Magazyn nurkowy Perfect Diver nr 20 by perfectdiver

nurkowanie

nr 20 2(20)/2022

freediving

pasja

wiedza

GALAPAGOS Republika zwierząt

MARZEC/KWIECIEŃ

cena 25,00 zł w tym 8% VAT

THE CAVETTES RAPORT Z PODRÓŻY Wrak Amoco Milford Haven

1. KOMUNIKACJA

3 TRYBY ŚWIECENIA: LATARKA TA KTYC Z N A

6° z lekką poświatą

AKCJ E PO SZ U KI WAWC Z E

XML2 (Cree), 10W / 1300lm

RATOWN I CTWO P O DWO D N E

Maks. Czas Świecenia: 7h

2. KOMUNIKACJA + VIDEO 6° + 120° XML2 (Cree), 10W / 1300lm 7 x XPG2 (Cree), 30W / 2600lm Maks. Czas Świecenia: 1h 50’

3. VIDEO 120° 7 x XPG2 (Cree), 30W / 2600lm Maks. Czas Świecenia: 2h 30’

słowo wstępne

WOJCIECH ZGOŁA

Redaktor Naczelny

iemia (ląd i woda), wolność i życie to dary, które nie powinny być niszczone. Niestety mamy wojnę w Europie, a dążeniem Narodów, każdego z nas, powinien być pokój. Bezapelacyjnie.

Dużo uwagi, od początku istnienia naszego Magazynu, przywiązujemy do Planety i ekologii. Pokazujemy jej naturalne piękno, a każdy z Was może w tym uczestniczyć. Może sam zaplanować swoją eskapadę lub udać się z nami w e-podróż. Przed wami 20-ste już wydanie naszej gazety. Dziękuję Autorom tekstów i zdjęć za zaangażowanie i w swoim, i ich imieniu, zapraszam na prawdziwą podwodną ucztę. Otwieramy barwnym i ciekawym tekstem Ani Sołoduchy o Galapagos. W zeszłym numerze wprowadziła nas w klimat Ekwadoru, teraz przechodzi do podwodnych konkretów, a wiadomo, że chyba każdy chciałby zdobyć Galapagos osobiście. Zresztą, bez zaglądania do środka – sama okładka autorstwa Łukasza Metryckiego – rozbudza ciekawość. Smoki naprawdę istnieją, a te z okładki potrafią pływać i nurkować. Dalej mamy malowniczo opowiedzianą historię safari po Morzu Czerwonym w Egipcie. Jest o kosmosie, morzu i o... Sami sprawdźcie, co napisała Sylwia Kosmalska-Juriewicz tym razem. Na naszych łamach debiutuje: Krzysztof Brudkowski opisując Dominikanę, Joanna Wyrebek (z koleżankami) w tekście „The Cavettes”, Aleksandra Łysek – ad vocem ostatniego tekstu Wojtka A. Filipa o kobietach. Jest coś dla amatorów wraków. O największym wraku w wodach Europy, w Arenzano, w Italii opowiada Kurt Storms. Bardzo dobry, ciekawy i merytoryczny artykuł Jakuba Banasiaka o orkach znajduje się wewnątrz tego wydania. Są też lodówki i żółwie, a na koniec o zaworach, jakich musi używać każdy nurek. Sprawdźcie reklamy – powiększyła się lista firm, w których przy zakupie uzyskacie 15 % rabatu z kodem: perfectdiver – polecamy! Wśród nich jest FOFU – a o tym, co to jest, w naszej rozmowie z Markiem Kucharzem. Serdecznie zapraszam!

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

spis treści

PODRÓŻE 12 Galapagos. Republika zwierząt 22 Dalekie południe 28 Czy warto nurkować w Morzu Karaibskim?

PLANETA ZIEMIA 33 Zielony i szylkretowy. Zagrożone gatunki Morza

Czerwonego 36 Killer whales. Zabójcy, ofiary, motywy i tajemnice 62 Lodówki. Zimnolubni nurkowie

NASZA ROZMOWA 44 For Ocean From Us. O eko okularach opowiada Marek Kucharz

50 PODWODNE INSPIRACJE 49 „Rafa” na płótnie

POD SUFITEM 50 The Cavettes

WIEDZA 66 O nurkowaniu... z punktu widzenia kobiety

WRAKI 54 Raport z podróży. Wrak Amoco Milford Haven,

Wydawca PERFECT DIVER WOJCIECH ZGOŁA

Arenzano, Włochy

ul. Folwarczna 37, 62-081 Przeźmierowo

WYDARZENIA

redakcja@perfectdiver.com

ISSN 2545-3319

60 Nurkowy Festiwal Mocy 2021

redaktor naczelny

Wojciech Zgoła

archeologia podwodna

Mateusz Popek

fotograf

Karolina Sztaba

marketing i reklama tłumacze języka angielskiego

Hubert Reiss Agnieszka Gumiela-Pająkowska Arleta Kaźmierczak Reddo Translations Sp. z o.o. Piotr Witek

opieka prawna projekt graficzny i skład

Adwokat Joanna Wajsnis Brygida Jackowiak-Rydzak

magazyn złożono krojami pisma

Montserrat (Julieta Ulanovsky) Open Sans (Ascender Fonts) Noto Serif, Noto Sans (Google)

druk

Wieland Drukarnia Cyfrowa, Poznań, www.wieland.com.pl

dystrybucja

PORADY I CIEKAWOSTKI

centra nurkowe, sklep internetowy

preorder@perfectdiver.com

70 Zawory butli nurkowych. Wprowadzenie i wpływ na działania nurka

fotografia na okładce

Łukasz Metrycki miejsce

Galapagos model

Legwan morski (Amblyrhynchus cristatus)

www.perfectdiver.com

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz zastrzega sobie prawo do skracania, redagowania, tytułowania nadesłanych tekstów oraz doboru materiałów ilustrujących. Przedruk artykułów lub ich części, kopiowanie tylko za zgodą Redakcji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za formę i treść reklam.

Podoba Ci się ten numer magazynu, wpłać dowolną kwotę! Wpłata jest dobrowolna. PayPal.Me/perfectdiver PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

redakcja

WOJCIECH ZGOŁA

HUBERT REISS

Często powtarza, że podróżuje nurkując i to jest jego motto. W 1985 roku

Z zawodu informatyk, ale z krwi i kości handlowiec, który żadnej pracy się

zdobył patent żeglarza jachtowego, a dopiero w 2006 zaczął nurkować.

nie boi. Nurkowanie zawsze było moim wielkim marzeniem. Na początku

W kolejnych latach doskonalił swoje umiejętności uzyskując stopień Dive

miało być wyzwaniem, krótkim epizodem, a okazało się pasją do końca świata

Mastera. Zrealizował blisko 650 nurkowań w różnych warunkach klima-

i jeden dzień dłużej. Pod wodą odreagowuję i odpoczywam. Jako Divemaster,

tycznych. Od 2007 roku fotografuje pod wodą, a od 2008 również filmuje.

nurek sidemount Razor, a ostatnio również fotograf, realizuję moje marzenia

Jako niezależny dziennikarz opublikował kilkadziesiąt artykułów, głów-

podziwiając i uwieczniając piękno podwodnego świata. „Pasja rodzi profe-

nie w czasopismach poświęconych nurkowaniu, ale nie tylko. Współau-

sjonalizm, profesjonalizm daje jakość, a jakość to luksus w życiu. W dzisiejszych

tor wystaw fotograficznych w kraju i za granicą. Jest pasjonatem i pro-

czasach szczególnie...”

pagatorem nurkowania. Od 2008 roku prowadzi swoją autorską stronę www.dive-adventure.eu. Na bazie szerokich doświadczeń, w sierpniu 2018 stworzył nowy Magazyn Perfect Diver.

MATEUSZ POPEK

KAROLA TAKES PHOTOS

„Moja pasja, praca i życie znajdują się pod wodą”. Nurkuje od 2009 roku.

