КУЛТУРА Националната галерија е стожер во културата и во уметноста кај нас

Interview with Dita Starova Kjerimi, Director of the National Institution National Gallery of Macedonia

Интервју со Дита Старова Ќерими, директор на НУ Национална галерија на Македонија

the nAtionAl gAllery is the pillAr of Culture And Art in our Country

>> It is always a great challenge to take the lead of an institution. My main starting idea was to see art admirers as part of our programme on a daily basis, visiting it regularly, and us offering a solid exhibiting programme, purposeful educational programme in which every child will like to get involved by the process of thinking and creating through art

наЦИоналната галерИја е стожер во културата И во уметноста кај нас

>> Секогаш е голем предизвик да се застане на чело на една институција. Главна појдовна идеја ми беше љубителите на уметноста да бидат секојдневно дел од нашата програма и редовно да ја посетуваат, при што ќе понудиме солидна изложбена програма, целисходна едукативна програма во која сите деца ќе сакаат да се вклучат со размислување и творење преку уметноста

Culture Во моментов нашите напори се насочени кон реализацијата на дел од значајните проекти за реставрација на Спомен-собата на Лазар Личеноски и на изложбените објекти Даут-пашин амам и Чифте-амам, кои претставуваат заштитено културно наследство

MARILI: The occasion for this interview is the 13 Noemvri Award, which is bestowed for special contribution in the area of culture and the overall development and promotion of the City of Skopje. How do you feel as the winner of this high award and what does it mean to you? STAROVA KJERIMI: I feel really satisfied and proud that this important award came just at the end of my four years of managing one of the most important institutions in the area of art and culture in our country. It is a high award of the City of Skopje, with long tradition, which has been bestowed to a number of artists. Perhaps, the most rejoicing moment in all that was the fact that I got and am still getting sincere congratulations. They come from persons from the public, cultural and daily life, persons who I never hoped to be following me and supporting what we do in the Gallery. I express my true gratitude to everybody. They fill me with hope and new forces for resolution of new challenges, me personally and the relatively young staff working in the National Gallery who also face great responsibility.

MARILI: You have managed the National Gallery, and Daut Pasha Hamam and Chifte Hamam for four years. What changes and novelties have you introduced during your hitherto management of these important institutions? STAROVA KJERIMI: It is always a great challenge to take the lead of an institution. First, the institutions should become your second ”personal home” through getting familiar with all the employees that have been a part of the institution for years, talking to them every day and jointly working on showing what our society needs in order to continue to get to know and take pride in artists that were the pioneers at their time. Care for the home that was given to me to manage by the state was a great challenge to me. My main starting idea was to see art admirers as part of our programme on a daily basis, visiting it regularly, and us offering a solid exhibiting programme, purposeful educational programme in which every child will like to get involved by the process of thinking and creating through art. All this would have not been possible had we not undertaken some activities for restoration of premises in which our programme activities take place. Using a grant received from the US Embassy, at Chifte Hamam we finally have an area that is not caught by moisture, in which we can open exhibitions without fearing that we do not meet the basic standards for their

МАРИЛИ: Повод за ова интервју е наградата „13 Ноември“ за посебен придонес во областа на културата и севкупниот развој и афирмација на Град Скопје. Како се чувствувате како добитник на ова високо признание и што значи тоа за Вас? СТАРОВА ЌЕРИМИ: Се чувствувам посебно задоволна и горда што ова значајно признание дојде токму на крајот од четирите години водење на една од најзначајните институции од областа на уметноста и културата кај нас. Станува збор за висока награда на Град Скопје, со долга традиција, која ја добиле големи уметници. Можеби најрадосниот миг во сето тоа беше фактот што добив и сѐ уште добивам искрени честитки. Од личности од јавниот, културниот и од секојдневниот живот, од личности за кои не се надевав дека ме следат и го поддржуваат тоа што го правиме во Галеријата. На сите искрено им се заблагодарувам. Тие ме исполнуваат со надеж и со нови сили за решавање на новите предизвици, лично мене и релативно младата генерација што работи во Националната галерија и која е соочена со голема одговорност.

МАРИЛИ: Веќе четири години менаџирате со Националната галерија, но и со Даут-пашин амам и со Чифте-амам. Какви промени и новини внесовте во текот на досегашното раководење со овие значајни институции?

