Techniek
Katrollen in tien stappen tekst Chris van Goethem
Een katrol is een simpel ding, we komen er alle dagen mee in contact. Onbewust gebruiken we ze in allerlei toestellen en installaties, bewust als we iets willen optrekken of verplaatsen op scène, bijvoorbeeld. Het principe is heel simpel, de mogelijkheden zijn enorm. Maar weten we wel echt hoe het werkt? Een katrol bestaat uit een wiel waarover een touw loopt. Dat wiel is op een as gemonteerd in een frame dat het mogelijk maakt het wiel te bevestigen. Er bestaan honderden modellen, maar de werking blijft dezelfde. De verschillen variëren naargelang het gebruik, de kwaliteit, touwdikte, bevestigings-mogelijkheden en maximum krachten die de katrol aankan. Hieronder overlopen we in tien stappen de basisprincipes van de werking van katrollen. Een opfrissertje uit de middelbare school, een update voor de professional.
1 De eenvoudigste katrol is een enkel vast gemonteerd wiel. We spreken ook wel van een omloopwiel. Het touw loopt over het wiel: aan de ene kant hangt de last, aan het andere eind trekken we. Hiermee komen we meteen bij het eerste principe uit de fysica: Last X afstand = kracht X afstand Wil ik een kilogram een meter verplaatsen, moet ik een kracht uitoefenen die evenredig is met een kilogram, en dat over een afstand van een meter. Krachten worden aangegeven in N(newton) waarbij 10 N ongeveer overeenkomt met 1 Kg (eigenlijk komt 1 Kg overeen met 9,81 N).Vullen we de formule in, dan ziet het er zo uit: 10 N X 1 m = 10 N X 1 m Al wat verandert is de richting van de kracht. Het gebruik van de katrol heeft geen invloed op de kracht die we moeten zetten noch op de afstand die de last moet afleggen. 2 Een volgende stap is de katrol aan de last te bevestigen. Eén eind van het touw is nu vastgemaakt aan het aanhechtingspunt, aan het andere eind trekken we. Halen we het touw een meter op, wordt het touw als het ware een meter korter. Het verlies, de inkorting van het touw verdeelt zich evenredig over de twee delen van het touw. Elke kant wordt een halve meter korter. De last zal dus maar een halve
KATROLLEN IN TIEN STAPPEN STEPP | 37