Karolina Sztaba, a zawodowo Karola Takes Photos, jest fotografem z wykształ-

Od 2008 roku chodzi po jaskiniach. Z wykształcenia archeolog podwodny.

cenia i pasji. Obecnie pracuje w Trawangan Dive Centre na malutkiej wyspie

Uczestniczył w licznych projektach w Polsce i za granicą. Od 2011 zajmuje się

w Indonezji – Gili Trawangan, gdzie zamieszkała cztery lata temu. Fotografuje

nurkowaniem zawodowym. W 2013 uzyskał uprawnienia nurka II klasy. Ma

nad i pod wodą. Oprócz tego tworzy projekty fotograficzne przeciw zaśmie-

doświadczenie w pracach podwodnych zarówno na morzu jak i śródlądziu.

caniu oceanów oraz zanieczyszczaniu naszej planety plastikiem („Trapped”,

Od 2013 nurkuje w jaskiniach, zwłaszcza w górskich, a od 2014 jest instruk-

„Trashion”). Współpracuje z organizacjami NGO zajmującymi się ochroną

torem nurkowania CMAS M1. W czerwcu 2020 obronił doktorat z archeologii

środowiska i bierze aktywny udział w akcjach proekologicznych (ochrona

podwodnej.

koralowca, sadzenie koralowca, sprzątanie świata, ochrona zagrożonych gatunków). Jest również oficjalnym fotografem Ocean Mimic – marką tworzącą stroje kąpielowe i surfingowe ze śmieci zebranych na plażach Bali. Współpracowała z wieloma markami sprzętu nurkowego, dla których tworzyła kampanie reklamowe. W roku 2019 została ambasadorem polskiej firmy Tecline. Od dwóch lat jest nurkiem technicznym.

stała współpraca

WOJCIECH A. FILIP

ANNA SOŁODUCHA

LAURA KAZIMIERSKA

Ma na swoim koncie ponad 8000 nurkowań. Nur-

Absolwentka Geografii na Uniwersytecie Wrocław-

Obecnie pracuje jako PADI Course Director w Tra-

kuje od ponad 30 lat, a w tym od ponad 20 lat jako

skim, niepoprawna optymistka… na stałe z uśmie-

wangan Dive Centre na indonezyjskiej wysepce Gili

nurek techniczny. Jest profesjonalistą z ogromną

chem na ustach! Do Activtour trafiła chyba z prze-

Trawangan. Założycielka portalu Divemastergilis.

wiedzą teoretyczną i praktyczną. Jest instruktorem

znaczenia… i została tu na stałe. Z zamiłowaniem

www.divemastergilis.com @divemastergilis

wielu federacji: GUE Instructor Mentor, CMAS**,

codziennie spełnia ludzkie marzenia przygotowu-

Od ponad 7 lat mieszka i odkrywa podwodny

IANTD nTMX, IDCS PADI, EFR, TMX Gas Blender.

jąc wyprawy nurkowe na całym świecie, a sama

świat Indonezji. Jest nie tylko zapalonym nurkiem

Uczestniczył w wielu projektach i konferencjach

nurkuje już… ponad połowę życia. Każdego roku

technicznym, ale także twarzą platformy Planet

nurkowych jako lider, eksplorator, pomysłodawca

eksploruje inny „kawałek oceanu” przypinając

Heroes oraz ambasadorem marki Ocean Mimic.

czy wykładowca. Były to między innymi Britannic

kolejną pinezkę na swojej nurkowej mapie świa-

Aktywnie przyczynia się do promowania ochrony

Expedition 2016, Morpheus Cave Scientific Project

ta! W zimie zamienia płetwy na ukochane narty

koralowców i naturalnego środowiska ryb i zwie-

on Croatia Caves, GROM Expedition in Narvik, Tuna

i ucieka w Alpy. Przepis na życie? „Tylko martwy

rząt morskich, biorąc udział w projektach nauko-

Mine Deep Dive, Glavas Cave in Croatia, NOA-MA-

pień płynie z prądem – czółno odkrywców, płynie

wych, kampaniach przeciw zaśmiecaniu oceanów

RINE. Zawodowo jest Dyrektorem Technicznym

w górę rzeki!”

i współpracując z organizacjami pozarządowymi

w TecLine w Scubatech, a także Dyrektorem Szko-

anna@activtour.pl

na terenie Indonezji.

lenia w TecLine Academy.

activtour.pl; travel.activtour.pl; 2bieguny.com

@laura_kazi

JAKUB DEGEE

MICHAL ČERNÝ

AGATA TUROWICZ-CYBULA

Polski fotograf, zdobywca nagród i wyróżnień

„Mokre zdjęcia“ fotografował odkąd pamięta. Po

Od dziecka marzyłam, żeby zostać biologiem

w światowych konkursach fotografii podwod-

kilku latach doświadczenia jako nurek zapragnął

morskim i udało mi się spełnić te marzenia. Skoń-

nej nurkował już na całym świecie – z rekinami

zachowywać wspomnienia z podwodnych zanu-

czyłam studia na kierunku oceanografia, gdzie od

i wielorybami w Południowej Afryce, z orkami za

rzeń. Kupił swój pierwszy aparat kompaktowy

niedawna rozpoczęłam studia doktoranckie. Moja

północnym kołem podbiegunowym, na Galapa-

z podwodną obudową. Z czasem jednak zaczęło

przygoda z nurkowaniem zaczęła się, kiedy mia-

gos z setkami rekinów młotów i z humbakami na

dominować pragnienie posiadania najlepszego

łam 12 lat. Kocham obserwować podwodne życie

wyspach Tonga. Bierze udział w specjalistycznych

zdjęcia, co nie było do końca możliwe w przypad-

z bliska i staram się pokazać innym nurkom jak

warsztatach fotograficznych. Nurkuje od 27 lat,

ku zastosowanego kompaktu. Dlatego przeszedł

fascynujące są podwodne, bałtyckie stworzenia.

zaczął w wieku lat 12 – jak tylko było to formalnie

na lustrzankę Olympus PEN E-PL 5, która pozwala

możliwe. Jako pierwszy na świecie użył aparatu

na użycie nawet kilku różnych obiektywów. Wyko-

Hasselblad X1d-50c do podwodnej fotografii su-

rzystuje kombinację połączeń podwodnych bły-

per macro. Niedawno, na odległym archipelagu

sków i świateł. Koncentruje się na fotografii dzikiej

Chincorro na granicy Meksyku i Belize, zrobił to

przyrody, a nie na aranżacji. Fotografuje zarówno

ponownie, podejmując udaną próbę sfotografo-

w słodkich wodach „domowych“, jak i w morzach

wania oka krokodyla obiektywem makro z dodat-

i oceanach świata.

kową soczewką powiększającą, co jest najwięk-

Zdobywał już liczne nagrody na czeskich i zagra-

szym na świecie zdjęciem oka krokodyla żyjącego

nicznych konkursach fotograficznych. Więcej zdjęć

na wolności (pod względem ilości pixeli, wielkości

można znaleźć na jego stronie internetowej, gdzie

wydruku, jakości).

można je również kupić nie tylko jako fotografie, ale także jako zdjęcia wydrukowane na płótnie czy na innym nośniku. www.mokrefotky.cz www.facebook.com/MichalCernyPhotography www.instagram.com/michalcerny_photography/

stała współpraca

WOJCIECH JAROSZ

AGNIESZKA KALSKA

Absolwent dwóch poznańskich uczelni – Akademii

„Nie wyobrażam sobie życia bez wody, gdzie w wol-

Tak się nazywam i pochodzę z Poznania. Z wodą

Wychowania Fizycznego (specjalność trenerska –

nym ciele doświadczam wolności ducha”.

związany jestem praktycznie od urodzenia

piłka ręczna) oraz Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Wydziału Biologii (specjalność biologia doświadczalna). Z tą pierwszą uczelnią związał swoje życie zawodowe próbując wpływać na kierunek rozwoju przyszłych fachowców od ruchu z jednej strony, a z drugiej planując i realizując badania, popychając mozolnie w słusznym (oby) kierunku wózek zwany nauką. W chwilach wolnych czas spędza aktywnie – jego główne pasje to żeglarstwo (sternik morski), narciarstwo (instruktor nar-