СТАРОВА ЌЕРИМИ: Секогаш е голем предизвик да се застане на чело на една институција. Прво, институцијата да стане втор „личен дом“ преку запознавањето на сите вработени што со години се дел од институцијата, да се разговара со нив секојдневно и заеднички да се работи со цел да се прикаже тоа што му е потребно на нашето општество за да продолжи да се запознава и да се гордее со ликовните уметници што биле пионери во своето време. Грижата за домот што ти е даден од државата за раководење ми беше голем предизвик. Главна појдовна идеја ми беше љубителите на уметноста да бидат секојдневно дел од нашата програма и редовно да ја посетуваат, при што ќе понудиме солидна изложбена програма, целисходна едукативна програма во која ќе сакаат да се вклучат сите деца, со размислување и со творење преку уметноста. Сето ова нема да биде можно ако не преземевме некои активности за обновување на просториите во кои се одвиваат нашите програмски активности. Со помош на грандот добиен од Американската

implementation. In galleries in the world, these daily problems are unknown because governments invest huge resources in the cultural heritage. I hope that major changes will occur in that direction soon, with a view of presenting and educating on buildings and historical and artistic works that are given to us as museums for caretaking. In the conditions in which we keep the works, we cannot give guarantee that in the next 70 years we can present them as they were drawn and created. I hope that together with my team in the Gallery, we have raised the awareness of the importance of our Gallery as the pillar in culture and art here.

MARILI:Does managing of an institution with more than 70 year tradition mean special obligation? How difficult is it to lead such a national institution and how do you tackle challenges?

STAROVA KJERIMI: As a child growing in a family atmosphere where culture is primary for the intellectual development of a person, through initiating daily walks through cultural institutions that are precious investment, I felt a great challenge to instil that spirit into the whole society as a proven model for successful growing of a family. I was also lucky, through diplomatic engagements of my parents, to spend my childhood in countries where tradition is primary, e.g. in Tunisia (with the Bardo Museum of mosaics of world importance, and monuments of ancient civilisation), and especially in France, which has a long tradition of cherishing art. A world’s metropolis, Paris is the centre of the world’s artistic trends and a repository of the world’s artistic treasure, and in this respect, it is only sufficient to mention the Louvre Museum for instance. I can say that since then, my primary life motivation was my commitment to art. Certainly, that period was followed by my education in complementing my artistic urge through the Secondary School of Art, the Faculty of Fine Art, the Master course at the same faculty and acquiring the Doctor's title in the area of art history. All this has contributed seriously to my understanding and looking at the importance of the celebration of 70 years of existence of one of our first institutions with different eyes.

MARILI: Has your professional orientation as a painter, and to what extent, helped you recognise and try to fulfil the needs of artists represented in your galleries? амбасада, конечно, во Чифте-амам имаме простор што не е опфатен со влага, во кој можеме да отвораме изложби без да стравуваме дека не ги исполнуваме основните стандарди за нивна реализација. Во светските галерии овие секојдневни проблеми се непознати бидејќи владите вложуваат огромни средства во културното наследство. Се надевам дека во скоро време и кај нас ќе настанат значајни промени во таа насока, со цел презентирање и едуцирање на објектите и на историско-уметничките дела што ни се дадени како музеи за чување. Во условите во кои ги чуваме делата не може да дадеме гаранција дека уште 70 години ќе можеме да ги презентираме како што се насликани и создадени. Се радувам што заедно со мојот тим во Галеријата ја зголемивме свеста за значењето на нашата Галерија како стожер во културата и во уметноста кај нас. Култура

