1994), nomination for Oscar for the best foreign speaking film (1995), Silver Condor award for the best film of foreign speaking area in Argentina (1996); for “1.73” as

Vlatko Stefanovski Влатко Стефановски

ДЕЛА ЗА ПАМЕТЕЊЕ Решивме да ви претставиме некои од најистакнатите личности од областа на културата и уметноста, кои го градат мозаикот на Република Северна Македонија. Нивните импресивни биографии ќе ве повлечат во духот на предизвикот да се втурнете во истражувања. Влатко Стефановски е роден во Прилеп во 1957 година. Тој е македонски рок, поп и џез-музичар, основач на „Влатко Стефановски Трио“ и еден од основачите на групата „Леб и сол“. Првите соло-настапи Стефановски ги има на почетокот на 90-тите години од минатиот век, а заедно со Бодан Арсовски во 1990 година го издава првиот македонски компакт-диск со музика за рок-балетот „Зодијак“. Во 1994 година Стефановски го снима својот прв самостоен албум „Каубои и Индијанци“ додека сѐ уште е член на „Леб и сол“. Во текот на 1996 година Стефановски интензивно работи на музиката за филмот „Џипси меџик“ во режија на Столе Попов. По иницијатива на првиот човек на американско-јапонската дискографска фирма „МА Рекордингс“, Тод Гарфингел, во 1997 година, во Крушево, во просторот на меморијалниот музеј, заедно со американскиот гитарист од српско потекло, Мирослав Тадиќ, Стефановски го снима албумот „Крушево“, со традиционални македонски песни, во акустичен аранжман. Таа година во продажба излегува и првиот албум на „Триото на Влатко Стефановски“. Албумот е претставен на интензивна турнеја во земјите од поранешна Југославија, а подоцна следуваат и настапи во многу музички центри во светот. Во 1999 година југословенскиот актер и режисер Љубиша Самарџиќ го повикува Стефановски да ја сними музиката за неговиот филм „Небесна јадица“. По долгите најави кон крајот на 2000 година во Софија е промовиран проектот „Балкан Хорсес“. На почетокот на 2002 година, на покана на хрватскиот режисер Вицко Руиќ, ја пишува музиката за неговиот втор филм „Серафин, светионичарев син“. Како резултат на интересот на Стефановски за разни музички жанрови, тој гостува на албумите на повеќе групи и пејачи, како: хрватската група „Филм“, Жељко Бебек, Венко Серафимовски, Оливер Мандиќ, Бојан Зулфикарпашиќ, Вања Лазарова, Владо Јаневски, Џибони (на албумите „Јуди, звири и бештимје“ и „Миракул“). Милчо Манчевски е македонски филмски режисер, сценарист, писател, фотограф. „Њујорк тајмс“ го вклучи неговиот филм „Пред дождот“ (1994) во листата на 1.000 најдобри филмови што се направени некогаш. Неговите Бизнис каталог 2020

Milcho Manchevski Милчо Манчевски

Slobodan Unkovski Слободан Унковски

the best experimental ﬁlm, spot “Tennessee” was declared the best video record and according to the American Music Television, it was enlisted among 100 best video records by the Rolling Stones Magazine. Manchevski has also been awarded a few state awards: „11 Oktomvri (1995), ”Mother Theresa “ for humanitarian work, and Ambassador of Culture of the Republic of Macedonia (2007) that was bestowed to him by the Government of the Republic of Macedonia. Slobodan Unkovski is a Macedonian theatre director, university professor and politician. Unkovski has directed a number of plays in Macedonia and abroad. He worked at the Drama Theatre Skopje as a playwright and director (1971-1981). As of 1981 to 1983 he was a freelance artist. Between 1983 and 1987 he was Assistant Professor in Stage Play, at the Faculty of Dramatic Arts in Skopje, and as of 1990 he has been full-time professor and leads a class for theatre direction. He taught at the Drama Department at the post-graduate studies of direction at the Brooklyn College (1987-1988) and postgraduate studies of direction and acting at the Institute of Advanced Theatre Training with Harvard University (1988-1989). He has the status of an artist-in-residence in the American Repertory Theatre, Cambridge, United States. Between 1996 and 1998, he was the Minister of Culture of the Republic of Macedonia. He has directed about 80 plays: ”Iunona and Peafowl” (1971); ”Nothing” (1972); ”I, Claudius” (1973); ”Jane Zadrogaz” (1974); ”Hamlet” (1977); “Liberation of Skopje” (1978); “Wild Flesh” (1979); ”Croatian Faustus” (1982); “Happy New Year ’49” (1985); “Tattooed Souls” (1987); “Chernodrinsky Returns Home” (1992); ”Closer” (1999), “The Misanthrope” (2000); ”Winter Fairy Tale” (2000); “Father” (2003). Outside Macedonia, he directed: “Tattooed Souls” (Mala Brona Theatre, Moscow); “Caucasian Chalk Circle” (American Repertory Theatre, 10

Бизнис каталог 2020

филмови се дистрибуирани во повеќе од 50 земји. Творештвото на Манчевски е вклучено во студиските програми на голем број универзитети и во средните училишта во Турција и во Италија, а, исто така, тоа е предмет на две академски конференции (во Фиренца и во Лајпциг). Во 2007 година ја добива титулата Амбасадор на културата на Република Македонија, а во 2012 година е прогласен за Национален уметник на Република Македонија. Во 2013 година се стекнува со почесен докторат од московскиот VGIK. Тој е члeн на Режисерската асоцијација на Америка, Европскиот филмски фестивал и на PEN-клубот; учествува во фестивалското жири во Венеција, Шангај, Варшава, Локарно, Вилнус, Пула, Минхен, Ростов на Дон. Неговата филмографија ги опфаќа филмовите „Врба“ (2019) „Бикини Мун“ (2017), „Мајки“ (2010), „Сенки“ (2007), „Прашина“ (2001), „Пред дождот“ (1994), прв македонски филм што е номиниран за престижната награда „Оскар“. Манчевски е добитник на повеќе награди и признанија и тоа за филмот „Пред дождот“ наградата „Златен лав“ за најдобар филм на Фестивалот во Венеција (1994), номинација за „Оскар“ за најдобар филм од странско говорно подрачје (1995), наградата „Сребрен кондор“ за најдобар филм од странско говорно подрачје во Аргентина (1996); за 1.73 награда за најдобар експериментален филм, спотот „Тенеси“ е прогласен за најдобар видеозапис и според американската музичка телевизија е вброен меѓу стоте најдобри видеозаписи од магазинот „Ролингстоун“. Манчевски е добитник и на неколку државни признанија: „11 Октомври“ (1995), „Мајка Тереза“ за хуманитарна работа и Амбасадор на културата на Република Македонија (2007), што му ја додели Владата на Република Македонија. Слободан Унковски е македонски театарски режисер, универзитетски професор и политичар. Унковски бил режисер на голем број претстави во Македонија и во странство. Работи во Драмски театар Скопје како драматург и режисер (1971-1981). Од

Cambridge, United States); “Theatre Illusions” (Jugoslovensko dramsko pozoriste, Belgrade); “Peer Gint” (Slovensko narodno gledalisce, Drama, Ljubljana, Slovenia); “Sarajevo” (international coproduction for the opening of the Antwerp – the Cultural Centre of Europe); “Her Halevin” (New Stage, Antwerp, Belgium); “The Powder Keg” (Jugoslovensko dramsko pozoriste, Belgrade); “Winter Fairy Tale” (American Repertory Theatre, Cambridge, United States)... Tenor Blagoj Nacoski is the most prominent Macedonian opera singer in the world. Since the very beginning of his career, he has won over the most prestigious opera stages in the world, and above all, he has established reputation as one of the most successful performers of Mozart's parts. He was born in 1979 in Skopje, in a family of musicians. He started studying singing in his native place, and continued it in Rome, Italy where he still lives today. His career started in February 2003 with his appearance on stage of the Rome Opera (Teatro dell’Opera di Roma), as the ﬁrst Macedonian who had ever performed in this prestigious opera house. He performed the role of Arturo in the opera “Lucia di Lamermur” by Gaetano Donizzeti, under the baton of Maestro Daniel Oren, and directed by Gream Vic. Hence his career spread rapidly across the world, or, he entered into an exclusive agreement with the managing “giant” IMG Artists. His performance in the lead role of the opera “Skipion’s Dream” at the Salzburg Festival, for celebration of 250 years since Mozart’s death is a kind of crowning of his career, especially because the fact that above all, he cherishes Mozart’s repertoire, and also, this has been the best success of an opera singer from Macedonia ever. In his performances so far, Nacoski has sung with the most distinguished singers such as Renato Bruson, Ruggero Raimondi, Mariella Devia, Sumi Jo, Pietro Spagnoli, Giusepe Sabbatini, Alfonso Antoniozzi, Carlo Colombara, Helene Schneiderman, Roberto Sacca, Svetla Vasileva, and others. Simon Trpceski is a Macedonian classical pianist with the international fame. He is one of the most distinguished Macedonian performers and probably the best Macedonian pianist of all times. He has been established as one of the most signiﬁcant music artists in the past years, respected not only Blagoj Nacоski Благој Нацоски

1981 до 1983 година е слободен уметник. Од 1983 до 1987 година е доцент по предметот сценска игра, на Факултетот за драмски уметности во Скопје, а од 1990 година е редовен професор и води класа за театарска режија. Предава на Отсекот за драма на постдипломските студии по режија на Бруклинскиот колеџ (19871988) и на постдипломските студии по режија и актерска игра на Институтот за напредна театарска обука при Харвардскиот универзитет (1988-1989). Има статус на артист-ин-рециденце во Американскиот репертоарен театар, Кембриџ, САД. Во периодот 1996-1998 година е министер за култура на Република Македонија. Режира околу 80 претстави: „Јунона и паун“ (1971); „Ништо“ (1972); „Јас, Клаудиј“ (1973); „Јане Задрогаз“ (1974); „Хамлет“ (1977); „Ослободувањето на Скопје“ (1978); „Диво месо“ (1979); „Хрватски Фауст“ (1982); „Среќна Нова ’49“ (1985); „Тетовирани души“ (1987); „Чернодрински се враќа дома“ (1992); „Поблиску“ (1999), „Мизантроп“ (2000); „Зимска бајка“ (2000); „Татко“ (2003). Надвор од Македонија ги режира: „Тетовирани души“ (Театар на Мала Брона, Москва); „Кавкаски круг со креда“ (Американски репертоарен театар, Кембриџ, САД); „Театарски илузии“ (Југословенско драмско позориште, Белград); „Пеер Гинт“ (Словенско народно гледалишче, Драма, Љубљана, Словенија); „Сараево“ (меѓународна копродукција за отворањето на Антверпен – културен центар на Европа); „Хер Халевин“ (Нова сцена, Антверпен, Белгија); „Буре барут“ (Југословенско драмско позориште, Белград); „Зимска бајка“ (Американски репертоарен театар, Кембриџ, САД)... Тенорот Благој Нацоски е најафирмираниот македонски оперски пејач во светот. Од самиот почеток на кариерата ги освојува сцените на најпрестижните оперски сцени во светот, а, пред сѐ, се афирмира како еден од најуспешните изведувачи на Моцартовите партии. Роден е 1979 година во Скопје во семејство на музичари. Пеењето почнува да го изучува во родното место, а продолжува во Рим, Италија, каде што живее и денес. Неговата кариера започнува во февруари 2003 година со настапот на сцената на Римската опера (Театро делл’Опера ди Рома), како прв Македонец што воопшто настапил во оваа престижна оперска куќа. Ја исполнува улогата на Артуро во операта „Лучија од Ламермур“ од Гаетано Доницети, под диригентската палка на маестро Даниел Орен и во режија на Греам Вик. Оттаму неговата кариера рапидно се шири низ целиот свет, односно склучува ексклузивен договор со менаџерскиот „гигант“ ИМГ Артистс. Настапот во насловната улога на операта „Сонот на Скипион“ на Салцбуршкиот фестивал за празнувањето на 250годишнината од смртта на Моцарт претставува еден вид крунисување на неговата кариера, особено заради фактот дека, пред сѐ, го негува Моцартовиот репертоар, а, исто така, тоа е најголем успех за еден оперски пејач од Македонија во историјата. Во своите досегашните настапи Нацоски пее заедно со најреномирани пејачи, како Ренато Брузон, Руџеро Раимонди, Мариела Девија, Суми Џо, Пјетро Спањоли, Џузепе Сабатини, Алфонсо Антониоци, Карло Коломбара, Хелен Шнајдерман, Роберто Сака, Светла Василева и други. Симон Трпчески е меѓународно истакнат македонски класичен пијанист. Тој е еден од најафирмираните македонски изведувачи и веројатно најдобриот македонски пијанист на сите времиња. Се етаблира како еден од најзначајните музички уметници во последните години, почитуван не само поради беспрекорната техника и деликатната експресија, туку и поради неговата топла личност и заложбата за зајакнување на културниот имиџ на Македонија. Често настапува како солист во Велика Британија со оркестрите во Лондон и во Бирмингем, со оркестарот Хале, со Кралскиот оркестар на Ливерпул, но постојано е ангажиран и како солист со Кралскиот Концертгебау оркестар во Амстердам, со Рускиот национален оркестар и оркестарот на театарот „Бољшој“ во Москва, со НДР Симфонискиот оркестар од Хамбург, Германскиот Бизнис каталог 2020

Introduction

Simon Trpceski Симон Трпчески

because of his impeccable technique and delicate expression but for his warm personality and commitment to strengthening the cultural image of Macedonia. He often performs as a soloist in Britain with the London and Birmingham Orchestras, with the Halle Orchestra, the Royal Philharmonic Orchestra Liverpool, and is constantly engaged as a soloist with the Royal Concertgebouw Orchestra in Amsterdam, the Russian National Orchestra and the Bolshoi Theatre Orchestra in Moscow, NDR Symphonic Orchestra in Hamburg, the German Symphony and Berlin Radio Symphony Orchestra, WDR Symphony Orchestra Cologne, Radio Symphony Orchestra Leipzig, Tonkunstler Orchestra Vienna, Orchestra of Rotterdam, Strasbourg Orchestra, Royal Philharmonic Orchestra Stockholm, and Philharmonics of Saint Petersburg, New York, Los Angeles, San Francisco, Chicago and Baltimore. Simon Trpceski has recorded four albums, all for the production house Emi Classics. All have remakes of famous composers like Tchaikovsky, Beethoven. Some important awards Trpceski has won include: The first place at the international competition Yamaha Music Foundation of Europe in 1998 in Skopje, the second place at Millennium World Piano Competition London in 2000, Young Artist Award by the Royal Philharmonic Society in May 2003, Disc of the Month in BBC Music Magazine in 2005, etc. In 2011, Trpceski became the first holder of the title National Artist of the Republic of Macedonia. Soprano Vesna Gjinovska Ilkova is a leading opera and play soprano in Macedonia. She is said to have a sophisticated piano, impeccable vocal technique, enormous musicality, charisma and strong stage presence. Her debut at the stage of the Macedonian Opera and Ballet in 1996 in the role of Micaela in “Carmen” won excellent assessments and critics emphasised her extraordinary legato technique. She had her debut on the international stage in 2001 at the National Opera in Sofia in the complex role of Elisabeth in “Don Carlo” by Verdi. After her successful performance on the Bulgarian stage, Ilkova performed the role of Tosca in the same-name opera by Puccini. Vesna Gjinovska Ilkova has a prolific domestic and international career, and so far, she has performed in Denmark, Croatia, Slovenia, Bulgaria in the settings of “Aida,” “Othello,” “Turandot,” “Madam Butterfly,” ”Simon Boccanegra,” “Attila,” “Force of Destiny,” 12

Бизнис каталог 2020

симфониски и Радиосимфонискиот оркестар на Берлин, со WDR Симфонискиот оркестар на Келн, Радиосимфонискиот оркестар на Лајпциг, оркестарот Тонкунстлер во Виена, оркестрите на Ротердам, Стразбур, Кралскиот филхармониски оркестар на Стокхолм, како и филхармониите на Санкт Петербург, Њујорк, Лос Анџелес, Сан Франциско, Чикаго, оркестрите на Балтимор. Симон Трпчески има снимено четири албуми, сите за продукциската куќа ЕМИ Класикс. Сите тие имаат преработки од познати композитори како Чајковски, Бетовен. Некои од позначајните награди и признанија што ги добил Симон Трпчески се: Прво место на меѓународниот натпревар „Yamaha Music Foundatiom of Europe“ во 1998 година во Скопје, второ место на „Millenium World Piano Competition London“ во 2000 година, „Young Artist Award“ од Кралското филхармониско друштво (Royal Philharmonic Society) во мај 2003 година, потоа Диск на месецот во BBC Music Magazine во 2005 година. Во 2011 година Трпчески станува прв носител на титулата Национален уметник на Република Македонија. Сопранот Весна Ѓиновска Илкова е водечки оперски драмски сопран во Македонија. За неа се вели дека има софистицирано пијано, беспрекорна вокална техника, огромна музикалност, харизма и силно сценско присуство. Нејзиното деби на сцената на Македонската опера и балет во 1996 година во улогата на Михаела во „Кармен“ доби одлични оцени, а критичарите ја истакнаа нејзината извонредна легато техника. Своето деби на меѓународната сцена Илкова го реализира во 2001 година во Националната опера на Софија во комплексната улога на Елизабета во „Дон Карло“ од Верди. По успешниот настап на бугарската сцена, Илкова ја толкува улогата на Тоска во истоимената опера на Пучини. Весна Ѓиновска Илкова има богата домашна и меѓународна кариера, а досега има настапи во Данска, Хрватска, Словенија, Бугарија во постановките на „Аида“, „Отело“, „Турандот“, „Мадам Батерфлај“, „Симон Боканегра“, „Атила“, „Моќта на судбината“, „Бал под маски“, „Лидија од Македонија“... Во 2014 година рецитално дебитира во Њујорк, каде што интерпретира дела од македонски автори. За достигнувањата во оперската уметност Весна Ѓиновска Илкова е добитник е наградата „13 Ноември“, која ја доделува Град Скопје, „Златна маска“ и „Златна лира“ на Здружението на музички уметници во 2009 година, наградата „Виртуози“ ја добива во 2014 година, а Стопанската комора на Република Македонија ја прогласува за почесен амбасадор на културата на државата. Во 2019 година го доби највисокото државно признание наградата „Свети Климент Охридски“ за заслуги во областа на културата. Македонската критика ја нарекува „мајстор

на патосот и драмата“ и ги истакнува сензибилноста и емоционалноста што Илкова им ги дава на улогите што ги толкува. Никола Ристановски го нарекуваат македонски актерски феномен, ѕвезда на балканското актерско небо, актер со регионална и европска репутација. По завршувањето на Факултетот за драмски уметности во Скопје, во 1994 година Ристановски станува дел од Македонскиот народен театар. Прва професионална претстава во Македонскиот народен театар му е „Жорж Данден“, во режија на Бранко Ставрев, по што следува улогата во „Снежана и седумте џуџиња“ на Дејан Дуковски, а во режија на Александар Поповски. Две години подоцна Ристановски блеснува со улогата во култната претстава „Буре барут“. Во текот на својата кариера Ристановски игра во 41 претстава и во 15 филмови, при што освојува 28 награди, со што тој е најнаградуван македонски актер. Најмногу соработува со Александар Поповски (10 претстави и три филма), а најмногу настапи има во претставата „Буре барут“ (повеќе од 150 настапи). Исто така, Ристановски има богата кариера и во странство, каде што игра во популарните и наградувани претстави „Господа Глембаеви“ и „Дервишот и смртта“. Во 2016 година Ристановски настапува во филмот „Игла под прагот“ на црногорскиот режисер Иван Мариновиќ. Дамир Имери (1960) е еден од најпознатите македонски музичари чии активности вклучуваат компонирање, уредување, свирење

Nikola Ristanovski Никола Ристановски

Vesna Gjinovska Ilkova Весна Ѓиновска Илкова Бизнис каталог 2020

Вовед

“Masked Ball,” “Lydia of Macedonia”… In 2014, she had her recital debut in New York, where she sang works by Macedonian composers. For her achievements in the opera art, Vesna Gjinovska Ilkova is the winner of 13 Noemvri, an award bestowed by the City of Skopje; Golden Mask and Golden Lira of the Association of Music Artists in 2009; the award Virtuosos in 2014; and the Economic Chamber of the Republic of Macedonia declared her the Honorary Ambassador of Culture of the country. In 2019, she received the highest state award, St. Clement of Ohrid for her merits in the area of culture. Macedonian critics call her “master of pathos and drama” and emphasise the sensibility and emotion that Ilkova gives to the roles she performs. Nikola Ristanovski is named the Macedonian actor phenomenon, a star in the Balkan actor skies, and an actor with regional and European reputation. Having finished the Faculty of Dramatic Arts in Skopje, in 1994, Ristanovski became a part of the Macedonian National Theatre. His first professional play at the Macedonian National Theatre was “George Dandin,” directed by Branko Stavrev, followed by “Snow White and the Seven Dwarfs” by Dejan Dukovski directed by Aleksandar Popovski. Two years later, Ristanovski shone with his role in the cult play, “The Powder Keg.” During his career, Ristanovski played in 41 plays and 15 films, whereby he has won 28 awards and is the most trophied Macedonian actor. He mostly collaborates with Aleksandar Popovski (10 plays and three films), and has had most performances in the “Powder Keg” (more than 150 performances). Ristanovski also has a prolific career abroad, where he acts in the popular and awarded plays, “Gospoda Glembaevi” and “Death and the Dervish.” In 2016, Ristanovski acted in “The Needle Under the Threshold” by Montenegrin director Ivan Marinkovic. Damir Imeri (1960) is one of the most prominent Macedonian musicians, who is preoccupied with composing, editing, piano playing, as well as playing trombone. He collaborates with eminent jazz artists - Ray Charles, Dushko Gojkovic, Gani Baso, Roy Hargrove, and others, as well as with classical music artists Simon Trpceski, Duo Kirovski, Syrinx Flute Quartet, and other. Damir Imeri has classical music education at the Ss. Cyril and Methodius University – Skopje. He works as a jazz pianist,

Дamir Imeri Дамир Имери

arranger and trombonist at the Macedonian national television and the radio Big Band Orchestra. As a result of his activities in the area of several music genres, Damir Imeri is able to create fusion of different music styles in classical form, using the Macedonian rich folklore as the basis for his compositions. His music is recognised and performed by the most successful ensembles and artists performing today, such as: The Seattle Philharmonic Orchestra, Prague Philharmonics, Stavanger Symphony Orchestra, Sinfonica do Estado de Sao Paolo Orchestra, Zagreb Philharmonics and others. Imeri achieved enormous success with his Concert for Piano and Orchestra, which was performed throughout the world under the baton of different conductors: Alan Buribaev, Suzana Malki, Marek Pijarovski, Marin Alsop, Ivan Reposhic, and Jakub Hrusa. Imeri works at the National Opera and Ballet as a trombonist. PERSONS WHO LEFT A MARK BEHIND We should not forget those who are not among us anymore, and who created much in the area of music. Those are the persons who made great contribution in the area of cultural development of the country, and their works will live eternally. Esma Redjepova (8 August 1943 – 11 December 2016) is a recognisable Macedonian brand in the world with her originality and music virtuousness. She was called the Queen of the Roma Music in the world's frameworks. In 2013, she won the prestigious title National Artist of the Republic of Macedonia. She was nominated for the Nobel Prize for Peace twice. For the ﬁrst time it was in 1987, and she was the candidate of the Red Cross of Yugoslavia, and then as a trump card of the World Roma Organisation, with the support of 76 NGOs, and Lions clubs in the country. Esma was the most prominent music name in the Macedonian, Balkan, and the world music folk-stage, a woman that dedicated her life to humanity, love for the human, and kindness. The woman with divine voice became accepted and recognised in the world through her song, temper and Roma music rhythm. 14

Бизнис каталог 2020

Еsma Redjepova Есма Реџепова

пијано, како и свирење тромбони. Соработува со еминентни џезуметници - Реј Чарлс, Душко Гојковиќ, Гани Басо, Рој Харгров и други, како и со класичните музички уметници Симон Трпчески, Дуо Кировски, Флејт квартет Сиринкс и други. Дамир Имери има класично музичко образование од Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ - Скопје. Работи како џез-пијанист, аранжер и тромбонист во Македонската национална телевизија и радио Биг Бенд оркестар. Како резултат на неговите активности во области на многу музички насоки, Дамир Имери е во можност да создава фузија на разни музички стилови во класична форма, користејќи го богатиот македонски фолклор како основа за своите композиции. Неговата музика е препознаена и изведена од најуспешните ансамбли и уметници што денес изведуваат, како што се: Филхармонискиот оркестар на Сиетл, Прашката филхармонија, Симфонискиот оркестар на Ставангер, Симфоника До Естадо Де Сао Паоло оркестар, Загреб филхармонија и други. Имери постигна голем успех со неговиот Концерт за пијано и оркестар што е изведен низ целиот свет под диригентската палка на различни диригенти - Алан Бурибаев, Сузана Малки, Марек Пијаровски, Марин Алсоп, Иван Репушиќ и Јакуб Хруса. Имери работи за Националната опера и балет како тромбонист. ЛИЧНОСТИ ШТО ОСТАВИЛЕ БЕЛЕГ Не смееме да ги заборавиме и оние што повеќе не се меѓу нас, а создале многу во полето на музика. Тоа се личности што оставиле голем придонес во полето на културниот развој на земјата, а нивните дела ќе останат вечно да живеат. Есма Реџепова (8 август 1943 - 11 декември 2016) е препознатлив македонски бренд во светот со својата оригиналност и музичка виртуозност. Нарекувана е кралица на ромската музика во светски рамки. Во 2013 година ја добила престижната титула Национален уметник на Република Македонија. Двапати била номинирана за Нобелова награда за мир. Првпат во 1987 година, како кандидат на Црвениот крст на Југославија, а потоа како адут на Светската организација на Ромите, со поддршка од 76 невладини организации и лајонсклубовите во земјава. Есма беше најмаркантното музичко име на македонската, балканската и на светската музичка фолк-сцена, жена што им го посвети животот на хуманоста, човекољубието и добрината. Жената со божествениот глас стана светски прифатена и призната преку песната, темпераментот и ромскиот музички ритам. Тодор Тоше Проески (25 јануари 1981 - 16 октомври 2007) е познат македонски

Todor Toshe Proeski (25 January 1981 – 16 October 2007) is a Macedonian famous singer and one of the greatest stars on the Balkan music stage where he was felt as the trademark of Macedonia. He started his music career with the performance at the Prilep Festival, Melfest in 1997, where he won an award performing “Yesterday” by the Beatles. His road to stardom was opened to him by the songs, ”Let me go” (1997), and “Stay till the end“ (1988). He had close collaboration with Jeff Beck, Grigor Koprov, Zeljko Joksimovic, Leontina Vukomanovic, Marina Tucakovic, Bora Gjorgevic, Miro Buljan, Antonija Shola, Toni Cetinski, Phoebus, Anja Rupel, and a number of other influential Balkan and world’s musicians and composers. The rise of his career is thought to have happened after his performance of the song "Your kisses on my white shirt" at the Skopje Festival in 1999. Meanwhile, Toshe became a part of the Avalon Production Company where he remained until the expiry of his contract in April 2002. In 2004, he was declared the Ambassador of Good Will of UNICEF. His trademark was his famous expression “I love you all.” The news about Toshe Proeski’s death was announced by the greatest world’s news agencies. Most call him “the greatest Balkan star,” and BBC compared his fame in the Balkans to that of Elvis Presley in the United States. TAKE VALUE WITH YOU And, when you are in the Republic of North Macedonia, do not forget to take with you a part of what these people have created. Look for their works. It’s worth having a copy of work of these Macedonian great cultural ﬁgures in your home library. In that way, you will invest in the development of the creative industry of Macedonian artists who will be able in the future to present much more of their talent and imagination. The recognisable brands of the Macedonian culture and art have a goal to enlist our country among the European countries that recognise the creative potential as their national hallmark.

пејач и една од најголемите ѕвезди на балканската музичка сцена, каде што е доживуван како заштитен знак на Македонија. Музичката кариера ја започнал со настапот на прилепскиот фестивал „Мелфест“ во 1997 година, каде што и победил изведувајќи ја песната Yesterday од Битлси. Патот кон ѕвездите му го отвориле песните „Пушти ме“ (1997) и „Остани до крај“ (1998). Имал блиска соработка со Џеф Бек, Григор Копров, Жељко Јоксимовиќ, Леонтина Вукомановиќ, Марина Туцаковиќ, Бора Ѓорѓевиќ, Миро Буљан, Антонија Шола, Тони Цетински, Пхоебус, Ања Рупел и голем број други влијателни балкански и светски музичари и композитори. Се смета дека подемот во неговата кариера започнал по изведбата на песната „Твоите бакнежи на моите бели кошули“ на Скопскиот фестивал во 1999 година. Во меѓувреме Тоше стана дел од продуцентската куќа „Авалон“, каде што останал сѐ до истекувањето на неговиот договор во април 2002 година. Во 2004 година бил прогласен за Амбасадор на добрата волја на УНИЦЕФ. Негов заштитен знак беше познатиот израз „Ве сакам сите“. Веста за смртта на Тоше Проески беше објавена од најголемите светски новински агенции. Најголем дел од нив го нарекуваат „најголема балканска ѕвезда“, а Би-би-си ја спореди неговата слава на Балканот со онаа на Елвис Присли во САД. ПОНЕСЕТЕ ВРЕДНОСТ СО СЕБЕ И кога ќе бидете во Република Северна Македонија не заборавајте да понесете со себе и дел од она што овие луѓе го создале. Побарајте ги нивните дела. Вреди во вашата домашна културна библиотека да имате и примерок од овие македонски културни великани. На тој начин ќе инвестирате во развојот на креативната индустрија на македонските уметници што во иднина ќе можат многу повеќе да ги презентираат својот талент и имагинација. Токму препознатливите брендови на македонската култура и уметност имаат цел да ја вбројат нашата држава во редот на европските земји што го препознаваат креативниот потенцијал како свое национално обележје.

Toshe Proeski Тоше Проески

Бизнис каталог 2020

Air-traﬃc

Interview with Alper

Ersoy, TAV Macedonia General Manager

OuR NExT GOAL IS TO WELCOME ThE

ThREE MILLIONTh PASSENGER AT ThE SKOPJE AIRPORT >> NATO

membership will deﬁnitely have positive impact on the airports’ passenger traﬃc growth. Anyhow, we will continue to work on the route network development of both Skopje and Ohrid Airports, with a strong support for the marketing promotion by our mother company, TAV Airports

Бизнис каталог 2020

MARILI: The airports in Skopje and Ohrid last year were among the fastest growing airports in the world, but also among the leading non-EU countries. Tell us a little bit more about how passenger trafﬁc in Skopje grew as the fastest growing category in the major cities of the non-EU capitals and at the Ohrid airport in the small airports group? ERSOY: 2019 was a very successful year for TAV Macedonia, in terms of passenger’s growth at both Skopje and Ohrid Airports. We had a total of 2,7 million passengers (2.677.618) at both airports with 14% increase on the annual level. The two Macedonian airports have been listed by Airports Council International among the fastest growing airports worldwide as well as in the group of the non-EU countries in August 2019 with 17,8% passenger growth; additionally the Macedonian aviation market was spotted as one of the fastest growing non-EU markets with 16,5% passenger growth in September 2019, while Ohrid Airport as one of the fastest growing airport in its size group in the 3th quarter of 2019 with 53,8% passenger increase.