● założycielka pierwszej w Polsce szkoły freedivingu i pływania – FREEBODY, ● instruktorka freedivingu Apnea Academy International i PADI Master Freediver, ● rekordzistka świata we freedivingu (DYN 253 m), ● rekordzistka i mistrzyni Polski, członkini kadry narodowej we freedivingu 2013–2019, ● finalistka Mistrzostw Świata we freedivingu 2013, 2015, 2016 oraz 2018,

BARTOSZ PSZCZÓŁKOWSKI

a z nurkowaniem, odkąd nauczyłem się chodzić. Pasję do podwodnego świata zaszczepił mi dziadek, ***instruktor CMAS zabierając mnie w każdej wolnej chwili nad jeziora. Pierwsze uprawnienia zdobyłem w 1996 roku. Rok później pojechałem do Chorwacji i dosłownie zwariowałem na widok błękitnej wody, ośmiornic i kolorowych rybek;) Kupiłem swój pierwszy aparat pod wodę – Olympus 5060 i zacząłem przygodę z podwodną fotografią. Swoje doświadczenie nurkowe nabywałem na

ciarstwa zjazdowego), jazda motocyklem, nurko-

● multimedalistka Mistrzostw Polski oraz człon-

Wyspach Kanaryjskich, Sardynii, Norwegii, Male-

wanie rekreacyjne i wiele innych form aktywności,

kini kadry narodowej w pływaniu w latach

diwach i w polskich jeziorach. Obecnie jestem

a także fotografia, głównie przyrodnicza.

1998–2003,

instruktorem Padi oraz ESA, szkolę w Europie

● pasjonatka freedivingu i pływania.

zapaleńców nurkowych i przekazuję swoją pasję innym. Wszystkich miłośników podwodnego świata i fotografii zapraszam na Beediver (FB) – do zobaczenia.

SYLWIA KOSMALSKA-JURIEWICZ

IRENA KOSOWSKA

Podróżniczka i fotograf dzikiej przyrody. Ab-

Regionalny Manager Divers Alert Network Polska,

solwentka dziennikarstwa i miłośniczka dobrej

Instruktor nurkowania i pierwszej pomocy, nurek

literatury. Żyje w zgodzie z naturą, propaguje

techniczny i jaskiniowy. Zakochana we wszystkich

zdrowy styl życia... jest yoginką i wegetarianką.

zalanych, ciemnych, zimnych, ciasnych miejscach

Angażuje się w ekologiczne projekty, szczególnie

oraz niezmiennie od początku drogi nurko-

bliskie jej sercu są rekiny i ich ochrona, o których

wej – w Bałtyku. Realizując misje DAN, prowadzi

pisze w licznych artykułach oraz na blogu www.

cykl prelekcji „Nurkuj bezpiecznie” oraz Diving

divingandtravel.pl Swoją przygodę z nurkowa-

Safety Laboratory, czyli terenowe badania nurków

niem zaczęła piętnaście lat temu przez zupełny

do celów naukowych.

przypadek. Dzisiaj jest Divemasterem, odwiedziła ponad 60 państw i nurkowała na 5 kontynentach. Na wspólną podróż zaprasza z biurem podróży www.dive-away.pl, którego jest współzałożycielem.

piszą dla nas

JAKUB BANASIAK

KLAUDYNA BRZOSTOWSKA

KURT STORMS

JOANNA WYREBEK

Płetwonurek od 2008 r. Pasjonat

Instruktorka nurkowania PADI oraz

Zawodowy żołnierz, odkrywca pod-

Joanna (Jojo) zaczęła nurkować do-

M. Czerwonego i pelagicznych oce-

wideografka. Większość czasu spę-

wodnych jaskiń i aktywny instruktor

syć późno, w 2014 roku, ale bardzo

anicznych drapieżników. Oddany

dza w wodzie dokumentując fascy-

nurkowania technicznego/jaskinio-

szybko, bez pamięci, się w tym spo-

idei ochrony delfinów, rekinów

nujący podwodny świat. Absolwent-

wego/rebreatherowego dla IANTD.

rcie zakochała i postanowiła dzielić

i wielorybów. Nurkuje głównie tam,

ka ASP na kierunku Projektowania

Karierę nurkową rozpoczął w Egip-

tę pasję z innymi, stając się instruk-

gdzie można spotkać te zwierzęta

Mody w Łodzi oraz Filmoznawstwa

cie na wakacjach, a pasja trwa nadal.

torem 2 lata później...

i monitorować poziom ich dobro-

na UAM w Poznaniu, z wykształce-

Kurt jest też założycielem i dyrekto-

...więcej w artykule The Cavettes na

stanu. Członek Dolphinaria-Free Eu-

nia krawcowa, a z zamiłowania mi-

rem generalnym Descent Technical

stronie 50.

rope Coalition, wolontariusz Tethys

łośniczka natury oraz sporej dawki

Diving. Nurkuje na kilku CCR, takich

Research Institute oraz Cetacean

adrenaliny. Kocha wszystko co

jak AP, SF2, Divesoft Liberty SM. Kurt

Research & Rescue Unit, współpra-

z woda związane. Jej przygoda z nur-

bierze udział w tworzeniu dokumen-

cownik Marine Connection. Od 10 lat

kowaniem zaczęła się od podroży

tu o nowej kopalni soli w Belgii (La-

uczestniczy w badaniach nad dziko

z plecakiem w 2016 roku. Podczas

plet). Projekt ten gościł w wiadomo-

żyjącymi populacjami delfinów oraz

pobytu w Tajlandii zanurkowała po

ściach w Nationale TV.

audytuje delfinaria. Razem z zespo-

raz pierwszy i od tamtego momentu

Prywatnie prawdziwą pasją Kurta

łem „NIE! Dla Delfinarium” przeciw-

straciła głowę i serce dla tego spor-

są głębokie nurkowania jaskinio-

działa trzymaniu delfinów w niewoli

tu. Spędzając ostatnie lata i więk-

we. Jego żona (Caroline) dzieli pasje

i popularyzuje wiedzę na temat del-

szość swoich dni pod woda, ucząc

męża i również nurkuje w jaskiniach.

finoterapii przemilczaną bądź ukry-

i pokazując piękno podwodnego

W wolnym czasie zwiedza belgijskie

waną przez ośrodki zarabiające na

świata wierzy, że nurkowanie jest

kopalnie łupków, a kiedy nie eksplo-

tej formie animaloterapii.

jednością – z samym sobą, naturą

ruje, zabiera kamerę by dokumen-

i niezwykłymi stworzeniami.

tować nurkowania.

@waterographyk

REKLAMA

+48 502 138 403 http://www.deepdivingslesin.pl/ baza-nurkowa-honoratka/

BAZA NURKOWA SZKOŁA NURKOWANIA

piszą dla nas

MICHAŁ ANTONIUK

KRZYSZTOF BRUDKOWSKI

ALEKSANDRA ŁYSEK

JAKUB CIEŚLAK

„Siedzenie w domu to największa

Z zawodu radca prawny starający

Zaczęłam nurkować kiedy skoń-

Instruktor nurkowania, autor bloga

kara” - oto moje motto.

się pomagać, a nie wygrywać za

czyłam 11 lat i od razu wiedziałam,

o nurkowaniu, społecznik. Nurkuje

Jestem podróżnikiem i miłośni-

wszelką cenę. Wielbiciel ciepłych

że to jest to, co chcę robić w swo-

od prawie dwudziestu lat, głównie

kiem wszelkich form aktywności:

klimatów i błękitnej wody. Nurko-

im życiu. Udało się połączyć przy-

w Polsce, szkoli od sześciu lat i jesz-

nurkiem, motocyklistą, rowerzystą,

waniem zajął się w 2018 r. jako roz-

jemne z pożytecznym i od pięciu

cze udziela się w Grupie Eksploru-

wspinaczem itd. Z akwalungiem

winięcie ulubionego snorkeling‘u.

lat pracuję w Centrum Nurkowym

jącej Podwarszawskie Nurkowiska

nurkuję od 10 lat, jako instruk-

Teraz prawie każdy wyjazd planuje

Nurkersi i sklepie szpejownia.com,

– stołecznej grupie promującej nur-

tor nurkowania od 3. Środowisko

tak, aby gdzieś płetwy zamoczyć.