МАРИЛИ: Дали посебно обврзува менаџирањето со институција што бележи повеќе од 70 години традиција? Колку е тешко да се биде на чело на ваква национална установа и како се справувате со предизвиците? СТАРОВА ЌЕРИМИ: Како дете израснато во фамилијарна атмосфера во која културата е примарна за интелектуалната изградба на една личност, преку иницирање секојдневни прошетки низ културните установи што се непроценлива инвестиција, ми беше огромен предизвик тој дух да се внесе во целото општество, како еден докажан модел за успешно растење на едно семејство. Ја имав и среќата преку дипломатските ангажмани на моите родители детството да го поминам во земји во кои традицијата е примарна, на пример, во Тунис (со музејот на мозаиците „Бардо“ со светско значење и монументите на античката цивилизација) и посебно во Франција, која има долга традицијата во негувањето на уметноста. Светската метропола Париз е средиште на светските уметнички текови и ризница на светското уметничко богатство, во таа насока доволно е да се спомене, на пример, само музејот „Лувр“. Можам да кажам дека уште оттогаш примарен животен мотив ми беше мојата определба кон уметноста. Секако, по тој период следуваше и мојата едукација во дополнување на уметничкиот порив преку Средното уметничко училиште, Факултетот за ликовни уметности, магистерските студии на овој факултет и докторската титула од областа на историјата на уметноста. Сето ова придонесе мошне сериозно да го сфатам и со поинаков поглед да гледам на значењето на прославата на 70 години од постоењето на една од нашите први институции.

МАРИЛИ: Дали и колку Вашата професионална ориентација како академски сликар Ви помогна да ги препознаете и да им излезете во пресрет на потребите на уметниците што се претставуваат во Вашите галерии?

Currently, our efforts are oriented to the implementation of a part of important projects for restoration of the Memorial Room of Lazar Lichenoski and the exhibiting facilities Daut Pasha Hamam and Chie Hamam, which are the protected cultural heritage

Реализирани се специјални проекти за подигнување на јавната свест за најранливите категории деца, преку организирање голем број ликовни работилници и различни настани функционално приспособени за децата со посебни потреби

СТАРОВА ЌЕРИМИ: Секако, мојата уметничка едукација и дејствувањето во уметноста ми помогнаа да знам што точно е потребно за да се развива една институција по теркот на светските институции. Ние сме своевиден дом на уметниците, тие секојдневно се дел од нашето опкружување во просториите на Националната галерија. Тие се мои колеги, пријатели, професори, така што секојдневните разговори и блискоста со нив секако дека создаваат флуид на добра организација.

МАРИЛИ:Која е сликарката Дита Старова Ќерими? Кажете ни нешто накратко за Вашиот уметнички опус и искуството со светската ликовна уметност?

СТАРОВА ЌЕРИМИ: Јас сум академска сликарка и педагог, професор на Факултетот за архитектура и дизајн при Универзитетот „Американ колеџ“

Special projects for raising public awareness of the most vulnerable categories of children have been implemented through organising a number of art workshops and different events functionally adapted to children with special needs

STAROVA KJERIMI: Certainly, my artistic education and action in art have helped me become aware exactly of what is needed in order to develop an institution under the model of world's institutions. We are a certain home to artists, they are daily a part of our surroundings at the premises of the National Gallery. They are my colleagues, friends, professors, so daily talks and closeness to them certainly create a fluid of a good organisation.

MARILI: Who is Dita Starova Kjerimi the painter? Tell us something about your artistic work and experience with the world’s fine art? STAROVA KJERIMI: I am a painter and pedagogue, Professor at the Faculty of Architecture and Design with the American College University – Skopje. I got my first artistic education in Paris, in my early school days at the Janson de Sailly Lycée, and after four years there, I had my first show in this city, in the famous Irene de la Royer’s studio. In my native Skopje, I finished the Lazar Lichenoski Secondary School of Applied Art with excellent results. I graduated painting and graphic design from the Faculty of Fine Art – Skopje within Ss. Cyril and Methodius University, and acquired the Master of Art title in the area of fine art at this faculty. At the Euro Balkan University, I acquired the Doctor’s title in 2014 on the theme “Mural Painting in Islamic Sacral Buildings in the Republic of Macedonia through Practical Analysis of Man’s Contribution,” under the mentorship of Prof. Mehmet Ibrahim-Gjil, Ph.D., of the Gazi Faculty within the Ankara University (Turkey). My works in this area have been published in home and foreign publications, and publishing of my doctoral thesis is under way.

