*Ook Milosevic verdient een eerlijk proces* van een organisatie, misdaden hebben
gronden gekeken en bij het recent opge
gepland die vervolgens zijn uitgevoerd
richte Internationaal Strafhof in Den Haag
en psychische overmacht als strafuitsi'
boventoon voe re n als het gaat om een proces we ge ns
d o o r anderen. Dat maakt hem aanspra
is een lijst met strafuitsluitingsgronden
tingsgronden.Van Sliedregt: "Uiteinde
kelijk: niet alleen v o o r de geplande mis
oorlogsmisdrijven. Promove nda Elie s van Slie dre gt vindt
opgesomd."Deze ontwikkeling zorgt voor
moet je toch streven naar een ration
drijven, maar o o k v o o r de voorzienbare
een meer 'humaan' en volwaardig straf
en integer strafproces. Wraakgedaclii
dat bij zo'n proce s gekeken moe t worde n naar de
gevolgen van die misdrijven. Als het Tri
rechtssysteem", vindt Van Sliedregt.
en politieke motieven mogen nooit
bunaal kan aantonen dat hij de verdrij
In het statuut van het Internationaal Straf
boventoon voeren, o o k al gaat hett
individuele aansprake lijkhe id. Hande le n op bevel kan dan
ving van de Servische bevolking uit een
hof is nu v o o r het eerst een beroep mo
zulke ernstige misdrijven als oorlogsir
bepaald gebied heeft gepland en vervol
gelijk op 'handelen op bevel' als strafuit
drijven, genocide of misdrijven tegen;
een mogelijk e xcuse s zijn.
gens worden niet alleen de mensen uit
sluitingsgrond. Daarnaast noemt het In
menselijkheid. O o k Milosevic verdiente
hun huizen verdreven, maar o o k ver
ternationaal Strafhof o o k stoornis der
eerlijk strafproces."
Wraakzucht of politieke motie ve n woge n nie t de
^
geestesvermogens, intoxicatie, noodvtf.*
m o o r d , dan kan hij o o k v o o r die moor
Paul Gevers
den aansprakelijk gesteld worden." Maar volgens de promovenda is de aan
ef heeft hij wel, de voormalige pre
L
een kader te bieden waarbinnen de indi
klacht j o i n t criminal enterprise een t e
sident van Joegoslavië Slobodan Mi
viduele aansprakelijkheid v o o r genocide,
ruim begrip o m de zaak tegen Milosevic
misdrijven tegen de menselijkheid en oor
rond te krijgen. " H e t is een 'sleepnetbe
ningse gevangenis uit mocht o m zijn ver
logsmisdrijven kan worden beoordeeld.
grip' waarbij de grenzen van het begrip
dediging v o o r te bereiden, luidde de vraag
Z o analyseert zij bijvoorbeeld het begrip
individuele strafrechtelijke aansprakelijk
begin deze maand aan de rechters van het
'command responsibility', of anders gezegd:
heid wel erg ver opgerekt worden", meent
JoegoslavieTribunaal in Den Haag. De
'strafbaar leidinggeven'. Strafbaar leiding
Van Sliedregt.
rechters zouden wel gek zijn; het heeft
geven is volgens de juriste gebaseerd op
jaren geduurd voordat Servië 'het brein
drie peilers:de leidinggevende had in zijn/
achter de Balkanoorlog' Milosevic wilde
haar functie de misdrijven kunnen voor
losevic. O f hij twee jaar de Scheve
uitleveren. Inmiddels lopen er 66 aan
H
et oorlogsrecht is volwassen gewor den.Van Sliedregt:"Tijdens het Neu
klachten genocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden in Kroatië, Bosnië en Kosovo tegen hem. Er is veel veranderd sinds Neurenberg, 1946, het begin van het internationaal oorlogsstrafrecht. Kopstukken van het naziregime werden veroordeeld voor het beramen van oorlogsmisdrijven en mis drijven tegen de menselijkheid. Er w e r d bij deze processen niet gekeken naar het individu; iedereen die een rol speelde in de Nazioorlogsmachine, kon een zware straf tegemoet zien. " H e t internationaal oorlogsstrafrecht is volwassen geworden." Dat stelt juriste Elies van Sliedregt.Vrijdag 19 september is zij gepromoveerd met haar proefschrift The criminal responsibility of individuals for violations of international humanitarian law.