a od niedawna jestem divema-

kowanie i ochronę świata wodnego.

overhead to od dłuższego czasu

W nurkowaniu partneruje mu na-

sterem. W weekendy zamieniam

moje główne destynacje wyjaz-

stoletni syn Damian. Od niedawna

pracę biurową na pracę podwod-

dowe. Małe marzenie o byciu re-

ogląda podwodny świat przez wizjer

ną – pływanie z nowymi nurkami,

porterem spełniam z aparatem

aparatu, chcąc zachować ulotne

pokazuję im jak wygląda podwodny

w podwodnej obudowie poszuku-

wspomnienia. W nurkowaniu dotarł

świat poza kursem. Z ogromną przy-

jąc emocji i spektakularnych kra-

do poziomu Deep Diver i chyba na

jemnością dzielę się z nimi swoim

jobrazów. Czarny suchar świadczy

tym się nie skończy.

doświadczeniem, spostrzeżeniami

o tym, że jestem bardzo poważnym

i uwagami. Na swoim koncie mam

nurkiem technicznym, ale te butle

jeszcze uprawnienia serwisanta au-

i kolorowe wstawki z gumy bunggie

tomatów firmy TECLINE i jestem au-

szybko rozwiewają to złudzenie ;)

toryzowanym doradcą sprzętowym. Na co dzień studiuję na drugim roku zarządzanie.

REKLAMA

CENTRUM NURKOWE

Jezioro Głębokie Lubuskie

@bazanurkowaextremedivelubuskie extreme-dive.pl

Polska Szkoła Nurkowania

OCTOPUS w Hamburgu +49 176 48664595

mariusbebel@icloud.com

Rehasport - medycyna ruchu

UMÓW WIZYTĘ ONLINE Specjalizacja lub nazwisko Miasto

Szukaj

Znajdź uraz Wybierz część ciała, w której odczuwasz dolegliwości bólowe.

www.rehasport.pl PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

podróże

Galapagos REPUBLIKA ZWIERZĄT Tekst ANNA SOŁODUCHA Zdjęcia z lądu JAROSŁAW GOŁEMBIEWSKI Zdjęcia podwodne ŁUKASZ METRYCKI

Człowieku! Zanurz się pod wodę. Jeśli piękno, które ujrzysz nie wstrząśnie Tobą – to nic ciekawego Cię już w życiu nie czeka.

podróże

DYWANY MŁOTÓW. REKINÓW MŁOTÓW. Nie kilka, czy kilkanaście sztuk, które można podziwiać przez kilka minut, zazwyczaj na dużej głębokości. To był „wodny przemarsz” władców tej krainy, republiki zwierząt. Kilkadziesiąt sztuk przepływało nad naszymi głowami przez 20–30 min, a tak naprawdę do momentu kiedy my musieliśmy kontynuować nurkowanie i opuścić to widowisko. To była magia sama w sobie, zjawisko. 2–3 metrowe głowomłoty przepływały przed nami w nieskończoność a ja…? Poczułam się spełniona.

1000 km od ekwadorskiego lądu, 1600 km od Panamy

siądź sobie wygodnie. Zaprzyj rękoma pomiędzy ka-

i 960 km od Wyspy Kokosowej leżą Wyspy Zaczarowane.

mieniami lub zajmij miejsce na krawędzi skał, tak jak-

W XVI wieku, uciekający z Peru statek pod dowództwem Diego

byś zamierzał łowić ryby. Naprzemiennie – zimny i cie-

de Rivadeneiry został zniesiony przez prądy w okolice równika.

pły prąd okala Twoją skórę twarzy, stanowiącą jedyny fragment

Marynarze widzieli wyspy, ale ze względu na silny prąd i wiatr

ciała wystawiony na „drogocenne działanie Pacyfiku”. Tempe-

– nie mogli do żadnej z nich podpłynąć. Zjawisko to sprawiało,

ratura wody… nikt nie mówił, że będzie lekko. Wizura – no cóż,

że wysypy zdawały się oddalać, jakby były „zaczarowane”. Tak,

bywało lepiej. Siedzisz dalej, kontemplujesz. Rozkoszujesz się

to były Wyspy Galapagos.

ciszą. Zerkasz na zabawnie „poprzyczepianych” do brył skal-

To, co widzimy, to zaledwie koniuszek gigantycznej tarczy

nych partnerów nurkowych, potem na komputer, manometr.

wulkanicznej wnoszącej się na 10 tys. m z dna oceanu, zbudo-

Teoretycznie, wiesz czego się spodziewać. Ale w praktyce jak

wanej wyłącznie z bazaltu. Ok 5 mln lat temu, seria erupcji wul-

wiemy (my nurkowie) bywa różnie. I wtedy – dzieje się to, na

kanicznych stworzyła łańcuch wysp. Wyspy położone są na tzw.

co czekasz, na co ja czekałam 10 lat. To o czym czytałam, pi-

plamach gorąca, z których wypływa magma, tworząc podwod-

sałam, opowiadałam organizując wyjazdy nurkowe. Obrazki

ne wulkany, powiększające się z każdą erupcją. Z połączenia

które znałam na pamięć z różnych stron internetowych. To co

ich podnóży powstała podwodna platforma – platforma Gala-

było moim marzeniem, jakże odległym i przez wiele lat – nie-

pagos. Niektóre wulkany wynurzyły się z wody, tworząc wyspy

osiągalnym. To, o czym 20 lat temu kończąc swój pierwszy kurs

i wysepki, a do najważniejszych wysp archipelagu należą: Isa-

OWD – nawet nie śniłam.

bela (która jest wyjątkiem, ponieważ tworzy ją aż 6 wulkanów!),

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

podróże

San Cristobal, Fernandina, Santa Cruz, Floreana, San Salvador,

wyspach zdążyli dać im się we znaki. Lwy morskie i kotiki zabija-

oraz 13 średnich wysp i 215 małych. Proces wypiętrzania trwa

li na futra, gigantyczne żółwie, które mogą miesiącami żyć bez

cały czas ze względu na wsuwanie się płyty Nazca pod płyty

jedzenia i picia trafiały jako pokarm na statki wielorybników i pi-

Południowoamerykańską i Kokosową. Archipelag leży właśnie

ratów, a łagodne iguany dawały się zatłuc kijami. Czasy zabija-

na ich styku – na węźle potrójnego Galapagos. Co ciekawe – na

nia przeszły na szczęście do historii. Rygorystyczne obostrzenia

skutek ruchów tektonicznych wyspy przesuwają się w kierunku

by na wyspy nie trafiło nic, co mogłoby zaburzyć delikatną rów-

północno-wschodnim w tempie 7cm na rok! Ostatnie erupcje

nowagę, zaczynają się już na lotniskach na wyspie San Cristobal

miała miejsce w 2018 roku – wulkan Sierra Negra na Isabeli

oraz na wyspie Baltra. Aby zatem dotrzeć do tego wyjątkowego

(jest to jeden z najszerszych kraterów na Ziemi, 10 km średni-

miejsca – musimy najpierw dostać się do Ekwadoru, do miasta

cy!), a w 2021 roku – na wyspie Wolf, który jednocześnie jest

Quito (stolicy) lub do Guayaquil. Jeśli nie planujemy „zabawić”

najwyższym szczytem Galapagos (1707 m n.p.m.). Galapagos

w Ekwadorze dłużej niż 1 dzień, polecam lot do Guayaquil.

to miejsce szczególne. 97% Archipelagu objęte jest statusem

Quito znajduje się na wysokości 2800 m n.p.m., co niestety wy-

Parku Narodowego (od 1959 roku), a w 1978 roku, wyspy zosta-

wołuje u większości podróżnych chorobę wysokościową. Jeśli

ły wpisane na Listę UNESCO. W roku 2007 Archipelag trafił na

połączymy to z nurkowaniem – możemy nie czuć się zbyt kom-

listę zagrożonego dziedzictwa ludzkości, jednak ogrom pracy

fortowo na naszej wyprawie marzeń. Jeśli natomiast planujemy

jaka została włożona w programy ochrony przyrody – do dziś

zwiedzić część lądową Ekwadoru – śmiało można wybrać sto-

przynosi zamierzony skutek. To, co od razu przyciąga naszą

licę jako przystanek w podróży, przed wylotem na Galapagos.