Авиосообраќај

Интервју со Алпер

Ерсој, генерален директор на ТАВ Македонија

СЛЕДНА ЦЕЛ НИ Е ДА ГО ПРЕчЕКАМЕ

ТРИ-МИЛИОНИТИОТ ПАТНИК НА СКОПСКИОТ АЕРОДРОМ Бизнис каталог 2020

>> Членство

Air-traﬃc

во НАТО дефинитивно ќе има позитивно влијание на порастот на патничкиот сообраќај на аеродромите. Во секој случај, ние ќе продолжиме да работиме на развојот на мрежата на дестинации од скопскиот и од охридскиот аеродром, а нашата мајка компанија – ТАВ Аеродроми ќе продолжи со силната поддршка што ни ја дава во делот на промовирањето на двата македонски аеродроми

TAV Macedonia is a part of a global company, TAV Airports, that operates 14 airports and together with Aéroports de Paris (ADP), our French partner, a total of 29 airports worldwide. This fact brings many advantages for the development of the Macedonian airports, especially in the marketing activities for promotion of the two Macedonian airports, which is very important for an emerging market such as the Macedonian. TAV is serving 200 airlines and tour operators worldwide, with whom we have very good business relations. That facilitates our communication with them, when promoting Skopje and Ohrid airports on aviation and tourism fairs, and within the cross-marketing activities - meaning that when we promote Skopje and Ohrid airports we do it in a package with some of the other TAV Airports. In these activities, we always promote not just Skopje and Ohrid airports, but also Macedonia as a travel destination. Overall, we are very happy with the air trafﬁc ﬁgures that are result of the good cooperation we have with the Government, as well as all stakeholders in aviation – CAA, M-NAV, Police, Customs, and all airlines as our clients. We will continue to work jointly on the route network expansion, as well as improvement of our services. MARILI: The intention is for Skopje International Airport to become a major airport hub in the region. What are the chances for such a thing, how many destinations are there currently from Skopje Airport? ERSOY: The explained passenger’s growth rates have been achieved as a result of the constant route network development at Skopje and Ohrid airports. In 2019, TAV Macedonia added 4 new

Бизнис каталог 2020

МАРИЛИ: Аеродромите во Скопје и во Охрид минатата година се меѓу најбрзо растечките аеродроми во светот, но исто така и меѓу водечките земји кои не се членки на ЕУ. Кажете ни малку повеќе за тоа колку се зголеми патничкиот сообраќај во Скопје како најбрзорастечка категорија во главните градови на не-ЕУ земји и за охридскиот аеродром во групата на мали аеродроми? ЕРСОЈ: 2019 беше една многу успешна година за ТАВ Македонија, во однос на порастот на бројот на патници на аеродромите во Скопје и во Охрид. Имавме вкупно 2,7 милиони патници (2.677.618) на двата аеродрома со пораст од 14% на годишно ниво. Двата македонски аеродрома беа рангирани од страна на Меѓународниот Совет на Аеродроми (Airports Council International) меѓу најбрзорастечките аеродроми ширум светот, како и во групата на земји што не се членки на ЕУ во август 2019 година со 17,8% пораст на бројот на патници; дополнително, македонскиот авијациски пазар беше забележан како еден од најбрзорастечките пазари кои не се членки на ЕУ со 16,5% пораст на бројот на патници во септември 2019 година, додека oхридскиот аеродром беше забележан како еден од најбрзорастечките аеродроми во својата група според големината во третиот квартал од 2019 година со 53,8% зголемување на бројот на патници. ТАВ Македонија е дел од глобалната групација ТАВ Аеродроми, која оперира со 14 аеродроми, а заедно со Aéroports de Paris (ADP), нашиот француски партнер, со вкупно 29 аеродроми ширум светот. Ова носи многу предности за развојот на македонските аеродроми, особено во маркетинг-активностите за промоција на двата македонски аеродрома, нешто многу важно за пазарите во развој каков што е македонскиот . ТАВ опслужува 200 авиокомпании и тур-оператори ширум светот, со кои имаме многу добри деловни односи. Тоа ја олеснува нашата комуникација со нив, при промовирање на аеродромите во Скопје и Охрид на авијациските и туристичките саеми и во рамките на вкрстените маркетинг активности - значи дека кога ги промовираме аеродромите во Скопје и Охрид тоа го правиме во пакет со некои од другите ТАВ аеродроми. Во овие активности, секогаш ги промовираме не само аеродромите во Скопје и во Охрид, туку и Македонија како туристичка дестинација. Севкупно, многу сме задоволни со бројките за воздушниот сообраќај кои се резултат на добрата соработка што ја имаме со Владата, како и со сите засегнати страни во авијацијата – Агенцијата за цивилно воздухопловство, М-НАВ, полиција, царина и сите авиокомпании како наши клиенти. Ќе продолжиме да работиме заеднички за проширување на мрежата на дестинации како и за подобрување на нашите услуги.

Авиосообраќај

Станав државјанин на Македонија и горд сум што имам државјанство на оваа земја затоа што моите корени се од Балканот

I became citizen of Macedonia and i am proud of having the citizenship of this country because my roots are from Balkans

destinations from Skopje Airport (Bremen, Baden-Baden, Turku and Larnaca). Eight new destinations were added from Ohrid Airport - Memmingen, Dortmund, Milan and Malmo (regular, year round routes), as well as Stuttgart, Dusseldorf, Maastricht and Adana (seasonal routes). Skopje Airport currently serves 44 destinations, operated by 13 airlines. Ohrid Airport serves 22 destinations, from which 8 are regular year round and 14 seasonal, also operated by 13 airlines. In 2019 we’ve put special emphasis on the regional promotion of the two airports in Macedonia in order to attract more passengers from the nearest region and it has already produced results. We have more passengers from neighboring countries. Ohrid also became an attractive airport for its catchment area, since it serves new and more direct routes. Therefore, we are on the right track of positioning Skopje Airport as a major air trafﬁc hub in the region. MARILI: How has TAV Macedonia completed 2019, do you expect new records this year? ERSOY: One of the biggest milestones for TAV Macedonia that happened in December 2019, is the achieved number of 300.000 passengers at Ohrid St. Paul the Apostle Airport. That is a remarkable 8 times increase (815%) in passenger trafﬁc of Ohrid Airport, in 10 years, since TAV entered the Macedonian market. In 2009, Ohrid Airport had only 36.652 passengers.

МАРИЛИ: Намерата е Меѓународниот Аеродром Скопје да стане главен аеродромски центар во регионот. Кои се шансите за такво нешто, колку дестинации има во моментов од скопскиот аеродром? ЕРСОЈ: Споменатите стапки на пораст на бројот на патници се постигнати како резултат на постојаниот развој на мрежата на дестинации од аеродромите во Скопје и во Охрид. Во 2019 година ТАВ Македонија додаде 4 нови дестинации од скопскиот аеродром (Бремен, Баден-Баден, Турку и Ларнака). Осум нови дестинации беа додадени од охридскиот аеродром - Меминген, Дортмунд, Милано и Малме (редовни дестинации преку целата година), како и Штутгарт, Дизелдорф, Мастрихт и Адана (сезонски дестинации). Скопскиот аеродром моментно опслужува 44 дестинации, со 13 авиокомпании. Охридскиот аеродром опслужува 22 дестинации, од кои 8 се редовни во текот на целата година и 14 сезонски, исто така со 13 авиокомпании. Бизнис каталог 2020

Air-traﬃc In 2019 we’ve put special emphasis on the regional promotion of the two airports in Macedonia in order to attract more passengers from the nearest region and it hasalready produced results. We have more passengers from neighboring countries

We have reached 2 million passengers in 2018, there is double digit increase of passengers’ number in 2019 and we expect 6% to 7% increase in 2020. MARILI: All of these figures and figures are the result of TAV Macedonia and TAV Airports' efforts to develop the airlines network, but also to attract new airlines. All this in turn contributes to the promotion of Macedonia as a tourist and business destination. What are your plans for the future, what will you focus on, especially given the NATO membership of Northern Macedonia? ERSOY: NATO membership will definitely have positive impact on the airports’ passenger traffic growth. Anyhow, we will continue to work on the route network development of both Skopje and Ohrid Airports, with a strong support for the marketing promotion by our mother company, TAV Airports. Our next milestone is to welcome the 3th millionth passenger at Skopje Airport. MARILI: We are constantly striving to meet the expectations of the passengers, so much has been done so far, especially at the Skopje airport. What is left to do, what has not been done so far, and what travelers insist on? ERSOY: Our efforts for route network development through the years generated 4 times bigger passenger traffic at Skopje and Ohrid Airports, as a result of the big number new direct destinations we have opened. From 638 thousand passengers in 2010, we have finished 2019 with 2,7 million passengers. At the same time we have introduced new services, such as shuttle bus from Skopje Airport in order to offer connection with the city, free Wi-Fi, automated park payment machines, selfcheck in kiosk, and the latest new service are the e-gates installed in the pre-boarding area of Skopje Airport, that will allow passengers with cabin bag who did online check-in to proceed to the passport control directly. Hopefully, in February 2020, we will start the construction works for 2 smoking rooms on airside, after passport and security control. Our sister company ATU is working to bring here new brands in order to increase the diversity of the products in duty free. 20

Бизнис каталог 2020

Во 2019 година ставивме посебен акцент на регионалната промоција на двата аеродрома во Македонија со цел да привлечеме повеќе патници од најблискиот регион и тоа веќе даде резултати. Имаме повеќе патници од соседните земји. Охрид, исто така, стана атрактивен аеродром за својата гравитациска област, бидејќи опслужува нови и повеќе директни дестинации. Така, сметаме дека сме на вистинскиот пат да го позиционираме Меѓународниот Аеродром Скопје како главен центар на воздушниот сообраќај во регионот. МАРИЛИ: Како ја заврши ТАВ Македонија 2019 година, очекувате ли нови рекорди оваа година? ЕРСОЈ: Една од најголемите пресвртници за ТАВ Македонија што се случи во декември 2019 година е постигнатиот број од 300.000 патници на Аеродромот Свети Апостол Павле во Охрид. Тоа е извонредно зголемување од 8 пати (815%) на патничкиот сообраќај на аеродромот во Охрид за 10 години, откако ТАВ влезе на македонскиот пазар. Во 2009 година, на аеродромот во Охрид имаше само 36.652 патници. Стигнавме до 2 милиони патници на Меѓународниот Аеродром Скопје во 2018 година, имаме двоцифрено зголемување на бројот на патници во 2019 година и очекуваме зголемување од 6% до 7% во 2020 година. МАРИЛИ: Сите овие бројки се резултат на напорите на ТАВ Македонија и ТАВ Аеродромите за развој на авиокомпанијата, но и за привлекување нови авиокомпании. Сето ова за возврат придонесува

за промовирање на Македонија како туристичка и деловна дестинација. Кои се вашите планови за иднината, на што ќе се фокусирате, особено со оглед на членството на Северна Македонија во НАТО? ЕРСОЈ: Членство во НАТО дефинитивно ќе има позитивно влијание на порастот на патничкиот сообраќај на аеродромите. Во секој случај, ние ќе продолжиме да работиме на развојот на мрежата на дестинации од скопскиот и од охридскиот аеродром, а нашата мајка компанија – ТАВ Аеродроми ќе продолжи со силната поддршка што ни ја дава во делот на промовирањето на двата македонски аеродроми. Нашата следна пресвртница е да го пречекаме 3-милионитиот патник на скопскиот аеродром. МАРИЛИ: Постојано настојувате да ги исполните очекувањата на патниците, досега се направени многу работи, особено на скопскиот аеродром. Што останува да се направи, што досега не е сторено и на што инсистираат патниците? ЕРСОЈ: Нашите напори за развој на мрежата на дестинации низ годините создадоа 4 пати поголем патнички сообраќај на аеродромите во Скопје и во Охрид, како резултат на големиот број нови директни линии што ги отворивме. Од 638 илјади патници во 2010 година, 2019 ја завршивме со 2,7 милиони патници. Во исто време воведовме нови услуги, како што се автобус за патници од Аеродромот во Скопје до градот Скопје, бесплатен Wi-Fi, автоматизирана наплата на паркинг, киоск за саморегистрација,а најновата услуга се е-порти инсталирани во зоната за предпристапна контрола на аеродромот во Скопје, што ќе им овозможи на патниците со рачен багаж кои извршиле онлајн регистрација, директно да се упатат кон пасошката контрола. Се надеваме дека во февруари 2020 година ќе почнеме со градежните работи за две простории за пушење во контролираната зона, по пасошката и безбедносната контрола. Нашата сестринска компанија АТУ работи на создавање нови брендови со цел да се зголеми разновидноста на производите во бесцаринските продавници. МАРИЛИ: Како дел од највисокото раководство на ТАВ Македонија, вие сте долго време во Скопје. Како се чувствувате, дали се уште сте целосен странец, или можеби дури и граѓанин на оваа земја, имате ли македонски пријатели со кои го поминувате слободното време? ЕРСОЈ: Живеам во Скопје повеќе од 10 години, од 2008 година, заедно со семејството. Оженет сум и имам два сина, на возраст од седум и 12 години. Вториот син ми е роден во Скопје. И двајцата се воспитани и образовани во овој град. Сите сакаме да живееме во Македонија. И бидејќи уживаме во нашите животи овде, таа стана мој втор дом. Луѓето во Македонија се добри и гостопримливи и затоа не ми беше тешко да се стекнам со македонски пријатели со кои често се дружам. Станав државјанин на Македонија и горд сум што имам државјанство на оваа земја затоа што моите корени се од Балканот. Таткото на баба ми е од Демир Хисар, Македонија, а таткото на мојот дедо е од Кукуш, Грција. Мислам дека ова е уште една причина зошто секогаш се чувствувам како да сум дома од првиот ден кога се преселив овде. Бизнис каталог 2020

Авиосообраќај

MARILI: As a part of TAV Macedonia's top management you have been in Skopje for a long time. How do you feel, are you still a complete stranger, or maybe even a citizen of this country, do you have any Macedonian friends with whom you spend your free time? ERSOY: I’m living in Skopje for more than 10 years, as of 2008, together with my family. I am married and I have two sons, 7 and 12 years. My second son was born in Skopje. Both are raised and educated in this city. We all love to live in Macedonia. And since we enjoy our lives here, it had become my second home. The people in Macedonia are nice and warmly welcoming, therefore it was not hard for me to make Macedonian friends that I often socialize with. I became citizen of Macedonia and i am proud of having the citizenship of this country because my roots are from Balkans. My grandfather and grandmother are from Kilkis (Greece) and Demir hisar. I think, this is one of the main reasons that I have been feeling like at home from the very ﬁrst day.

Economy

KrOMBerg & sChuBert – PiOneers in setting neW standards Of WOrK

Managment team/ Менаџерски тим

nly with sincere intention, real work, respect, and revival of positive values, we believe that we already have and will continue to have a share in preventing internal displacement, giving a chance to each region in our country for decent living conditions.

MARILI: It seems that currently the emigration is the most intense problem of our country. The ﬁgure of 500,000 Macedonian citizens that moved out, which was presented by the World Bank in October, is devastating, especially if you have in mind that the majority of those who left were young and working age population. What is your perception from the aspect of a company with the largest number of employees in the country, more than 6,000? As a fast-growing company, do you face lack of people? KSMK: As a member of the business community we are also aware of and every day face the phenomenon of migration of people of working age from our country. This phenomenon inﬂuences our activity as well because as a company, we also face the fact that occasionally, some of our employees or potential candidates for employment move abroad, mainly to European countries, which is 22

Бизнис каталог 2020

most often to Germany, and to overseas countries, mostly to Australia. Leaving the working position and going to other countris has direct effect on our production process and certainly creates difﬁculties in the long-term planning of business activities of the company, i.e. limits the possibilities for growth and development since there is uncertainty whether we will be able to ensure the necessary number of employees, if we consider e.g. construction of another factory or increasing the existing production capacity. MARILI: How Kromberg & Schubert tries to keep its young employees here and thus become a positive role model for other companies? Do you create opportunities for additional training, professional promotion within the company, regularly paid and high salaries...?

Економија

„КроМберг и Шуберт“ пионери во поСтавувањето нови Стандарди за работа

амо со искрена намера, вистински дела, почит и повторно заживување на позитивните вредности, веруваме дека веќе имаме и ќе продолжиме да имаме удел во спречувањето на внатрешните иселувања, давајќи му шанса на секој регион во нашата држава да има пристојни услови за живот. KSMK: Our commitment as a company is to keep all the people that are part of our team, regardless of their age, education, nationality, religion, etc. We create interdiciplinary teams, with constant investment in the professional development of our employees through different types of internal and external trainings. Within the company, more than 1,000 employees have already been part of internal training in leadership that included development of soft skills and competencies such as: development of team work, emotional intelligence, analytical thinking, effective communication, goal orientation, proactivity and advice for the increase of selfconfidence of the teams and the employees themselves. Additionally, we organise in parallel trainings aimed at development of technical competences, expert skills and presentation of various auxiliary tools intended for the production process, i.e. its control and quality assurance, whereby the emphasis is placed on the entire processes, activities and attitudes. Our orientation is to have satisfied employees. Therefore, we constantly invest in their additional professional and educational development and we are proud of the fact that more than 5,000 employees have been a part of internal and/or external training. The focus is placed on orienting our employees to accomplishment of the objectives of the company, and our intention is to make it keep up with the implementation of their career ambitions. Our objective is to have satisfied clients and satisfied employees, and therefore we care about the increase of salaries of our employees. In the seven years of our operation, whenever the results allowed it, we always increased the salaries, and the monthly, quarterly and semi-annual bonuses are paid regularly to all our employees, our employees have many benefits through various businesses in the city and generally in the region, such as discounts or possibilities for payment in instalments in various shops for clothes, sports equipment, home appliances, supermarkets, private hospitals, fitness centres, banks, we provide tickets for sport or cultural events, etc. We constantly work and take care that the overall working conditions improve continuously, we invest in healthy meals for the employees and strive in general to influence positively on their quality of life, we endeavour to nourish positive values arising from the size of our company, such as: fellowship, collegiality, solidarity, care about one’s own. With the last change of the salaries, our company is ranked among several companies in Macedonia where the employees have the best salaries and working conditions in general. Additionally, as of this year we are joining the Dual Education Project, i.e. we will have

МАРИЛИ: По сѐ изгледа моментно иселувањето е најгорливиот проблем на нашата држава. Бројката од 500.000 иселени македонски граѓани, која ја презентираше Светска банка во октомври, е поразителна, особено ако се има предвид дека најголем дел од оние што си заминуваат се млади и работоспособно население. Какви се Вашите сознанија од аспект на компанија со најголем број вработени во државата, повеќе од 6.000, дали и Вие, како брзорастечка фирма, се соочувате со недостиг на луѓе? КШМК: Како членови на бизнис-заедницата и ние сме свесни и секојдневно се среќаваме со појавата на миграција на работоспособното население од нашата држава. Ваквата појава влијае и врз нашето дејствување бидејќи и ние, како компанија, се соочуваме со фактот дека повремено некои наши вработени, како и можеби потенцијалните кандидати за вработување се иселуваат од државата, претежно во европските држави, најчесто во Германија и во прекуокеанските земји, најмногу во Австралија. Напуштањето на работното место и заминувањето во други држави има директен ефект врз нашиот производен процес и секако дека создава тешкотии во долгорочното планирање на деловните активности на друштвото, односно ги ограничува можностите за раст и развој бидејќи постои неизвесност дали ќе бидеме во состојба да го обезбедиме потребниот број вработени, ако размислуваме за изграба на уште една фабрика или, пак, за зголемување на постојниот производствен капацитет. МАРИЛИ: Како „Кромберг и Шуберт“ се обидува да ги задржи своите млади вработени, а со тоа да биде позитивен пример и за други компании? Дали можеби создавате можност за доедукација, за професонално унапредување во рамките на самата компанија, редовни и високи плати...? КШМК: Нашата заложба како компанија е да се задржат сите луѓе што се дел од нашиот тим, без оглед на годините, образованието, националноста, религијата итн. Креираме интердисциплинарни тимови, со постојано вложување во професионалниот развој на нашите вработени преку разни видови интерни и екстерни обуки. Во рамките на компанијата повеќе од 1.000 вработени биле дел од интерните обуки за лидерство што вклучуваат развој на меките вештини и компетенции, како што се: развој на тимска работа, емоционална интелигенција, аналитичко размислување, ефективна комуникација, ориентираност кон целта, проактивност и совети за зголемување на самодовербата на тимовите и кај самите вработени. Дополнително, паралелно се организираат и обуки чија цел е развој на техничките компетенции, експертски вештини и презентација на различни помошни алатки што се насочени кон производствениот процес, односно негова контрола и обезбедување квалитет, при што акцент се става на целокупните процеси, дејства и ставови. Нашата ориентираност е да имаме задоволни вработени. Поради тоа постојано инвестираме во нивниот дополнителен професионален и едукативен развој и горди сме на фактот дека повеќе од 5.000 вработени биле дел од интерна и/или екстерна обука. Фокусот е ставен на тоа нашите вработени да се ориентирани кон остварувањето на целите на компанијата, но наша интенција е тоа да биде во чекор со остварувањето на нивните кариерни амбиции. Наша цел е да Бизнис каталог 2020

Economy

the first class with 12 children, mainly children of our employees, which is additional motivation for people and an opportunity for better future of the next generations. Moreover, we have cooperation with the Bitola University as with many other faculties in the country, we award scholarships, enable practical work for about 50 students per year, in short, we exert our efforts and work to be a positive example in any aspect of the work. Here we can include many sponsorships, donations and humanitarian activities that we regularly implement in various fields, which we do not show off about but we let our acts speak. That is the right way. Our greatest ambassadors and promoters are in fact our employees who very often share on social networks everything that is important to them and what they identify with. MARILI: What is your connection to the campaign #SakamDaOstanam (I want to Stay)? What activities do you plan within this campaign? KSMK: We as a company and a part of our employees as individuals are taking part in the campaign #SakamDaOstanam. It is a campaign created by a group of people who have no party preference and are not politically involved in any way, and it is aimed at instilling new values, opening questions and finding answers among our citizens through proactive thinking about how to improve the conditions in the country and reduce the level of emigration of citizens, especially the young ones from Macedonia, and make them start looking for their future here, at home, in the country where they were born. Additionally, the aim of this campaign is to encourage the development of awareness about positive values, principles and ideals that have been forgotten for a long while, while the young people are left on the margins of the society without a possibility to change something or to be masters of their lives. For a long time in Macedonia, idols have been some negative persons to whom “everything is forgiven” only because they have made a lot of money, no matter how many laws they have violated or how great injustice or damage they have caused. For a long time, everybody has only talked about some divisions and differences, nobody discusses what joins us and in what we are the same or similar as people living in the same country. For a long time, honesty, professionalism, modesty, cordiality by which the Macedonian people are known, helping by acting (not only by sharing something on social networks), care about others, joy in small things... have been forgotten. We hope to contribute to the gradual change of things to better, i.e. to return them to normal, since

имаме задоволен клиент и задоволни вработени, па поради тоа се грижиме да се зголемуваат платите на нашите вработени. Во овие седум години од нашето дејствување секогаш, кога резултатите го дозволувале тоа, сме ја зголемувале платата, редовно се исплаќаат месечните, кварталните и полугодишните бонуси за сите вработени, нашите работници имаат многу придобивки преку различни бизниси во градот и воопшто во регионот, како што се попусти или можности за плаќање на рати, во разни продавници за облека, спортска опрема, бела техника, апарати за домаќинство, супермаркети, приватни болници, фитнес-центри, банки, обезбедуваме билети за спортски или за културни настани итн. Постојано работиме и водиме сметка севкупните услови за работа континуирано да се подобруваат, инвестираме во здрави оброци за вработените и воопшто се трудиме генерално позитивно да влијаеме врз нивниот квалитет на живеење, настојуваме да се негуваат позитивните вредности што произлегуваат од големината на нашата компанија, како што се: заедништво, колегијалност, солидарност, грижа за своето. Со последните промени во платите нашата компанија влегува во рангот на неколку компании во Македонија каде што вработените имаат најдобри плати и воопшто услови за работа. Дополнително, од оваа година се вклучуваме во Проектот за дуално образование, односно ќе ја добиеме првата паралелка со 12 деца, повеќето се деца на наши вработени, што е дополнителна мотивација за луѓето и можност за подобра иднина на следните генерации. Исто така, имаме соработка со Универзитетот во Битола, како и со повеќе други факултети во државата, доделуваме стипендии, овозможуваме практикантска програма за околу 50 студенти годишно, во кратки црти се трудиме и работиме да бидеме позитивен пример во секој аспект од работата. Тука спаѓаат и многубројните спонзорства, донации и хуманитарни акции што редовно ги спроведуваме во различни области, за кои не се фалиме, туку оставаме делата да го кажат своето. Тоа е правилниот начин. Наши најголеми амбасадори и промотори, всушност, се нашите вработени што многу често споделуваат на социјалните мрежи сѐ што е важно за нив и со што се идентификуваат. МАРИЛИ: Која е Вашата поврзаност со кампањата #СакамДаОстанам. Какви активности се планирани во рамките на оваа кампања?

As a truly socially responsible company with a diﬀerent type of management, we continue to work intensively, to strive, and we believe strongly in the idea that both here, in Bitola, and in Macedonia one can succeed, build a career and contribute for everybody.

Бизнис каталог 2020

“Supporters of #IWantToStay”

Поддржувачи на #СакамДаOстанам

MARILI: Do all these measures that you take make you sufﬁciently attractive for the employment of young people from the wider region, not only from Bitola, and do you think that companies like Kromberg & Schubert operating in different parts of the country could stop the internal migration that is almost completely directed to the capital?

Како вистински општествено одговорна компанија и поинаков менаџмент, ние продолжуваме интензивно да работиме, да се бориме и силно да веруваме во идејата дека и тука, во Битола, во Македонија, може да се успее, да се гради кариера и да се придонесува за сите.

КШМК: Ние како компанија и дел од нашите вработени како поединци учествуваме во кампањата #СакамДаОстанам. Тоа е кампања креирана од група луѓе што не се партиски определени, ниту како било политички инволвирани и има цел да внесе нови вредности, да отвори прашања и да најде одговори меѓу нашите сограѓани преку проактивно размислување како да се подобри состојбата во државата и да се намали степенот на иселување на граѓаните, особено на младите од Македонија и тие да почнат својата иднина да ја гледаат тука, дома, во земјата каде што се родени. Дополнително, целта на оваа кампања е да се поттикне развивање свест за позитивните вредности, принципи и идеали што се подзаборавени веќе подолг период, додека младите се оставени на маргините на општеството без можност да променат нешто или да се господари на својот живот. Долго време во Македонија идоли се некои негативни ликови на кои „сѐ им се простува“ само поради тоа што направиле многу пари, без оглед колку закони прекршиле или колку неправди и штети предизвикале. Долго време сите само зборуваат за некакви поделби и разлики, никој не дискутира што нѐ спојува и во што сме исти или слични како луѓе што живеат во една држава. Долго време се заборавени чесноста, професионалноста, скромноста, срдечноста по која е познат македонскиот народ, помагањето со дела (не само со споделување на социјалните мрежи), грижата за другите, радувањето на малите работи... Се надеваме дека ќе придонесеме постепено да се менуваат работите на подобро, односно да се враќаат во нормала бидејќи ова што ни се случува во Македонија последниве дваесетина години и не е нешто нормално. Освен нашата компанија, во кампањата се вклучени и голем број компании, поединци, познати личности од нашата држава и планирани се најразлични активности што ќе се реализираат во сите поголеми градови во земјата, односно ќе се организираат разни работилници и проекти во средните училишта и на факултетите, а планирани се и јавни дебати, форуми во повеќето општини во Македонија. Од планираните активности во тек е поставувањето табли во градовите во нашата земја, каде што секој граѓанин ќе има можност да размисли и да ги напише причините што го врзуваат со нашата татковина. Досега сме биле во Битола, Прилеп, Ресен, Струмица, Кавадарци, Велес, а дополнитено е планирано да ги посетиме Скопје, Охрид, Тетово, Штип и други градови. Интересно е што реакциите на граѓаните се многу позитивни и ја поздравуваат оваа идеја да се размислува оптимистички и да се согледаат и позитивните страни што ги нуди нашата држава. Луѓето се желни за убави работи и за позитивни примери. Исто така, имаше конкурс за есеј од средношколци кои требаше да пратат есеј на тема „Зошто сакам да останам во Макенија“. Најдобрите три есеи бeа наградени сo лаптопи, а добитниците беа објавени кон средината на ноември. Како што споменавме и погоре, планирани се и многу други активности, но тие ќе ги објавуваме тековно. МАРИЛИ: Дали сите овие мерки што ги преземате Ве прават доволно атрактивни за вработување млади луѓе и од поширокиот регион, не само од Битола и дали сметате дека компании од типот на „Кромберг и Шуберт“ во различни региони на државата би можеле да ја запрат внатрешната миграција што речиси целосно е насочена кон главниот град? КШМК: Апсолутно, да. Можеби ќе звучи малку нескромно, но ефектите од таканаречениот „крошувизам“ веќе се чувствуваат во целиот Пелагониски Регион. Се разбира, не е идеално и има уште многу работа, меѓутоа е подобро – а, подобро е ДОБРО. Нашата инспирација од задоволни вработени не застанува во рамките на компанијата, туку се грижиме како директно, така и индиректно да го подигнеме нивото на квалитетот на животот за сите граѓани. Кога ние ќе направиме нешто, другите компании Бизнис каталог 2020

Економија

what has been happening in Macedonia for the last twenty years is not something that is normal. Apart from our company, the campaign includes many other companies, individuals, famous persons from our country, and various activities have been planned to take place in all large cities in the country, i.e. various workshops and projects will be organised in high schools and universities, and public debates, forums are planned in many municipalities in Macedonia. Among the planned activities, installation of boards in the cities in our country is under way, and every citizen will have an opportunity to think and write down the causes that bind them to our homeland. Until now, we have been in Bitola, Prilep, Resen, Strumica, Kavadarci, Veles, and additionally we plan to visit Skopje, Ohrid, Tetovo, Štip and other cities. It is interesting that the reactions of the citizens are very positive and they welcome this idea to think optimistically and consider the positive things offered by our country. People are eager for positive examples as well. In addition, the competition application for an essay which involved secondary school students ﬁnished with the theme of the competition named "Why I want to stay in Macedonia". The best three essays were awarded with one laptop each, and the winners were announced in mid November. As we mentioned before, many other activities are planned, but they will be announced in the course of the activities.

Economy

It is worth for a man to fight for something that is theirs, work for something that is theirs, take care and love something that is theirs, whether it is their close family, the company where they earn for sustenance, the place where they live or the country where they were born. Therefore we are a part of the campaign #SakamDaOstanam (I want to stay). KSMK: Absolutely yes. It may sound a little immodest, but the effects of the so-called “kroschuvism” are already felt in the whole Pelagonija region. Of course, not everything is ideal and there is a lot of things to be done, but it is better – and better is GOOD. Our inspiration from satisfied employees does not end within the company, and we consider raising the quality of life for all the citizens, both directly and indirectly. When we do something, other companies must react in a way. Being the largest, we set the trends. Others take our measures, follow or copy us, and this is good because in the end, the effect is seen in the economy, working habits created by people, and through new positive practice that is developed, and is up to the contemporary mode of work. Only with sincere intention, real work, respect, and revival of positive values, we believe that we already have and will continue to have a share in preventing internal displacement, giving a chance to each region in our country for decent living conditions. As pioneers in all activities we are linked not only to enabling good conditions for our employees but setting a role model for a truly socially responsible company and a different kind of management, we continue to work intensively, to strive, and we believe strongly in the idea that both here, in Bitola, and in Macedonia one can succeed, build a career and contribute for everybody. It is not and will not be easy, we are aware of everything that we are going to face (and are already facing every day), but it is worth for a man to fight for something that is theirs, work for something that is theirs, take care and love something that is theirs, whether it is their close family, the company where they earn for sustenance, the place where they live or the country where they were born. All these things are worth and man should do everything they can about them. Pain, hardship, problems will push us all until vision pulls us up! Or, as Modžo, who is also a part of the team of #SakamDaOstanam, would say – OUR FIGHT IS HERE. 26

Бизнис каталог 2020

Supporters of #IWantToStay Поддржувачи на #СакамДаOстанам мора да реагираат некако. Бидејќи сме најголеми, ние поставуваме трендови. Другите ги преземаат нашите мерки, нѐ следат или нѐ копираат, меѓутоа, сето тоа е добро бидејќи на крајот ефектот се гледа во економијата, работните навики што се создаваат кај луѓето, како и преку новите позитивни практики што се развиваат, а се во чекор со современиот начин на работа. Само со искрена намера, вистински дела, почит и повторно заживување на позитивните вредности, веруваме дека веќе имаме и ќе продолжиме да имаме удел во спречувањето на внатрешните иселувања, давајќи му шанса на секој регион во нашата држава да има пристојни услови за живот. Како пионери во сите активности поврзани не само со овозможувањето добри услови за нашите вработени туку и со поставувањето пример на вистински општествено одговорна компанија и поинаков менаџмент, ние продолжуваме интензивно да работиме, да се бориме и силно да веруваме во идејата дека и тука, во Битола, во Македонија, може да се успее, да се гради кариера и да се придонесува за сите. Не е и нема да биде лесно, свесни сме со што сѐ ќе се соочиме (веќе се соочуваме секојдневно), меѓутоа вреди човек да се бори за своето, да работи за своето, да се грижи и да го сака своето, било тоа да е потесното семејство, компанијата во која го заработува лебот, местото каде што живее или државата каде што се родил. Сите овие нешта вредат и за нив човек треба да направи сѐ што може. Болката, маката, проблемите ќе нѐ туркаат сѐ додека визијата не нѐ повлече нагоре! Или, како што би рекол Моџо, кој, исто така, е дел од тимот на #СакамДаОстанам, ТУКА НИ Е БОРБАТА.