'Wraakgedachten moge n nooit de bove ntoon voeren' Tegenwoordig is er meer oog v o o r de individuele verschillen waardoor de ver antwoordelijken v o o r oorlogsmisdrijven met het huidige internationaal oorlogs strafrecht 'passender' gestraft kunnen worden. Dat geldt zowel v o o r de daad werkelijke plegers van de misdrijven als v o o r hen die achter de schermen aan de touwtjes trokken. Volgens Van Sliedregt is er een parallel te trekken tussen de individuele strafrech terlijke aansprakelijkheid op internatio
^
Promovenda Elies van Sliedregt meent dat bij het Milosevic-proces het
naal niveau en op nationaal niveau."Men
begrip individuele strafrechtelijke aansprai<elijkheid wel erg ver opgerekt wordt
sen hebben bij oorlogsmisdrijven toch een
[Foto: Ton Toemen]
ander gevoel dan bij huistuinenkeuken
komen, hij had ervan op de hoogte moe
renberg Tribunaal gold het begrip indivi
criminalitelt. Maar uiteindelijk wijkt het
ten zijn en de leidinggevende heeft nage
duele strafrechtelijke aansprakelijkheid
beginsel individuele aansprakelijkheid niet
laten de misdrijven te voorkomen. Met
nog nauwelijks. Er w e r d niet gekeken naar
af van hetgeen we op nationaal niveau, hier
deze drie uitgangspunten moet het vol
de specifieke rol die iemand had te ver
in Nederland kennen. In beide gevallen
gens haar mogelijk zijn om de veroorde
vullen in de Nazioorlogsmachine. Elke
gaat het o m mensen, o m individueel ge
ling van leidinggevende beter te begrijpen.
bijdrage aan een oorlogsmisdrijf w e r d
drag dat volgens bepaalde strafrechtelij
Van Sliedregt heeft in die zin kritiek op
onder één noemer gebracht. Er bestond
ke beginselen aansprakelijkheid t o t gevolg
de praktijk van het JoegoslavieTribunaal.
geen onderscheid tussen het vergemak
heeft."
Het blijkt heel lastig om op basis van 'straf
kelijken van de daad d o o r het wapen te
Als het gaat om oorlogscriminaliteit den
baar leidinggeven' een staatshoofd aan te
verschaffen of het zelf gebruiken van het
ken we vaak aan meerdere daders of een
klagen. " H e t w o r d t moeilijk o m aan te
wapen o m te doden. Evenmin keek men
groepshandeling.Toch is volgens Van Slie
tonen dat Milosevic van elk afzonderlijk
naar strafuitsluitingsgronden, het maakte
dregt iedere dader individueel aanspra
misdrijf op de hoogte zou zijn geweest."
niet uit of iemand uit eigen initiatief of op
kelijk. " H e t staatshoofd dat aanzet t o t
Vandaar dat de aanklager Carla del Ponte
bevel had gehandeld."
etnische haat, de paramilitair die meedoet
haar toevlucht zocht in het ruimere be
In haar proefschrift besteedt Van Slied
aan plundering en verkrachting en de bur
grip 'joint criminal enterprise'.Van Sliedregt:
regt in het bijzonder aandacht aan deze
gemeester die toelaat dat burgers wor
"Vergelijk dat maar met het Nederlandse
strafuitsluitingsgronden in het internatio
den vermoord."