uwagę po przylocie na wyspy to fakt, że zwierzęta nie boją się

Przed lotem natomiast, podróżni muszą wypełnić deklarację

ludzi, mimo że oni podczas względnie krótkiego panowania na

z informacjami, ile czasu spędzą na Galapagos, czy mają w ba-

podróże

gażu rośliny albo zwierzęta oraz sprzęt turystyczny. Zawartość walizek jest bardzo dokładnie sprawdzana – w śpiworze czy w podeszwach butów trekkingowych mogą się przecież znaleźć nasiona roślin inwazyjnych. Obowiązkowe jest uiszczenie opłaty wjazdowej na teren Parku Narodowego Galapagos w wysokości 100 USD/osoba, oraz zakup karty turystycznej. Niezwykłość tego miejsca przejawia się już w momencie przylotu. Lotnisko na wyspie Baltra, która oddzielona jest kanałem Itabaca od wyspy Santa Cruz – jako pierwszy port lotniczy na świecie uzyskał certyfikat zerowej emisji CO2! Jest to pierwszy tego typu obiekt zasilany w pełni energią odnawialną. Lotnisko, położone na niewielkiej, niezamieszkałej wyspie, czerpie energię z fotowoltaicznych paneli słonecznych, które pokrywają 35% zapotrzebowania energetycznego. Pozostałe 65% zapewniają turbiny pozyskujące energię z siły wiatru. Do budowy obiektu wykorzystane zostały materiały z recyclingu, jak stalowe rury z przemysłu paliwowego. Z powodu niskiego poziomu opadów na Baltrze, woda wykorzystywana na lotnisku pochodzi z naturalnego procesu odsalania przeprowadzanego przez rośliny, czym zajmuje się jednostka zwana Ecogal. Na lotnisku wykorzystywane jest również naturalne oświetlenie i podziemne kanały powietrzne, które zapewniają klimatyzację pomieszczeń. Sama wyspa zaś (Baltra) utworzona jest przez wypiętrzenie podmorskich wylewów lawy. Jest sucha, porośnięta przez łobodę, opuncję i słynne drzewa Palo Santo. Ciekawe jest także, że podczas II wojny światowej, powstała na niej amerykańska baza sił powietrznych, mających ochraniać Kanał Panamski. Po zakończeniu II wojny światowej baza została przekazana Ekwadorczykom, którzy zdemontowali dużą część zabudowań choć z powietrza wciąż widoczne są zarysy ich fundamentów. Dlaczego na Galapagos nikt nie zwraca uwagi na dzikie zwierzęta w centrum

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

podróże Wyspy znajdują się na przecięciu 7 głównych prądów oceanicznych co sprawia, że morskie organizmy są tu wyjątkowe.

miast? Odpowiedź jest prosta. W wodzie jest ich… o wiele

i lewitując w wodzie – oglądać podwodny spektakl. Ponadto,

więcej! Galapagos, to nadal jeden z najaktywniejszych regio-

będąc przyczepionym do haka kilka metrów nad dnem – rekiny

nów wulkanicznych na świecie, co wraz z odosobnionym po-

po prostu do nas nie podpłyną. To nie jest nurkowanie dla osób

łożeniem stwarza unikalne otoczenie morskiej fauny. Wyspy

o zajęczym sercu: woda może być lodowata, rzadko kiedy jest

znajdują się na przecięciu 7 głównych prądów oceanicznych

spokojna, a prądy poziome i pionowe – wstępujące lub zstę-

co sprawia, że morskie organizmy są tu wyjątkowe. Największy

pujące – są na porządku dziennym przy każdym nurkowaniu.

wpływ na ekosystem ma Prąd Równikowy (Cromwella), który

Z tego też względu, każdy płetwonurek otrzymuje na czas sa-

przynosi chłodne masy wody z zachodu, ciepły Prąd Panam-

fari nurkowego lokalizator GPS (Nautilus Marine Rescue GPS),

ski oblewa archipelag z północnego-wschodu, a chłodny Prąd

który po procedurze aktywacyjnej, emituje sygnał odbierany

Peruwiański (Humbolda) wywołuje „garuę” czyli zimne masy

z odległości 55 km przez wszystkie łodzie posługujące się sys-

powietrza, tworzące czapę chmur nad wyspami. Każdy z nich

temem automatycznej identyfikacji (AIS). Między latem a zimą

przyciąga inne gatunki, co tworzy rzadką mieszankę tropikal-

występują znaczące zmiany klimatyczne. Najcieplejsze miesią-

nych, subtropikalnych oraz żyjących w umiarkowanej strefie

ce to te od grudnia do maja, kiedy pogodę można uznać za

organizmów morskich. Nurkowanie na Galapagos – nie jest dla

subtropikalną, czy też nawet tropikalną na północy. Od czerw-

każdego. Woda w tym miejscu bywa mętna, a prądy bardzo sil-

ca do grudnia trwa pora chłodna, podczas której możecie być

ne. Niczym nie przypomina nurkowania w tropikalnych akwe-

świadkami niezwykłych anomalii, takich jak olbrzymie kłęby

nach w różnych najczęściej wybieranych przez płetwonurków.

mgły wokół Roca Roddonda. Wszystko to jednak miesza się na

Nurkowanie w dryfcie w toni jest często zakazane. Pomimo

skutek globalnych zmian klimatu, nieprzewidywalnych efektów

tego, iż bezsprzeczne wydaje się przygotowanie sobie haków

zmiennych prądów morskich oraz faktu, że każda z wysp ma

rafowych – przewodnicy nurkowi już na pierwszej odprawie

swój mikroklimat. Tym co jednak przyciąga tu nurków z całego

stanowczo odradzają zabierania ich pod wodę. Tutaj nie znaj-

świata jest możliwość (a w zasadzie gwarancja!) zobaczenia

dziemy krawędzi rafy przy której możemy zawiesić się na haku

dużych przedstawicieli gatunków morskich: rekinów młotów,

podróże

żarłaczy galapagoskich, rekinów jedwabistych, barrakud, mant,

mola-mola, co po łacinie oznacza "kamień młyński" i ma opisy-

legwanów czy lwów morskich! Najlepszą porą na największe

wać jej kształt. To największa kostnoszkieletowa ryba na świe-

zwierzęta jest zima – kiedy to przyciągają je chłodniejsze wody.

cie! Ta kilkumetrowa ryba, której waga dochodzi nawet do 2 ton

Rekiny wielorybie zaczynają się pojawiać pod koniec maja, kie-

zwana jest samogłowem, gdyż jej silnie bocznie spłaszczone

dy temp. wody spada do ok 15°C. Kiedy temperatura nagrzewa

ciało przypomina samą głowę. Jej mózg jest wielkości orzeszka.

się do 27°C – mamy szansę na spotkanie z mantami. Jednak bez

Z głębokości nawet 200 m, gdzie temperatura spada poniżej

względu na to, w jakiej porze roku przylecimy na Galapagos,

12°C , ryby mola-mola, na powierzchnię wody wypływają kilka

termokliny stanowią poważny problem. W jedynym momencie

razy w ciągu dnia. Wynika to z faktu, że samogłowy mają takie

możecie pływać w temperaturze 25°C, a następnej sekundzie

zdolności regulacji temperatury ciała, że ocieplają się nawet

spadnie ona do… 12°! Nie żartuję ;) Wpływa to również fatalnie

siedem razy szybciej, niż wychładzają. Opłaca im się więc kilka

na widoczność, tak więc ciężko przewidzieć – kiedy jest naj-

razy dziennie przemierzać trasę w górę i w dół, przy powierzch-

lepszy moment na wyprawę. Jednak powszechnie uważa się,

ni spędzić chwilę, a potem wrócić w głębiny, aby kontynuować

że najkorzystniejszym okresem jest moment zmian pór roku:

o wiele dłuższe polowanie. Drugim powodem przebywania bli-

listopad–grudzień, oraz kwiecień–czerwiec.

sko lustra wody – jest możliwość pozbycia się pasożytów. Ciało samogłowów nie jest pokryte łuskami, ale grubą i elastyczną

