Zwemmen doe je met je Een sporter die met een blessure een medaille pakt of iemand die zijn prestatie toeschrijft aan een mental coach. Voorbeelden waarin wij de mentale kracht van mensen roemen en die wij zien als bewijs dat het brein het lichaam kan controleren en de pijn kan doen vergeten. Dat je door je te focussen alles en iedereen om je heen kunt uitschakelen en zo je doel kunt bereiken. Maar sportfilosoof Aldo Houterman gelooft daar niet in. “Uiteindelijk bepaalt het hele lichaam mee met wat er in het brein gebeurt. Er is geen sprake van een hiërarchisch model en er is ook geen harde lijn tussen mentaal en fysiek. Je doet de lichamelijke complexiteit anders echt tekort. Ook zwemmen doe je met je hele lichaam.” Houterman doceert filosofie aan het Amsterdam UMC en doet onderzoek naar het Lichaam, beweging en sport aan de Erasmus Universiteit, daarnaast is hij auteur van ‘Wij zijn ons lichaam: wat sport en beweging ons vertellen over menselijk gedrag’. Zijn missie is om het gedachtegoed dat het lichaam in dienst staat van het brein te doorbreken, daarmee gaat hij tegen de traditie in waarin volgens hem de rol van het lichaam wordt ontkend. “Het idee dat wij ons brein zijn kent een lange geschiedenis in de wetenschap en filosofie. Zelfs al in de tijd van Plato werd over lichamelijkheid gedacht als veroorzaker van ziekte en pijn en tegenwoordig versterken de theorieën van wetenschappers als Dick Swaab en Erik Scherder het idee dat het brein een soort van commandocentrum is. Als een vuurtoren die hoog boven ons lichaam uitsteekt en de rest van het lichaam aanstuurt.” Maar daarmee doe je volgens Houterman het lichaam tekort. “Ons lichaam vormt de basis van intelligent
28
ZWEMBADBRANCHE
menselijk gedrag. Het is in staat om in te spelen op een situatie zonder dat we er bewust over nadenken, het kan handelen zonder dat het brein er controle over heeft.”
Brein én lichaam Het lichaam en het brein zijn juist met elkaar vervlochten, zo is Houterman zijn stellige overtuiging. “Neuronen lopen door het hele lichaam, het kan dus onmogelijk vanuit één centrum worden aangestuurd.” Als voorbeeld noemt Houterman een test met de Braziliaanse stervoetballer Neymar. “Bij hem is in een labsituatie gekeken naar de hersenactiviteit bij bewegingen en het bleek dat er minder activiteit is. Hij heeft het zo vaak geoefend, het is voor het lichaam een automatisme geworden. Wat geen garantie is dat hij dit trucje altijd goed doet. Wanneer Neymar een penalty moet nemen in een kolkend
stadion kan hij zomaar overschieten. Er spelen dan veel meer factoren een rol waarover het brein geen