concept 'deelnemen aan een criminele
nale oorlogsstrafrecht. In het Joegoslavie
In haar proefschrift tracht Van Sliedregt
organisatie'. Milosevic zou, als onderdeel
Tribunaal w o r d t al meer naar de achter
Rein Nauta
Anne Francoise Rutkowski
Petrus van Duyn;
Theater sports and the Role of Play Rataplan, the association of Theater sports (studententheatersport vereniging) of Tilburg University is hosting the Dutch Studentcham pionships Theater sports 2003. Teams from various universities and cities in the Netherlands will take part in the competition. As the name suggests, Theater sports is a mixture of theater and sports. Two teams of improvisers, traditionally made up of six mem bers, compete by creating scenes on the spot based on suggesti ons from the audience or from a scene on a 'title card', describing a situation to be played. Three judges and the public rate the efforts of both teams to declare a winner. Theater sports vi^as invented in the seventies, and introduced in the Netherlands in the late eigh ties by Keith Johnstone Calgary, drama professor and G uru in the field of improvisation. Theater sports, in parallel with other forms such as 'Improv Matches' spread all across Canada, the United Sta tes, and Europe. Improvisational Theater leagues can be found in many universi ties. What makes it so attractive to the students? S. Feuth, member of Rataplan, states: "As a player of theater sports, you have to pay very close attention to what your fellow players are doing since it is the team effort that makes the scene a success or not. And what is often even more difficult, is that together you will have to find a solution for the problem you created yourself by choosing this strange relationship, or this rather gruesome mur der." Improvisational theater is definitely a language game. It surely sup ports the expression and the development of artistic creativity but above all, it allows students to role play unexpected as well as ex pected everyday life situations in order to prepare for future lile interactions. Is that not the essence of play? C. Garvey, psychologist, recognized that play amongst children is most frequently observed during periods of expanding knowledge of the self, the physical and social world, and systems of communi cation. It helps learn value judgment, role models, and social awa reness (see Play the de ve loping child, 1990). We live in a world of technological expansion. Nowadays, it is pos sible to participate in virtual improvisational theaters or chat thea ters. What will a purist of theater sports think about that one? This semester, a group of students from the department of Infor mation Systems and Management will participate in an internatio nal business negotiation game. The InterNeg"" group conducts re search and training and develops materials and systems for deci sion making and negotiations (see G . Kersten, http:// interneg.carleton.ca/). Interesting is that the students, through that game, will learn to communicate, collaborate, and coordinate their activities as a team to reach the best deal in an electronic negotiation game. InterNeg"^ also develops systems and software agents to support and con duct negotiations in electronic business.
%
#rijdagavo
\ m
leraar Oi
▼
hues Is d
onsje op niveau
Tegelen. Het chz telketen en dan
prijzen: vanaf eet
tot aan een 'gro
nacht. Aanleidinj tlng postdoctor gelieerde Tias b
ben Duffhues ui
voor zijn leerm(
teugen. "Ik zei n(
moet Nederland
cursus zo enori
p<^ers en moest
raren en medesi
Duffhues wil ma;
financiële wereli
ding financieel ei |e niet meer om
sinds vorige wei marktconcern A
schappelijke krit
van de nieuwe t
woedende consi
rol weggelegd v( aandeelhouders
en PGGM. Zij si hevige kritiek. Er
Will software agents, or socalled humanoids challenge us in our every day life, in a near future? Surely a challenging scene to play for the next Dutch Studentchampionships Theater sports 2003 and its grand finale on Sunday 12"' October! Before the robots take over the planet, enjoy the human activities proposed by Rataplan. (http://stuwww.kub.nl/rataplan/weIkom.htm)!
soort organisatie Duffhues aan he
Dus al deed de
meteen denken; tjesbijeenkomst derlandse captaii
te die'uit naam v
macht kan gaan > topbestuurders i
voor het NederI
Dat systeem hee
tuiging van Duffhi
onthutsende en c
nog steeds niet gi
houdaffaire eerd(
zeer zwakke bet
UNIVERS 5
I 25 septemlxi
Lj3 september 2