LET’S DIVE! ZACZYNAMY NURKOWANIE!

skórą, dlatego tak często atakowane są przez pasożyty, i to

Safari nurkowe daje możliwość eksploracji miejsc nurkowych

aż 40 różnych rodzajów. Zaobserwowano, jak niektóre gatun-

położonych przy różnych wyspach archipelagu. To przewaga

ki ptaków, między innymi albatrosy, wydziobują, a następnie

nurkowań nad łodziami daily – podczas pobytów stacjonar-

zjadają pasożyty z ich skóry, w ten sposób ją oczyszczając.

nych. Nurkujemy przy wyspie Santa Cruz, w miejscu Punta Car-

Proces oczyszczania odbywa się wtedy, kiedy sunfish „kładzie

rión. Pierwsze wrażenie – zimno! Jednak po chwili przestaje

się” na powierzchni wody. Powszechnie mówi się także, że te

kompletnie o tym myśleć, ponieważ moim oczom ukazuje się:

przedziwne ryby pływają słabo i wolno, jednak to nie prawda

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

podróże

– poruszają się sprawnie ;) Bardzo istotne na Galapagos (i nie

red-lipped batfish (o tym później), ale mogą się pokusić nawet

tylko) jest to, żeby nie podpływać do zwierząt, a już tym bar-

o płetwę nurka! Należy jednak zachować ostrożność wobec

dziej do mola-mola. Przewodnicy tłumaczą, że jeśli chcemy być

samców lwów morskich chroniących swoje terytorium i harem.

blisko nich – nie podpływajmy, nie ruszajmy się – to one do nas

Uchatki, które my spotykaliśmy wielokrotnie na nurkowaniach,

przypłyną. I tak się rzeczywiście działo  Jakże szybko jednak

oprócz zabawy z nami – bawiły się również ze sobą  Były to tak

znaleźliśmy wyjątek od reguły… Lwy morskie (uchatki galapa-

niesamowicie bliskie i urocze spotkania, że na długo zostaną

goskie) to następny gatunek, który mieliśmy okazję zobaczyć

w naszej pamięci.

w tym wyjątkowym miejscu. Ci niesamowici akrobaci wręcz

Isabela, największa wyspa z archipelagu o kształcie konika

domagają się zabawy – i tutaj wbrew wszystkiemu co wcześniej

morskiego, tworzy barierę pomiędzy Oceanem Spokojnym,

ustaliliśmy – musimy być aktywni, bawić się z nimi i wykazy-

a pozostałymi wyspami Galapagos. Poprzez swoje umiejsco-

wać zainteresowanie ;) Lwy morskie z Galapagos to gatunek

wienie dzieli prądy w taki sposób, że wejście do wody na jej

endemiczny. Rozkoszują się wykonywaniem różnych akroba-

zachodnim brzegu przypomina wejście do wanny z lodem.

tycznych wyczynów, które są niebywałą atrakcją dla nurków.

Zimny Prąd Cromwella opływa ją z zachodu, uderza w wyspy

Ich giętkie ciało pozwala na obroty, zwroty i szybkie uniki . Kie-

Izabela i Fernandina, a następnie kieruje się na północ do

dy uchatki kończą swoją zabawę – przestają patrzeć w stronę

Cape Marshall oraz do Roca Rodonda. W połączeniu z tym, że

nurka, jakby czekały na oklaski, lub zaczynają go naśladować,

wulkany w tym regionie są nadal aktywne, tworzy to kolejny

wydmuchując bąbelki. Lubią też bawić się różnymi przedstawi-

mini ekosystem, o czym przekonujemy się nurkując przy obu

cielami flory i fauny morskiej, takimi jak rozgwiazdy morskie lub

ww. wyspach. Wciśnięte pomiędzy skały, głazy czy rozpadliny

podróże

Galapagos to mekka endemitów. Na jednym nurkowisku można zobaczyć kilka gatunków przedstawicieli morskiej fauny – których nigdy w życiu wcześniej nie widzieliście.

znajdujemy mureny – w ilościach tak ogromnych, że praktycznie na każdym nurkowaniu spotkamy kilka z nich. To pierwsze takie miejsce, gdzie podczas tygodnia widziałam niebywałą ilość różnych gatunków muren, często w kolorach mieniących się w żółci i złocie, m.in. palenose moray, jawel moray, withmouth moray, yellowedge moray, mosaic moray czy ciemnoskóre gatunki jak panamic green moray, fine spotted moray, hourglass moray. Długie na 2–3 m chowają tylko głowę w skalne rumowiska, a pozostała część ciała pozostaje na widoku. Czy one myślą, że ich nie widzimy? ;) Galapagos to mekka endemitów. Na jednym nurkowisku można zobaczyć kilka gatunków przedstawicieli morskiej fauny – których nigdy w życiu wcześniej nie widzieliście. Idealnym przykładem jest Galapagos bulhead shark, znany również jako Peruvian Horn shark. Duża głowa, zadarty pysk i ciemne plamy na szarobrązowej skórze nadają tej rybie wygląd dziwacznego, chudego skrzyżowania lamparta ze świnią ;) Stosunkowo duże

agresywnego rekina tygrysiego. Rekin ten przebywa na piasz-

płetwy piersiowe dodają mu wyrazistego wyglądu i umożliwiają

czystym dnie, w pobliżu skał – i tam też go spotkaliśmy!

temu rekinowi… czołganie się po dnie oceanu!! Te wszystkie

Najdziwniejszym stworzeniem które spotkałam na Galapa-

atrybuty mogą sprawiać, że może on się wydawać niebezpiecz-

gos była ryba o nazwie red-lipped batfish, czyli czerwonousta

ny, lecz uwaga – maksymalna długość jego ciała wynosi zale-

ryba nietoperz. Stworzenie to żyje na głębokości od kilku do

dwie 105 cm! Jest mały i całkowicie nieszkodliwy. Galapagos

76 metrów, osiąga maksymalnie około 25 cm długości i moż-

Bullhead Shark ma dwa rodzaje zębów. Małe przednie zęby

na ją spotkać w wodach wokół Wysp Galapagos oraz w Peru.

są zaczepione do chwytania zdobyczy, np. krabów, natomiast

Red-lipped batfish wygląda niczym starsza Pani, dama, arysto-

zęby boczne są płaskie, idealne do zgniatania i szlifowania mu-

kratka, lub niespełniona aktorka, która swoje 5 min ma już

szli. Dwie małe płetwy grzbietowe mają ostry kręgosłup, który

za sobą, ale mocnym makijażem próbuje wciąż zwrócić na

pomaga odstraszać drapieżniki. Nie przeszkadza to jednak

siebie uwagę. Drugie skojarzenie jest takie, jakby dopiero co

gatunkowi często być chrupanym przez znacznie większego,

napiła się krwi swojej ofiary i nie wytarła ust ;) Wszystko dzięki

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

podróże

ryba ta wygląda wręcz upiornie, nie stanowi żadnego zagrożenia dla ludzi. Ponadto, bardzo powszechne są tutaj różne inne gatunki ryb – różnego koloru frogfishe, pufferfish, scorpionfish czy płaszczki jak np. peruvian torped ray (drętwa, elektryczna ryba). Galapagos potrafi zaskakiwać. Co nurkowanie – których było cztery w ciągu dnia – spotykaliśmy całą rzeszę fantastycznych stworzeń. Takich, o których naprawdę marzyliśmy. Podczas pewnego zanurzenia, zaraz po zabawie z lwami morskimi, zobaczyliśmy wpadający do wody „pocisk”. Tym pociskiem był kormoran. Kormoran nielotny, który całkowicie zatracił umiejętności latania, jest bardzo nieporadny na lądzie, ale za to jest kapitalnym pływakiem! Na świecie odnotowano tylko 800 par, więc jeśli zobaczy się jednego osobnika – jest się prawdziwym szczęściarzem! Ptak wpada jak kamień do wody, goni swoją ofiarę czyli rybę i pędzi z nią na powierzchnię, by zaspokoić

swoim wydętym, niemal fluorescencyjnym czerwonym ustom

swój głód na lądzie. Widok był tak surrealistyczny, że czuliśmy

i wyłupiastym oczom. Zwierzę to jest wyposażone dodatkowo

się jak na planie filmowym.

w specjalny wabik na przynętę umieszczony przed jej oczami.