In my professional biography, I have had 14 solo shows and more than 50 group exhibitions in Macedonia, United States, France, Turkey, Bulgaria, Kosovo, and other countries. I am the winner of Metodija Ivanovski Mende – Small format 2012, of the SIAB Award and of other home and foreign recognitions. My works are found in collections of the Museum of Contemporary Art and the National Gallery in Skopje, as well as in

– Скопје. Своето прво сликарско образование го добив во Париз, во раните школски денови во лицејот „Жансон де Саjи“ (Lycée „Janson de Sailly“), а по четирите години школување во познатото ателје на Ирене Деларојер во овој град ја имав и својата прва изложба. Во родното Скопје со одличен успех го завршив Средното уметничко училиште за применети уметности „Лазар Личеноски“. Дипломирав сликарство со графички дизајн на Факултетот за ликовни уметности – Скопје, при Универзитетот „Св. Кирил и Методиј“ и магистрирав во областа на ликовната уметност на овој факултет. На Универзитетот „Евро-Балкан“ во 2014 година докторирав на тема „Муралното сликарство во исламските сакрални градби во Република Македонија низ практична анализа на човековиот придонес“, под менторство на проф. д-р Мехмет Ибрахим-Ѓил од Факултетот „Гази“ при Универзитетот во Анкара (Турција). Моите трудови од оваа област се објавени во домашни и во странски изданија, а докторската дисертација е во процес на издавање.

Во мојата досегашна професионална биографија имам остварено 14 самостојни и повеќе од 50 групни изложби во Македонија, САД, Франција, Турција, Бугарија, Косово и други земји. Добитничка сум на наградата „Методија Ивановски Менде“ – Мал

collections in Canada, Turkey, and France. I am an active member of the Association of Fine Artists of Macedonia (DLUM), Draudakum Association of Fine Arts of Macedonia, and other.

I have performed the position Director of the National Gallery of Macedonia since 2015. In a relatively short time, I have managed to direct the overall positive energy of the staff to presentation of fundamental authors and works that have marked the Macedonian fine art, as well as authors from abroad. Here, above all, I think of the very successful jubilee exhibition of works of Petar Mazev, which we opened in 2017 and was seen by dozens thousands of visitors. Then, one of the largest and most successful presentations of the work of painter muralist Borko Lazeski followed, along with an exhibition dedicated to 100 years of birth of painter Ibrahim Kodra, one of the last European colossuses of cubism. Furthermore, we have had other remarkable shows with works of domestic and world fine art.

Pertinent and special projects implemented at my personal initiative with a purpose of raising the public awareness of the most vulnerable categories of children through organising a number of art workshops, different events, functionally adapted to children with special needs, in cooperation of competent institution and engagement of their parents are worth mentioning. These include the Art for Everybody, an artistic and education project intended for children of the earliest school age until the completion of the secondary education, supported by the Dutch Embassy in Macedonia and by the employed educators at the National Gallery. Currently, our efforts are oriented to the implementation of a part of important projects for restoration of the Memorial Room of Lazar Lichenoski and the exhibiting facilities Daut Pasha Hamam and Chifte Hamam, which are the protected cultural heritage.

MARILI:You are an artist, manager, and a family woman. How do you manage to align all the obligations, and when do you paint? STAROVA KJERIMI: I am a great optimist by nature, and maybe therefore, I overcome easily the most difficult obstacles. If one divides obligations and organises them in terms of time, I believe they can manage in everything, if there is a final goal. Certainly, I have a lot of obligations as a mother of two young children who still need my physical help. And most important of everything is the support of the family and understanding of my husband, who also has a managing position. Despite our activities, we always try together, after finishing our daily work, to find time and be with our children. Children are those who inspire positive thought about the future, they are the ones to whom we should invest ourselves and be a role model they would follow.

My life vocation is painting, and I find complete peace only when I paint. These moments of inspiration and creation are my daily and unavoidable routine if I want to overcome the day successfully. формат 2012, на признанието „СИАБ“ и на други домашни и странски признанија. Моите дела се наоѓаат во колекциите на Музејот на современата уметност и на Националната галерија во Скопје, како и во колекции во Канада, Турција и во Франција. Јас сум активен член на Друштвото на ликовните уметници на Македонија (ДЛУМ), на Здружението на уметниците на Македонија „Драудакум“ и др.