Вреди човек да се бори за своето, да работи за своето, да се грижи и да го сака своето, било тоа да е потесното семејство, компанијата во која го заработува лебот, местото каде што живее или државата каде што се родил. Затоа сме дел од кампањата #СакамДаОстанам.

маркетинг стратегија • Дигитална и извршување дигитални • Планирање кампањи • Интегриран дигитален маркетинг пристап • Сопствена платформа на повеќе од 60 македонски сајтови KeepAnEye.mk менаџмент на премиум • Централизиран имиџ кампањи на сите македонски сајтови кампањи на Google Display • Имиџ Network видео реклами • YouTube • AdWords search кампањи • Пласирање, таргетирање и мерење на дигитални со алатките на Гемиус кампањи • Менаџмент фан страници на Фејсбук • Организатори Сајт на манифестацијата на во Македонија од 2010 годината година

Strategy trategy

Goal Budget

1 Пакет на фејсбук фан страна Менаџирање 100 евра

2 Пакет

на фејсбук фан страна Менаџирање 600 кликови на keepaneye.mk 200 евра

3 Пакет

на фејсбук фан страна Менаџирање 600 кликови на keepaneye.mk Повеќе од 100,000 импресии на GDN 300 евра

Keep an Eye

Mar Marketing keting channels

Impressions dWords Impressions AdWords Google A Clicks Bannerss Banner

YouTube YouT Tube Facebook

Media S Solutions olutions

Metrics Metr ics

Link L ink

L Landing anding P Pages ages

Actions A ctions Codes C odes Offers Special cial Offer rss

Budget g t

O Optimization ptimization i i i

C Content ontent Management

Full service digital marketing agency www.mediasolutions.mk email: marketing@mediasolutions.mk, mob. 078 237 763

Еnergy

Interview with

Daniela Kitanova, Manager at Elektrodistribucija

A Computer expert trApped in the energy AdrenAline >> EVN is a company that

values its employees very much and enables their advancement and development in any areas, a company where the activity, processes and procedures are regulated meticulously with clear and logical rules, on behalf of the employees and clients 28

Бизнис каталог 2020

MARILI: You are the Manager at Elektrodistribucija, a company owned by EVN Macedonia. Could you tell us more specifically what your position and obligations are? KITANOVA: I have had different positions in my 23-year career in this company, which has undergone several transformations, with its primary activities – distribution and supply of electricity. I have dealt with the same problems since the first working day however the way I organise myself, the manner in which I accomplish and experience in person the goals and experiences is different. The reason for that is the pace of the profession and organisation of the work. I accept every change in my career development with gratitude and in any position I feel a field where I can give myself a hundred percent. I started as a computer expert in the Development and Investment Department and after a while I became the Head of the Automated Data Procession Department in Elektrodistribucija – Strumica (former ESM), and a few years later, I was appointed Director of this Subsidiary. My professional story continued with the privatisation of ESM, the arrival of EVN from Austria and change of the ownership from the state-run to private, when I was appointed one of the four Regional Coordinators to cover the Southeast Region. After a while, I was appointed

Енергeтика

Интервју со Даниела Китанова, менаџер на Електродистрибуција

ИнформатИчар заробен од адреналИнот

на енергетИката МАРИЛИ: Вие сте менаџер во Електродистрибуција, фирма во сопственост на ЕВН Македонија. Кажете ни поконкретно на која позиција сте и кои се Вашите обврски? КИТАНОВА: Во мојата 23-годишна кариера сум имала различни работни позиции, единствено во оваа компанија, која помина низ повеќе трансформации, но со носечки дејности дистрибуција и снабдување со електрична енергија. Значи, со иста проблематика се соочувам од првиот работен ден, но секогаш е различен начинот на кој се организирам, ги остварувам и лично ги доживувам целите и искуствата. Причината за тоа се динамичноста на професијата и организацијата на работата. Секоја промена во мојот кариерен развој ја примам со благодарност и во секоја позиција наоѓам поле каде што можам стопроцентно да се дадам. Започнав како информатичар во Одделот за развој и инвестиции, по некое време станав раководител на Одделот за автоматска обработка на податоци во Електродистрибуција - Струмица (во поранешното ЕСМ), а по неколку години бев назначена за директор на оваа Подружница. Мојата професионална приказна продолжи со приватизацијата на ЕСМ, доаѓањето на ЕВН од Австрија и промената на сопственоста од државна во приватна, кога бев назначена за еден од четирите регионални координатори, при што го покривав Југоисточниот Регион. По извесен период бев назначена за раководител на Центарот за корисници во Ѓорче Петров - Скопје. Моментно сум раководител на Корисничкиот центар – Гевгелија. Во оваа организациона единица, покрај оваа функција, одговорна сум и за групата за опслужување на корисници, што само по себе подразбира интензивна комуникација со оперативниот персонал електромонтери и со клиенти. Сето ова подразбира интензивна дневна динамика и многу честа непредвидливост на настаните што, за мене, и по толку години претставува огромен предизвик.

>> ЕВН е компанија што

исклучително добро ги вреднува вработените и им овозможува напредок и развивање во сите области, компанија во која дејноста, процесите и процедурите се уредени до најситни детали со чисти и логични правила, во интерес на вработените и на клиентите

Бизнис каталог 2020

Еnergy

the Head of the Consumer Centre in Gjorche Petrov – Skopje. Currently, I am the Head of the Consumer Centre in Gevgelija. In this organisational unit, besides this function, I am also responsible for the group for servicing of consumers, which implies in its own right intense communication with the operational personnel – electrical fitters and clients. All this implies intense daily pace and very frequent unpredictability of events, which is a huge challenge for me even after so many years. MARILI: When one says EVN, they immediately think of electricity, substations, voltage. Where does this love for cables come from, how did it happen that you have found yourself in the area of energy even though you are a computer expert by vocation? KITANOVA: Every person has their role model in life. For me, that was my father. He was one of the first electrical engineers in Strumica and was an expert in this field. I grew up with conversations where the key words were pole, current, kilowatts. My brother followed his suit and he is also an energy engineer and has been recognised in his profession. Frankly, my close selection of profession was decided on by stereotypes, which I was not aware of then. I chose the computer science major as a vocation that more suits women, thinking that I would be thus spared of field work and similar unpredictable and complicated events imposed on by working in the energy sector. However, despite that choice, I live and work with the terminology from my childhood. I tend to say jokingly that I am a computer expert trapped in the energy adrenaline. MARILI: Is it difficult to be a woman manager in a company such as EVN, which challenges do you face and how do you resolve them, to what extent is operation important for daily and high quality performance of obligations? KITANOVA: I am not wrong when I say that EVN is a company that values its employees very much and enables their advancement and development in any areas. Starting from the non-executive staff all to the highest management. That is company where the activity, processes and procedures are regulated meticulously with clear and logical rules, on behalf of the employees and clients. I do my job disburdened, without absolutely any pressures, with will and enthusiasm to leave something behind me. The most important to me is to give a positive example to the young, who are in high numbers. Here, every day is different, and most of all, I love mornings when we make schedules, summarise what we completed yesterday 30

Бизнис каталог 2020

At “Women in Industry,” we use well conceived panel discussions, workshops, and motivation speeches to “build” the woman to get courage, awaken her feeling of selfconﬁdence and ﬁght bravely and sincerely in front of the employer for the position she deserves. Because we, the women, do not ask for anything we do not deserve, we just ask for room to show that we are knowledgeable

МАРИЛИ: Кога ќе се каже ЕВН, веднаш се помислува на струја, трафостаници, на напони. Од каде љубовта кон каблите, како се случи да се најдете во енергетиката, иако по занимање сте информатичар? КИТАНОВА: Секоја личност во животот има свој „роул модел“. За мене тоа беше татко ми. Тој беше еден од првите инженери по електротехника во Струмица и беше експерт во оваа област. Јас пораснав со разговорите во кои клучни зборови беа бандера, струја, киловати. По неговите стапки тргна и брат ми, исто така, и тој е инженер енергетичар, докажан во својата професија. За мојот потесен избор на професијата, искрено признавам, одлучија стереотипите, за кои тогаш не бев свесна. Насоката информатика ја избрав како занимање што повеќе му прилега на женскиот пол, со мислење дека ќе бидам поштедена од теренска работа и од слични непредвидливи и комплицирани настани што ги налага оперативата во енергетиката. Но, ете, и покрај тој избор, јас живеам и работам со зборовите од вокабуларот од моето детство. На шега знам да кажам дека јас сум информатичар заробен од адреналинот на енергетиката. МАРИЛИ: Дали е тешко да се биде жена менаџер во компанија како што е ЕВН, со какви предизвици се соочувате и како ги решавате, колку оперативноста е важна за секојдневно и квалитетно завршување на обврските? КИТАНОВА: Не грешам кога велам дека ЕВН е компанија што исклучително добро ги вреднува вработените и им овозможува напредок и развивање во сите области. И тоа почнувајќи од нераководниот кадар, па сѐ до највисокиот топ-менаџмент. Тоа е компанија во која дејноста, процесите и процедурите се уредени до најситни детали со чисти и логични правила, во интерес на вработените и на клиентите. Работата ја вршам растоварена, без апсолутно никакви притисоци, а со волја и елан да оставам нешто зад себе. Најважно ми е да им дадам позитивен пример на младите, кои ги има во голем број. Тука секој ден е поинаков, а најмногу ги сакам утрата, кога се распоредуваме, кога сублимираме што сме завршиле вчера, а што планираме да оствариме денес.

Мое животно мото е: „Не им го прави на другите тоа што не сакаш тебе да ти го прават.“ Или, со други зборови, со секого се однесувам со почит и искреност, а, верувајте, без исклучок, ми се враќаат во иста мера. Неповторливо чувство е силата што те тера да станеш во пет часот наутро, да патуваш по стотици километри на ден за да дојдеш до работното место, да се нурнеш во предизвиците на денот и повторно да не ти е тешко, туку напротив, тоа да те прави среќна.

MARILI: Do you think that women can be equally successful in managing and what should a woman possess to be a successful manager in an activity like that in the energy sector, which is still believed, at least here, to be a man’s job. KITANOVA: Absolutely yes. I tend to say jokingly that by definition, women are born managers. This is proved by the very fact that first of all, the women manage themselves successfully. It is not easy to spruce yourself up first of all, and then organise everything concerning home, get the kids neat and organised, treat your husband and all others, and again, be able again for work, and still enjoy it and be successful in it. Self-confidence is the first and most important thing a woman should have to be successful in managing. Without it, there is not a M from managing. As when you ask yourself a question, looking at you in the mirror: “Can I? Do I know? Self-confidence is what gives us strength and sincerity to look at ourselves and say to us first, and then to others: “I can, I want, I will succeed.” The rest is professionalism, perseverance, and consistency. This is so in all areas as well as in energy, which is fortunately ever less seen as an exclusively men's profession, with the liberalisation of the energy market and the entry of many new trends.

МАРИЛИ: Сметате ли дека жените можат да бидат подеднакво успешни во менаџирањето и што треба да поседува една жена за да биде успешен менаџер во дејност како што е енергетиката, за која, барем кај нас, сѐ уште се смета дека е повеќе машка? КИТАНОВА: Апсолутно, да. Јас на шега знам да кажам дека жените, по дефиниција, се родени менаџери. Со самото тоа што денешните жени, најпрвин успешно се менаџираат самите себе, докажуваат дека тоа е токму така. Не е лесно да се „спастриш“ најпрвин себеси, да организираш сѐ околу домот, да ги средиш децата, да ги испочитуваш сопругот и сите други и повторно да си способен за работа, а уште и да уживаш и да бидеш успешен во неа. Самодовербата е прво и најважно нешто што треба да го поседува една жена за да биде успешна во менаџирањето. Без тоа нема ни М од менаџирање. Она кога сами на себе ќе си го поставите прашањето гледајќи се во огледало: „Можам ли? Знам ли?“ Самодовербата е тоа што ни дава сила и искреност да се погледнеме и прво на себе, а потоа и на другите и да им кажеме: „Јас можам, јас сакам, јас ќе успеам.“ Останатото е професионализам, истрајност и постојаност. Тоа е така во сите области, па и во енергетиката што, за среќа, со либерализацијата на пазарот на енергија и

Енергeтика

and what we plan for today. My life motto is: “Do not do to others what you don’t want others to do to you.” Or put otherwise, I treat everybody with respect and sincerity, and believe me, they respond the same without exceptions. An unrepeatable feeling is the strength that forces you to get up at ﬁve in the morning, travel hundreds kilometres a day in order to come to your workplace, plunge in the challenges of the day and again, it is not difﬁcult to you but otherwise, it makes you happy.

На настанот „Жени во индустријата“ преку добро осмислени панели, работилници, мотивациски говори ние ја „билдаме“ жената да се охрабри, да го разбуди чувството на самодоверба во себе и храбро и искрено пред работодавците да се бори за позицијата што ја заслужува. Бидејќи ние, жените, не бараме нешто што не заслужуваме, туку бараме простор да покажеме дека знаеме

MARILI: Is it important to express positive examples for a larger presence of women in industry that would be ambitious and engaged for positions that are operational, ﬁeld, such is yours? KITANOVA: For three years now, EVN Macedonia and the Engineers’ Association have organised a very positive event that was initially called “International Conference of Women in Energy,” and has been extended this year into “Women in Industry.” That is an event in which the

Бизнис каталог 2020

Еnergy

Прво и најважно нешто што треба да го поседува една жена за да биде успешна во менаџирањето е самодовербата. Без тоа нема ни М од менаџирање. Самодовербата е тоа што ни дава сила и искреност да се погледнеме и прво себеси, а потоа и на другите да им кажеме: „Јас можам, јас сакам, јас ќе успеам.“ Останатото е професионализам, истрајност и постојаност . со влезот на многу нови трендови сѐ помалку се гледа како исклучително „машка“ професија.

participants have an opportunity to meet women dealing with an activity in energy or more generally in industry and taking important positions in the management of huge companies across the world. The feeling when you can share or hear most diverse stories from which you certainly can learn a lot practically is magnificent. Through well conceived panel discussions, workshops, and motivation speeches we “build” the woman to get courage, awaken her feeling of self-confidence and fight bravely and sincerely in front of the employer for the position belonging to her. Fight for the position she deserves. Because we, the women, do not ask for anything we do not deserve, we just ask for room to show that we are knowledgeable. MARILI: You are a family woman, wife and mother. How do you use your free time? KITANOVA: Yes, I have a husband and two daughters, aged 23 and 21. Both have chosen to study and deal with a quite different profession than mine. They have chosen medicine and architecture respectively, and I respect their choice. For me, the most important thing I have achieved in their education is that I have taught them what moral values and ethical principles are. And we should not forget, I have taught them what self-confidence is, I have shown them how to look at themselves in the mirror and be honest and sincere persons to themselves above all, and then to others. Believe or not, I use my leisure time to write poetry, which has been my great passion since I was able to write. I have great desire and enough material to publish it, and I hope that in near future I will share my feelings. Cooking for those I love is also my passion, and I can boast that I am also a recognised manager in the kitchen. 32

Бизнис каталог 2020

The first and most important thing a woman should have to be successful in managing is selfconfidence. Without it, there is not a M from managing. Selfconfidence is what gives us strength and sincerity to look at ourselves and say to us first, and then to others: “I can, I want, I will succeed.” The rest is professionalism, perseverance, and consistency.

МАРИЛИ: Дали е важно истакнувањето позитивни примери за поголемо присуство на жени во индустријата што би биле амбициозни и ангажирани за позиции што се оперативни, теренски, како што е Вашата? КИТАНОВА: Од пред три години во организација на ЕВН Македонија и Инженерската асоцијација во нашата земја се случува еден многу позитивен настан што на почетокот се викаше „Интернационална конференција на жени во енергетиката“, лани се прошири на „Жени во индустријата“. Тоа е настан на кој учесниците имаат можност да се запознаат со жени што се занимаваат со дејноста енергетика или воопшто индустрија и заземаат значајни места во раководењето на огромни компании низ светот. Прекрасно е чувството да споделиш или да слушнеш најразлични приказни од кои секако можеш многу практично да научиш. Преку добро осмислени панели, работилници, мотивациски говори, ние ја „билдаме“ жената да се охрабри, да се осмели, да го разбуди чувството на самодоверба во себе и храбро и искрено пред работодавците да го побара местото што ѝ припаѓа. Да се бори за позицијата што ја заслужува. Затоа што ние, жените, не бараме нешто што не заслужуваме, туку бараме простор да покажеме дека знаеме. МАРИЛИ: Вие сте и семејна жена, сопруга и мајка. Како го исполнувате слободното време? КИТАНОВА: Да, имам сопруг и две ќерки на возраст од 23 и 21 година. И двете избраа да студираат и да се занимаваат со сосема поинакви професии од мојата. Избраа медицина и архитектура и јас ги почитувам нивните избори. За мене најважното нешто што сум го постигнала во нивното воспитување е што сум ги научила што се тоа морални вредности и етички принципи. И да не заборавиме, ги научив што е самодоверба, им покажав како да се гледаат во огледало и да се чесни и искрени прво сами со себе, а потоа со сите други. Слободното време, верувале или не, го користам за пишување поезија што е моја голема страст откако научив да пишувам. Имам голема желба и доволно материјал за објавување и искрено се надевам дека во блиска иднина ќе ги споделам чувствата. Готвењето за оние што ги сакам, исто така, е моја пасија и мора да се пофалам дека и во кујната сум менаџер со признание.

Business and Entrepreneurship

Interview with Bozidar

Jankovski, Executive Director at Diners Club International

diners Club is A CArd for everybody - it improves life QuAlity >> Diners Club is the only card in Macedonia that allows you to purchase immediately and delay payment for a certain time. We wanted Diners to be a card that will increase the family budget and will be available to a number of citizens. And we have made it

MARILI: You were the first in the payment card business in the country, actually Diners Club, which celebrated its 25th anniversary last year, was the first payment card in Macedonia. What does it mean to be the first, is it difficult to maintain the reputation for the best user support and how can one remain attractive? JANKOVSKI: Every job, without exception, requires a lot of effort and dedication. Following the world’s trends, constant improvement of services and keeping up with the needs of our members is out primary task. And when you work with a lot of effort, complemented with long-year experience and a committed team, there is no need for you to think about reputation, work necessarily gives positive results. MARILI: Since the end of 2016, the companies of Diners Club International in Macedonia have been fully the ownership of Erste Card Club (ECC), thus ЕСС took over the exclusive right for the issuance of the Diners Club card. What did it mean for the development of the Diners Club brand, or what advantages were created by the merging of the franchise on the regional level and specifically, for Macedonia? JANKOVSKI: Generally, no great changes have occurred in the functioning of Diners Club in Macedonia. Concerning the services and benefits offered by Diners Club, I can say that the Diners Club card has become more available and everybody can apply for it. We have thus provided better living comfort and opened opportunities to everybody. We have introduced obligatory group standards that have complemented the already established standards of the operation of DC International. 34

Бизнис каталог 2020

Јанковски, извршен директор на Diners Club International

diners Club е картИчка за секого - го подобрува квалИтетот на жИвотot >> Diners Club е единствена картичка во Македонија со која може да купувате веднаш, а да

го одложите плаќањето одреден временски период. Сакавме Diners да биде картичка за зголемување на семејниот буџет и достапна за голем број граѓани. И успеавме во тоа

Бизнис каталог 2020

Бизнис и претприемaштво

Интервју со Божидар

Business and Entrepreneurship

Не може да бидеш добар во тоа што го работиш без одговорен однос кон околината во која живееш. Наша секојдневна мисија е да создаваме подобар свет за секого, како и да поттикнеме општествени промени и социјална благосостојба

МАРИЛИ: Вие сте први во бизнисот со платежни картички во земјава, односно Diners Club е прва платежна картичка во Македонија, која минатата година прослави 25-годишнина. Што значи да се биде прв, дали е тешко да се одржува репутацијата на најдобра корисничка поддршка и како се останува атрактивен? ЈАНКОВСКИ: Секоја работа, без исклучок, бара многу труд и посветеност. Следењето на светските трендови, константното подобрување на услугите, како и држењето чекор со потребите на нашите членови е наша примарна задача. А кога се работи со многу труд, дополнет со долгогодишно искуство и со посветен тим, немате потреба да размислувате за репутацијата, работата неминовно носи позитивни резултати.

You cannot be good at what you do without a responsible relation to the environment you live in. Our daily mission is to create a better world for everybody, and to encourage societal changes and social well-being

MARILI: Generally, Diners is a brand of the rich. According to this, where is Macedonia in this respect, having in mind the purchase power of our citizens? How many members does the Diners Club family have in Macedonia today? JANKOVSKI: Diners Club is a card for everybody. It offers beneﬁts, discounts and instalments thus improving the life quality, and enables our members better accessibility to some things from the basic needs to what one would name luxury lifestyle. We work on a daily basis on increasing the points of sale, along with the beneﬁts our members enjoy. We wanted Diners to be a card that will increase the family budget and will be available to a number of citizens. And we have made it. Though we do not stop, every year is a new challenge. MARILI: What privileges do the members of Diners Club have, what makes this card different from others? JANKOVSKI: What primarily differentiate us as a card from others are the exclusive discounts that only our members have when paying with Diners Club. Certainly, there is a possibility for 36

Бизнис каталог 2020

МАРИЛИ: Од крајот на 2016 година компаниите на Diners Club International од Македонија се во целосна сопственост на Erste Card Club (ECC), со што ЕСС го презеде ексклузивното право за издавање на картичката Diners Club. Што значеше тоа за развојот на брендот Diners Club, односно какви предности донесе спојувањето на франшизата на регионално ниво и што ѝ донесе конкретно на Македонија? ЈАНКОВСКИ: Генерално, не се случија големи промени во функционирањето на Diners Club во Македонија. Во однос на услугите и погодностите што ги нуди Diners Club, можам да кажам дека картичката Diners Club стана подостапна и секој може да аплицира за неа. Со тоа обезбедивме поголем комфор во живеењето и отворени можности за секого. Воведовме обврзни групациски стандарди што се надоврзаа на веќе воспоставените стандарди на работењето на DC International. МАРИЛИ: Diners, генерално, е бренд за побогатите. Според тоа, како стои Македонија во тој поглед, имајќи ја предвид куповната моќ на нашите граѓани? Колку членови денес брои семејството на Diners Club во Македонија? ЈАНКОВСКИ: Diners Club е картичка за секого. Нуди погодности, попусти и рати, со што го подобрува квалитетот на живот и овозможува поголема достапност до основните потреби на нашите членови, па сѐ до нешто што би се нарекло луксузно живеење. Секојдневно работиме на зголемувањето на продажните места, како и на погодностите што ги уживаат нашите членови. Сакавме Diners да биде картичка за зголемување на семејниот буџет и достапна за голем број граѓани. И успеавме во тоа. Но не застануваме, секоја година е нов предизвик. МАРИЛИ: Какви привилегии имаат членовите на Diners Club, по што се разликува оваа картичка од другите? ЈАНКОВСКИ: Она по што примарно како картичка се разликуваме од другите се ексклузивните попусти што ги уживаат само нашите членови при плаќањето со Diners Club. Секако, тука е можноста и за плаќање на рати без камата, како и услугата одложено плаќање. Diners Club е единствена картичка во Македонија со која може да купувате веднаш, а плаќањето да го одложите одреден временски период. За нас

Бизнис и претприемaштво payment in instalments without interest, and the delayed payment service. Diners Club is the only card in Macedonia that allows you to purchase immediately and delay payment for a certain time. For us, Diners cards are not plastic other than our respected members, and the points of sale are our partners which we collaborate with. There is a difference. MARILI: Your company is known as a socially responsible company. You provide aid regularly, especially to vulnerable categories. To what extent are such examples important if we want to be a good society with European values? JANKOVSKI: You cannot be good at what you do without a responsible relation to the environment you live in. We all depend on the great picture and the opportunities offered by our society, and indirectly, it depends on our actions. Our daily mission is to create a better world for everybody, and to encourage societal changes and social well-being. In the past, we did not advertise that, however we understood that by promoting our aid to the community we can encourage others to do so. MARILI: You got a special award at the 2019 Man of the Year selection. What is this award and how much does the gentleman conduct exist as a culture of living in our country? JANKOVSKI: Any award is a nice small recognition of what you are and what you try to do. Somehow, over time, my name and the name of the company have blended into one, so this award was for me as well as for DC Macedonia. MARILI: It is said that a successful woman is behind any successful man. Having in mind your example, can it be said

во Diners картичките не се пластики, туку наши респектирани членови, а продажните места се наши партнери со кои соработуваме. Има разлика. МАРИЛИ: Вашата компанија е позната како општествено одговорна компанија. Редовно помагате, особено за ранливите категории. Колку ваквите примери се важни за да бидеме квалитетно општество со европски вредности? ЈАНКОВСКИ: Не може да бидеш добар во тоа што го работиш без одговорен однос кон околината во која живееш. Сите зависиме од големата слика и од можностите што ги нуди нашето општество, а индиректно тоа зависи од нашето дејствување. Наша секојдневна мисија е да создадеме подобар свет за секого, како и да поттикнеме општествени промени и социјална благосостојба. Во минатото не го рекламиравме тоа, но сфативме дека со промоцијата на нашата помош во заедницата може да ги поттикнеме и другите да го прават тоа. МАРИЛИ: Добивте специјална награда на изборот на Маж на годината за 2019 година. Што претставува оваа награда и колку џентлменството е присутно како култура на живеење во нашата земја? ЈАНКОВСКИ: Секоја награда е убаво мало признание за тоа што сте и за тоа што се обидувате да направите. Некако, со текот на времето, моето и името на компанијата се споија во едно, па ова беше награда за мене, но и за DCМакедонија. МАРИЛИ: Се вели дека зад секој успешен маж стои успешна жена. Имајќи го предвид Вашиот пример, дали може да се каже и обратно бидејќи Вашата сопруга, Бизнис каталог 2020

Business and Entrepreneurship

vice versa because your wife Radmila Sekerinska Jankovska is a really successful woman? How important is mutual support for one to be successful in what they do? JANKOVSKI: Without the support of the closest ones, the family, you can hardly succeed and be happy in it. I absolutely agree with the thesis, in both directions. In better and worse, you have somebody who is with you and behind you – that makes you strong and persistent and enduring… and therefore, successful. MARILI: What is the feeling to live with the most famous woman in the Macedonian politics? To what extent do you manage to “free yourself” from politics in your family moments? JANKOVSKI: I am quite zoon politicon, so discussions about politics mostly come from me, not from her. Sometimes, I feel privileged to be able to improve some things in our country, by criticising (most frequently), through Radmila. Frankly, I would be very agitated if after the whole day at work I came home and was told there how things could be better. In this respect, Radmila has really great understanding for me. In any case, I would not show her this interview in case she came to an idea to change.

I fully agree with the thesis that “a successful woman is behind any successful man” – in both directions. In better and worse, you have somebody who is with you and behind you – this makes you strong and persistent and enduring…and therefore, successful

Бизнис каталог 2020

Целосно се согласувам со тезата „зад секој успешен маж стои успешна жена“ и тоа во двете насоки. И во добро и во тешко да имате некој со вас и зад вас – тоа ве прави и силен и упорен и издржлив... па затоа и успешен

Радмила Шекеринска Јанковска, е повеќе од успешна жена. Колку е важна заемната поддршка за да се биде успешен во тоа што се работи? ЈАНКОВСКИ: Без поддршката од најблиските, од семејството, тешко дека може да успеете и притоа да сте среќен. Сосема се согласувам со тезата во двете насоки. И во добро и во тешко да имате некој со вас и зад вас – тоа ве прави и силен и упорен и издржлив... па затоа и успешен. МАРИЛИ: Како е да се живее со најпознатото женско име во македонската политика? Дали и колку успевате да се „ослободите“ од политиката во Вашите семејни мигови? ЈАНКОВСКИ: Јас сум прилично zoon politicon, така што дискусиите за политиката повеќе доаѓаат од мене отколку од неа. Понекогаш се чувствувам и привилегиран што можам, со критика (најчесто), преку Радмила можеби да подобрам некои работи во нашата земја. Да бидам искрен, јас би бил многу незгоден кога по цел ден на работа би дошол дома, а таму да ти кажуваат што и како можело подобро. Во тој поглед Радмила има и преголемо разбирање за мене. За секој случај, нема да ѝ го покажам ова интервју за да не ѝ текне да се смени.

Business and Entrepreneurship

Interview with Olga

Josevska, Operations Manager at Comodita Home – Macedonia

ComoditA home – A brAnd dediCAted to QuAlity And Clients' needs MARILI: You are the Operations Manager at Comodita Home – Macedonia. “Comodita Home” is an international brand managed and protected by London’s Brand Management LTD, a company that always brings innovations in the Macedonian and the international markets. Tell us about the brand in more detail, when it was established, and when it was promoted here. What is the investment in Macedonia and what is offered? JOSEVSKA: “Comodita Home” is a brand that has existed for five years. In March 2014, the first “Comodita” mattress, a product that was a result of 25-year experience in the production of mattresses, was produced. This product was the first step in creating a project for expansion of the network of shops for Comodita Home products intended for home. In March 2015, Comodita Home officially appeared in the market as an independent brand, first with eight shops, and nowadays, five years later, after much sacrifice and invested effort and work, we have 48 shops throughout the region in our wish to meet the needs of our consumers. Comodita Home has invested more than EUR 3 million in Macedonia so far. As a company, we believe that this country is a stable long-term business destination that ensures security and safety of our investment and capital. We believe that and will continue to invest without reservation. Led by a wish to meet the needs of our clients above all – which our success is owed to – rather than by a wish for profit, we always try to adjust our product range to the needs and possibilities of customers. Some of the products, like mattresses and pillows, are our own production, and some products are procured from imports. Among the brands we offer, we can note:

Бизнис каталог 2020

>> Comodita Home has

invested more than EUR 3 million in Macedonia so far. As a company, we believe that this country is a stable long-term business destination that ensures security and safety of our investment and capital.