Gady zajmują jedno z najważniejszych miejsc w podwod-

Wyrasta on z płetwy grzbietowej i uwalnia specjalne substancje

nym świecie Galapagos. Najbardziej znanym gatunkiem en-

chemiczne. Ryba ta zamiast pływać, zazwyczaj niezręcznie po-

demicznym jest legwan morski badany przez słynnego Charl-

rusza się po dnie morza za pomocą swoich płetw, które mają

sa Darwina. Jest to jedyna jaszczurka na świecie, posiadająca

specjalne wypustki i wyglądają zupełnie jak kończyny. Mimo iż

wyjątkową zdolność żerowania w morzu – żywi się pokarmem

REKLAMA

pozyskanym z dna morskiego. Przy odrobinie szczęścia można zobaczyć te egzotyczne stworzenia, które zamieszkują wulkaniczne, skaliste wybrzeża, wygrzewając się na słońcu w pobliżu wysp Punta Espinosa czy Fernandina w ciepłe, popołudniowe godziny. Jednak największą frajdę sprawia zobaczenie na własne oczy kiedy nurkują i zjadają algi porastające podwodne skały. Nurkowania z iguanami są bardzo płytkie – promienie słoneczne przecinają tafle wody pięknie oświetlając legwany morskie. Fale powierzchniowe i prądy nie ułatwiają nam obserwacji tych niezwykłych zwierząt, ale całe to zjawisko jest tak hipnotyzujące, że zostajemy z nimi całą godzinę. Co ciekawe, to one (a nie my) mają zdolność spowalniania tętna i pozostawania pod wodą przez ok. 60 min! Gady często porównywane są do smoków, kiedy wyrzucają z nozdrzy kłęby pary, pozbywając się nadmiaru soli, co wygląda naprawdę groźnie… No cóż – iguana, to w końcu Pani tej zjawiskowej krainy… Dni spędzaliśmy głównie… pod wodą, jak to bywa podczas safari nurkowego. Jednak podczas jednego popołudnia – udaliśmy się na wycieczkę, zdobywając wzgórze Bartolomé. Wulkaniczna wyspa z czarnym piaskiem jest świetnym przystankiem w podróży między centralnymi i zachodnimi wyspami Archipelagu a tym, czego jeszcze nie widać na horyzoncie. Na wyspie przywitały nas wylegujące się na słońcu lwy morskie, zupełnie nie zainteresowane przybywającymi gośćmi. Po przygotowanej pod turystów ścieżce wspinaliśmy się ku górze. Widok, który zobaczyliśmy, jest chyba najbardziej charakterystycznym krajobrazem Galapagos, często przewijającym się w czeluściach Internetu, lub zdobiącym ilustracje przewodników turystycznych. Jednym słowem – zapiera dech w piersiach. Wyprawa na Galapagos to podróż poza utartym szlakiem, w miejsca, w których najważniejszą rolę odgrywa przyroda. Pod wodą zobaczyliśmy już całą gamę unikatowych na skalę światową stworzeń. Jednak to, na co czekałam najbardziej na świecie żarzyło się gdzieś daleko, tam, gdzie nie sięga wzrok. Gdzieś w oddali, czekały na nas dwie wyspy, bez których nurkowanie na Galapagos nie miałoby sensu – Wolf i Darwin… c.d.n.

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

podróże

Dalekie południe Tekst SYLWIA KOSMALSKA-JURIEWICZ

Zdjęcia ADRIAN JURIEWICZ

podróże

Każde miejsce, które odwiedzasz staje się w pewnym sensie częścią Ciebie, ważną częścią Twojej niezwykłej historii. Nie dowiesz się, jak tak naprawdę jest na safari nurkowym, dopóki nie staniesz osobiście na pokładzie łodzi i nie wyruszysz w podróż po nieznanych wodach...

elikatne, światło przenika przez roletę i wpada prostokątnym oknem z całą swoją mocą do kajuty numer 5. Obserwuję przez zaspane, lekko uchylone powieki jak

promienie porannego słońca tańczą na mojej pościeli. Wczoraj późno w nocy dotarliśmy do Portu Ghalib w Marsa Alam w południowo-wschodniej części Egiptu, skąd dzisiaj po śniadaniu wypływamy na tygodniowe safari nurkowe po Morzu Czerwonym. Wybraliśmy TRASĘ ST. JOHNS, która oferuje unikalną różnorodność, przepiękne jaskinie, zjawiskowe kaniony, bogatą w życie rafę koralową. Płyniemy na dalekie południe, które jest idealne pod względem trudności zarówno dla zaawansowanych nurków jak i tych, którzy dopiero zaczynają swoją przygodę z nurkowaniem. Grand Sea Serpernt jest 45-metrową, nową, bardzo komfortową łodzią, która kilka miesięcy temu wypłynęła w swój dziewiczy rejs.

Pierwsze dwa nurkowania wykonujemy w okolicy Marsa Alam, dokładnie 17 km od brzegu SHAAB MARSA ALAM

Słyszę odgłos gongu, który nieśmiało dobiega z górnego

(tu robimy check dive) i SHAAB SHARM, te dwie lokalizacje

pokładu, a po chwili dynamiczne pukanie do drzwi kajuty. Jest

tętnią morskim życiem, a piękna rafa koralowa, wyrasta prosto

to wiadomość od załogi, że pozostało pół godziny do poranne-

z piaszczystego dna. Po wskoczeniu do wody od razu podzię-

go, organizacyjnego breafingu. Pobudka w takiej formie będzie

kowałam w duchu mojej przyjaciółce, która doradziła mi, abym

nam towarzyszyć przez cały czas trwania rejsu. Biorę szybki

zabrała ze sobą suchy skafander. Zarówno podczas całego

prysznic z widokiem na morze i już po chwili jestem gotowa,

nurkowania jak i po wyjściu z wody czuję komfort termiczny.

aby z radością wejść w ostatni dzień starego roku. Po śniada-

W przeciwieństwie do osób, które nurkują w 5 mm piankach

niu skręcamy sprzęt nurkowy, dobieramy balast i rozwieszamy

i znacznie wychładzają się w wodzie.

pianki oraz suche skafandry na specjalnie do tego przeznaczo-

Po wyjściu z drugiego nurkowania jadalnia na pokładzie

nych wieszakach. Chwile przed godziną dwunastą cumy zostają

łodzi zmieniła się nie do poznania, z sufitu zwisają kolorowe

odczepione, lekko kołysząc się na boki, Grand Sea Serpent do-

łańcuchy i pękate balony. Ku naszemu zaskoczeniu pojawiła się

stojnie wypływa z portu na pełne morze. Pogoda nam sprzyja

również choinka, wystrojona w bombki i światełka. Na ścianie

temperatura powietrza przekracza przyjemne 24°C, a wody

zawisł duży napis zwiastujący nadejście Nowego 2022 Roku.

23°C. Delikatny wiatr z południa łagodnie marszczy taflę wody,

Zabawę Sylwestrową zaczynamy wcześnie uroczystą kolacją,

z której na horyzoncie wyłaniają się płetwy grzbietowe delfi-

na której pojawiamy się punktualnie o godzinie dwudziestej

nów. Ich pojawienie się zawsze budzi w nas dużo radości. Del-

ubrani w wieczorowe kreacje. Dostajemy czapeczki mikołajo-

finy są jak obietnica, zapowiedź udanego rejsu.

we z mrugającym na czerwono, podświetlonym napisem 2022.