Функцијата директорка на Националната галерија на Македонија ја извршувам од 2015 година. За релативно краток период успеав севкупната позитивна енергија на колективот да ја насочам кон претставување на фундаментални автори и дела што ја обележале македонската ликовна уметност, но и на автори од странство. Тука, пред сѐ, мислам на мошне успешната јубилејна изложба на дела на сликарот Петар Мазев, која ја отворивме во 2017 година и која беше проследена од десетици илјади посетители. Потоа следуваше и една од најголемите и најуспешните презентации на творештвото на сликарот муралист Борко Лазески, како и изложбата посветена на стогодишнината од раѓањето на сликарот Ибрахим Кодра, еден од последните европски колоси на кубизмот. Имавме и други забележителни изложби со дела од домашната и од светската ликовна уметност.

Заслужува да се споменат и реализираните пригодни и специјални проекти по моја лична иницијатива за подигнување на јавната свест за најранливите категории деца, преку организирање голем број ликовни работилници, на различни настани функционално приспособени за децата со посебни потреби, во соработка со компетентните институции, но и со ангажман на нивните родители. Тука спаѓа и ликовноедукативниот проект „Уметност за сите“, наменет за деца од најрана училишна возраст до завршување на средното образование, поддржан од Холандската амбасада во Македонија и од вработените едукатори во Националната галерија.

Во моментов нашите напори се насочени кон реализацијата на дел од значајните проекти за реставрација на Спомен-собата на Лазар Личеноски и на изложбените објекти Даут-пашин амам и Чифте-амам, кои претставуваат заштитено културно наследство. Култура

МАРИЛИ: Вие сте уметник, менаџер, но и семејна жена. Како успевате да ги усогласите сите обврски, кога сликате? СТАРОВА ЌЕРИМИ: По природа сум голем оптимист, можеби затоа и најтешките препреки ги совладувам полесно. Доколку обврските се поделат временски и се организираат, сметам дека може да се успее во сѐ, ако постои крајна цел. Секако, имам многу обврски како мајка на две мали деца на кои сѐ уште им е потребна мојата физичка помош. Но најважни од сѐ се семејната поддршка и разбирањето на мојот сопруг кој, исто така, има раководна функција. И покрај нашите активности, ние секогаш, заедно, се трудиме по завршувањето на работата да најдеме време да бидеме со нашите деца. Децата се тие што ни влеваат позитивна мисла за иднината, за нив треба да се вложиме, да им бидеме пример што ќе го следат.

Моја животна вокација е сликарството, само кога сликам наоѓам целосен мир. Тие мигови на инспирација и создавање ми се секојдневни и неодминливи за да го совладам успешно денот.

Nov osiguriteleN Broker AD skopje – an insurance brokerage company established in 2012 completely with home capital.

A team of true professionals with efficient human resource quality looks after their clients in order to provide them with the most favourable choice among insurance offers by insurance companies. In 2015, the brokerage company was bought by Mrs. Violeta Pop Vasileva, who had established experience in the area of insurance.

Nov Osiguritelen Broker AD Skopje – one of the best brokerage companies in the Macedonian insurance market has 11 subsidiaries and holds the Correct Company Certificate.

Нов осигурителеН Брокер АД скопје – осигурително брокерско друштво основано во 2012 година со целосно домашен капитал.

Тимот од вистински професионалци со ефикасен квалитет на човечките ресурси се грижи за своите клиенти за да им обезбеди најповолен избор меѓу понудите за осигурување на осигурителните компании. Во 2015 година брокерското друштво го откупува госпоѓа Виолета Поп Василева, која има долгогодишно искуство во областа на осигурувањето.

Нов Осигурителен Брокер АД Скопје – едно од најквалитетните брокерски друштва на македонскиот осигурителен пазар има 11 подружници и поседува сертификат „Коректна фирма“.

• Нов осигурителен брокер AД скопje • ul. Коle Nedelkovski br.12 a / 1 • mailto: nob@nob.mk • тел. +389 2 329 9929 www.nob.mk

Interview with Mersiha Shukri, Harpist at the Macedonian philharmonics

Интервју со Мерсиха Шукри, харфистка во Македонска филхармонија

>> Being the first is privilege and a great challenge on the one hand, and on the other, you become a kind of an experiment from which everybody around you learn. At that time, there was no curriculum by which this instrument would be taught, everything was taking place spontaneously and with numerous problems