ComoditA home - бренд посветен на квалИтетот И на потребИте на клИентИте МАРИЛИ: Вие сте оперативен менаџер во „Comodita Home“ – Македонија. „Comodita Home“ е меѓународен бренд под управување и заштита на лондонската компанија „Brand Management LTD“, кој секогаш носи иновации на македонскиот, но и на меѓународниот пазар. Кажете ни нешто повеќе за самиот бренд, од кога постои, кога е промовиран кај нас, колкава е инвестицијата во Македонија и што се нуди? ЈОСЕВСКА: : „Comodita Home“ е бренд што постои пет години. Во март 2014 година е произведен првиот душек „Comodita“, производ што е резултат на 25-годишното искуство во производството на душеци. Овој производ беше првиот чекор во креирањето на проектот и проширувањето на мрежата на продавници за производи за домот „Comodita Home“. Во март 2015 година „Comodita Home“ и официјално се појави на пазарот како самостоен бренд, најпрво со осум продавници, а денес, по пет години, по многу жртвувања, вложен труд и работа во желбата да ги задоволиме потребите на нашите потрошувачи, броиме 48 продажни салони во целиот регион.

>>Досега „Comodita

Home“ инвестираше повеќе од три милиони евра во Македонија. Како компанија сметаме дека оваа земја е стабилна долгорочна бизнис-дестинација што им обезбедува сигурност и безбедност на нашата инвестиција и на капиталот

Бизнис каталог 2020

Бизнис и претприемаштво

Интервју со Олга Јосевска, оперативен менаџер во „Comodita Home“ - Македонија

Business and Entrepreneurship • • • • •

Comodita Mattress, a mattress line Comodita Line, a line of textile materials for home Comodita Kitchen, cooking, serving and eating products Comodita Fast, a group of electrical devices for the kitchen Comodita Accessories, groups of different accessories for home decoration • New Regent, a sophisticated line of products intended for travelling • Moneta, a 100 percent Italian brand for kitchen products, well recognised across the world for the quality it offers. So far, Comodita Home has employed about 100 persons in Macedonia, whereas it has 1,000 employees in the whole region on the level of the group. We constantly invest in technology and in the professional staff, with a purpose of keeping the quality of our products on the highest level. The production technology is German, and materials we use for our products and the staff are from Italy. It is important to emphasise that a member of the team for mattress production is the Italian distinguished consultant, Mario Fossa, recognised as one of the best in Europe. MARILI: As a comparatively young-ﬂedged company, you are experiencing fast expansion in our country. What is that makes Comodita Home products recognisable and do you offer your customers another way to come to your products apart from the traditional retail, for instance online? JOSEVSKA: Comodita Home started work in Macedonia in January 2019 with six shops distributed in ﬁve cities. Today, Comodita Home has 11 stores in Macedonia, and with a purpose of being closer to all our consumers, we started a contact centre that allows everybody interested to inform themselves in detail about our product range, the properties of products, their price and availability, and products can be ordered directly on the phone, with free delivery to their home. Furthermore, Comodita Home products will soon be available in our 42

Бизнис каталог 2020

Инвестициите, проширувањата и вработувањата повторно ќе бидат наш приоритет и во 2020 година. Од февруари 2020 до крајот на годината планираме да отвориме 12 нови продажни салони низ цела Македонија, да бидеме достапни во сите градови и да ја отвориме нашата онлјан-продавница Досега „Comodita Home“ инвестираше повеќе од три милиони евра во Македонија. Како компанија сметаме дека оваа земја е стабилна долгорочна бизнис-дестинација што им обезбедува сигурност и безбедност на нашата инвестиција и на капиталот. Веруваме во тоа и затоа безрезервно ќе продолжиме да инвестираме. Водејќи се, пред сѐ, од желбата да ги задоволиме потребите на нашите клиенти на што се должи и нашиот успех, а не од желбата за профит, секогаш се трудиме нашиот асортиман на производи да биде приспособен на потребите и на можностите на купувачите. Дел од производите, како душеците и перниците, се наше сопствено производство, а друг дел од производите ги обезбедуваме преку увоз. Од брендовите што ги нудиме може да ги истакнеме: • Comodita Mattress, линија на душеци • Comodita Line, линија на текстилни материјали за домот • Comodita Kitchen, производи за готвење, послужување и јадење • Comodita Fast, група електрични уреди за во кујна • Comodita Accessories, групи од различни додатоци за разубавување на домот • New Regent, софистицирана линија на производи за патување • Moneta, 100 проценти италијански бренд за кујнски производи, добро познат во целиот свет по квалитетот што го нуди. Досега „Comodita Home“ вработи околу 100 луѓе во Македонија, додека на ниво на групација бројката е над 1.000 вработени во це-

new online shop where they can be chosen, ordered and paid in full online, which will additionally get us closer to the needs of our clients. Our products are recognisable by representing simple solutions for the needs of our clients, products with the highest quality and affordable price. MARILI: What plans does Comodita Home have for this year? JOSEVSKA: Investments, expansions and employments will be our priority in 2020 again. Expansion continues with the same pace as in the previous year. As of February 2020 by the end of the year, we plan to open 12 new shops throughout Macedonia, to be accessible in every city and open our online shop. We plan and always try to develop and adapt selling offers in order to make them synchronised with the purchase power and buying habits in our country. MARILI: You have been at this high managerial position in the company since the very start. How many years of managerial experience should you have in order to be able to manage a brand that is in expansion and do you need any additional international training or maybe previous participation in certain international projects? JOSEVSKA: Yes, I have been in Comodita Home since its start, and I believe that it is a precondition for successful management of the company because I have created a perfect team of colleagues, and we achieve signiﬁcant results for the company. This year, I am marking 20 years of a successful career of which 13 years have been at the

МАРИЛИ: Како релативно млада компанија бележите брза експанзија во нашата држава. По што се препознатливи производите на „Comodita Home“ и дали на купувачите им нудите и друг начин да дојдат до вашите производи, освен традиционално во малопродажба, на пример, онлајн-продажба? ЈОСЕВСКА: Во Македонија „Comodita Home“ започна со работа во јануари 2019 година со шест продажни салони распоредени во пет града. Денес „Comodita Home“ во Македонија располага со 11 продажни салони, а со цел да бидеме поблиску до сите наши потрошувачи, започна со работа и контакт-центарот преку кој сите заинтересирани може да бидат детално информирани за нашиот асортиман на производи, за нивните карактеристики, цената и за достапноста и производите може директно да се нарачаат преку телефон и со бесплатна испорака да ги имаат во својот дом. Исто така, наскоро производите на „Comodita Home“ ќе бидат достапни и на нашата нова онлајн-продавница, каде што ќе може да се изберат, нарачаат и да се платат целосно онлајн, со што дополнително ќе се доближиме до потребите на нашите клиенти. Нашите производи се препознатливи по тоа што претставуваат едноставни решенија за потребите на нашите клиенти, производи со најдобар квалитет и достапна цена. МАРИЛИ: Какви планови има „Comodita Home“ за оваа година? ЈОСЕВСКА: Инвестициите, проширувањата и вработувањата ќе бидат повторно наш приоритет и во 2020 година. Експанзијата продолжува со исто темпо како и во претходната година. Од февруари 2020 до крајот на годината планираме да отвориме 12 нови продажни салони низ цела Македонија, да бидеме достапни во сите градови, како и да ја отвориме нашата онлјан-продавница. Планираме и постојано се трудиме да ги развиваме и да ги адаптираме продажните понуди да бидат синхронизирани со куповната моќ и со навиките на купување во нашата земја. МАРИЛИ: На оваа висока менаџерска позиција во компанијата Вие сте уште од самиот почеток. Колку години менаџерско искуство поседувате за да може да управувате со бренд што е во експанзија и дали за тоа Ви беа потребни некакви дополнителни интернационални обуки или можеби претходно учество во одредени меѓународни проекти? ЈОСЕВСКА: Да, во „Comodita Home“ сум од самиот почеток, а сметам дека тоа е предуслов за успешно менаџирање на компанијата бидејќи имам составено одличен тим на колеги со кој постигнуваме значајни резултати за компанијата. Оваа година одбележувам 20 години успешна кариера од кои 13 години се на Бизнис каталог 2020

Бизнис и претприемаштво

Investments, expansions and employments will be our priority in 2020 again. As of February 2020 by the end of the year, we plan to open 12 new shops throughout Macedonia, to be accessible in every city and open our online shop.

лиот регион. Постојано инвестираме во технологијата и во професионалниот кадар, со цел да го одржиме квалитетот на нашите производи на највисоко ниво. Технологијата за производство е германска, а материјалите со кои ги изработуваме производите и кадарот се од Италија. Важно е да нагласиме дека еден член од тимот за производство на душеци е истакнатиот италијански консултант Марио Фоса, признат како еден од најдобрите во Европа.

Business and Entrepreneurship

In my opinion, a person should learn while they are alive. Because, if your want to be up to trends, successful in business and develop and upgrade yourself you should constantly learn and improve

managerial positions in both domestic and foreign companies where I have gained international experience. Generally, my experience is directed to development of businesses, development of brands and retail chains, where I have accomplished perfect results with teams with whom I have worked, and have been granted a number of references. This was sufﬁcient for the Board of Directors to entrust me the managing position in the company. A person learns while they are alive. In my opinion, a person SHOULD learn while they are alive. Because, if your want to be up to trends, successful in business and develop and upgrade yourself you should constantly learn and improve. I attend educations, seminars, trainings and events for my personal and professional development in both Macedonia and the region. My experience is based on managing development of projects, regional as well as multinational. Among international projects which I have worked on, I would note “Box It” – a fast food chain in the Kingdom of Bahrain, for which I worked as a consultant for brand development and franchise manager, which I and the owner, Mr. Hadi Dawani created successfully and sold to Saudi Arabia. This project, in which I had a very signiﬁcant contribution and which I am especially proud of, won the Top 3 Franchises award at the Madrid Fair and the “Enterprise of the Year with International Representation” in the Kingdom of Bahrain in the same year. Among regional projects on which I have worked, I would single out the Albanica Mall in Kosovo as a large one, a project in which I took part in the development, creation, management and its opening. MARILI: In your opinion, what should a woman possess to be a successful manager? JOSEVSKA: A good manager is certainly not made over night, it requires time and experience to acquire some skills that are crucial, 44

Бизнис каталог 2020

менаџерска позиција, како во домашни, така и во странски компании со кои имам стекнато и меѓународно искуство. Генерално, моето искуство е насочено кон развивање бизниси, развивање брендови и синџири во малопродажба, каде што имам остварено одлични резултати со тимовите со кои сум работела, како и добиено голем број препораки, што беше доволно бордот на директори да ми ја довери раководната позиција во компанијата. Човекот учи додека е жив. И, според моето мислење, човек треба да учи додека е жив. Бидејќи, доколку сакате да бидете во тек со трендовите, да сте успешни во бизнисот и лично да се развивате и да се надградувате, мора постојано да учите и да се усовршувате. Јас посетувам обуки, семинари, тренинзи и настани за личен и професионален развој, како во Македонија, така и во регионот. Моето искуство се базира врз менаџирање на развој на проекти, како регионални, така и мултинационални. Од меѓународните проекти на кои сум работела би го издвоила „Box It“ – синџирот за брза храна од Кралството Бахраин, за кој работев како консултант за развој на брендот и менаџер за франшиза што заедно со сопственикот, господинот Хади Давани, успешно го креиравме и ѝ го продадовме на Саудиска Арабија. Овој проект, во кој лично имав многу голем придонес и на кој сум посебно горда, истата година доби награда за Топ 3 франшизи на Саемот во Мадрид и награда за „Претпријатие на годината со меѓународна застапеност“ во Кралството Бахраин. Од регионалните проекти на кои имам работено како поголем би го издвоила трговскиот центар „Албаника Мол“ во Косово, проект во кој учествував во развојот, креирањето, менаџирањето и во неговото отворање. МАРИЛИ: Според Вашето мислење, што треба да поседува една жена за да биде успешен менаџер? ЈОСЕВСКА: Добар менаџер секако не се станува преку ноќ, потребни се време и искуство за да се стекнат некои вештини што, според моето мислење, се клучни, а од кои би ги издвоила: успешното планирање, добрата организација што има круцијално значење, способноста за спроведување, аналитичките способности, брзото дијагностицирање и решавање на проблемите, способноста за донесување одлуки, како и креативноста и иновативноста што не треба да изостануваат. За да може да се соочи со предизвиците, жената менаџер треба да е умерена и разумна, а во исто време храбра и праведна. Треба да има способност да го види човекот во секој човек и да успее да го извлече

MARILI: Given that it is about a multinational company, for now, 11 shops in our country are under your “command.” Do you have any free time at all, and how do you spend it? JOSEVSKA: Given that this is an international company that already operates successfully in a few markets in the Balkans, including Macedonia since 2019, achieving this success required a lot of effort and investment as with every beginning. Normally, maybe I do not have enough time for everything I would like to do, but I am a person that is governed by the principle that if one wants, they can do everything, so I try to be organised, and besides to work, to be equally dedicated to my family without the support of whom I would not have achieved these results. I tend to say that I was lucky to have my both sons at a young age, so it came for me spontaneously to be dedicated to them sufﬁciently long and enjoy motherhood, and then develop a successful career. Certainly, as every mother, my priority is my sons and I try to the maximum to spend my free time with them. At the end of the day, they give me strength, energy and motivation for all the challenges I face.

максимумот од вработените. Сметам дека способноста за мултитаскинг и одредени вештини што ги имаат само жените, а кои не се својствени за мажите, овозможуваат различен пристап во однос на деловните партнери, надредените, колегите, како и генерално во водењето на компаниите. Најважно од сѐ е да се има амбиција, јасна визија за иднината и цел што сакате да ја постигнете и секако план како да стигнете до целта. МАРИЛИ: Со оглед дека станува збор за мултинационална компанија, а засега под Ваша „команда“ се 11 продажни салони во нашава држава, дали воопшто имате слободно време и како го поминувате? ЈОСЕВСКА: Со оглед на тоа дека станува збор за интернационална компанија што веќе успешно функционира на неколку пазари на Балканот, а од 2019 година и во Македонија, како и за секој почеток беше потребно многу труд и вложување за да го постигнеме овој успех. Нормално е дека можеби и немам време за сѐ што би сакала да направам, но јас сум личност што се води од принципот дека ако се сака, сѐ се може, така што се трудам да бидам организирана и, освен на работата, да бидам подеднакво посветена и на фамилијата, без чија поддршка немаше да ги постигнам овие резултати. Често знам да кажам дека ја имав таа среќа двата сина да ги добијам на млади години, па некако спонтано дојде тоа да им бидам доволно долго посветена и да уживам во мајчинството, а потоа и во градењето успешна кариера. Секако, како и на секоја мајка, приоритет ми се синовите и се трудам максимално и квалитетно да го поминам слободното време со нив. На крајот од денот тие ми ги даваат силата, енергијата и мотивацијата за сите предизвици со кои се соочувам.

Според моето мислење, човек треба да учи додека е жив. Бидејќи, доколку сакате да бидете во тек со трендовите, да сте успешни во бизнисот и лично да се развивате и надградувате, мора постојано да учите и да се усовршувате

Бизнис каталог 2020

Бизнис и претприемаштво

and in my opinion I would note the following ones: successful planning, good organisation that has crucial importance, ability for implementation, analytical abilities, fast diagnosing and resolving problems, ability to make decisions, as well as creativity and innovation that should not be missing. To be able to face challenges, a woman manager should be moderate and rational, and at the same time, courageous and fair. She should be able to see human in every person and manage to draw maximum from the employees. I believe that ability for multitasking and certain skills that only women have, which are not typical for men, enable a different approach in relation to business partners, superiors, colleagues, and generally, company management. Most importantly, one should have ambition, a clear vision for the future and a goal that you want to achieve, and certainly a plan how to reach the goal.

Construction

Interview with Tatjana

Dejanoska, Sales Director at Ciklama inzhenering – Gostivar

Ciklama inzhenering

KnoWs hoW to deal with Any Construction issue >> My wish for personal

development, great persistence, dedication, positive energy, and cheerful spirit is what helps me daily in implementing the goals set. With a clearly set goal and good organisation, success is imminent

Бизнис каталог 2020

Градежништво

Интервју со Taтјaнa Дejaнoскa, директор на продажба во „Циклама инжинеринг“ Гостивар

„Циклама инжинеринг“

знае како со секој градежен проблем >> Семејната градежна компанија

што на македонскиот градежен пазар опстанува веќе 30 години работи со трговија со градежни материјали и со изведба на завршни работи во градежништвото

Бизнис каталог 2020

Construction

MARILI: Your company has existed for 30 years in the Macedonian market. Could you explain in short the overall activity of the company! DEJANOSKA: Yes…Our company was established in 1990 and encompasses two spheres of operation in the construction sector, actually trade in construction materials and execution of finishing works in construction. Our main activity is trade in construction materials in the area of construction chemistry, such as hydro insulation materials, thermal insulation, additives for concrete, construction glues, fugue masses, epoxide and polyurethane systems, thermal facades, paints for interior and exterior, bitumen membranes, PVC foils, geotextiles, etc. We are the importer and authorised distributor of several renowned brands in this area such as INDEX, ISOMAT, TENAX, STIROPAN, and since recently, we have established cooperation with SIKA, a global leader in this area. For better presentation and expanding the range of products, we try to be always up to all the novelties on the European level that appear in this area. To that end, for years, together with our business partners, we have organised technical seminars for education of contractors and designers for proper application of materials and proper technical solutions. In the part of trade, our motto is expeditiousness and timely service to our clients. For those reasons, we have large stocks of materials in our distribution centre and with good organisation our clients are serviced with our delivery only the next day after an order has been received. Having in mind the geographic proximity of our partners abroad for some specific materials, maximum three days are required from the point of an order to delivery, which I think is quite short as terms for the delivery of specific materials, and is very important for this type of work

The main characteristics of well managed family businesses are their long-term orientation, reinvestment of proﬁts for further growth of the business and increase of the employment rate, as well as conveying the skills, experience and knowledge from one generation to another

МАРИЛИ: Вашата компанија постои 30 години на македонскиот градежен пазар. Претставете ни ја накратко целокупната дејност на компанијата. ДЕЈАНОСКА: Да... Нашата компанија е формирана во 1990 година и опфаќа две сфери на работење во градежниот сектор и тоа трговија со градежни материјали и изведба на завршни работи во градежништвото. Главна дејност ни е трговијата со градежни материјали од градежна хемија, како што се хидроизолациони материјали, термоизолации, адитиви за бетони, градежни лепила, фугирачки маси, епоксидни и полиуретански системи, термофасади, бои за внатрешно и надворешно молерисување, битуменски мембрани, ПВЦ-фолии, геотекстили итн. Ние сме увозници и овластени дистрибутери на неколку познати брендови од оваа дејност, како што се INDEX, ISOMAT, TENAX, STIROPAN, а од неодамна почнавме соработка и со SIKA, која е глобален лидер во оваа област. За подобро претставување и проширување на палетата на производи се трудиме да бидеме во постојан чекор со сите новини што се појавуваат во оваа област на европско ниво. За таа цел ние заедно со своите деловни партнери долги години организираме технички семинари за едукација на изведувачите и на проектантите за правилна апликација на материјалите и правилни технички решенија. Во делот на трговијата наше мото се експедитивноста и навремената услуга кон нашите клиенти. Од тие причини располагаме со голем лагер на материјали во нашиот дистрибутивен центар и со добра организираност нашите клиенти се услужени со наша испорака веќе наредниот ден по приемот на нарачката. Имајќи ја предвид географската близина на нашите партнери од странство за некои поспецифични материјали од моментот на нарачка до моментот на испорака поминуваат максимум три работни дена и мислам дека тоа е сосема краток рок за испорака на специфични материјали, што е многу важно за овој тип работа бидејќи инвеститорите секогаш се во трка со времето. Во делот на изведбата ги работиме специфичните завршни работи во градежништвото, како што се изолациски работи,

Градежништво

Главни одлики на добро менаџираните семејни бизниси се нивната долгорочна ориентираност, реинвестирањето на профитот во понатамошниот раст на бизнисот и зголемувањето на вработеноста, но и пренесувањето на вештините, искуството и знаењето од една на друга генерација

since investors are always in a race against time. In the part of the execution, we do the specific finishing works in construction, such as insulation works, repair of facilities with moisture problems, industrial flooring (cement and epoxide), facades, green roofs, etc. MARILI: The Main Office of the company is in Gostivar, but you also have an office in Skopje. Where in Macedonia is Ciklama inzhenering present? DEJANOSKA: The Main Office of the company is in Gostivar where its main distribution centre is located. We have two retail outlets in Gostival and Skopje respectively aimed at meeting the needs of customers in the part of retail. Ciklama inzhenering has its distribution network and partners in all large cities in Macedonia. Meeting the need for our presence in the market in Skopje as the capital where important projects are invested in, we opened our subsidiary in Skopje – an exhibiting room with an office area for business and technical cooperation with our partners and future investors a few years ago. Our company strives continually to expand the activity and employ highly educated staff. Correct conduct toward customers and meeting their requirements and needs for high quality construction materials and services are our mission. The motto of our company is: We know how to come to safe technical solutions for any problem in the area of construction. MARILI: What are some of the most important projects in which Ciklama inzhenering has taken part in the past ten years? DEJANOSKA: Ciklama inzhenering has been involved in a number of referent buildings in Macedonia, and I would enlist some: The administrative building of PROCREDIT in Skopje, CITY MALL, CITY TOWER, SVETA MINA building (headquarters of A1), facilities in the Bunardzik industrial zone, the Stoel University in Tetovo, Soravia Centre, Museum of the Macedonian Struggle, Panorama Residence, Star Theatre, building of the Public Enterprise Vodovod, and a number of private and individual residential buildings. MARILI: The company is a family business which also involves your two daughters. Do you think that the future of the private sector in our country is in family businesses?

санации на објекти што имаат проблеми со влага, изведба на индустриски подови (цементни и епоксидни), изведба на фасади, зелени покриви итн. МАРИЛИ: Главното седиште на компанијата се наоѓа во Гостивар, меѓутоа имате канцеларија и во Скопје. Каде низ Македонија е присутна „Циклама инжинеринг“? ДЕЈАНОСКА: Главното седиште на компанијата се наоѓа во Гостивар, каде што е лоциран и главниот дистрибутивен центар на компанијата. За потребите на потрошувачите во делот на малопродажбата располагаме со два малопродажни објекта во Гостивар и во Скопје. „Циклама инжинеринг“ има своја дистрибутивна мрежа и партнери во сите поголеми градови низ Македонија. Заради потребите од присуство на пазарот во Скопје, како главен град во кој се инвестира во позначајните проекти, пред неколку години тука отворивме свое претставништво – изложбен салон со канцелариски простор за деловно-техничка соработка со нашите партнери и идни инвеститори. Нашата компанија континуирано се стреми кон проширување Бизнис каталог 2020

Construction

DEJANOSKA: In 1990, with a lot of enthusiasm, we opened our company and started our family business at the initiative of my husband and with my support. The establishment of the company somehow coincided with the birth of our daughters in 1990 and 1992. Although it was difficult, we managed together to push both things on the right track, which we are very proud of concerning both. Our daughters decided by their own to join our business, without pressure by us, which makes us even happier and pleased because this successful story of ours will continue to develop further. Their choice of education – economy and architecture respectively – fit well in the business we do, so today, they are thoroughly and professionally involved in these sectors of the company. I believe that the main characteristics of well managed family businesses are their long-term orientation, reinvestment of profits for further growth of the business and increasing the

My wish for personal development, great persistence, dedication, positive energy, and cheerful spirit is what helps me daily in implementing the goals set. With a clearly set goal and good organisation, success is imminent

Бизнис каталог 2020

на дејноста и вработување високообразован кадар. Наша мисија се коректното однесување кон клиентите и задоволувањето на нивните барања и потреби за квалитетни градежни материјали и услуги. Мото на нашата компанија е знаеме како до сигурни технички решенија за секој проблем во областа на градежништвото. МАРИЛИ: Кои се најзначајните проекти во кои „Циклама инженеринг“ учествувала во последнава деценија? ДЕЈАНОСКА: „Циклама инжинеринг“ е вклучена во многу референтни објекти во Македонија, би наброила некои од нив, како што се: управната зграда на ПРОКРЕДИТ во Скопје, СИТИ МОЛ, СИТИ ТАУЕР, објектот СВЕТА МИНА (седиште на А1), објекти во индустриската зона „Бунарџик“, Штуловиот универзитет Тетово, Соравија Центар, Музеј на македонската борба, Панорама резиденс, Стар театар, зградата на Јавното претпријатие за стопанисување со станбен и деловен простор, зградата на Јавното претпријатие „Водовод“, многу приватни и индивидуални станбени објекти. МАРИЛИ: Компанијата е семеен бизнис, во неа работат и Вашите две ќерки. Сметате ли дека иднината на приватниот сектор во нашата земја е во семејните бизниси? ДЕЈАНОСКА: Во 1990 година со многу ентузијазам, на иницијатива на мојот сопруг и со моја поддршка, ја отворивме нашата компанија и го започнавме нашиот семеен бизнис. Формирањето на компанијата некако се совпадна со раѓањето на нашите ќерки во 1990 и 1992 година. Иако беше тешко, сепак, успевавме заеднички да ги истуркаме и двете работи на прав пат, да ги ставиме во колосек, за што сме многу горди на двете полиња. Нашите ќерки сами одлучија да се вклучат во нашиот бизнис, без притисок од наша страна, што нѐ прави уште посреќни и задоволни дека оваа наша успешна приказна ќе продолжи да се развива и понатаму. Нивниот избор на образование, економија и архитектурата, се вклопи во дејноста што ја работиме, па денес тие се темелно и професионално вклучени во овие сектори на компанијата. Сметам дека главни одлики на добро менаџираните семејни бизниси се нивната долгорочна ориентираност, реинвестирањето на профитот во понатамошниот раст на бизнисот и зголемувањето на вработеноста. Токму поради тоа тие претставуваат важен сегмент во економијата. Исто така, од големо значење е пренесувањето на вештините, искуството и знаењето од една на друга генерација. Ние секојдневно се трудиме да им го пренесеме нашето искуство во секој поглед, особено во делот на тимската работа и почитта кон вработените бидејќи успехот на компанијата е успех за сите вработени. Горда сум и благодарна што во фирмата имаме вработени што кај нас се повеќе од десет години... Во делот на општествената одговорност се трудиме да вратиме нешто во средината каде што егзистираме и работиме. За таа цел веќе неколку години сме спонзори на КК „Гостивар“, кој успешно се натпреварува во прва лига. Во рамките на нашите можности се трудиме да помогнеме секаде каде што можеме.

Градежништво

Мојата желба за личен развој, големата упорност, посветеноста, позитивната енергија и ведриот дух е тоа што секојдневно ми помага да успеам во реализирањето на поставените цели. Со јасно поставена цел и добра организираност успехот е неминовен

employment rate. This is why they are an important segment for the economy. Furthermore, conveying the skills, experience and knowledge from one to another generation is of enormous significance. We try daily to convey to them our experience in any respect, especially in the part of the team work and respect for employees, because success of the company is success of all the employees. I am proud and grateful that we have employees who have been with us for more than ten years. In the part of the social responsibility, we strive to return something to the environment where we exist and operate. To that end, we have been the sponsors of the Basketball Club Gostivar, which successfully competes in the first league. Within our possibilities, we try to help everywhere we can. MARILI: How do you organise yourself given that you are a successful woman manager, and at the same time you are a wife and mother, and do you manage to go beyond the construction in your free time since as the family you are all engaged in this sphere? DEJANOSKA: As I mentioned, the beginning in business was related to the birth of my two daughters. At the same time, becoming a mother and starting a family business, taking into consideration that both things initially require maximum dedication. I can say that it was really difficult but not unmanageable. My wish for personal development, great persistence, dedication, positive energy, and cheerful spirit is what helps me daily in implementing the goals set. With a clearly set goal and good organisation, success is imminent I most often use my free time with my beautiful granddaughter Jana, who is 16 months old, and for travelling (to close and distant destinations) which I enjoy endlessly, making new friends and acquiring new experience and learning about different places and cultures. Certainly, Mavrovo is the place which I frequently visit due to the proximity and magnificent scenery and air. Our family house there is a true place for rest and relaxation when I want to flee daily obligations for a short time.

МАРИЛИ: Како се организирате со оглед дека сте успешна жена менаџер, но истовремено и сопруга и мајка и дали успевате во слободното време да излезете од границите на градежништвото бидејќи цело семејство е ангажирано токму во оваа сфера? ДЕЈАНОСКА: Како што споменав, почетоците на бизнисот се поврзани со раѓањето на моите две ќерки. Можам да кажам дека беше навистина тешко, но не и неизводливо во исто време да се стане мајка и да се започне семеен бизнис, имајќи предвид дека на почетокот и двете работи бараат максимална посветеност. Мојата желба за личен развој, големата упорност, посветеноста, позитивната енергија и ведриот дух е тоа што секојдневно ми помага да успеам во реализирањето на поставените цели. Успехот е неминовен со јасно поставена цел и добра организираност. Слободното време најчесто го користам за дружење со мојата прекрасна внука Јана, која има 16 месеци и за патувања (блиски и далечни) во кои бескрајно уживам стекнувајќи нови пријателства и искуства и запознавајќи разни места и култури. Секако, Маврово е местото што поради близината и прекрасната природа и воздух често го посетувам. Нашата семејна куќа таму е вистинско место за одмор и релаксација кога сакам кратко и брзо да побегнам од секојдневните обврски. Бизнис каталог 2020

Бизнис каталог 2020

Business and Entrepreneurship

dogAn

– more thAn yeArs experienCe With Cooling eQuipment And Air Conditioning

MARILI: When was DOGAN Air Conditioning Solutions established and what is its basic activity? RAMADANI-ALIMI: DOGAN Air Conditioning Solutions is a company specialising in designing, execution and maintenance of all types of heating, cooling and ventilation systems. With the experience of more than 60 years in the area of cooling equipment and air conditioning, we at DOGAN strive to offer top technical expertise and professional service in implementing every idea >> Today, DOGAN and seeking efficient and deals with sale of economic solutions for the needs of our clients. complete cooling We are the main equipment, and importers and DOGAN Air distributors of the international brand LG – Conditioning the leader in the Solutions comes as technological innovation complementary to and the benchmark of this successful credibility in the market of HVAC systems since company, which in the appearance of the addition to first air conditioner for Macedonia, is well households in 1968 to introduction of one of known and has the most efficient and branches in the safest VRF systems in the territories of world today, MULTI V. Albania and Kosovo This collaboration enables us to offer a wide range of products and services, from designing and executing the most complex VRF systemic solutions to simple inverter air conditioners for households. MARILI: DOGAN Air Conditioning Solutions has its partner in Macedonia. Could you explain what partner relation it is about? RAMADANI-ALIMI: Our story started in 1991 when DOGAN was established as a compressor shop and refrigerator service shop. Today, DOGAN deals with sale of complete cooling equipment, and DOGAN Air Conditioning Solutions comes as complementary to this successful company that is well known and has branches in the territory of Albania and Kosovo, in addition to Macedonia. MARILI: You have been in entrepreneurship and management for many years, and you are famous as one of the most successful entrepreneur women in our country. How did all this start?

Интервју со Мерита Рамадани Алими, директор за бизнис и развој во DOGAN Air Conditioning Solutions

доган

– над годИнИ Искуство со разладна опрема И клИматИзаЦИја Бизнис каталог 2020

Бизнис и претприемaштво

Interview with Merita Ramadani Alimi, Business and Development Director at DOGAN Air Conditioning Solutions

>> Денес ДОГАН се занимава со

продажба на комплетна разладна опрема, а DOGAN Air Conditioning Solutions произлегува како дополнување на оваа успешна компанија што, освен во Македонија, е добро позната и има претставништва и на територијата на Албанија и на Косово

МАРИЛИ: Од кога постои компанијата DOGAN Air Conditioning Solutions и која е нејзината основна дејност? РАМАДАНИ-АЛИМИ: DOGAN Air Conditioning Solutions е компанија што е специјализирана за проектирање, изведба и за одржување на сите видови системи за греење, ладење и вентилација. Со искуство од повеќе од 60 години во сферата на разладна опрема и климатизација, ние во ДОГАН се стремиме да понудиме врвна техничка експертиза и професионална услуга во реализирањето на секоја идеја и во наоѓањето ефикасни и економични решенија за потребите на нашите клиенти. Ние сме главни увозници и дистрибутери на интернационалниот бренд LG - лидер во технолошката иновација и поим за кредибилитетот на пазарот на системите HVAC од појавата на првиот клима-уред за домаќинството во 1968 година, па сѐ до воведувањето на еден од најефикасните и најсигурните системи VRF во светот денес, MULTI V. Оваа соработка ни овозможува понуда на широка палета производи и услуги, од проектирање и изведба на најкомплексни системски решенија VRF до едноставни инвертер клима-уреди за домаќинствата.

