Interview Harm Edens: Gelukkig is er altijd nog humor

Tekst: Fleur Baxmeier

De natuur geeft Harm Edens, naast vreugde en innerlijke rust, ook veel zorgen. Of beter gezegd: de tranentrekkend slechte staat van de natuur. Dat is de reden dat hij al meer dan 25 jaar ambassadeur is van het Wereld Natuur Fonds.

Harm Edens is al zijn hele leven gefascineerd door de natuur. Als vierjarige liet hij uit eikels kleine boompjes groeien die hij door heel Enschede plantte. Hij vond het magisch dat je van een eikeltje een grote boom kon maken. ‘Het liefst speelde ik elke dag buiten met vriendjes, lekker door de bossen lopen’, vertelt hij vanuit zijn woonplaats Zutphen. ‘Dan verwonderde ik me over alles wat ik tegenkwam. Dikke takkenbossen, wriemelende insecten, felgekleurde bladeren.’ Sindsdien vindt hij alle soorten natuur mooi. ‘Maakt niet uit waar ik kom en of het planten of dieren zijn. Ik ben altijd onder de indruk.’ Dit gevoel kan veroorzaakt worden door een piepklein lentevuurspinnetje dat door het zand loopt of door het aanschouwen van zijn favoriete boom: de ceder. ‘Als ik in Engeland in een landschap sta met grote, volwassen ceders, kan ik me enorm verwonderen over de schoonheid ervan. Dat heb ik ook bij een zonsondergang boven de Waddenzee.’

Wij zijn onderdeel van de natuur, dus zo moeten we ons ook gedragen

Het gaat van heel klein naar heel groot, wil hij maar zeggen. ‘Voor Omroep Gelderland maak ik het programma BuitenGewoon. Ik begeef me daarvoor minimaal acht dagen per jaar in de natuur van Gelderland. We zoeken bewust plekken op waar niet veel andere mensen komen. Dat zorgt elke keer weer voor een enorm gevoel van rust. Laatst hebben we onderwateropnames gemaakt. Je weet niet wat je ziet! Gewoon in Gelderland, voor iedereen bereikbaar.’

Waar is de grutto

De natuur brengt Harm innerlijke kalmte, veel vreugde en oneindig veel schoonheid. Maar de staat van natuur baart hem ook veel zorgen. Dat is de reden dat hij al sinds 1999 ambassadeur van het Wereld Natuur Fonds is. ‘Die onbevangen kijk en dat zorgeloze genieten uit mijn jeugd zijn al heel lang weg. Het is maar een klein voorbeeldje, maar ik woon in Zutphen en weet nog dat ik hier de eerste jaren overal langs de IJssel en in de weilanden grutto’s zag. Nu moet ik ze echt zoeken. Waar is de grutto gebleven?’

Eenzelfde ervaring had hij toen hij vorig jaar op vakantie was op Isle of Skye in Schotland. ‘We waren daar nog nooit geweest. Er lag sneeuw, prachtig. Ik stond te genieten, totdat ik aan de praat raakte met een natuurliefhebber. Die zei: “Zie je die zalmkwekerij die in de verte wordt aangelegd? Dat is funest voor het waterbeheer.” Dan denk je: Schotland, mooi en ongerept. Maar niets is minder waar. Zo gaat dat eigenlijk met alle mooie dingen die ik waarneem. Ik denk ook steeds: oei.’

Van één keer in de week oei is dat vermenigvuldigd naar meerdere keren per dag oeioeioei. ‘De planeet is wereldwijd aangetast door klimaatverandering, ook al ontkennen we hier soms dat het heel erg is. Je ziet zoveel schade. In de vorm van regenwouden die verdrogen, woestijnen die oprukken en ga zo maar door. En je merkt het ook als je in Nederland met een vlinderdeskundige over de Veluwe loopt en ziet hoe weinig vlinders er nog zijn.’

Tranentrekkend slecht

De staat van de natuur is volgens Harm tranentrekkend slecht. ‘Ik ben negentig uur per week bezig om daar verandering in aan te brengen, samen met een heleboel andere mensen. Waar het uiteindelijk op neerkomt, is dat we in balans met de planeet moeten gaan leven. We moeten als mens niet denken dat wij beter zijn dan de natuur, of de baas zijn. Wij zijn onderdeel van de natuur, dus zo moeten we ons ook gedragen.’

Dat betekent: stoppen met het misbruiken van de planeet. ‘Op grote, maar ook op kleine schaal. Zonder dat je er depressief van wordt of te veel schuldgevoel krijgt, want dat schiet niet op. Je moet wel normaal kunnen leven. Maar bij alles kun je je afvragen: heb ik dit echt nodig?

Zo weegt Harm al jaren elke keuze in zijn leven zorgvuldig af. ‘Moet ik dit kledingstuk echt hebben? En zo ja, is het ook tweedehands te krijgen? Moet ik een nieuwe telefoon of voldoet een refurbished exemplaar ook? Waar willen we dit jaar naartoe met vakantie en is het dan nodig dat we met het vliegtuig gaan? In het geval van een vakantie is er natuurlijk nooit sprake van een echte noodzaak, dus wat doe je dan? Ga wat minder ver, pak de auto of ga ergens naartoe met de trein.’

Relativerende humor

Zelf heeft Harm zeveneneenhalf jaar niet gevlogen. Dat gaat best goed, al mist hij New York enorm. ‘Daar ben ik vaak geweest, waarop jonge mensen zullen zeggen: “Jij wel, en wij dan?” Hetzelfde met arme landen: “Jullie hebben al zo lang welvaart gehad, en wij dan?” Ze hebben allemaal gelijk, maar wat heb je aan gelijk als je daarmee je toekomst op het spel zet? Ik kan er ook niks aan doen dat het twintig jaar geleden nog de normaalste zaak van de wereld was om in het vliegtuig te stappen.’

Bij alles kun je je afvragen: heb ik dit echt nodig?

Het is nu zaak dat we met z’n allen goed nadenken over hoe we de jeugd een toekomst kunnen geven. ‘Als ik daar dagen achter elkaar mee bezig ben geweest en niks ben opgeschoten, is mijn goede humeur soms ver te zoeken. Gelukkig is er dan altijd nog humor. Het relativeert om af en toe een goede grap te maken over alles wat er verkeerd gaat. Zodat we daarna weer vol goede moed samen verder kunnen werken aan een betere wereld voor ons allemaal.’

BIO

1961 Geboren in Enschede 1987 Afgestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam, richting theaterwetenschappen 1986 Vormt een schrijversduo met Ger Apeldoorn, met wie hij scripts, vertalingen en bewerkingen schrijft voor comedyseries als SamSam, In de Vlaamsche Pot en Het Zonnetje in Huis 1996 Betrokken bij het opzetten van Dit was het nieuws, dat hij sindsdien presenteert 1999 Ambassadeur Wereld Natuur Fonds 2017 Presentator BuitenGewoon TV 2018 Podcasts The Green Quest en Duurzaam (BNR) 2021 presentator 10 voor Taal op SBS 6