Deze grondrechten zijn tegelijk ook verplichtingen. Als je recht hebt op gelijke behandeling, betekent dat ook dat je de vrijheid van een ander moet respecteren. Vrijheid van godsdienst betekent, dat een ander zijn eigen geloof mag hebben. En de vrijheid van meningsuiting betekent, dat je een ander nooit de mond mag snoeren. Zo zijn onze grondrechten tegelijk grondplichten tegenover anderen.
Het eerste artikel van de Nederlandse grondwet op het gebouw van ‘Art. 1
aan blijven werken. Pas als je dat doet, wordt er in een samenleving echt samen geleefd.
Midden Nederland, antidiscriminatie bureau’ in Utrecht.
117 Wat is volgens jou nodig om met elkaar goed samen te leven? 118 Waardoor is het moeilijk om je aan te passen als je in een nieuw land komt wonen? 119 Waarom vinden mensen het soms moeilijk nieuwkomers de ruimte te geven? 120 Wat is je reactie op de stelling: ‘In een samenleving zijn wederzijds begrip en respect het belangrijkste’?
Rechten en plichten Soms zijn de verschillen tussen culturen zo groot dat het samenleven onder druk komt te staan. In Nederland zijn de rechten en plichten voor alle inwoners in de grondwet vastgelegd. Iedereen in de samenleving moet zich daaraan houden. De grondrechten vormen de basis van onze samenleving en zorgen ervoor dat iedereen zich veilig kan voelen. Het bekendste recht is artikel 1: het recht op gelijke behandeling. Discriminatie op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook is verboden. Ook het recht op vrijheid van godsdienst en het recht op vrijheid van meningsuiting vinden veel mensen belangrijk.
38
121 Waarom zou het onveilig zijn als er geen grondrechten waren? 122 Wat is volgens jou het belangrijkste grondrecht? 123 Leg uit waarom gelijke behandeling, vrijheid van godsdienst en vrijheid van meningsuiting niet alleen rechten, maar ook plichten zijn.
Botsende grondrechten In Nederland staat de vrijheid van meningsuiting hoog aangeschreven. Veel mensen vinden dit een erg belangrijk recht. Je hoeft aan niemand toestemming te vragen om je mening te uiten. Ook als een ander het niet met jou eens is. Toch zijn er grenzen aan deze vrijheid. In de grondwet staat dat je recht op vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst hebt ‘behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet’. Dit betekent dat je altijd binnen de grenzen van de wet moet blijven. Het lastige is: soms botsen grondrechten met elkaar. Bijvoorbeeld tussen de ‘vrijheid van meningsuiting’ en het ‘verbod op discriminatie’. Je mag toch zeggen wat je wilt? Ja, maar iemand bewust discrimineren mag niet. Wanneer is nu iets een mening en wanneer is het discriminatie? Ook de godsdienstvrijheid kan botsen met andere rechten, bijvoorbeeld met het recht op gelijke behandeling. Er ontstond bijvoorbeeld een rel toen een pastoor homoseksuelen niet toeliet tot de eucharistie. Meerdere rellen eigenlijk. Want andere kerken waren het daar helemaal niet mee eens. En ook homoseksuelen komen natuurlijk op voor hun belangen. Volgens de godsdienstvrijheid mag een pastoor vinden dat homoseksuelen niet thuishoren in de kerk.