RAMADANI-ALIMI: I grew in a family involved in business since 1980s. Growing up, I watched and admired my father, dreaming that one day I would also be a successful business woman and a role model for new generations and for all women who fear "sailing in this water." Thus, at the age of 15, I knew that I would be an entrepreneur. Our family business encompassed several areas. It started with a restaurant in the Old Bazaar, then with food processing industry, wholesale and retail, and in 1995 we became representatives of agricultural products in Macedonia. I had always been interested in business, and over time I fully joined the managerial team where in 2008 I took over the 56

Бизнис каталог 2020

Being a member of the Group of Women Entrepreneurs within the Economic Chamber of North-West Macedonia is honour and responsibility because we represent women’s business in a “masculine” society, we are supposed to remove any obstacle in front of us, and frankly, because we are the role models that should be followed by future generations

МАРИЛИ: Компанијата DOGAN Air Conditioning Solutions има свој партнер во Македонија. Објаснете ни за каков партнерски однос станува збор? РАМАДАНИ-АЛИМИ: Нашата приказна започна во 1991 година, кога е основана компанијата ДОГАН како продавница за компресори и сервис за фрижидери. Денес ДОГАН се занимава со продажба на комплетна разладна опрема, а DOGAN Air Conditioning Solutions произлегува како дополнување на оваа успешна компанија што, освен во Македонија, е добро позната и има претставништва и на територијата на Албанија и на Косово. МАРИЛИ: Долги години сте во претприемаштвото и во менаџерството и позната сте како една од најуспешните жени претприемачи во нашата земја. Како започна сѐ тоа? РАМАДАНИ-АЛИМИ: Пораснав во семејство што е вклучено во бизнис-светот уште од осумдесеттите години на минатиот век. Додека растев, секојдневно го гледав и му се восхитував на мојот татко, сонувајќи дека еден ден и јас ќе бидам успешна бизнисменка и пример за новите генерации, но и за сите жени што се плашат да „запливаат во овие води“. Така, уште од

MARILI: You are the member of the Managing Board of the Economic Chamber of North-West Macedonia and lead the Group of Women Entrepreneurs within this Chamber. What is your contribution in the Chamber with these two positions? RAMADANI-ALIMI: The Economic Chamber of North-West Macedonia is the only chamber where the participation of business women in the Managing Board is provided for by statute, i.e. it is compulsory. I have been the member of the Managing Board since 2016, and there, with other members we decide on the policies of the Chamber. My contribution is equal to that of other members where, I have to admit, the women input is the cherry on top of any decision. My contribution is not only seen in the fact that I am a woman, but I present realistically problems of businesses that need institutional attitude and solution. The Group of Women Entrepreneurs operates at the Economic Chamber of North-West Macedonia, and there, we traditionally organise events and networking events. Being a member of the Group of Women Entrepreneurs within the Economic Chamber of North-West Macedonia is honour and responsibility because we represent women’s business in a “masculine” society, we are supposed to remove any obstacle in front of us, and frankly, because we are the role models that should be followed by future generations. Put otherwise, participation and contribution is being a part of leading great policies of the Chamber and representing the woman in business with dignity.

Да се биде членка на Групацијата на жени претприемачи при Стопанската комора на Северозападна Македонија е чест и одговорност бидејќи претставуваме женски бизнис во „маскулин“ општество, треба да ја тргнеме секоја препрека пред нас и, искрено, бидејќи ние сме Role Models што треба да бидат следени од идните генерации

моите 15 години знаев дека ќе бидам претприемач. Нашиот фамилијарен бизнис се протегаше во неколку области. Започна со ресторан во Старата чаршија, потоа со прехранбена индустрија на големо и мало, а во 1995 година станавме застапници на земјоделски производи во Македонија. Отсекогаш бев заинтересирана за бизнисот, а со текот на времето целосно се вклучив во менаџерскиот тим, каде што во 2008 година го презедов целиот бизнис поради смртта на татко ми кој боледуваше од карцином, па влегов во еден машки свет, полн со предизвици и препреки. Губењето на татко ми, пример за вистински родител, успешен бизнисмен и народен човек, остави голема тага кај нас. Делата што тој ги остави зад себе направија јас,

MARILI: In 2018, you were nominated by the State Department in Washington as one of the most successful women entrepreneurs in the Balkans for the IVLP program. What did such experience mean to you? RAMADANI-ALIMI: Honestly, I was surprised positively with their invitation, and I really did not expect it because I had never worked for awards but my focus was on success and only success, as well as on maximum dedication to the goals set to be achieved. Certainly, I was very happy that I was selected for the IVLP. We all know how important it is to constantly improve, learn new things, be aware of how to recognise the current needs in the market, as Бизнис каталог 2020

Бизнис и претприемaштво

whole business after my father’s death from cancer, so I entered the man’s world, full of challenges and obstacles. The loss of my father, the exemplary of a true parent, a successful businessman and a man from the people, left us in great grief. Deeds he left behind made me evolve as a person into a successful manager and encourage my entrepreneur spirit into domination. That was a very difficult period for me, I have to admit, but I did not give up, I struggled courageously to come to the level where I am now.

Business and Entrepreneurship

well as to get new acquaintances and share experiences. This program had a great contribution in this segment. We were 22 women, gathered from all around the world, we visited four states, Washington, Kansas, Denver, and New York. We visited a lot of universities, non-governmental organisations and large companies. Experience from this travel was precious, I learnt a lot from them, and they learnt from me. “A woman should be original, committed to her job and should create her own brand, not copy one,” is my motto after which I was remembered by everybody present at this prestigious program. MARILI: What does it mean to be a successful woman in the men’s businesses and what is the motto for being successful in life in general? RAMADANI-ALIMI: As I mentioned above, the beginning was not easy for me. Everybody is led by the thought that the woman cannot be successful in the business sector, especially in the men’s businesses etc. And over time, others

„Жената треба да биде оригинална, посветена на работата и да креира свој бренд, а не да копира“, е моето мото

како личност, да еволуирам во успешен менаџер и да го поттикнам мојот претприемачки дух во доминација. Тоа беше многу тежок период за мене, мора да признаам, но никогаш не се предадов, туку храбро се борев за да дојдам до нивото каде што сум сега. МАРИЛИ: Член сте на Управниот одбор на Стопанската комора на Северозападна Македонија и ја предводите групацијата на женското претприемаштво во рамките на оваа Комора. Каков е Вашиот придонес во Комората со овие две позиции? РАМАДАНИ-АЛИМИ: СКСЗМ е единствена комора каде што статутарно се регулира учеството на бизнис-жените во Управниот одбор, односно тоа е задолжително. Од 2016 година сум членка на Управниот одбор, каде што со другите членови одлучуваме за политиките на Комората. Мојот придонес е рамноправен со тој на другите членови каде што, мора да истакнам, женскиот инпут ѝ дава „деликатес“ на секоја одлука. Но мојот придонес не се гледа само од фактот дека сум жена, туку реално ги презентирам проблемите на бизнисите на кои им се потребни институционален став и решение. Во СКСЗМ функционира и Групацијата на жени претприемачи, каде што традиционално организираме настани и нетворкинг евенти. Да се биде членка на оваа Групација е чест и одговорност бидејќи претставуваме женски бизнис во „маскулин“ општество, треба да ја тргнеме секоја препрека пред нас и, искрено, одговорност бидејќи ние сме Role Models што треба да бидат следени од идните генерации. Со еден збор, учеството и придонесот е да се биде дел од водењето на големите политики на Комората и достоинствено да се претстави жената во бизнисот. МАРИЛИ: Во 2018 година бевте номинирана од Департментот на Вашингтон за една од најуспешните жени претприемачи на Балканот за програмата IVLP. Што значеше за Вас ова искуство? РАМАДАНИ-АЛИМИ: Искрено, бев позитивно изненадена од нивната покана, навистина не ја очекував бидејќи никогаш не работев за да добијам признанија, туку фокусот беше ставен на успехот и само на успехот, како и на максималната посветеност на целите што беа поставени за постигнување. Секако, многу се израдував што токму мене ме избраа од програмата IVLP. Сите знаеме од колку голема важност е постојано да се унапредуваме, да учиме нови работи, да знаеме да препознаеме кои се моментните потреби на пазарот, но и да се шират познанства и искуства. Оваа програма имаше голем придонес во овој сегмент. Бевме собрани 22 жени од цел свет, прошетавме четири држави, почнувајќи од Вашингтон, Канзас, Денвер и Њујорк. Посетивме многу универзитети, невладини организации, како и поголеми компании. Искуството од ова патување е непроценливо, јас научив многу од нив, но и тие од мене. „Жената треба да биде оригинална, посветена на работата и да креира свој бренд, а не да копира“, по ова мое мото ме паметеа и сите присутни на оваа престижна програма.

Бизнис каталог 2020

Бизнис и претприемaштво “A woman should be original, committed to her job and should create her own brand, not copy one,” is my motto

see your dedication and how much you invest in the business and they slowly start looking at you as a friend and accept you. I did not give up despite all my falls, because I chose them to be my challenge in life, and this has been what I am led by until now. MARILI: You are a successful manager and a family woman. How do you manage to balance all the obligations? RAMADANI-ALIMI: It takes only a wish and good organisation, and everything can be achieved and balanced. I am mother of two beautiful children Tuana and Ayan, who together with my husband Rijad, who believed in me at the very beginning, are my greatest support and daily motivation and inspiration. I love reading books and doing sports and I try to do that as much as I can, i.e. as much as time allows me.

МАРИЛИ: Што значи да се биде успешна жена во машки бизниси и кое е мотото за да се биде успешен во животот воопшто? РАМАДАНИ-АЛИМИ: Како што напоменав и погоре, почетоците не беа лесни за мене. Сите се водат од мислата дека жената не може да биде успешна во бизнис- секторот, особено во машките бизниси и слично. Но со текот на времето и другите ја гледаат твојата посветеност и колку вложуваш во бизнисот и полека почнуваат да те гледаат како пријател и те прифаќаат. Јас не се предадов и покрај сите падови бидејќи се насочив тие да ми бидат предизвик во животот и по ова се водам и ден-денес. МАРИЛИ: Вие сте успешна менаџерка, но и семејна жена. Како успевате да ги балансирате сите обврски? РАМАДАНИ-АЛИМИ: Потребна е само желба и добра организација и сѐ може да се постигне и да се балансира. Јас сум мајка на две прекрасни деца Туана и Ајан, кои заедно со мојот сопруг Ријад, кој од самиот почеток веруваше во мене, ми се најголема поддршка и секојдневна мотивација и инспирација. Обожавам да читам книги и да спортувам и се трудам тоа да го правам колку што можам повеќе, односно колку што ми дозволува времето. Бизнис каталог 2020

ЕСП

ESP

развој И

humAn

управување

resourCes

на човечкИ ресурсИ доо

development And mAnAgement doo

Обуки за развОј на делОвни вештини

TrAiningS for developMenT of buSineSS SkillS

• Обуки за личен и професионален развој • Коучинг • Консултантски услуги

• Trainings for personal and professional development • Coaching • Consultancy services

курсеви пО странски јазик – AкредитиранО Од MAQS (МакедОнска асОцијација за квалитет вО наставата пО странски јазици)

CourSeS in foreign lAnguAgeS – ACCrediTed by MAQS (MACedoniAn ASSoCiATion for QuAliTy lAnguAge ServiCeS)

• Општи странски јазици • Специјализирани курсеви по странски јазици • Подготовка за меѓународни испити

• General foreign languages • Specialised courses in foreign languages • Preparation for international exams

кОМпјутерски курсеви - се изведува на принцип сОвладување чекОр пО чекОр преку практични вежби.

CoMpuTer CourSeS – CArried ouT on The prinCiple of STep by STep leArning Through prACTiCAl exerCiSeS.

• Пакети за канцелариска работа • Web дизајн / Графички дизајн • Посебни • Графички / Проектантски • JAVA • Подготовка за меѓународни сертификати ЕЦДЛ

• • • • • •

МеѓунарОднО признати кОМпјутерски сертификати • Овластен ECDL тест центар и Центар за ECDL обука • Тестирање за ЕЦДЛ Сертификати • Тестирање за MOS Сертификати • Тестирање за Adobe Сертификати • Тестирање за Auto Desk Сертификати писМени и усни (сиМултани и кОнсекутивни) превОди • Преводи од македонски јазик на странски јазици и обратно

Ул. 9 Мај бр. 4, Скопје, www.esp.com.mk, info@esp.com.mk +389 2 32 46 041, +389 75 446 706

Ofﬁce work packages Web design / Graphic design Special Graphic / Designing JAVA Preparation for international ECDL Certiﬁcates

inTernATionAlly reCogniSed CoMpuTer CerTifiCATeS • Authorised ECDL test centre and ECDL training centre • Testing for ECDL Certificates • Testing for MOS Certificates • Testing for Adobe Certificates • Testing for Auto Desk Certificates WriTTen And orAl (SiMulTAneouS And ConSeCuTive) TrAnSlATion • Translation from Macedonian into foreign languages and vice versa

St. 9 Maj, no. 4, Skopje, www.esp.com.mk, info@esp.com.mk +389 2 32 46 041, +389 75 446 706

The Dabeski Residence was established in November 2014 as a centre with a holistic approach to living and care for the elderly, with its basic activity being accommodation of elderly people, offering them all-inclusive care and adequate living conditions. Located only eight kilometres from the Skopje centre, in the Sopishte Municipality, surrounded with verdancy and clean air, the Dabeski Residence offers luxury exterior and interior accessible to the maximum and adapted for smooth functioning and to users with physical difﬁculties. The Dabeski Residence consists of two departments: Department for Dementia and Users with Severe Diseases and Department for Active Aging with Constant Care for the Elderly. Users are provided the overall medical care by professional nurses/technicians including continuing monitoring of the health of users, distribution of medicine therapy, application of vein and insulin therapy at the recommendation of a specialist, measurement of blood pressure and glucose. Physical therapy is provided in compliance with individual needs of users as is a visit to a general practitioner and other specialist doctors.

„Резиденција Дабески“ е основана во ноември 2014 година и таа е центар со холистички пристап за живеење и грижа на возрасни лица, чија основна дејност е сместување на возрасни лица, нудејќи им сеопфатна нега и соодветни услови за живот. Лоцирана на само осум километри од центарот на Скопје, во Општина Сопиште, опколена со зеленило и чист воздух, „Резиденција Дабески“ нуди луксузен екстериер и ентериер, максимално пристапен и приспособен за непречено функционирање и на корисниците што имаат физички тешкотии. „Резиденција Дабески“ ја сочинуваат два оддела: Оддел за деменција и тешко болни корисници и Оддел за активно стареење со постојана грижа за возрасните лица. На корисниците им се обезбедува целосна медицинска нега од стручни медицински сестри/техничари што вклучува континуирано следење на здравствената состојба на корисниците, делење медикаментозна терапија, аплицирање на венска и на инсулинска терапија по препорака на специјалист, мерење крвен притисок и гликоза. Обезбедена е физикална терапија во согласност со индивидуалните потреби на корисниците, како и посета на доктор по општа медицина и на други доктори специјалисти.

ул. 2 бр. Сопиште, 1000 Скопје +389 2 274 2 595 +389 75 430043 +389 75 430250 rezidencija@dabeski.mk

Air-traﬃc

Commitment to any thing in life requires complete personal engagement. If you are committed, you would strive to apply the acquired knowledge in practice the best you can. It oen means that you will have a little free time

Бизнис каталог 2020

Авиосообраќај

Interview with Natalija Drenkovska, TAV Macedonia procurement and Administrative Aﬀairs Manager

THE CHAllENGES IN THE AIRlINE BuSINESS

SHOulD BE RESpONDED fAST AND wITH HIGH quAlITy >> TAV

Macedonia always strives to upgrade its employees, thus enabling achievement of high standards in its ﬁeld of operation

MARILI: What is the scope of your managerial position and since when have you been in this position at TAV Macedonia? DRENKOVSKA: The scope of this job position includes all the procurements required for the company. When we say procurement, it means also the processes required to be followed in order to follow the proper and correct supply chain, including logistics, until the product or the service arrives to the destination, i.e. to the end user. For this to be successful, it requires flawless collaboration and coordination between the procurement, warehouse and administration units, which are made up of colleagues with years of related experience, who work at the highest level of professionalism. I have been appointed on this position since the beginning of the last year, with previous leadership in the procurement unit. MARILI: What is your vocation and what qualifications and experience are required for this extremely dynamic and specific business activity within the aviation business? DRENKOVSKA: I am a Supply Chain Manager, and thanks to my extensive international experience, due to the time period while I was working abroad, I have acquired knowl-

edge for quality delivery and all that in an extremely dynamic and specific environment that requires full commitment and maximum responsibility. Likewise, the dynamic and specifics of the activities in the aviation business, give rise to certain challenges that must be responded promptly and with high quality. 4 Was it necessary for the requirements of TAV Macedonia and have you attended certain trainings for the managerial function you perform? Yes, TAV Macedonia always strives to upgrade its employees, thus enabling achievement of high standards in its field of operation. Provided that it is about an airport, we have business specific trainings, tailored according to the international standards, as well as soft-skills improvement training that are required in every business. Opportunities for further training in TAV are always open, depending on the needs of the employee, and of course in case if there are any changes to the rules and regulations of work that require renewal or acquisition of new know-how. Every job position at the airport, including mine, requires specific trainings, according to the company rules, and additionally, the job positions within the operations area at the airport require special work licenses.

TAV Macedonia has its own training center, which carries out both qualification-specific and soft-skills trainings. MARILI: You are a successful woman manager in a foreign company that has ranked very high in the Macedonian economy. Probably this requires a lot of sacrifice and self-denial, so do you have any free time and how do you spend it? DRENKOVSKA: Commitment to any thing in life requires complete personal engagement. So, it is the same on the workplace. If you are committed, you would strive to apply the acquired knowledge in practice the best you can. It often means that you will have a little free time. Despite this, I believe that, thanks to my closest family and friends, I succeed to pay attention to them during the remained free time. I am a mother of two children, they are 12 and 16 years old, age that requires my constant involvement in their upbringing and schooling. I am also committed to our joint leisure activities and at the same time I follow and monitor their school obligations. During the time reserved for my children I am simply a friend with them. The most important thing to me is they to be happy in everything they do. Бизнис каталог 2020

Air-traﬃc

Интервју со Наталија Дренковска, директор на Набавки и администрација во ТАВ Македонија

НА пРЕДИзВИЦИТЕ ВО АВИОБИзНИсОТ

МОРА ДА сЕ ОДГОВОРИ БРзО И сО ВИсОК КВАлИТЕТ >> ТАВ Македонија секогаш се стреми кон надградување на своите вработени и со тоа се овозможува постигнување високи стандарди во областа на своето работење

МАРИЛИ: Што се опфаќа вашата менаџерска позиција и од кога сте на оваа позиција во ТАВ Македонија? ДРЕНКОВСКА: Позицијата ги опфаќа сите набавки кои се потребни за компанијата. Кога се вели набавки, се однесува и на процесите кои треба да се проследат за да се одржи правилниот синџир на набавки, вклучително и логистиката, се до пристигнувањето на производот или услугата до дестинацијата, односно до крајниот корисник. За сето ова да биде успешно, потребна е беспрекорна соработка и координација помеѓу подсекторите набавки, магацин и администрација, составени од колеги-соработници со долгогодишно искуство во областа, кои работат на највисоко ниво на професионалност. На позицијата сум од почетокот на минатата година, со претходно водство на секторот за набавки. МАРИЛИ: Што сте по професија и какви квалификации и искуства се потребни за оваа исклучително динамична и специфична работа во авиобизнисот? ДРЕНКОВСКА: По професија сум менаџер за синџир на набавки, а благодарение на моето долгогодишно искуство на интернационално ниво, во периодот додека работев надвор од земјата, се стекнав со знаење за квалитетна испорака и тоа во исклучително динамична и специфична средина, која бара целосна посветеност и максимална одговорност. Исто така и во авиобизнисот динамиката и спе64

Бизнис каталог 2020

цификата на дејноста поттикнуваат одредени предизвици, на кои мора да се одговори брзо и со висок квалитет. МАРИЛИ: Дали за потребите на ТАВ Македонија било неопходно и дали Вие сте посетувале одредени обуки за менаџерската функција што ја обавувате? ДРЕНКОВСКА: Да, ТАВ Македонија секогаш се стреми кон надградување на своите вработени и со тоа се овозможува постигнување високи стандарди во областа на своето работење. Со оглед на тоа што се работи за аеродром, имаме обуки специфични за дејноста според меѓународните стандарди, како и обуки за подобрување на меките вештини кои се потребни во секој бизнис. Можностите за дообучување во ТАВ се секогаш отворени, во зависност од потребите на вработениот, а, се разбира и при евентуалните промени на правилата и прописите во работењето кои налагаат обновување или стекнување нови знаења. Секоја работна позиција на аеродромот, вклучително и мојата бара конкретни обуки, според правилата на компанијата, а за позициите во оперативниот дел на аеродромот неопходни се и специфични лиценци за работа. ТАВ Македонија има свој тренинг-центар, којшто ги спроведува и стручните и обуките за меки вештини. МАРИЛИ: Вие сте успешна жена менаџер во странска компанија која се позиционираше многу високо во

македонската економија. Тоа веројатно бара многу пожртвуваност и самооткажувања, па дали имате слободно време и како го поминувате? ДРЕНКОВСКА: Посветеноста кон било која работа во животот бара целосно лично ангажирање. Така е и на работното место. Ако сте посветени,

Авиосообраќај ќе сакате стекнатото знаење да го примените најдобро што можете. Тоа често значи дека ќе имате малку слободно време. И покрај ова, сметам дека успевам, благодарение на најблиските, да им посветам внимание во она слободно време кое преостанува. Јас сум мајка на две деца, 12 и 16 години, возраст која

бара моја постојана вклученост во нивното воспитување и школување. Посветена сум и на нашите заеднички активности во слободното време, а истовремено ги следам и нивните училишни обврски. Во времето резервирано за моите деца, едноставно сум другар со нив. Најважно ми е да бидат среќни во сè што прават.

Посветеноста кон било која работа во животот бара целосно лично ангажирање. Ако сте посветени, ќе сакате стекнатото знаење да го примените најдобро што можете. Тоа често значи дека ќе имате малку слободно време

Бизнис каталог 2020

Business and Entrepreneurship

Interview with Elizabeth Naumovski, financial literacy Advocate and Host of the TV Show 'finance is personal' in Toronto, Canada

bAsiC finAnCiAl literACy is

the most importAnt pArt of everyone’s life MARILI: You were part of the Macedonia2025 Summit, which integrates our diaspora business community with the business community in our country. Did your Macedonian roots play a role in your decision to participate at this event and what were your impressions? NAUMOVSKI: Absolutely! My Macedonian roots permeate everything in my life. The values that my parents taught me are the moral compass that I live my life by, both personally and professionally. The country has been going through so many hard and ever changing stages of >> The Macedonian growth for almost three decades that I truly wanted to diaspora has so many participate in the Macedonia2025 Summit. I am a huge believer of giving back to my community and this was a success stories that are spread out across great opportunity for me to do it. The Macedonian diaspora has so many success stories that are spread out the globe and the across the globe and the Macedonia2025 Summit is Macedonia 2025 enormously important in bringing us all together. To be Summit is enormously frank, I didn’t realize that the calibre of those attending important in bringing the Summit would be so high and it was saturated with successful, smart and interesting people. The Summit us all together totally exceeded my expectations. MARILI: At the Summit, you held a workshop called ‘Female Empowerment…This is about YOU!’ where you shared your experiences about the problem of selfacceptance of women and the opportunity for dealing with it more easily, in community with other women. How did the Macedonian entrepreneurs experience you and do you feel that this environment is more specific for the development of women? NAUMOVSKI: I actually didn’t know what to expect or how I would be received with the women in the breakout session. After all, who am I to come from Canada and talk to the women who are all smart and successful in their own right. I took a gamble, as we all should, and I am so happy that I did. As Macedonia tries to cultivate a better atmosphere for business, start-ups and entrepreneurs, we have to continue to uplift women in decision making roles and female entrepreneurs within the Republic. Every Macedonian woman knows about overcoming adversity. For every obstacle that decision-making roles and entrepreneurs face, as women, we have to overcome double the adversity. The obstacles do not just come from the outside, some of the biggest blocks to our personal and professional success can actually come from within. It is that negative voice that we hear inside of our heads, and frankly, we are the only ones that hear that negativity. We consistently doubt ourselves. We downplay our accomplishments and often fixate on the negatives. These negative thoughts continue, even after we have succeeded. Despite our accomplishments, we may still harbour feelings of inadequacy and isolation. But in the competitive, and at times uncertain, world of being a female functioning in a man’s world, we have to empower ourselves. Though it can be daunting, we have to remember to not be afraid. Others (men) are just as afraid as we are, even if they do not show it. Instead of fixating on the negatives, reflect on what you have done well and your work that was successful. Remember that we are smart, we are capable, and we have the skills and drive to achieve. The key is, as women, we must support each other. MARILI: You have dedicated your career to spreading financial literacy and your YouTube show ‘Finance is Personal’ is very popular and watched. What is the mission 66

Бизнис каталог 2020

основната фИнансИска пИсменост

е најважен дел од сечИј жИвот МАРИЛИ: Вие бевте дел од Самитот „Македонија2025“ што ја интегрира нашата иселеничка бизнис-заедница со таа во земјава. Дали Вашите македонски корени беа пресудни да учествувате во овој проект и со какви импресии си заминавте? НАУМОВСКИ : Секако! Македонските корени се присутни во сите аспекти на мојот живот. Вредностите на кои ме научија моите родители се морален компас според кој го живеам животот, лично и професионално. Земјата мина низ толку многу тешки и постојано менливи фази на раст во изминатите речиси три децении, така што навистина сакав да учествувам на Самитот „Македонија2025“. Јас многу верувам во концептот на возвраќање кон татковината и ова беше одлична можност да го сторам тоа. Македонската дијаспора изобилува со успешни приказни, кои се распространети низ целиот свет, а Самитот „Македонија2025“ игра навистина значајна улога во нашето поврзување. Да бидам искрена, не знаев дека калибарот на луѓето што учествуваат на Самитот ќе биде на толку високо ниво и настанот беше преполн со успешни, паметни и интересни луѓе. Самитот „Македонија2025“ ги надмина моите очекувања во секој поглед. МАРИЛИ: Вие на Самитот имавте работилница „Зајакнување на жените – за ВАС се работи“, каде што пренесовте Ваши искуства во однос на проблемот со самоприфаќање на жените и можноста тоа полесно да се решава во заедница со други жени. Како Ве доживеаја македонските претприемачки и дали оваа средина ја почувствувавте како поспецифична за развој на жените? НАУМОВСКИ: Всушност, не знаев што да очекувам или како ќе ме доживеат жените на посебната тематска сесија. На крајот на краиштата, која сум јас да дојдам од Канада и да им предавам на жени што веќе и самите се навистина паметни и успешни. Ризикував и пресреќна сум што така одлучив. Македонија се обидува да создаде подобро опкружување за бизнисот, стартапите и претприемачите, па, така, треба да продолжиме да ги охрабруваме жените да бидат носители на одлуки и да ги поддржуваме жените-претприемачи во рамките на државата. >> Македонската Секоја Македонка знае како се надминуваат дијаспора изобилува тешкотиите. За секоја пречка со која се со успешни приказни, соочуваат жените во улога на носители на кои се распространети одлуки и како претприемачи, тие треба да надминат двојно поголеми тешкотии. Пречките низ целиот свет, а не доаѓаат само однадвор, некои од Самитот „Македонија најголемите блокади во нашиот личен и 2025“ игра навистина професионален успех доаѓаат однатре. Станува збор за негативен внатрешен глас, кој значајна улога во нашето поврзување единствено ние го чувствуваме во себе. Постојано се сомневаме во себе. Ја намалуваме вредноста на достигнувањата и честопати се фокусираме само на негативното. Овие негативни мисли се присутни во нас, дури и откако ќе успееме. И покрај достигнувањата, сè уште имаме чувство на неадекватност и изолација. Но во конкурентниот и честопати неизвесен начин на кој жените функционираат во овој машки свет, мора меѓусебно Бизнис каталог 2020

Бизнис и претприемаштво

Интервју со Елизабет Наумовски, експерт за финансиска писменост и водител на ТВ-шоу „Финансиите се лични“ во Торонто, Канада

Business and Entrepreneurship

and goal behind your channel and who is your target audience? NAUMOVSKI: One of the main reasons why I decided to have female guests on my show, ‘Finance Is Personal’, is because so many women in Canada end up retiring in poverty. How is this possible? Well, women live longer than men and are often not in charge of the finances. They have not planned for this responsibility and often do not have the tools to help themselves. This is how I hope my show will help. Canada is not alone with this problem, I’m sure it’s the same here in Macedonia and worldwide. Too many women were brought up old school, the old-fashioned way, where the men would be the main breadwinners, make all of the household money and pay all of the bills. But then, when the husband would die or they would go through a divorce, the woman’s life style would change and many of them didn’t know how to write a cheque, pay bills or where their money was. This is the main reason why I focused on women and children. But the other reason was because every financial TV show I watched or any financial panel that I have attended or moderated, the “experts” are predominantly male. I wanted to showcase women and give them a voice. It really doesn’t matter what you do for a living, how much money you make or what your financial status is, the bottom line is that we all need basic financial literacy to keep us out of debt and to relieve our stress and anxiety. I believe that basic financial literacy is the most important part of everyone’s life and that they should teach it in school. As soon as children learn how to count, they should understand basic saving and spending. In May, 2019, I was the inaugural recipient of the Wealth Professional IFSE Institute Award for Financial Literacy Champion. Being the first person to win this Canadian award is an incredible honour and gave me personal satisfaction that I am actually making a difference MARILI: You advocate for female inclusion and participation in the business sphere, but also for them to run their own businesses. In your show, you invite female guests with all kinds of different stories and from different backgrounds. Are they all from Canada or do they come from other countries as well? Where are women now in the Canadian business world? NAUMOVSKI: Canada, especially Toronto, is the most multicultural place in the world. The women that I interview for my show are Canadian, but are all from different ethnic backgrounds from around the world. All of the women that have been on my show are either entrepreneurs or exceptional in their profession. I am happy to interview women from all over the world; however, they need to be in the studio in Toronto when I am taping. Fantastic, passionate women come from every country and ethnic background. Every one of my shows can be watched on my Finance Is Personal YouTube channel and at www.financeispersonal.ca, Women in Canada and most countries in the world are still championing for more seats on a Board and C-Suite positions. Slowly, this gap is narrowing, but it truly has been a very slow process. I remember the whole women’s Lib movement in the 1970’s when I was really young, sometimes it feels like we’ve gone backwards since then. 68

Бизнис каталог 2020

Јас бев инаугуративен добитник на престижната награда за врвни експерти во финансиската писменост (Wealth Professional IFSE Institute Award for Financial Literacy Champion). Да се биде прв човек што ја освоил оваа награда во Канада е неверојатна чест и ми претставува особено задоволство што придонесувам во промените и што имам влијание. да се охрабруваме. Иако тоа може да нѐ исцрпи, не смееме да се плашиме. Другите (мажите) се плашат подеднакво како нас, дури и кога не го покажуваат тоа. Наместо да се фокусирате на негативното, размислете за тоа што сте направиле добро и за работата што била успешна. Запомнете дека сме паметни, способни и ги имаме потребните вештини и страст за успех. Клучот е дека како жени мора меѓусебно да се поддржуваме. МАРИЛИ: Вие ѝ се посветивте на финансиската писменост, Вашата едукативна емисија „Финансиите се лични“ (Finance is Personal) на YouTube е многу позната и гледана. Која е мисијата на ова шоу и на кого му е посветено? НАУМОВСКИ: Една од главните причини зoшто на моето шоу „Финансиите се лични“ гостуваат жени е затоа што во Канада многу од нив се пензионираат во сиромаштија. Како е можно ова? Па, жените живеат подолго од мажите и честопати не се одговорни за финансиите. Тие не се подготвени за таква одговорност и честопати не знаат како сами да си помогнат. Се надевам дека шоуто ќе им ја даде потребната помош. Ова не е проблем само во Канада, сигурна сум дека тоа се случува и во Македонија и во целиот свет. Премногу жени се воспитани на старомоден начин, каде што на мажите се гледа како на „глава“ во куќата, кои обезбедуваат пари за семејството и ги плаќаат сите сметки. Но кога сопругот ќе умре или кога ќе се разведат, начинот на живот на жената се менува и голем број од нив не знаат ниту да ги платат сметките или каде се нивните пари. Ова е главната причина зашто се фокусирав на жените и на децата. Но другата причина беше затоа што секое финансиско ТВ-шоу што сум го гледала или кој било финансиски панел на кој сум присуствувала или модерирала, „експертите“ се претежно мажи. Сакав да ги промовирам жените и да им дадам глас. Навистина не е важно со што се занимавате, колку пари заработувате или кој е вашиот финансиски статус, во крајна линија на сите ни е потребна основна финансиска писменост за да не влегуваме во долгови и да се ослободиме од

MARILI: Do female associations of women managers, leaders and entrepreneurs exist in Canada where they share their experiences and success stories, collaborate with and help each other? Do you collaborate with them and do they benefit from your expert advice? NAUMOVSKI: Yes! They certainly do and there are many of them in Canada. Because Canada is such a large country, the women’s organizations have chapters all across the country. I mostly mentor younger women and speak at Canadian universities to the young women who are studying in business. I have moderated panels for Women in Capital Markets and moderated a panel on “smashing the ceiling” for the DeGroote Women’s Professional Network. One of my favourite companies that I do a lot of collaborating with is Wealthy Woman Warrior, founded and run by President & CEO, Andrea Carter. She has a goal of empowering 1,000,000 women with a proper prolific and money mindset. MARILI: Who is Elizabeth Naumovski in her private life? Please tell us something more about your family, your hobbies and how you spend your free time? NAUMOVSKI: I think personally I am a little complicated, as people don’t really know who I am. I may come across as being extremely intense when you first meet me, but that’s because I’m focused and determined. The fact that I am caring or have a heart of gold, doesn’t come across immediately. There are many layers to Elizabeth Naumovski. One of the things I can say about myself is that I always look at the glass as being half-full. I am positive, giving and extremely patient and live life to the fullest. I am also strategic and think through every scenario before I make a commitment. When I first read your question, I started to laugh and thought “What free time?” I am always running from work to an event, to my workouts, to dinner. Friends and family are extremely important to me and I love to be with people that are supportive, positive and like-minded. I have an incredible support group with my parents, my husband and my

стресот и од вознемиреноста. Верувам дека основната финансиска писменост е најважен дел од сечиј живот и дека треба да се изучува на училиште. Кога децата ќе научат како да сметаат, исто така, тие треба да имаат основни познавања за штедењето и за трошењето. Во мај 2019 година бев инаугуративен добитник на престижната награда за врвни експерти во финансиската писменост (Wealth Professional IFSEInstitute Award for Financial Literacy Champion). Да се биде прв човек што ја освоил оваа награда во Канада е неверојатна чест и ми претставува особено задоволство што придонесувам за промените и што имам влијание. МАРИЛИ: Вие се залагате за тоа колку што е можно повеќе жени да бидат вклучени во бизнисот, но и да водат бизнис. Во Вашето шоу вклучувате жени со различни приказни. Дали тие се само од Канада или има и од други земји? Каде е жената во канадскиот бизнис? НАУМОВСКИ: Канада, особено Торонто е најмултикултурниот град во светот. Жените што ги интервјуирам во моето шоу се Канаѓанки, но сите доаѓаат од различни етнички заедници. Сите жени што биле во моето шоу се претприемачки или исклучителни професионалци во своето поле на работа. Среќна сум затоа што имам направено интервјуа со жени од цел свет; а тие мора да бидат во студиото во Торонто кога се снима емисијата. Фантастични, енергични жени има во секоја земја. Сите епизоди од шоуто се достапни на мојот YouTube канал „Finance is Personal“ и на веб-страницата www.ﬁnanceispersonal.ca. Жените во Канада и во повеќето земји низ светот сè уште се натпреваруваат за повеќе места во управните одбори и на извршните позиции. Овој јаз полека се намалува, но процесот е навистина многу бавен. Се сеќавам на движењето за ослободување на жените во 70-тите години од минатиот век, кога бев навистина млада, понекогаш ми се чини како оттогаш само да одиме наназад. МАРИЛИ: Дали во Канада постојат асоцијации на женименаџери, лидери, претприемачи каде што жените ги споделуваат своите искуства, успешни приказни, соработуваат и си помагаат меѓу себе? Дали соработувате со нив и дали тие имаат придобивки од Вашите едукации? НАУМОВСКИ: Да! Секако дека имаат придобивки и во Канада има многу женски организации. Со оглед на тоа што Канада е огромна, женските организации имаат разграноци низ цела земја. Најмногу ги менторирам помладите жени и на канадските универзитети им предавам на студентките што учат бизнис. Сум модерирала панели за жени што работат на капитални пазари и модерирав панел на тема „Поместување на родовите граници“ за професионалната мрежа на жени „DeGroote“. Една од моите омилени компании со кои соработувам многу е „Wealthy Woman Warrior“, основана и управувана од претседателката и извршната директорка Андреа Картер. Таа има цел да зајакне 1.000.000 жени, вдахнувајќи им правилен плоден и паричен начин на размислување. МАРИЛИ: Која е Елизабет Наумовски приватно? Кажете ни нешто повеќе за Вашето семејство, за Вашето хоби и за тоа како го поминувате слободното време? НАУМОВСКИ: Лично сметам дека сум малку комплицирана бидејќи луѓето не знаат која сум навистина. Можеби изгледам жестоко кога првпат ќе ме запознаат, но тоа е така затоа што сум фокусирана и одлучна. Фактот дека сум грижлива или тоа што имам добро срце, не се забележуваат веднаш. Има многу слоеви во Елизабет Наумовски. Бизнис каталог 2020

Бизнис и претприемаштво

I was the inaugural recipient of the Wealth Professional IFSE Institute Award for Financial Literacy Champion. Being the ﬁrst person to win this Canadian award is an incredible honour and gave me personal satisfaction that I am actually making a diﬀerence.

Business and Entrepreneurship

Една од главните причини зошто на моето шоу „Финансиите се лични“ гостуваат жени е затоа што многу од нив се пензионираат во сиромаштија, тие не се подготвени за таква одговорност и честопати не знаат како сами да си помогнат. Се надевам дека шоуто ќе им ја даде потребната помош.

One of the main reasons why I decided to have female guests on my show, ‘Finance Is Personal’, is because so many women in Canada end up retiring in poverty, they have not planned for this responsibility and oen do not have the tools to help themselves. This is how I hope my show will help. friends. I just got married on July 13, 2019 so I am still a newlywed. I was born in Toronto, Ontario, Canada and my husband is American, born in Manhattan, New York, and grew up in California. Despite growing up in different countries, 3,000 miles apart, we love the same music, same movies, work in finance and share the same values. Since we met, we have laughed together every day and enjoyed life to the fullest. My husband came to Macedonia for the first time in the summer of 2017 and we returned together for our honeymoon in July 2019. He loves the country and can’t stop learning new Macedonian words. The other member of our family is Frederika, my rescue cat. On January 14, 2020, it will be 13 years that I rescued Freddy. She actually changed my life and made me a better, patient and kinder person. I like to work out after work and I work out 3 to 4 times per week at F45 in Yorkville. I donate blood every 84 days because it is important to me to give back and help save a stranger’s life. With every pint that I donate, I can save up to 3 lives, depending on what the blood is used for. To date, I have donated 61 times and am working towards getting my 100 certificate. I love to give back to our Macedonian community. I am on the Board of the Macedonian Film Festival. We showcase Macedonian film makers from around the world every second weekend in October. October 2019 was our 14th annual film festival, founded by a very passionate Macedonian woman, Virginia Andreoff Evans. We work closely with the North Macedonian Film Agency. This year, my step daughter drew and created our film festival poster. I am also on the Advisory Committee of the United Macedonian Diaspora. I believe it is important for all Macedonian organizations to work closely and support each other. We have strength in numbers. I have often said that I will never fail at anything, not because I am brilliant, but because I surround myself with really smart, passionate friends. My other passions are painting, traveling, and of course financial literacy. 70

Бизнис каталог 2020

Една од работите што можам да ги кажам за себе е дека чашата секогаш ја гледам како полна до половина. Јас сум позитивна, сакам да давам, крајно сум трпелива и целосно го живеам животот. Исто така, настапувам стратегиски и размислувам за секое сценарио пред да донесам одредена одлука. Кога првпат го прочитав Вашето прашање, почнав да се смеам и си помислив: „Кое слободно време?“ Јас секогаш трчам од работа на настан, тренинг, вечера. Пријателите и семејството се многу важни за мене и сакам да бидам со луѓе што ме поддржуваат, кои се позитивни и кои се мои истомисленици. Имам неверојатна поддршка од моите родители, од сопругот и од пријателите. Неодамна се омажив, на 13 јули 2019 година, па сè уште сум нова невеста. Родена сум во Торонто, Онтарио, Канада, а мојот сопруг е Американец, роден на Менхетен, Њујорк. И покрај тоа што сме пораснале во различни земји, на 3.000 милји оддалеченост, сакаме иста музика, филмови, работиме во финансискиот сектор и споделуваме исти вредности. Откога се запознавме, секојдневно заедно се смееме и максимално уживаме во животот. Сопругот првпат дојде во Македонија во летото 2017 година и повторно се вративме за време на нашиот меден месец во јули 2019 година. Тој ја сака земјата и постојано учи нови македонски зборови. Друг член на нашето семејство е Фредерика, моjaта посвоена мачка. На 14 јануари 2020 година ќе се навршат 13 години како ја спасив Фреди. Всушност, таа ми го смени животот и ме направи подобра, трпелива и пољубезна личност По работа сакам да вежбам и тоа го правам три-четири пати неделно во F45, Јорквил. Дарувам крв на секои 84 дена затоа што за мене е важно да ѝ возвратам на заедницата и да помогнам во спасувањето на нечиј живот. Со секој милилитар крв што го донирам, можам да спасам до три животи. Досега имам донирано во 61 крводарителство и работам на тоа да се стекнам со сертификат за 100 крводарувања. Сакам кога ѝ возвраќам на македонската заедница. Јас сум член на Одборот на македонскиот филмски фестивал. Прикажуваме филмови од македонски режисери низ целиот свет, секој втор викенд во октомври. Во октомври 2019 година се одржа 14. издание на годишниот филмски фестивал, кој е основан од многу посветена Македонка, Вирџинија Андреофф Еванс. Имаме добра соработка со Агенцијата за филм во Република Северна Македонија. Годинава ќерката на сопругот го нацрта и го креираше постерот за филмскиот фестивал. Исто така, членувам и во Советодавниот комитет на Обединетата македонска дијаспора (ОМД). Верувам дека е важно сите македонски организации блиску да соработуваат и меѓусебно да се поддржуваат. Нашата сила е во бројките. Честопати велам дека никогаш нема да доживеам неуспех, не затоа што сум брилијантна, туку затоа што сум опкружена со навистина паметни и енергични пријатели. Мои други пасии се сликањето, патувањето и, секако, финансиската писменост.

Fashion

Interview with Izet Curi, lecturer at Esmond, the Greatest School of fashion in france, and founder of the International fashion Institute in Skopje

Интервју со

Изет Цури, моден креатор, предавач на најголемата школа за мода „Есмонд“ во Франција и основач на Интернационален институт за мода во скопје

there is no fAshion todAy,

just A dressing style >> More than 120 graduates have passed through the Academy of Style and Fashion, and 99.9

percent of them are ready to apply immediately the acquired knowledge and work in fashion houses across the world 72

Бизнис каталог 2020

Мода

денес не постоИ мода,

само стИл на облекување MARILI: Your Fashion Institute is marking the fifth anniversary this year. How many graduates have passed through the Academy and do they have an opportunity to apply immediately knowledge they have acquired in it? How long does a course last? Do the students come exclusively from Macedonia and does the Academy enable a kind of study residence abroad to the most talented students? CURI: More than 120 graduates have passed through the Academy of Style and Fashion, and 99.9 percent of them are ready to apply immediately the acquired knowledge. Some of them already work. Our goal is 100 percent success of our school, which means everybody coming out of the Academy to be working. The course lasts for three years, and we have students from Albania, Norway, Russia, Serbia, Kosovo, and from all the cities in Macedonia. Certainly, the greatest talents have an opportunity to complete their education outside, in different fashion houses because they, simply, have benefit from my relations. On the other hand, everybody studying in this Academy is ready to work in fashion houses throughout the world. I say to my students: The greatest success I wish to you is for you to live on what you do. MARILI: What are the specifics of the teaching at the Academy and which renowned names from the area of fashion and design, besides yours, are a part of the teaching staff? CURI: The Academy teaching is organised according to the French techniques of modelling moulage, which means that the instruction is the same as in French academies and consists of 70 percent modelling and 30 percent general fashion culture. There are other famous professors at the Academy including Dominique Brunette, Nikola Evtimov, Elena Vangelovska, who also have prolific biographies.

>> Низ Академијата за стил и мода досега минаа повеќе од 120 дипломци и 99,9 отсто од нив се подготвени веднаш да го применат стекнатото знаење и да работат во модните куќи во цел свет

МАРИЛИ: Вашиот Институт за мода одбележува пет години постоење. Колку дипломци минаа низ Академијата досега и дали тие имаат можност веднаш да го применат знаењето што го стекнаа во неа? Колку трае школувањето, дали студентите се исклучително од Македонија и дали Академијата им овозможува некаков вид студиски престој во странство на најталентираните студенти? ЦУРИ: Низ Академијата за стил и мода досега минаа повеќе од 120 дипломци и 99,9 отсто од нив се подготвени веднаш да го применат знаењето што го стекнале тука. Некои од нив веќе и работат. Наша цел е 100 проценти успех во нашето школо, а тоа значи дека секој што излегува од Академијата - да работи. Инаку, школувањето трае три години и тука се школуваат студенти од Албанија, Норвешка, Русија, Србија, Косово и од сите градови во Македонија. Секако дека најголемите таленти имаат можност да се дошколуваат надвор, во разни модни куќи бидејќи тие, едноставно, профитираат од моите релации. Од друга страна, пак, секој што учи на оваа Академија е подготвен да работи во модните куќи во цел свет. Јас на моите студенти им велам: Најголемиот успех што ви го посакувам е да живеете од тоа што го работите. МАРИЛИ: Која е спецификата на наставата што се одржува на Академијата и кои познати имиња од модата и дизајнот, освен Вашето, се дел од професорскиот кадар? ЦУРИ: Во Академијата се учи според француските техники на моделирање мулаж, значи наставата е иста како во француските академии и се состои од 70 проценти моделирање и 30 проценти од општа култура на модата. Во Академијата има и други познати профе-

MARILI: The theme of your graduate students is painting in fashion this year. What does it mean, what should a graduation work contain with such a theme? Which painters have you collaborated with, or whose painters’ works have you applied in your designs? CURI: Painters have always been present in fashion. Since there has been fashion, at the start of 20 century, which means since 1910 on, all great tailors have cooperated with painters. When I learnt the craft, we did not pay regard to drawing, it was important for you to be able to tailor. Drawings came when I went to France, they are used for the communication between designers and customers there. I discovered painting in fashion in a show called Fashion in Painting, and I liked it as an idea. So, I wanted our students who draw with colours, who embroider, and are artists themselves to an extent, to have that chance. I chose the theme of painting in fashion because in life, I’ve had many friends who are/were painters, some are not among us anymore, so I decided that we should make something as tribute to them and pay them homage. I used to associate Бизнис каталог 2020

Fashion

with painters a lot. I met Yugoslav painters who are great names such as Velickovic, Miodrag Gjuric, then Dimitar Manev Mitko in Macedonia. I was really lucky to get inspired by them with colours and compositions. Also, I collaborated with Valdet Hamidi, Zoran Jovanovic, Daniel Humer, Viorel Flora, and many others. MARILI: When did you start dealing with fashion design and who did you learn your craft from, i.e. whose school had the greatest influence on your present creation? CURI: I started dealing with fashion design when I was 14, at master craftsmen’s Cale and Angelkovski. Then in Paris, I collaborated with Hermes, Thierry Mugler, and Alaia for a long time. Influence was exerted over years and in certain periods of my life. When I started learning, I thought that my master is the greatest in the world. It might have been so because that far, I hadn’t seen another one. I believe that if the masters of Skopje were somewhere in France, they would certainly be top names, great masters, but they were great wherever they were. MARILI: Skopje is your native town, and today you live and work in Paris. When and why did you go to the city of fashion and why are you returning to Macedonia so many years later? Why didn’t you come earlier and is the Academy in Skopje some kind of a behest you personally feel to have to fulfil? CURI: I went to Paris in 1972 for 15 days to find some kind of inspiration because then, I had already opened a boutique in Skopje. And I did not return. Now, I am coming to Macedonia to convey my knowledge to young generations and yes, I feel moral responsibility to those who have not been lucky as me.

Macedonia has access to the world’s fashion map to the extent of its ﬁnancial possibilities. Here, young people are dressed perfectly for little money

сори, меѓу кои Доминик Брунет, Никола Евтимов, Елена Вангеловска, кои, исто така, имаат богата биографија зад себе. МАРИЛИ: Tема на Вашите дипломци е сликарството во модата. Што значи тоа, што треба да содржи една дипломска работа со ваква тема? Со кои сликарски имиња сте соработувале, односно ја аплицирале својата уметност во Вашите креации? ЦУРИ: Во модата секогаш биле присутни сликарите. Откако постои модата, од почетокот на 20 век, значи од 1910 година наваму сите големи кројачки имиња соработуваат со сликари. Кога јас го учев занаетот, ние не му придававме значење на цртежот, важно беше дали знаеш да кроиш. Цртежите дојдоа кога отидов во Франција, таму се користат за комуникација меѓу дизајнерите и клиентите. Сликарството во модата го открив на една ревија наречена Мода во сликарството и ми се допадна како идеја. Па, сакав и нашите студенти што цртаат со бои, кои везат и кои донекаде и самите се уметници, да ја имаат таа шанса. Темата сликарството во модата е избрана бидејќи во животот имав многу пријатели сликари, некои од нив веќе не се меѓу нас, па затоа одлучив да направиме нешто во нивна чест и да им оддадеме почит. Јас многу се дружев со сликари, ги запознав југословенските сликари што се големи имиња, како Величковиќ, Миодраг Ѓуриќ, потоа Димитар Манев Митко од Македонија. Имав голема среќна да ме инспирираат со бои и композиции. Исто така, сум соработувал и со Валдет Хамиди, Зоран Јовановиќ, Даниел Хумер, Виорел Флора и многу други. МАРИЛИ: Кога почнавте да се занимавате со моден дизајн и од кого го учевте занаетот, чија школа имаше најголемо влијание врз Вашата денешна креација? ЦУРИ: Со моден дизајн почнав да се занимавам од мојата четиринаесетта година, кај мајсторите Цале и Ангелковски, а потоа во Париз многу долго соработував со Хермез, Тиери Муглер и Алаја. Влијанието доаѓаше со текот на годините и со одредени периоди во мојот живот. Кога почнав да учам, сметав дека мојот мајстор е најголем во светот. Можеби беше така затоа што дотогаш немав видено друг. Мислам дека ако скопските мајстори беа некаде во Франција, сигурно би биле

MARILI: You have worked with great famous fashion houses, and have made design for famous persons. Who are they, and have you had cooperation with famous ﬁgures on our public stage? CURI: I have worked for famous fashion houses such as Hermes, Thierry Mugler, and Alaia, and made design for famous persons including Gerard Depardieu, Isabelle Adjani, Sean Connery, Richard Berry, Josiane Balasko, and many others. Before I left to France, I

врвни имиња, големи мајстори, но тие беа големи таму каде што беа.

Македонија има пристап до светската модна мапа толку колку што има финансиски можности. Кај нас младите се облекуваат одлично за малку пари

МАРИЛИ: Ваше родно место е Скопје, а денес живеете и работите во Париз. Кога и зошто заминавте во градот на модата и зошто по толку години се враќате во Македонија? Зошто не дојдовте порано и дали Академијата во Скопје е некаков аманет што Вие лично чувствувате дека треба да го исполните? ЦУРИ: Во Париз заминав во 1972 година на 15 дена за да најдам некаква инспирација бидејќи тогаш имав отворено бутик во Скопје. Но не се вратив. Сега во Македонија доаѓам за да им го пренесам моето знаење на младите генерации и, да, чувствувам морална одговорност кон тие што немале среќа како што имав јас. Сакав да дојдам и порано, односно во 1983 година ја направив најголемата ревија во мојот живот во Скопје. „Трготекстил“, кој тогаш беше меѓу најголемите претпријатија, ме донесе тука заради еден голем проект што требаше да се реализира. Јас направив сѐ што беше до мене. Колекциите требаше да ги подготвам во Франција, овде да се шијат и да се продаваат надвор. Но тие не го направија своето. Секогаш сум се чудел како може Македонија како држава, каде што најголема индустрија е текстилната, да не направи ништо. Многу сакав ние да направиме нешто како Италијанците, италијанската индустрија апсолутно се адаптираше на барањата на дизајнерите и затоа нејзината модна индустрија е луксузна, како што е, на пример, Армани. Сега веќе немам ни можности да инвестирам како што можев во 80-тите години, но и да можам не би инвестирал. Ме викна градоначалникот на Чаир да дојдам за да направиме нешто и се согласив, си реков: Ако јас не направам ништо, ќе направат моите студенти. Поради тоа дојдов.

Мода

I wanted to come earlier, actually in 1983 I did the greatest show in my life in Skopje. Trgotekstil, which was among the greatest companies then, invited me here for a major project that was supposed to take place. I did everything on my part. I was to prepare my collections in France and they were supposed to be sewn here and sold outside. But they did not do their part of the job. I always wondered how a country like Macedonia, where the greatest industry is the textile industry, has not done anything. I really liked us to do something like the Italian did, the Italian industry absolutely adapted to the requirements of designers and that’s why its fashion is luxury fashion, such is Armani, for instance. Now, I am not able to invest as I was in the 1980s, and if I was able, I wouldn’t invest. The Mayor of Chair called me to come so that we could make something, and I agreed, I told myself: If I don’t do anything, my students will. That’s why I came.

Fashion worked here, I prepared outfit for Bijelo dugme when they had a concert at Univerzalna sala. I was always present in the showbiz, because I had a dream to become a musician, a guitarist, and I associated with the first rocker bands in Skopje, I designed outfit for Uragani, Bezimeni, and Biseri, which later united to make Bis Bez. MARILI: What is haute couture today, can one talk about fashion whatsoever, in the true meaning of the word, or maybe, it is more about style of dressing? Who decides which style will be topical in the next season? CURI: Fashion existed until the 1980s and a little in the 1990s, but since then, there have absolutely been no fashion, nowadays, there is only a dressing style and every creator has a special fashion design style. As for who decides on the current style, that is the street, the system itself, the power of the one buying. Luxury is made by the one paying. Today, it is absurd to talk about a trend, there is no such a thing now. It used to exist. If you look at old photographs, you will immediately notice hair styles, clothes, makeup, accessories, and even music. Then, that was a whole movement, not only a trend in clothing or hairstyling. Nowadays, a new profession called a designer, a fashion creation, is trendy. The fashion designer term was first mentioned in 1957 with Yves Saint Laurent, and they were called tailors before that. And what is most recent in fashion is not made by designers but by textile engineers. For example, Egyptian women were wearing trousers as back in the past, and today’s trousers are adapted according to present time, to be practical for wearing. And a new thing, overalls have been invented, they have no

In Macedonia, a chance should be given to young people to become good tailors, they are the architects of the clothes, and we do not have such a school. In that way, they can oﬀer their own designs, and this is our perspective. One should have conﬁdence in new forces, new energies. МАРИЛИ: Сте работеле со големи познати модни куќи, а сте креирале и за познати личности. Кои се тие и дали сте соработувале со познати имиња од нашата јавна сцена? ЦУРИ: Имам работено за познати модни куќи, како што се Хермез, Тиери Муглер и Алаја, и креирав за познати личности, меѓу кои Жерар де Пардје, Изабел Аџани, Шон Конери, Ричард Бери, Жосиан Баласко и многу други. Пред да заминам за Франција работев и тука, го облеков „Бело дугме“ кога имаше концерт во Универзална сала. Јас бев постојано присутен со естрадата бидејќи мојот сон беше да станам музичар, гитарист и се дружев со првите групи рокери во Скопје и ги облекував „Урагани“, „Безимени“ и „Бисери“ кои подоцна се споија во „Бис Без“. МАРИЛИ: Каква е денес светската висока мода, дали воопшто може да се зборува за мода, во вистинска смисла на зборот или можеби повеќе се работи за стил на облекување? Кој одлучува кој стил ќе биде актуелен во наредната сезона? ЦУРИ: Модата постоела сѐ до 80-тите години и малку во 90-тите години од минатиот век, но оттогаш наваму апсолутно не постои мода, денес постои само стил на облекување и секој креатор има посебен стил на модни дизајни. А што се однесува до тоа кој одлучува за актуелниот стил, па тоа е улицата, самиот систем, моќта на тој што купува. Луксузот го прави оној што плаќа. Денес е апсурдно да се зборува за тренд, сега го нема тоа. Некогаш постоел. Ако се погледнат старите фотографии, веднаш се забележуваат фризурите, костумите, мејкапот, аксесоарите, па дури и музиката. Тогаш тоа било цело движење, не само тренд за облека или за фризура. Денес е во мода нова професија што се вика дизајнер, моден креатор. А поимот моден креатор првпат се споменува во 1957 година со Ив Сен Лоран, а

MARILI: What are your perceptions, where is Macedonia on the world's fashion map and are our people, given the limited financial possibilities, dressed fashionably and trendy? Is fashion always related to money? For example, people in Scandinavia have money, and are not fashionable? CURI: Nowadays, fashion is present everywhere and also in Macedonia, which means that fashion is the same, but financial possibilities are different. Macedonia has access to the world’s fashion map to the extent of its financial possibilities. Here, young people are dressed perfectly for little money. Because today, they are concerned, they search and view things on the Internet. I have taught the collection and technique concept for 37 years at the greatest fashion school, Esmond, which has existed for 160 years, and I can notice that our children are more talented, they discover things, and in the West, there is nothing to discover, that is not their priority. They do not have any kind of Orientalism, and we do have it in abundance. MARILI: Where do you see an opportunity for development of the textile industry in Macedonia because we have only worked on a lohn-system principle for years. Can designer studios be formed in major textile factories? CURI: We lack staffs here, such as tailors, there are no technicians. A chance should be given to young people to become good designers, they are the architects of the clothes, and we do not have such a school. Our school is the first in the Balkans. Certainly, studios can be opened in factories and they will have priority compared to other brands that do not have their factory. In that way, they can offer their own designs, and this is our perspective. One should have confidence in new forces, new energies. MARILI: You are preparing a monograph for your work. What will it contain and when will it be promoted? CURI: The monograph contains my whole professional adventure from Skopje to Paris and from Paris to Skopje. We plan to promote it during next year.

Во Македонија треба да им се даде шанса на младите луѓе да станат добри моделари, тие се архитекти на костумот, а ние немаме такво школо. Така може да се понудат сопствени дизајни, тоа е нашата перспектива. Треба да се има доверба во новите сили, во новите енергии

пред тоа се викале кројачи. Но тоа што е најново во модата не го прават дизајнерите, туку текстилните инженери. На пример, панталони носеле уште Египќаните, а денешните панталони се адаптираат според денешните времиња, да бидат практични за носење. А, ново, па измислени се комбинезоните, кои немаат врска ниту со дизајнерите ниту со кројачите, туку во лабораторија, односно со доктори, со цел да се заштити телото. Значи, денес се зборува за комбинација меѓу дизајнер и текстилен инженер, односно наука. МАРИЛИ: Какви се Вашите согледувања, каде се наоѓа Македонија на светската модна мапа и дали нашиот народ, со оглед на ограничените финансиски можности, е модерно облечен и во тренд? Дали модата е секогаш поврзана со парите? На пример, луѓето во Скандинавија имаат пари, но не се модерни? ЦУРИ: Во денешно време модата е присутна насекаде, исто така, и во Македонија, значи модата е иста, но финансиските можности се различни. Македонија има пристап до светската модна мапа толку колку што има финансиски можности. Кај нас младите се облекуваат одлично за малку пари. Затоа што денес тие се интересираат, бараат и гледаат на интернет. Јас 37 години предавам концепт во колекција и техника на најголемата школа за мода „Есмонд“, која постои 160 години, при што забележувам дека нашите деца се поталентирани, дека откриваат, додека на запад нема што да откријат, кај нив тоа не е приоритет. Тие немаат никаков ориентализам, а кај нас тоа го има во изобилие. МАРИЛИ: Каде ја гледате можноста за развој на текстилната индустрија во Македонија бидејќи долги години сме само лон-систем. Дали во поголемите текстилни фабрики може да се формираат дизајнерски студија? ЦУРИ: Овде недостигаат кадри, како што се моделари, нема техничари. Треба да им се даде шанса на младите луѓе да станат добри моделари, тие се архитекти на костумот, а ние немаме такво школо. Нашето е прво на Балканот. Секако дека може да се отворат студија во фабриките и тие ќе имаат предност во однос на другите брендови што немаат своја фабрика. Така може да се понудат сопствени дизајни, тоа е наша перспектива. Треба да се има доверба во новите сили, новите енергии. МАРИЛИ: Подготвувате монографија за Вашето творештво. Што ќе содржи таа и кога ќе биде промовирана? ЦУРИ: Монографијата ја содржи целата моја професионална авантура од Скопје до Париз и од Париз до Скопје. Планираме да ја промовираме во текот на oваа година.

Бизнис каталог 2020

Мода

relation to designers or tailors but were invented in lab, i.e. with doctors, with a view of protecting the body. So, today, one speaks about a combination between a designer and textile engineer, or science.

„ЖАНЕТА ЕСТЕТИК“

Козметичко-фризерски салон за убавина со традиција од 30 години и со голем углед меѓу клиентите и партнерите. Единствен добитник на Сертификатот за квалитет EUMK, а ги поседува и наградата Златна маска за врвни достигнувања во медицинската козметологија и сертификатот „Коректна фирма“. Во „Жанета Естетик“ се нудат третмани за лице со лекување на акни и решавање на естетските проблеми, третмани на лице со дијамантски

прав, злато и кристали, нехирурушки лифтинг, антиејџ третмани, кристални маски, маски со хијалурон, депилација, педикир-маникир, масажа на тело. Салонот користи третмани со матични клетки и разни масла без конзерванси, сапун од козјо млеко и органски кремови. Сопственичката Жанета Џафер, специјалист козметолог и мастер едукатор, постојано ги следи новините во современата козметологија и со својот тим нуди врвни услуги.

ZANETA ESTETIK Zaneta Estetik Cosmetic and Hairstyle Studio boasts 30-year tradition and high reputation among clients and partners. The only holder of the EUMK Quality Certification , it has won the Golden Mask for highest achievements in medical cosmetology and the Correct Firm Certificate. Zaneta Estetik offers facial treatments for acne and aesthetic problems, facial treatments with diamond powder, gold and crystal, non-surgery lifting, antiaging treatments, crystal masks, hyaluron-filler masks, waxing, pedicure manicure, body massage. The studio uses treatments with stem cells and different oils without preservatives, as well as goat’s milk soap, and organic creams. The owner Zaneta Djafer, Specialist Cosmetologist and Master Educator, constantly follows the novelties in the modern cosmetology, and she and her team offer top-class services.

fb Zaneta Estetik 02/3239-544 / 02/3226-460

The Gjorgieva Olgica Fashion Studio is a story that comes from the creative artistic sector assigned with style and aesthetics. Your style is our pleasure! Stylised pieces of clothes wisely selected and adapted to your personality, sensibility and shape. A developed person and good style are a perfect package that speaks a lot about you! Whether it is about daily activities, work, a cocktail or a ceremony or maybe about your own

wedding ceremony, it is always helpful when you have somebody with whom and where and how to implement your idea. The Gjorgieva Olgica Fashion Studio is specialised in production of any kind of clothing, for different occasions! At this present time, the idea and story we build around us is most important, with our style, which more or less gives weight to our personality being a very important part of that story! Select

wisely your pieces of clothes and certainly, let aesthetics be your guide in developing that style! GO Gjorgieva Olgica is here with your and would be happily a part of your fashion story!

Модното атеље Ѓоргиева Олгица е приказна што доаѓа од креативниот уметнички сектор што е задолжен за стилот и естетиката. Вашиот стил е наше задоволство! Стилизирани парчиња облека, мудро избрани и приспособени на вашата личност, сензибилитет и конструкција. Изградената личност и добриот стил се одличен пакет што кажува многу за вас. Дали станува збор за секојдневје, работа, коктел или некоја свеченост или, пак, можеби вашата свадба, секогаш е предност кога имате со кој, каде и како да ја реализирате вашата идеја. Модното Атеље Ѓоргиева Олгица е специјализирано за изработка на секаков вид облека и за различни прилики! Во денешно време е најбитна идејата и приказната што ја градиме околу себе, а еден многу битен дел од таа приказна е вашиот стил, кој повеќе или помалку во исто време и дава тежина на вашата личност! Мудро избирајте ги вашите парчиња облека и секако естетиката нека биде вашиот водич во градењето на тој стил! ГО Ѓоргиева Олгица е тука со вас и со задоволство би била дел од вашата модна приказна!

MODNO ATELJE GJORGIEVA OLGICA ul. Nikola Kljusev br 14-st 2, 1000 Skopje l Tel: 00389 71 210 128 l Email : olgica_go@yahoo.com Fb. Gjorgieva Olgica l Fan strana GO by Gjorgieva Olgca l Web str. www.gjorgievaolgica.com

Entrepreneurship

Interview with Maja Babic, Executive and Operations Manager of Bagi Communications

suCCess is When you KnoW thAt there is And And their plACe in life

>> Books have followed me for all my life and even my life partner came with a “dowry” in form

of love for books. Our home library has more than 600 books. I hope that one day our children will know how to keep and love this asset we are going to leave to them. MARILI: You have been the Executive and Operations Manager of Bagi Communications for the last 20 years. That is a family business that is marking its 30th jubilee this year. Please, tell us what Bagi Communications deals with and enlist some major projects from the biography of the company? BABIC: : Bagi Communications is company that deals with organisation of various kind of events – corporate, promotional, cultural, music. It has been my home for the last 20 years. Here, I have learnt everything I know about organisation of events. It has given me some of the most beautiful and stressful moments in my life. Seemingly, it is simple to organise an 80

Бизнис каталог 2020

МАРИЛИ: Вие сте извршен и оперативен менаџер на „Баги комуникации“ веќе 20 години. Тоа е семејна фирма, која догодина ќе одбележи 30-годишен јубилеј, па кажете ни што работи „Баги Kомуникации“, издвојте некои позначајни проекти од CV-то на фирмата? БАБИЌ: Баги Комуникации е компанија која се занимава со организација на секаков вид на настани – корпоративни, промотивни, концерти. Тоа е мојата дома полни 20 години. Во неа научив се што знам за организацијата на настани. Тоа е компанија која ми ги даде најубавите и најстресните моменти во мојот живот. Да се органи-

Претприемништво

успех е кога знате дека Има

јас И нИе И нИвното место во жИвотот >> Книгите ме следат целиот живот, па дури и мојот животен партнер

дојде со „мираз“ во форма на љубов кон книгите. Нашата домашна библиотека брои повеќе од 600 книги. Се надевам дека еден ден нашите деца ќе знаат да ја чуваат и да ја сакаат оваа вредност што ќе им ја оставиме

event because privately everybody of us have been able to organise an event. But there is a difference when you organise for yourself and your beloved, and when you do it for a client. You have to see through their tastes, needs, expectations, to ﬁt in the selected budget and deliver a product as they have imagined. When we make outdoors concerts for big audiences, for which we are particularly specialised, responsibility increases. Because you have the client on the one side, and the audience on the other. And everybody has expectations from you. Additionally, there is no corrective test in events, if something is not prepared or planned as it should be there is no room to ﬁx it. It is a real time activity.

зира настан навидум изгледа едноставно, затоа што сите ние приватно сме биле во прилика да организираме некој настан. Но, има разлика кога организирате за себе и Вашите блиски и кога тоа го правите за клиент. Мора да проникнете во нивните вкусови, потреби, очекувања, да се вклопите во издвоениот буџет и да испорачате производ каков што тие го замислиле. Кога правиме концерти на отворено за голем број публика, за што сме особено специјализирани, одговорноста се зголемува. Бидејќи, од една страна го имате клиентот а од другата публиката. И сите тие имаат очекувања од вас. Дополнително што во настаните нема поправен, Бизнис каталог 2020

Entrepreneurship

Клубот „Инер Вил Скопје Еуропеа“ ја подготвува годинашната дебата по повод Денот на толеранцијата, каде што повторно главна тема ќе бидат жената и нејзината улога во модерното општество

And exactly this is the reason for increased level of adrenalin, and I must officially confess I am addicted to. Quite often our work is “behind the camera” and the job is mainly finished before the start of an event. We are rarely exposed, we surrender the throne to the true stars, those onstage. When I would enlist our projects, it would probably need the whole magazine. Only in the past years, I can say that we are proud of Vlatko Stefanovski’s concerts at the Philharmonic and at the Antique Theatre last year and this year with Miroslav Tadic, the jubilee festival of pianist Dino Imeri, the pre-New Year’s events in Skopje, Pivofest in Prilep, conference of the World Custom Federation... MARILI: Who is Maja Babic in the first person singular? You have a huge home library of more than 600 books. Where has that love for book come from, is it in your genes? BABIC: Maja Babic is Skopje citizen with Balkan genes. The mixture of Dalmatia, Romania, Serbia, Bulgaria and Skopje, is legacy which I am grateful for. Even my childhood and growing up was a mixture of two different, however noble surroundings. On one side, I have a family of high intellectuals and scientists, surrounded with books, artists and culture in general, and on the other, a family with impeccable relation to the family, household and real human values. These differences enabled me to learn and perceive all aspects of life, setting the true priorities and values at the 82

Бизнис каталог 2020

ако нешто не е подготвено или испланирано како што треба, нема простор и начин да се поправи. Се оди во real time. И токму таа одговорност е причина за зголемена доза на адреналин од кој, еве признавам и официјално, сум сериозен зависник. Нашата работа најчесто е „зад камерите„ и главно работите се завршуваат пред да започне самиот настан. Ретко сме експонирани, тронот го препуштаме на вистинските ѕвезди, оние на сцената. Кога би ги набројувала нашите проекти, веројатно ќе ви го завземам целото списание. Но еве само од последниве години, можам да издвојам дека сме горди на концертите на Влатко Стефановски во Филхармонија и оној на Антички минатата и оваа година со Мирослав Тадиќ, на јубилејниот концерт на пијанистот Дино Имери, на предновогодишните настани во Скопје, на Пивофест во Прилеп, на конференцијата на Сцетската Царинска Федерација.....листата е долга. МАРИЛИ: А, која е Маја Бабиќ во прво лице? Поседувате огромна домашна библиотека од над 600 книги. Од каде љубовта кон книгите, дали е тоа запишано во Вашите гени? БАБИЌ: Маја Бабиќ е скопјанка со Балкански гени. Миксот од Далмација, Романија, Србија, Бугарија и Скопје е дар на кој сум многу благодарна. Дури и моето детство и растење беше микс од две различни но исклучитено благородни опкружувања. Од една страна имав семејство на високи интелектуалци и научници, опкружена со книги, уметници и култура воопшто а од другата страна семејство со беспрекорен однос кон семејството, домаќинството и вистинските човечки вредности. Овие различности ми овозможија да ги научам и согледам сите агли на животот, поставувајќи ги вистинските приоритети и вредности на вистинско место. Очигледно дека влијанието на уметноста била доминантна па така и јас одлучив да запливам во тие води. На почетокот како новинар во повеќе медиумски куќи, водејќи го секторот театар а подоцна и во мојата матична куќа Баги Комуникации. Инаку љубовта кон книгите има по малку култна заднина. Колекцијата на мојот дедо, Др. Бошко Бабиќ, брои повеќе од 5000 книги и всушност целиот мој живот е поврзан со тој мирис на нови и стари, блескави и правливи книги но и со го-

proper place. Obviously, influence of art was dominant, so I decided to plunge into those waters myself. Initially, as a journalist in several media managing the theatre sector, and lately in my home company Bagi Communications. Actually, love for books has a somewhat a cult background. My grandfather Sc.D. Boshko Babic’s collection has more than 5,000 books and my whole life has been related to the smell of new and old, glossy and dusty books, as well as to great curiosity about the content in each one of them. I have been followed by books through entire life, and even my life partner came with “dowry” in form of love for books. Recently, we had to expand our home library in order to make some room for new titles, so our son managed to count more than 600 pieces. I hope that one day our children will know how to keep and love this asset we are going to leave them. MARILI: You are the President of Inner Wheel Club Skopje Europea. What kind organisation is it and what are your activities and commitments as the President? BABIC: Inner Wheel is one of the oldest women volunteering and service organisations, with activities in more than 140 countries. It has existed for more than 96 years and I am proud to be part of it. This year, I have the honour to be President (2019/2020) of the Europea Club, which I see as a great responsibility. Our club gathers exceptional ladies, each one most distinguished in her domain of activity. We are different, but we are quite the same in one: we all want, and we can influence, promote and help to build a better world for everybody. We stand proudly behind the action “Pay it Forward,” as well as behind conferences on the Day of Tolerance. Unfortunately, in our country there are really many occasions and reasons for help, and we try to locate the true addresses where we can give our contribution. Two years ago, we opened the topic of peer bullying and I hope we will continue in the same course. Last year, the main topic of the debate was woman and her role in the modern society. MARILI: Humaneness is your great characteristic, which is confirmed with your being the member of the Managing Board of Borka, and you equally take care of the environment, and love animals as well. What is your attitude, how should we improve the environment and look after animals in a better way?

лема љубопитност за содржината на секоја од нив. Книгите ме следат целиот мој живот, па дури и мојот животен партнер дојде со „мираз„ во форма на љубов кон книгите. Недамна моравме да ја прошириме нашата домашна библиотека за да направиме место за нови наслови, па синот успеа да изброи повеќе од 600. Се надевам дека еден ден нашите деца ќе знаат да ја чуваат и сакаат оваа вредност што ќе им ја оставиме. МАРИЛИ: Вие сте и претседател на клубот „Инервил Скопје Еуропеа“. За каква организација станува збор и кои се Вашите активности и заложби како претседател? БАБИЌ: Инер Вил е една од најстарите волонтерски, сервисни женски организации, со активности во повеќе од 140 земји. Постои веќе 96 години и навистина сум горда дека припаѓам на оваа организација. Оваа година мене ми припадна честа да го носам претседателскиот мандат (2019/20) на клубот Еуропеа, што го сметам за голема одговорност. Инаку нашиот клуб е составен од исклучителни дами, секоја врвна во својот домен на делување. Различни сме, но во едно сме сосема исти, дека сакаме и можеме да влијаееме, да помогнеме и да промовираме подобар свет за сите. Гордо стоиме зад акцијата “Pay it Forward” како и зад конференциите по повод Денот на толеранцијата. За жал во нашата земја има и повеќе одколку што треба поводи и причини за помагање, се трудиме да лоцираме вистински адреси каде што би можеле да дадеме свој придонес. Пред две години ја отворивме темата за врсничко насилство и се надевам дека и ќе продолжиме во истата насока. Минатата година главна тема на дебатата беше жената и нејзината улога во модерното општество. МАРИЛИ: Хуманоста е Ваша голема карактеристика, што се потврдува и со тоа што сте член на Управниот одбор на здружението „Борка“, но подеднакво се грижите и за екологијата, а имате многу љубов и за животните. Кој е Вашиот став, како да се унапреди животната средина и како подобро да се грижиме за животните? БАБИЌ: Активизмот ми е во крвта. Всушност, не поднесувам неправда и зависна сум од ред и дисциплина. Веројатно затоа и имам потреба да се ангажирам во вакви здруженија и да се борам секојдневно. Борка и Биба Додева за мене се синоним за истрајност, посветеност и вистински вредности. Со Биба сме и приватно пријатели и таа ја знае мојата приказна како cancer survivor. Секоја поддршка за овие луѓе е добредојдена. Што се однесува до животната средина или животните, што да ви кажам повеќе од она што до сега е безброј пати кажано. Па зарем постои човек на планетава што не сака квалитетен воздух и здрава природна средина. Зарем има некој на кој нема да му заигра срцето од повредено или беспомошно животно? Јас едноставно не можам да бидам глува и

Претприемништво

The Inner Wheel Skopje Europea Club is preparing this year’s debate on the Day of Tolerance where the main topic will be again the woman and her role in a modern society

слепа. Кај нас ова се споредни теми, или барем е така за оние кои треба да носат решенија. Овие две прашања се всушност постулатите на цивилизациско битисување кое кај нас сериозно се нарушени. Секако, треба да тргнеме и од себе и промените да ги направиме тому од внатре. Кога секој од нас би дал свој придонес и кога тоа би се мултиплицирало, тогаш резултати секако дека ќе има.

BABIC: Activism is in my blood. Actually, I can’t stand injustice and I am addicted to order and discipline. That is probably the reason for my need to be engage in such associations and struggle daily for their causes. Borka and Biba Dodeva are synonymous with endurance, commitment and true values. Biba and I are also friends in private, and she knows my story as a cancer survivor. Any kind of support for those people is welcome. As for the environment or animals, what should other should I tell, than what has been already said endless times before. Is there a man on this planet who does not want quality air and a healthy environment? Is there anybody whose heart will not be touched by hurt or helpless animal? I simply cannot be deaf or blind for these problems. Those are marginalised topics in our society, at least by the decision makers in these issues. These two issues are the postulates of the civilised existence and here, they are seriously disturbed. Certainly, we should start from ourselves and make changes just from inside. When each one of us should give his own contribution and that contribution would be multiplied, then the results shall be obvious and positive. MARILI: You are a successful woman in the part of business, but we see that you are also engaged in a number of activities. How does your working day look like? BABIC: One of the things in my life that I am grateful for, is that not a single day is similar to the previous one. The rhythm may be similar – home, work, home, but the contents are different every day. My work allows me to determine the pace by my own, I can work outdoors, in a park, in the office, in the field. However, the challenge is always different. Most of the time, I work on a few projects in parallel and I love finding a dose of adrenalin in each of them. I am not a person that can be surrounded among four walls with strict working hours, but on the other hand, I am able to work till 2:00 after midnight if I am inspired to do it. It is the same with my home obligations, you will rather find me ironing or tidying in the evening than in the morning. My day starts around 6:00 because I have a precise four-legged alarm clock. By nature, I am not an early riser, actually I love sleeping, but my dog Dylan is the one who dictates when a day should start. I need some time to let my body activate, so I prefer to spend the first one hour or one hour and a half in silence, with my own and a large dose of coffee. During this time, I slowly wake my body up and articulate my thoughts, make a plan for the ensuing day, I browse hurriedly the social networks and I get a dose of hugs with Dylan. No matter how busy I am, my afternoon hours are always reserved for long walks with Dylan and socialising with my “dog owners” company. Those are the moments for relaxation and physical activity. In the evening, I prefer staying at home, I have somehow become fed up with nights out and parties, and if we can, we stay at home, in a relaxed atmosphere. Given that my husband and I work together, it is unavoidable to reserve some time in the evening to summarise the past day, make plans for the next day, and quite often, we can enter a creative phase and come to new ideas and solutions for some future projects. MARILI: According to all this, you have a filled daily agenda to the maximum. To what extent is understanding of the family important for achieving results in all fields? 84

Бизнис каталог 2020

МАРИЛИ: Маја, Вие сте успешна жена во делот на бизнисот, но гледаме дека сте ангажирана и во многу други активности. Како изгледа еден Ваш работен ден? БАБИЌ: Една од работите за кои сум благодарна во животот е дека ниту еден ден не е налик на претходниот. Можеби ритамот е сличен – дома, работа, дома, но содржината е секојдневно различна. Работата ми дозволува сама да си го одредувам темпото, можам да работам и на отворено, во парк, во канцеларија, на терен. Но, секогаш предизвикот е различен. Најчесто работам паралелно на неколку проекти и сакам во секој од нив да пронајдам доза адреналин.. Не сум човек кој може да биде затворен во четири ѕида со стриктно работно време, но затоа знам да сработам се во 2 по полноќ ако за тоа имам инспирација. Исто е и со домашните обврски, попрво ќе ме начекате како пеглам или средувам навечер отколку наутро. Денот ми започнува околу 6 часот, бидејќи имам прецизен будилник на четири нозе. Инаку, по природа не сум ранобудник, всушност сум голема спанка, но мојот миленик Дилан е тој што диктира кога треба денот да започне. Ми треба време да ми „проработи„ организмот, па затоа преферирам првите час и половина да ги поминам во тишина, сама со себе, и со голема доза на кафе. Во овој период полека го будам организмот и ги артикулирам мислите, правам план за денот што следи, набрзина прелистувам што има на социјалните мрежи и нормално добивам доза гушкање со Дилан. Колку и да имам работа или обврски, попладневните часови се секогаш резервирани за долга прошетка со Дилан и за дружба со моето „кучкарско„ друштво кое исто така ме исполнува. Тоа се моменти за релаксација и за физичка активност. Во вечерните часови преферирам да останам дома, некако се заситив од излегувања и забави, па ако можам остануваме дома, во релаксирана атмосфера. Со оглед дека со сопругот заедно работиме, неминовно е навечер да одвоиме време за сумирање на денот што поминал, за правење на планови за наредниот период а многу често знаеме да влеземе во креативна фаза и да доаѓаме до нови идеи и решенија за некои идни проекти. МАРИЛИ: Според сево ова, имате максимално исполнета дневна агенда. Колку разбирањето од семејството е важно за да се постигнат резултати на сите полиња? БАБИЌ: Има еден стих на групата Ван Гог кој вели – „Ако станемо, губимо све„. Тоа е главната девиза која ме води а моето семејство тоа добро го знае. Нема застанување, нема откажување, можеби понекогаш се потребни кратки паузи за земање здив, но главно одиме напред. Шаблон ќе биде ако зборувам за тоа колку е важна поддршката од семејството, но тоа е вистината. Замислете да имате партнер кој постојано ќе негодува на Вашето темпо, ако тој сака попладневни дремки а вие попладнето сте дури на пола со обврските. Не одат така тие работи. Затоа, секој го одбира тоа што му одговара и го добива тоа што го заслужува. За среќа, со мојот сопруг сме во истата професионална приказна и сосема се разбираме. Имам возрасен син, го родив многу млада, на 20 години и од оваа дистанца можам да кажам дека тоа е една од моите најдобри одлуки во животот. Знаете, јас сеуште се чувствувам доволно млада и силна за нови предизвици а обврските околу детето веќе не се толку обемни. Тој порасна со сите мои ангажмани, знае дека работното време на неговата мајка не е исто со повеќето мајки на неговите другари и тоа го прифати уште од мал. Важен е балансот, ако успеете да одговорите на барањата на семејството, тогаш не гледам причина да изостане поддршката.

MARILI: In your opinion, what is a successful woman manager, how do you deﬁne a successful woman? BABIC: : Personally, I think that all women are managers. Is there greater management of having ability to manage the home and the work at the same time? Are housewives less managers than those with a career? Imagine managing two or three children, a husband, a household, family budget... And a successful woman, in my opinion, is the one who feels successful. You know, the notion of success is individual and differs in different environments or cultures. For some, that is a full bank account or a huge closet with shoes and bags. Or, academic titles and top education. Or travelling to exotic places. For some, that is a full house and a smell of a freshly baked apple cake. And for me, the notion of success is the perfect balance in life and satisfaction with yourself. A successful woman is the one that has dreams and strength to make them come true. Often, success is visible in the woman’s eyes, in her smile, or if you like, in any wrinkle of her face. Because each one of them has her own story and hides a challenge that was overcome successfully. Success is when you know that there is I and US and their place in life. Success is to learn to make changes and accept the good things. To look at yourself in the mirror and know who you are and where you go. Life has taught me that each period has its beauties and its challenges. I am not afraid of the future and I try to live in the present.

МАРИЛИ: Што е, според Вас успешна менаџерка, како ја дефинирате успешната жена? БАБИЌ: Лично сметам дека сите жени се менаџерки. Па зарем има поголем менаџмент од тоа да имате способност да менаџирате и во домот и на работа. Зарем домаќинките се помали менаџерки од оние со кариера? Замислете менаџирање на 2-3 деца, сопруг, домаќинство, семеен буџет.... А успешна жена според мене е онаа која се чувствува успешна. Знаете, поимот за успех е индивидуален и е различен во различни средини или култури. За некого тоа е полна банковна сметка или огромен орман со чевли и ташни. Или пак академски титули и врвно образование. Или егзотични патувања. За некого пак е полна куќа и мирис на свежо печен колач со јаболка. А за мене поим за успешност е совршена рамнотежа во животот и задоволство од самата себеси. Успешна жена е онаа која има соништа и сила да ги исполни истите. Успешноста често е видлива во очите на жената, во нејзината насмевка или ако сакате во секоја брчка на нејзиното лице. Зашто, секоја од нив има своја приказна и се крие некој предизвик кој бил успешно надминат. Успех е кога знате дека има ЈАС и НИЕ и нивното место во животот. Успех е да научите да се менувате и да ги прифатите добрите нешта. Да се погледнете во огледало и да знаете која сте и каде одите. Животот ме научи дека секој период си носи свои убавини и свои предизвици. Не се плашам од иднината и се обидувам да уживам во сегашноста.

Претприемништво

BABIC: Some lyrics by the band Van Gogh goes like this: “If we stop, we lose everything.” That is the main motto that leads me, and my family is well aware of that. There is no stopping, no giving up, maybe sometimes some breaks are necessary for one to take a breath, but mainly we go ahead. It will be a pattern if I talk of how important the family support is, but that’s true. Imagine having a partner that is constantly grumbling about your pace, if he likes afternoon naps and you are at the half of your obligations in the afternoon. These things do not match together. Luckily, my husband and I are in the same professional story and we fully understand each other. I have a grown-up son, I had him at a very young age, at 20, and from this distance, I can say that this was one of the best decisions in my life. You know, I still feel young enough and strong for new challenges, and obligations about my child are not so great anymore. He grew up with all my engagements, he knows that the working hours of his mother are not as those of most mothers of his friends, and he accepted that when he was very young. The balance is important, if you manage to meet the requirements of the family, then I don’t see any reason why the support should be missing.

High quality air and healthy natural environment are the postulates of the civilised existence, and here, they are disturbed seriously. Certainly, we should start from ourselves and make changes just from inside

Квалитетен воздух и здрава природна средина се постулатите на цивилизациското битисување што кај нас сериозно се нарушени. Секако, треба да тргнеме и од себе и промените да ги направиме токму однатре Бизнис каталог 2020

Culture 86

Бизнис каталог 2020

Бизнис и претприемаштво Култура

Interview with

Dita Starova Kjerimi, Director of the National Institution National Gallery of Macedonia Интервју со

Дита Старова Ќерими, директор на НУ Национална галерија на Македонија

the nAtionAl gAllery is the pillAr of Culture And Art in our Country >> It is always a great challenge to take the lead of an institution. My main starting idea was to see art admirers as part of our programme on a daily basis, visiting it regularly, and us oﬀering a solid exhibiting programme, purposeful educational programme in which every child will like to get involved by the process of thinking and creating through art

наЦИоналната галерИја е стожер во културата И во уметноста кај нас >> Секогаш е голем предизвик да се застане на

чело на една институција. Главна појдовна идеја ми беше љубителите на уметноста да бидат секојдневно дел од нашата програма и редовно да ја посетуваат, при што ќе понудиме солидна изложбена програма, целисходна едукативна програма во која сите деца ќе сакаат да се вклучат со размислување и творење преку уметноста Бизнис каталог 2020

Culture

Во моментов нашите напори се насочени кон реализацијата на дел од значајните проекти за реставрација на Спомен-собата на Лазар Личеноски и на изложбените објекти Даут-пашин амам и Чифте-амам, кои претставуваат заштитено културно наследство МАРИЛИ: Повод за ова интервју е наградата „13 Ноември“ за посебен придонес во областа на културата и севкупниот развој и афирмација на Град Скопје. Како се чувствувате како добитник на ова високо признание и што значи тоа за Вас? СТАРОВА ЌЕРИМИ: Се чувствувам посебно задоволна и горда што ова значајно признание дојде токму на крајот од четирите години водење на една од најзначајните институции од областа на уметноста и културата кај нас. Станува збор за висока награда на Град Скопје, со долга традиција, која ја добиле големи уметници. Можеби најрадосниот миг во сето тоа беше фактот што добив и сѐ уште добивам искрени честитки. Од личности од јавниот, културниот и од секојдневниот живот, од личности за кои не се надевав дека ме следат и го поддржуваат тоа што го правиме во Галеријата. На сите искрено им се заблагодарувам. Тие ме исполнуваат со надеж и со нови сили за решавање на новите предизвици, лично мене и релативно младата генерација што работи во Националната галерија и која е соочена со голема одговорност. MARILI: The occasion for this interview is the 13 Noemvri Award, which is bestowed for special contribution in the area of culture and the overall development and promotion of the City of Skopje. How do you feel as the winner of this high award and what does it mean to you? STAROVA KJERIMI: I feel really satisfied and proud that this important award came just at the end of my four years of managing one of the most important institutions in the area of art and culture in our country. It is a high award of the City of Skopje, with long tradition, which has been bestowed to a number of artists. Perhaps, the most rejoicing moment in all that was the fact that I got and am still getting sincere congratulations. They come from persons from the public, cultural and daily life, persons who I never hoped to be following me and supporting what we do in the Gallery. I express my true gratitude to everybody. They fill me with hope and new forces for resolution of new challenges, me personally and the relatively young staff working in the National Gallery who also face great responsibility. MARILI: You have managed the National Gallery, and Daut Pasha Hamam and Chifte Hamam for four years. What changes and novelties have you introduced during your hitherto management of these important institutions? STAROVA KJERIMI: It is always a great challenge to take the lead of an institution. First, the institutions should become your second ”personal home” through getting familiar with all the employees that have been a part of the institution for years, talking to them every day and jointly working on showing what our society needs in order to continue to get to know and take pride in artists that were the pioneers at their time. Care for the home that was given to me to manage by the state was a great challenge to me. My main starting idea was to see art admirers as part of our programme on a daily basis, visiting it regularly, and us offering a solid exhibiting programme, purposeful educational programme in which every child will like to get involved by the process of thinking and creating through art. All this would have not been possible had we not undertaken some activities for restoration of premises in which our programme activities take place. Using a grant received from the US Embassy, at Chifte Hamam we finally have an area that is not caught by moisture, in which we can open exhibitions without fearing that we do not meet the basic standards for their 88

Бизнис каталог 2020

МАРИЛИ: Веќе четири години менаџирате со Националната галерија, но и со Даут-пашин амам и со Чифте-амам. Какви промени и новини внесовте во текот на досегашното раководење со овие значајни институции? СТАРОВА ЌЕРИМИ: Секогаш е голем предизвик да се застане на чело на една институција. Прво, институцијата да стане втор „личен дом“ преку запознавањето на сите вработени што со години се дел од институцијата, да се разговара со нив секојдневно и заеднички да се работи со цел да се прикаже тоа што му е потребно на нашето општество за да продолжи да се запознава и да се гордее со ликовните уметници што биле пионери во своето време. Грижата за домот што ти е даден од државата за раководење ми беше голем предизвик. Главна појдовна идеја ми беше љубителите на уметноста да бидат секојдневно дел од нашата програма и редовно да ја посетуваат, при што ќе понудиме солидна изложбена програма, целисходна едукативна програма во која ќе сакаат да се вклучат сите деца, со размислување и со творење преку уметноста. Сето ова нема да биде можно ако не преземевме некои активности за обновување на просториите во кои се одвиваат нашите програмски активности. Со помош на грандот добиен од Американската

MARILI: Does managing of an institution with more than 70 year tradition mean special obligation? How difficult is it to lead such a national institution and how do you tackle challenges? STAROVA KJERIMI: As a child growing in a family atmosphere where culture is primary for the intellectual development of a person, through initiating daily walks through cultural institutions that are precious investment, I felt a great challenge to instil that spirit into the whole society as a proven model for successful growing of a family. I was also lucky, through diplomatic engagements of my parents, to spend my childhood in countries where tradition is primary, e.g. in Tunisia (with the Bardo Museum of mosaics of world importance, and monuments of ancient civilisation), and especially in France, which has a long tradition of cherishing art. A world’s metropolis, Paris is the centre of the world’s artistic trends and a repository of the world’s artistic treasure, and in this respect, it is only sufficient to mention the Louvre Museum for instance. I can say that since then, my primary life motivation was my commitment to art. Certainly, that period was followed by my education in complementing my artistic urge through the Secondary School of Art, the Faculty of Fine Art, the Master course at the same faculty and acquiring the Doctor's title in the area of art history. All this has contributed seriously to my understanding and looking at the importance of the celebration of 70 years of existence of one of our first institutions with different eyes. MARILI: Has your professional orientation as a painter, and to what extent, helped you recognise and try to fulfil the needs of artists represented in your galleries?

Currently, our eﬀorts are oriented to the implementation of a part of important projects for restoration of the Memorial Room of Lazar Lichenoski and the exhibiting facilities Daut Pasha Hamam and Chie Hamam, which are the protected cultural heritage

амбасада, конечно, во Чифте-амам имаме простор што не е опфатен со влага, во кој можеме да отвораме изложби без да стравуваме дека не ги исполнуваме основните стандарди за нивна реализација. Во светските галерии овие секојдневни проблеми се непознати бидејќи владите вложуваат огромни средства во културното наследство. Се надевам дека во скоро време и кај нас ќе настанат значајни промени во таа насока, со цел презентирање и едуцирање на објектите и на историско-уметничките дела што ни се дадени како музеи за чување. Во условите во кои ги чуваме делата не може да дадеме гаранција дека уште 70 години ќе можеме да ги презентираме како што се насликани и создадени. Се радувам што заедно со мојот тим во Галеријата ја зголемивме свеста за значењето на нашата Галерија како стожер во културата и во уметноста кај нас. МАРИЛИ: Дали посебно обврзува менаџирањето со институција што бележи повеќе од 70 години традиција? Колку е тешко да се биде на чело на ваква национална установа и како се справувате со предизвиците? СТАРОВА ЌЕРИМИ: Како дете израснато во фамилијарна атмосфера во која културата е примарна за интелектуалната изградба на една личност, преку иницирање секојдневни прошетки низ културните установи што се непроценлива инвестиција, ми беше огромен предизвик тој дух да се внесе во целото општество, како еден докажан модел за успешно растење на едно семејство. Ја имав и среќата преку дипломатските ангажмани на моите родители детството да го поминам во земји во кои традицијата е примарна, на пример, во Тунис (со музејот на мозаиците „Бардо“ со светско значење и монументите на античката цивилизација) и посебно во Франција, која има долга традицијата во негувањето на уметноста. Светската метропола Париз е средиште на светските уметнички текови и ризница на светското уметничко богатство, во таа насока доволно е да се спомене, на пример, само музејот „Лувр“. Можам да кажам дека уште оттогаш примарен животен мотив ми беше мојата определба кон уметноста. Секако, по тој период следуваше и мојата едукација во дополнување на уметничкиот порив преку Средното уметничко училиште, Факултетот за ликовни уметности, магистерските студии на овој факултет и докторската титула од областа на историјата на уметноста. Сето ова придонесе мошне сериозно да го сфатам и со поинаков поглед да гледам на значењето на прославата на 70 години од постоењето на една од нашите први институции. МАРИЛИ: Дали и колку Вашата професионална ориентација како академски сликар Ви помогна да ги препознаете и да им излезете во пресрет на потребите на уметниците што се претставуваат во Вашите галерии?

Култура

implementation. In galleries in the world, these daily problems are unknown because governments invest huge resources in the cultural heritage. I hope that major changes will occur in that direction soon, with a view of presenting and educating on buildings and historical and artistic works that are given to us as museums for caretaking. In the conditions in which we keep the works, we cannot give guarantee that in the next 70 years we can present them as they were drawn and created. I hope that together with my team in the Gallery, we have raised the awareness of the importance of our Gallery as the pillar in culture and art here.

Реализирани се специјални проекти за подигнување на јавната свест за најранливите категории деца, преку организирање голем број ликовни работилници и различни настани функционално приспособени за децата со посебни потреби

СТАРОВА ЌЕРИМИ: Секако, мојата уметничка едукација и дејствувањето во уметноста ми помогнаа да знам што точно е потребно за да се развива една институција по теркот на светските институции. Ние сме своевиден дом на уметниците, тие секојдневно се дел од нашето опкружување во просториите на Националната галерија. Тие се мои колеги, пријатели, професори, така што секојдневните разговори и блискоста со нив секако дека создаваат флуид на добра организација. МАРИЛИ: Која е сликарката Дита Старова Ќерими? Кажете ни нешто накратко за Вашиот уметнички опус и искуството со светската ликовна уметност? СТАРОВА ЌЕРИМИ: Јас сум академска сликарка и педагог, професор на Факултетот за архитектура и дизајн при Универзитетот „Американ колеџ“

Special projects for raising public awareness of the most vulnerable categories of children have been implemented through organising a number of art workshops and diﬀerent events functionally adapted to children with special needs

STAROVA KJERIMI: Certainly, my artistic education and action in art have helped me become aware exactly of what is needed in order to develop an institution under the model of world's institutions. We are a certain home to artists, they are daily a part of our surroundings at the premises of the National Gallery. They are my colleagues, friends, professors, so daily talks and closeness to them certainly create a fluid of a good organisation. MARILI: Who is Dita Starova Kjerimi the painter? Tell us something about your artistic work and experience with the world’s fine art? STAROVA KJERIMI: I am a painter and pedagogue, Professor at the Faculty of Architecture and Design with the American College University – Skopje. I got my first artistic education in Paris, in my early school days at the Janson de Sailly Lycée, and after four years there, I had my first show in this city, in the famous Irene de la Royer’s studio. In my native Skopje, I finished the Lazar Lichenoski Secondary School of Applied Art with excellent results. I graduated painting and graphic design from the Faculty of Fine Art – Skopje within Ss. Cyril and Methodius University, and acquired the Master of Art title in the area of fine art at this faculty. At the Euro Balkan University, I acquired the Doctor’s title in 2014 on the theme “Mural Painting in Islamic Sacral Buildings in the Republic of Macedonia through Practical Analysis of Man’s Contribution,” under the mentorship of Prof. Mehmet Ibrahim-Gjil, Ph.D., of the Gazi Faculty within the Ankara University (Turkey). My works in this area have been published in home and foreign publications, and publishing of my doctoral thesis is under way. In my professional biography, I have had 14 solo shows and more than 50 group exhibitions in Macedonia, United States, France, Turkey, Bulgaria, Kosovo, and other countries. I am the winner of Metodija Ivanovski Mende – Small format 2012, of the SIAB Award and of other home and foreign recognitions. My works are found in collections of the Museum of Contemporary Art and the National Gallery in Skopje, as well as in 90

Бизнис каталог 2020

– Скопје. Своето прво сликарско образование го добив во Париз, во раните школски денови во лицејот „Жансон де Саjи“ (Lycée „Janson de Sailly“), а по четирите години школување во познатото ателје на Ирене Деларојер во овој град ја имав и својата прва изложба. Во родното Скопје со одличен успех го завршив Средното уметничко училиште за применети уметности „Лазар Личеноски“. Дипломирав сликарство со графички дизајн на Факултетот за ликовни уметности – Скопје, при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ и магистрирав во областа на ликовната уметност на овој факултет. На Универзитетот „Евро-Балкан“ во 2014 година докторирав на тема „Муралното сликарство во исламските сакрални градби во Република Македонија низ практична анализа на човековиот придонес“, под менторство на проф. д-р Мехмет Ибрахим-Ѓил од Факултетот „Гази“ при Универзитетот во Анкара (Турција). Моите трудови од оваа област се објавени во домашни и во странски изданија, а докторската дисертација е во процес на издавање. Во мојата досегашна професионална биографија имам остварено 14 самостојни и повеќе од 50 групни изложби во Македонија, САД, Франција, Турција, Бугарија, Косово и други земји. Добитничка сум на наградата „Методија Ивановски Менде“ – Мал

MARILI: You are an artist, manager, and a family woman. How do you manage to align all the obligations, and when do you paint? STAROVA KJERIMI: I am a great optimist by nature, and maybe therefore, I overcome easily the most difficult obstacles. If one divides obligations and organises them in terms of time, I believe they can manage in everything, if there is a final goal. Certainly, I have a lot of obligations as a mother of two young children who still need my physical help. And most important of everything is the support of the family and understanding of my husband, who also has a managing position. Despite our activities, we always try together, after finishing our daily work, to find time and be with our children. Children are those who inspire positive thought about the future, they are the ones to whom we should invest ourselves and be a role model they would follow. My life vocation is painting, and I find complete peace only when I paint. These moments of inspiration and creation are my daily and unavoidable routine if I want to overcome the day successfully.

формат 2012, на признанието „СИАБ“ и на други домашни и странски признанија. Моите дела се наоѓаат во колекциите на Музејот на современата уметност и на Националната галерија во Скопје, како и во колекции во Канада, Турција и во Франција. Јас сум активен член на Друштвото на ликовните уметници на Македонија (ДЛУМ), на Здружението на уметниците на Македонија „Драудакум“ и др. Функцијата директорка на Националната галерија на Македонија ја извршувам од 2015 година. За релативно краток период успеав севкупната позитивна енергија на колективот да ја насочам кон претставување на фундаментални автори и дела што ја обележале македонската ликовна уметност, но и на автори од странство. Тука, пред сѐ, мислам на мошне успешната јубилејна изложба на дела на сликарот Петар Мазев, која ја отворивме во 2017 година и која беше проследена од десетици илјади посетители. Потоа следуваше и една од најголемите и најуспешните презентации на творештвото на сликарот муралист Борко Лазески, како и изложбата посветена на стогодишнината од раѓањето на сликарот Ибрахим Кодра, еден од последните европски колоси на кубизмот. Имавме и други забележителни изложби со дела од домашната и од светската ликовна уметност. Заслужува да се споменат и реализираните пригодни и специјални проекти по моја лична иницијатива за подигнување на јавната свест за најранливите категории деца, преку организирање голем број ликовни работилници, на различни настани функционално приспособени за децата со посебни потреби, во соработка со компетентните институции, но и со ангажман на нивните родители. Тука спаѓа и ликовноедукативниот проект „Уметност за сите“, наменет за деца од најрана училишна возраст до завршување на средното образование, поддржан од Холандската амбасада во Македонија и од вработените едукатори во Националната галерија. Во моментов нашите напори се насочени кон реализацијата на дел од значајните проекти за реставрација на Спомен-собата на Лазар Личеноски и на изложбените објекти Даут-пашин амам и Чифте-амам, кои претставуваат заштитено културно наследство. МАРИЛИ: Вие сте уметник, менаџер, но и семејна жена. Како успевате да ги усогласите сите обврски, кога сликате? СТАРОВА ЌЕРИМИ: По природа сум голем оптимист, можеби затоа и најтешките препреки ги совладувам полесно. Доколку обврските се поделат временски и се организираат, сметам дека може да се успее во сѐ, ако постои крајна цел. Секако, имам многу обврски како мајка на две мали деца на кои сѐ уште им е потребна мојата физичка помош. Но најважни од сѐ се семејната поддршка и разбирањето на мојот сопруг кој, исто така, има раководна функција. И покрај нашите активности, ние секогаш, заедно, се трудиме по завршувањето на работата да најдеме време да бидеме со нашите деца. Децата се тие што ни влеваат позитивна мисла за иднината, за нив треба да се вложиме, да им бидеме пример што ќе го следат. Моја животна вокација е сликарството, само кога сликам наоѓам целосен мир. Тие мигови на инспирација и создавање ми се секојдневни и неодминливи за да го совладам успешно денот.

Култура

collections in Canada, Turkey, and France. I am an active member of the Association of Fine Artists of Macedonia (DLUM), Draudakum Association of Fine Arts of Macedonia, and other. I have performed the position Director of the National Gallery of Macedonia since 2015. In a relatively short time, I have managed to direct the overall positive energy of the staff to presentation of fundamental authors and works that have marked the Macedonian ﬁne art, as well as authors from abroad. Here, above all, I think of the very successful jubilee exhibition of works of Petar Mazev, which we opened in 2017 and was seen by dozens thousands of visitors. Then, one of the largest and most successful presentations of the work of painter muralist Borko Lazeski followed, along with an exhibition dedicated to 100 years of birth of painter Ibrahim Kodra, one of the last European colossuses of cubism. Furthermore, we have had other remarkable shows with works of domestic and world ﬁne art. Pertinent and special projects implemented at my personal initiative with a purpose of raising the public awareness of the most vulnerable categories of children through organising a number of art workshops, different events, functionally adapted to children with special needs, in cooperation of competent institution and engagement of their parents are worth mentioning. These include the Art for Everybody, an artistic and education project intended for children of the earliest school age until the completion of the secondary education, supported by the Dutch Embassy in Macedonia and by the employed educators at the National Gallery. Currently, our efforts are oriented to the implementation of a part of important projects for restoration of the Memorial Room of Lazar Lichenoski and the exhibiting facilities Daut Pasha Hamam and Chifte Hamam, which are the protected cultural heritage.

Nov osiguriteleN Broker AD skopje – an insurance brokerage company established in 2012 completely with home capital. A team of true professionals with efficient human resource quality looks after their clients in order to provide them with the most favourable choice among insurance offers by insurance companies. In 2015, the brokerage company was bought by Mrs. Violeta Pop Vasileva, who had established experience in the area of insurance. Nov Osiguritelen Broker AD Skopje – one of the best brokerage companies in the Macedonian insurance market has 11 subsidiaries and holds the Correct Company Certificate.

Нов осигурителеН Брокер АД скопје – осигурително брокерско друштво основано во 2012 година со целосно домашен капитал. Тимот од вистински професионалци со ефикасен квалитет на човечките ресурси се грижи за своите клиенти за да им обезбеди најповолен избор меѓу понудите за осигурување на осигурителните компании. Во 2015 година брокерското друштво го откупува госпоѓа Виолета Поп Василева, која има долгогодишно искуство во областа на осигурувањето. Нов Осигурителен Брокер АД Скопје – едно од најквалитетните брокерски друштва на македонскиот осигурителен пазар има 11 подружници и поседува сертификат „Коректна фирма“.

• Нов осигурителен брокер AД скопje • ul. Коle Nedelkovski br.12 a / 1 • mailto: nob@nob.mk • тел. +389 2 329 9929 www.nob.mk

skopje - prilep

Music

Interview with

Mersiha Shukri, Harpist at the Macedonian philharmonics

Интервју со

Мерсиха Шукри, харфистка во Македонска филхармонија

>> Being the ﬁrst is

privilege and a great challenge on the one hand, and on the other, you become a kind of an experiment from which everybody around you learn. At that time, there was no curriculum by which this instrument would be taught, everything was taking place spontaneously and with numerous problems

Бизнис каталог 2020

Музика

When i sAW the hArp - thAt WhAs

love

MARILI: You are the first educated harpist who has graduated in our country. How long have you played this instrument and where did your love for the harp come from? SHUKRI: Before I started to play harp, I studied the piano. I never imagined to be and I never saw myself as a potential harpist. I loved many other things, e.g. I wanted to be a veterinarian, a journalist. However, one day, my father Ramadan Shukri, who was a teacher at the Ilija Nikolovski Luj Secondary Music School at the time, initiated introduction of instruments that were not represented here, including the harp. Although I was a secondary school student – I went to a general high school – I went to one information class for the harp. Russian harpists, of which one became my teacher later, presented the instrument to me. That was love at first sight. Maybe, my adventurous nature forcing me to discover something new and penetrate the endless secrets of this instrument was decisive in my determination to start studying it. Thus, in parallel, beside the high school, I went to the secondary music school. It was when my magic journey with the harp started. MARILI: How difficult is it to be the first and pave the way in studying this instrument for which you even did not have literature initially? What was the course of your education? SHUKRI: Being the first is prvilege and a great challenge because you start a journey to uncertainty and the unknown. On the other hand, you become a kind of an experiment from which

At first sight

кога ја вИдов харфата - тоа беше љубов на прв поглед >> Да се биде прв, од една страна, е

привилегија и голем предизвик, но, од друга, станувате некаков експеримент на кој се учат сите околу вас. Во тоа време немаше никаков наставен план и програма по кои ќе се изучува овој инструмент, сè се одвиваше спонтано и со безброј проблеми МАРИЛИ: Вие сте прва школувана харфистка што дипломирала во нашата земја. Колку години свирите на овој инструмент и од каде љубовта кон харфата? ШУКРИ: Пред да почнам да свирам харфа изучував пијано. Никогаш не замислував ниту, пак, се гледав како идна харфистка. Сакав многу други работи, на пример, да бидам ветеринар, новинар. Но еден ден од татко ми Рамадан Шукри, кој тогаш предаваше во средното музичко училиште „Илија НикоБизнис каталог 2020

Music

Докажано е дека звуците на харфата благопријатно влијаат врз менталниот и врз психичкиот развој на човекот, го смируваат нервниот систем и дејствуваат медитативно. Иако во САД и во Холандија тоа се користи при медицински третман, за жал, кај нас сѐ уште нема таква примена

The sounds of the harp have proven to inﬂuence beneﬁcially the mental and psychical development of a person, alleviate the nervous system and act meditatively. Although this is used in medical treatment in the United States and the Netherlands, unfortunately, there has not been such an application here.

everybody around you learn. At that time, there was no curriculum by which this instrument would be taught, everything was taking place spontaneously and with numerous problems. The basic problem was the lack of an instrument in educational institutions, so the harp classes and practice were organised at the Opera or the Philharmonics. I encountered many obstacles but my love for the harp and my persistence helped me overcome all the difficulties. After finishing studies in Skopje, I specialised in Paris and finished post-graduate studies in Belgrade. MARILI: You are employed full-time at the Macedonian Philharmonics, but you always try to get the sounds of the harp closer to the general public, especially to children. With this regard, it is known that you have had music performances for autistic children because the harp generates pleasurable sounds which are proven to act positively on health, and are even used in various medical treatments in the United States and the Netherlands. According to your perception, what is the situation in our country and can such performances help children? SHUKRI: As a harpist, I try as much as possible to get the harp closer to listeners through solo and chamber concerts. A few years ago, I also started education of children on this instrument, so that they get an idea how the harp looks like and sounds. But I imagine my mission with the harp in a more humane direction. We can be perfect professionals in what we do, but it is most important to keep and cherish the humane in us. The sounds of the harp have proven to influence beneficially the mental and psychical development of a person, alleviate the nervous system and act meditatively. Unfortunately, these treatments are not used in medicine here. A few attempts have been made by associations dealing with the problems of children with special needs, autism etc. To my enormous surprise, I found positive reactions in them. Those are rare emotions that cannot leave you indifferent. Small things that inspire immense happiness and love in one's heart. 96

Бизнис каталог 2020

ловски-Луј“ во Скопје, потекна иницијатива да се изучуваат инструменти што дотогаш не биле застапени кај нас, меѓу кои и харфата. Иако веќе бев средношколка во општа гимназија, отидов на еден информативен час за харфата. Инструментот ми го претставија руски харфистки, а подоцна едната од нив ми стана професорка. Тоа беше љубов на прв поглед. Можеби мојата авантуристичка природа да откривам нешто ново и да навлегувам во бескрајните тајни на овој инструмент беа пресудни да почнам да го изучувам. Така, паралелно, покрај гимназијата, учев и средно музичко училиште. Оттогаш започна моето магично патување со харфата. МАРИЛИ: Колку е тешко да се биде прв и да се трасира патот во изучувањето на овој инструмент за кој на почетокот сте немале ни литература? Како се одвиваше Вашата едукација? ШУКРИ: Да се биде прв, од една страна, е привилегија и голем предизвик бидејќи започнувате едно патување во неизвесност и непознато. Од друга страна, пак, станувате некаков експеримент на кој се учат сите околу вас. Во тоа време немаше никаков наставен план и програма по кои ќе се изучува овој инструмент. Сѐ се одвиваше

спонтано и со безброј проблеми. Најосновен проблем беше немањето инструмент во образовните институции, па така часовите по харфа и самото вежбање се одвиваше во Операта или во Филхармонијата. Наидував на безброј препреки, но мојата голема љубов кон харфата и упорноста ми помогнаа да ги надминам сите искушенија. По завршувањето на моите студии во Скопје, заминав на специјализација во Париз, а постдипломските студии ги завршив во Белград.

MARILI: You come from a family of musicians where talent and spirituality were a part of your daily life. You have played the piano too, and you also have other forms of artistic expression. Which are they? SHUKRI: The artistic expression always hides some kind of a message or emotion, and spirituality is what we bring inherently. When all that mixes up in you, you seek a form how to share it. Besides playing, I often write some of my thoughts, contemplation or emotion from my daily life. Sometimes, I do it in a joking manner because I think that an intelligent person is recognised in the manner in which he tells, or accepts joke. MARILI: How does spirituality you have inherently enable you to recognise it in others, and to what extent are our people spiritually talented given the great cultural treasure we have in our tradition? SHUKRI: We are an area that looks like a mosaic whose beauty is in diversity. We have intermingling of different religions, nationalities, history and richness of cultures. In all of them I seek only love. That is the only driver in everybody of us. That is energy that is felt. As I said before, we bring spirituality in us – somebody more, somebody less. That depends on us, how sincerely we have opened our heart to others, how much we have discarded prejudice, how well-read we are, and how much we look with the eyes of love. It is nice to cherish traditional values, but we cannot allow their manipulation and abuse. A sincere approach full of understanding is the true way.

My mission is that the person I see in the mirror leaves trace of happiness and fulﬁllment in others

МАРИЛИ: Постојано сте вработена во Македонската филхармонија, но секогаш се обидувате звуците на харфата да ги приближите до пошироката јавност, особено до децата. Во таа насока, познато е дека имавте музички настапи за аутистични деца бидејќи харфата има благопријатни звуци за кои од медицински аспект е докажано дека дејствуваат позитивно на здравјето, па дури во САД и во Холандија се користат и при разни медицински третмани. Кои се Вашите сознанија, каква е ситуацијата кај нас и дали ваквите настапи им помагаат на децата? ШУКРИ: Како харфистка се трудам колку што е можно повеќе да ја доближам харфата до слушателите преку солистичките и камерните концерти. Пред неколку години почнав и со едукација на деца на овој инструмент, со цел да имаат претстава како изгледа и звучи харфата. Но мојата мисија со харфата ја замислувам во еден похуман правец. Ние можеме да бидеме одлични професионалци во тоа што го работиме, но најважно е да го задржиме и да го негуваме хуманото во нас. Докажано е дека звуците на харфата благопријатно дејствуваат врз менталниот и психичкиот развој на човекот. Имено, го смируваат нервниот систем и дејствуваат медитативно. За жал, кај нас овие третмани не се користат во медицината. Направени се неколку обиди со здруженијата што се занимаваат со проблемите на децата и со лицата со посебни потреби, аутизам и слично. На огромно изненадување, наидов на позитивни реакции од нив. Тоа се реки од емоции што не можат да ве остават рамнодушни. Мали нешта што ви будат неизмерна среќа и љубов во срцата. МАРИЛИ: Колку е стар инструментот харфа, колкави може да бидат неговите габарити и колкава психофизичка подготвеност е потребна за да се музицира со него бидејќи, освен рацете, се користат и нозете? ШУКРИ: Харфата е еден од најстарите инструменти, потекнува од лакот и стрелата. Со текот на времето се менувале нејзината форма и можностите што ги нуди. Денешната форма на харфата датира од почетокот на 19 Бизнис каталог 2020

Музика

MARILI: How old is the harp as an instrument, what can be its size and what mental and physical preparedness is required to play it since besides hands, one has to use their feet as well? SHUKRI: The harp is one of the oldest instruments, and it originates from the bow and arrow. Over time, its form and possibilities it offers have changed. The present form of the harp dates back to the early 19th century. It looks like a triangle that lies on one of its angles. There are small or so-called Celtic harps and larger ones that are divided into study, orchestra, and concert harps. Large harps have 46-47 strings that differ by their colours. Thus, the tone DO has red colour, and the tone Fa is dark blue. These harps have seven pedals at the foot and they are used during playing. They are used for harmonic tone changing, or for semitones. Compared to other instruments, the harp is a silent instrument that has beautiful sound and a proliﬁc range of colours. But obtaining solid and strong tone requires good mental and physical preparedness. Beside the hands, the legs also take part so one should have perfect coordination between them during playing.

Music

MARILI: Who is Mersiha Shukri in private, how do you spend your free time and to what extent you see humaneness as your mission? SHUKRI: Mersiha is a young person who loves people and learns from daily occurrences and communications. I love being with my friends, going to the cinema or a concert. This includes walks in the nature, which are real pleasure. I love travelling, it always brings new and nice energy, meeting new people, experience. Sporting is a vent where I can release myself from stress and tension that are a part of daily life. I love cooking and I do it with the most important spice, love. In the race with obligations, I always ﬁnd time for my closest ones, my family. Every minute spent with my parents is true blessing and treasure. My mission – I want the person I see in the mirror tо leave trace of happiness and fulﬁlment in others.

Моја мисија е човекот што ќе го погледнам во огледало кај другите да остави трага на среќа и исполнетост

век. Таа изгледа како триаголник што лежи на еден од своите агли. Постојат мали или т.н. келтски харфи и големи што се делат на студиски, оркестарски и концертни харфи. Големите харфи имаат 4647 жици што се разликуваат според боите. Така, тонот ДО е со црвена боја, а тонот ФА е со темносина. Овие харфи имаат седум педали во подножјето и тие се користат во текот на свирењето. Тие служат за хармонско менување на тоновите, односно за полустепени. Во споредба со другите инструменти, харфата е тивок инструмент што има прекрасен звук и богата палета на бои. Но за да се добие здрав и силен тон потребна е добра психофизичка подготвеност. Покрај рацете, учествуваат и нозете и затоа треба да има одлична координација меѓу нив во текот на свирењето. МАРИЛИ: Вие потекнувате од музичко семејство каде што талентот и духовноста биле Ваше секојдневје. Сте свиреле и на пијано, но имате и други форми на уметничко изразување. Кои се тие? ШУКРИ: Уметничкото изразување секогаш крие некаква порака или емоција, а духовноста ја носиме во себе. И кога сето тоа ќе се измеша во вас, барате форма како да го споделите. Покрај свирењето, често знам да напишам некоја моја мисла, длабоко размислување или емоција од секојдневниот живот. Понекогаш знам тоа да го направам и на шеговит начин бидејќи сметам дека интелигентниот човек се препознава по начинот на кој ја кажува, односно ја прифаќа шегата. МАРИЛИ: Колку духовноста што ја носите во себе Ви овозможува да ја препознаете и кај другите и колку нашиот народ е духовно талентиран, со оглед на големото културно богатство што го имаме во нашата традиција? ШУКРИ: Ние сме поднебје како еден мозаик чија убавина е во разновидноста. Имаме преплетување на различни вери, националности, историја и богатство од култури. Во сите нив ја барам само љубовта. Таа е единствен двигател кај секој од нас. Тоа е енергијата што се чувствува. Како што кажав претходно, духовноста ја носиме во себе - некој повеќе, некој помалку. Тоа зависи од нас самите, колку искрено сме отворени со срцата кон другите, колку ги имаме отфрлено предрасудите, колку сме начитани и колку гледаме со очите на љубовта. Убаво е да се негуваат традиционалните вредности, но не смееме да дозволиме нивно манипулирање и злоупотребување. Искрениот пристап полн со разбирање е вистинскиот пат. МАРИЛИ: Која е Мерсиха Шукри приватно, како го минувате слободното време и колку хуманоста ја сметате за своја мисија? ШУКРИ: Мерсиха е млад човек што ги сака луѓето и учи од секојдневните случувања и комуникации. Сакам да се дружам со своите пријатели, да одам во кино или на некој концерт. Тука се и прошетките во природа што се вистинско уживање. Ги обожавам патувањата, тие секогаш носат нова и убава енергија, запознавање со нови луѓе, искуства. Спортувањето ми претставува еден вентил каде што можам да се ослободам од стресот и од напнатоста што се дел од секојдневјето. Многу сакам да готвам и тоа го правам со најважниот зачин, љубовта. Во онаа трка со обврски секогаш наоѓам време за моите најблиски, моето семејство. Секој миг поминат со родителите е вистински благослов и богатство. Мојата мисија - човекот што ќе го погледам во огледало сакам кај другите да остави трага на среќа и исполнетост.

ะต

,," MB> % - B > MB>

FM 97.3

98.9

93.3

EMBASSIES - ALBANIA Slavej planina No. 2 ph. 3246 726, fax: 3246 727 - AUSTRIA Str. Mile pop Jordanov, No.8 ph. 3083 400, fax: 3083 350 - BULGARIA Str. Zlatko Snajder, No. 3 ph. 3229 444, fax: 3246 493 - BOSNIA AND HERZEGOVINA Str. Mile pop Jordanov 56b ph. 3086 216, fax: 3086 221 - CROATIA Str. Bukureska No 91 ph. 3248 170, fax: 3246 004 - CZECH REPUBLIC Str. perisha Savelikj, No 3, ph. 3109 805, fax: 3178 380 - FRANCE Str Todor Aleksandrov, No. 165 ph. 3244 300, 3244 319, fax: 3244 313 - GERMANY Str. lerinska No. 59/1 ph. 3093 900 fax: 3093 899 - GREECE Str. Borka Taleski, No.6 ph. 3219 260 fax: 3115 718 - HUNGARY Str. Mirka Ginova, No.27 ph. 3063 423 fax: 3063 070 - IRAN Str. Mile pop Jordanov, No.12 ph. 3051759

- SERBIA Str. pitu Guli, No. 8, ph. 3129 298, fax: 3129 427 - SLOVENIA Str.”Dane Krapcev” 6a, ph. 3103040, fax: 3176 631 - SLOVAK REPUBLIC Str.Budimpestanska No 39, ph. 3090 360, fax: 3090 367 - SOVEREIGN MILITARY ORDER OF MALTA Blvd. Aleksandar Makedonski bb, h. Kontinental, ph. 3118 348, fax: 3230 975 - SPAIN Str. Nikola Kljusev, No. 7, ph. 3220717, fax: 3215612 - SWEDEN Str. 8-ma udarna Brigada, No 2, ph. 3297 880, fax: 3112 065 Visas department, ph. 3297 898 - SWITZERLAND Str. Maksim Gorki, No. 19, ph. 3103 300, fax: 3103301 - TURKEY Str. Slavej planina bb, ph 3104710 fax: 3117 024 - UKRAINA Str. Albert Svajcer, No.7-9, ph: 3178 120 fax: 3179 259 - UNITED KINGDOM OF GREAT BRITAIN AND NORTHERN IRELAND Str. Todor Aleksandrov, No. 165, ph. 3299 299, fax: 3179 726 - UNITED STATES OF AMERICA Str. Samoilova Nr. 21, ph: 3102 000, fax: 3102 499

- ITALY Str. 8-th udarna Brigada, No.22, ph. 3236 500, fax: 3236 505 - JAPAN Blvd. partizanski odredi, No. 15-a, ph. 118 063, fax: 3117440

CONSULATES:

- MONTENEGRO Str. Vasil Stefanovski, No.7, ph. 3227 277, fax: 3227 254

- AUSTRALIA Str. londonska, No. 11b, ph. 3061 114, fax: 3061 834

- NETHERLANDS Str. Aminta III, No. 69-71, ph. 3109 250, fax: 3129 309

- BELGIUM Str. Koco Racin, No. 14/4-3, phone 3136 209; fax: 3136 230

- NORWAY Str. 8-ma udarna Brigada, No.2, ph. 3298 190, fax: 3111 138

- CANADA Str. Blagoj Davkov No. 2/1 ph. 3225 630, fax: 3220596

- PEOPLE’S REPUBLIC OF CHINA Str. 474, BJ.20, ph. 3069 658, fax: 3069 688

- DENMARK Alkaloid AD Str. Aleksandar Makedonski, No.12, ph. 3104 067, 3104 001, fax: 3104 064

- POLAND Str. Dimitar pandilov, No. 2-a, ph. 3248820, fax: 3119 744 - ROMANIA Str. Rajko Zinzifov, No. 42, ph. 3228 055 fax: 3228 036 - RUSSIAN FEDERATION Str. pirinska, No 44, ph. 3117 160, fax: 3117 808

- ESTONIA REPUBLIC Str. Kole Nedelkovski br. 6, 1000 Skopje, ph/fax: + 389 2 3229 225 - FINLAND Str. 810, No. 2, ph. 109 185, fax: 2613 180 - ISRAEL Str. podgradje, No.50, ph: 3113 978, fax: 3113 976

MACEDONIA BUSINESS CATALOG 2020

Articles inside

КУЛТУРА Националната галерија е стожер во културата и во уметноста кај нас

АВИОСООБРАЌАЈ На предизвиците во авиобизнисот мора да се одговори брзо и со висок квалитет

БИЗНИС И ПРЕТПРИЕМАШТВО Основната финансиска писменост е најважен дел од сечиј живот

ПРЕТПРИЕМАШТВО Успех е кога знате дека има ЈАС и НИЕ и нивното место во животот

МУЗИКА Кога ја видов харфата – тоа беше љубов на прв поглед

МОДА Денес не постои мода, само стил на облекување

ГРАДЕЖНИШТВО „Циклама инжинеринг“ ЗНАЕ КАКО со секој градежен проблем

ВОВЕД

БИЗНИС И ПРЕТПРИЕМАШТВО ДОГАН – над 60 години искуство со разладна опрема и климатизација

БИЗНИС И ПРЕТПРИЕМАШТВО Diners Club е картичка за секого, го подобрува квалитетот на живот

АВИОСООБРАЌАЈ Следна цел ни е да го пречекаме три-милионитиот патник на скопскиот аеродром

ЕКОНОМИЈА „Кромберг и Шуберт“ - пионери во поставувањето нови стандарди за работа

ЕНЕРГЕТИКА Информатичар заробен од адреналинот на енергетиката

БИЗНИС И ПРЕТПРИЕМАШТВО „Comodita Home“ - бренд посветен на квалитетот и на потребите на клиентите