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

podróże

W znakomitym towarzystwie i szampańskich nastrojach świę-

ściany, miliony czerwono – pomarańczowych rybek anthias

tujemy wspólny, niezapomniany czas na pokładzie łodzi zacu-

otaczają nas z każdej strony, a kiedy próbujemy się do nich

mowanej na Morzu Czerwonym pod rozgwieżdżonym niebem.

zbliży chowają się zwinnie w rafie, aby po chwili ponownie się

Nowy Rok witamy bąbelkami szampana przy akompaniamencie

z niej wyłonić. Nastroszona skrzydlica pozuje do zdjęcia na tle

utworu „I ciebie też” – Podsiadło, składając sobie życzenia. Nie-

oranżowej gorgoni, a pstrokata murena oddaje się zabiegom

którzy punktualnie o godzinie dwudziestej czwartej zanurzyli

higienicznym zapraszając do swojego pyska małe rybki czy-

się pod powierzchnię wody, aby uczcić w ten sposób nadej-

ścicielki. Życie pod powierzchnią wody płynie według swoje-

ście Nowego Roku. Chwilę po północy kapitan zgasił wszystkie

go, niczym niezakłóconego rytmu, który może zaburzyć tylko

światła na łodzi. Kiedy zapanowały iście „Egipskie ciemności”

człowiek, kiedy na chwilę zapomni, że jest tu tylko gościem...

niebo rozbłysło milionem gwiazd ukazując drogę mleczną i licz-

Tego samego dnia wykonujemy jeszcze trzy nurkowania,

ne gwiazdozbiory. Otrzymaliśmy piękny noworoczny prezent,

jedno w GOTTA KABIRA, miejscu, które słynie z jaskiń, tune-

kosmos ukazał nam swoje piękno w całej swojej doskonałości.

li oraz licznych prześwitów w skałach. Oraz dwa nurkowania

Następnego dnia o świcie dopłynęliśmy do miejsca zna-

w tym nocne w DANGER REEF, jednej z najpiękniejszych raf

nego jako HABILI ALI w rejonie St. Johns, po wczorajszym

na naszej trasie, którą szczególnie upodobały sobie anemony.

świętowaniu jeszcze tylko jedna osoba oprócz nas obudziła się

ABU GALAWA SOGHAYR, znajduje się dwanaście kilome-

na poranne nurkowanie. Wskakujemy do morza prosto z łodzi

trów od Wadi Lahami w zachodniej części Fury Shoals. Miejsce

i powoli zanurzamy się pod powierzchnię wody, towarzyszą

to charakteryzuje się bardzo dobrą przejrzystością wody, zni-

nam promienie wschodzącego słońca, które niczym gwiezd-

komymi prądami oraz płytką głębokością, co czyni je bardzo

ne miecze przecinają krystalicznie czystą wodę. Różnorodne

atrakcyjną lokalizacją dla osób o małym doświadczeniu nurko-

koralowce, w tym olbrzymie pomarańczowe i różowe gorgo-

wym. U podnóża rafy na szesnastu metrach, oparty na prawej

nie, porastają opadającą w głąb morza stromą, skalną ścia-

burcie spoczywa wrak małego jachtu żaglowego, który natych-

nę. Płyniemy na głębokości około dwudziestu pięciu metrów,

miast przykuwa naszą uwagę. Jego nazwa ani data zatonięcia

a pod nami pojawiają się dwa znacznej wielkości rekiny black-

nie są znane. Syntetyczną konstrukcję zaadoptowały morskie

tip. Zmierzamy w tą samą stronę. Wyglada na to, że wspólnie

stworzenia i zadomowiły się w jej wnętrzu. Na podstawie ich

wybraliśmy się na poranne, noworoczne nurkowanie. Spoglą-

wzrostu morscy badacze datują zatonięcie jachtu na oko-

dam w dół, patrzę na nie, lubię się im przyglądać, obserwować

ło 1982 rok. Można do niego wpłynąć, ale najlepiej oglądać

ich piękne, zwinne, opływowe ciała. Płyniemy wzdłuż owalnej

go z zewnątrz ponieważ w środku jest bardzo mało miejsca,

podróże

Życie pod powierzchnią wody płynie według swojego, niczym niezakłóconego rytmu, który może zaburzyć tylko człowiek, kiedy na chwilę zapomni, że jest tu tylko gościem...

co grozi uszkodzeniem koralowców. Nie tylko wrak jest wy-

tylko swoją formą, ale również kolorami i różnorodnością życia.

jątkową atrakcją tej lokalizacji, ale równie przepiękny kanion,

Promienie zachodzącego słońca, otulają rafę koralową swoją

którego ściany koralowe dzielą rafę na pół. Na piaszczystym

ciepłą pomarańczowo – zółtą poświatą. Czuje się tak, jakbym

dnie pod koralowcami nieruchomo odpoczywają płaszczki cęt-

była w podwodnej świątyni, sanktuarium, które tworzą, woda,

kowane. Kiedy się do nich zbliżam, ich ogromne oczy wpatrują

morskie stworzenia i światło. Zadziwiające jest to, jak szybko

się we mnie, nie podpływam zbyt blisko aby ich nie spłoszyć.

po naszym wynurzeniu zachodzi słońce, jak momentalnie roz-

Przepływamy przez kanion powoli, unosząc się, lewitując nad

pływa się w morzu, pozostawiając po sobie przez chwilę różo-

blokami koralowymi tak, aby w pełni nacieszyć się ich pięknem.

wą poświatę na niebie.

Zostaję nieznacznie z tyłu, zawisam bez ruchu, staram się pojąć

Uważności można się nauczyć, podwodny świat jest znako-

i objąć umysłem doskonałość tego miejsca, które zachwyca nie

mitym nauczycielem, wystarczy zanurzyć się pod powierzchnię

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

podróże

...pewien mędrzec powiedział mi kiedyś, – „Im większego idiotę z siebie zrobisz, tym bardziej zainteresujesz swoją osobą delfiny”.

wody i pozwolić sobie na bycie obecnym tu i teraz w tej jednej chwili, w której tak wiele się wydarza. Znikamy pod wodą w miejscu o nazwie ST. JOHANS CAVE. Wskakujmy do morza z łodzi, temperatura wody wynosi 24°C, to już drugie nurkowanie, które wykonujemy tego dnia. Zaraz po zanurzeniu dopływamy do rafy w kształcie stożków. Ze względu na silny prąd przez chwilę płyniemy tuż nad dnem wzdłuż pięknych formacji rafowych, aby po chwili wznieść się wyżej gdzie znajduje się szerokie wejście do jednej z dwóch kawernowych jaskiń. Otwór jest szeroki, ale i tak wpływamy do środka pojedynczo. Przejrzystość wody jest znakomita, ściany jaskini porastają zarówno miękkie jak i twarde korale, w których ukryły się małe ławice ryb. Para żółto czarnych chetonikowatyh rybek uważnie się nam przygląda, obserwujemy się przez chwilę. Niektóre stworzenia, jak crocodailfish czy płaszczka, odpoczywają na piasku w bezruchu. Przez pęknięcia i dziury w skałach do wnętrza jaskini przenika jasne światło, wypełnia ją świetlistymi smugami, widok jest wręcz zjawiskowy. Nie używamy latarek, jest bardzo jasno, płyniemy powoli, aby nie zmącić piaszczystego dna. Przepłynięcie całej trasy w podwodnym systemie jaskiń i tuneli zajmuje nam około 30 minut. Po ich opuszczeniu pozostajemy jeszcze pod wodą, nurkujemy nad rafą koralową, gdzie w pośpiechu duża murena szuka schronienia w skalnej szczelinie, a duży napoleon przepływa tuż obok. Po obiedzie wsiadamy na zodiaka i płyniemy do miejsca znanego jako SATAYA, które nazywane jest również domem delfinów. Snorkeling z nimi to wyjątkowe doświadczenie pełne interakcji i dobrej zabawy. Zawsze myślałam, że jak zachowam

REKLAMA

spokój praktycznie przestane się ruszać i oddychać to stanę się dla delfinów niewidzialna i dłużej będę mogła cieszyć się ich towarzystwem. Nic bardziej mylnego, pewien mędrzec powiedział mi kiedyś, – „Im większego idiotę z siebie zrobisz, tym bardziej zainteresujesz swoją osobą delfiny”. Miał racje, delfiny uwielbiają się wygłupiać, bawić się i są bardzo ciekawe ludzi, w piękny sposób potrafią czerpać radość z życia. To właśnie tej radości powinniśmy się od nich uczyć... Zawsze z ogromną radością wracam do miejsca ABU DABAB, które jest ostatnim w jakim nurkujemy podczas naszego safari. Czuję się tak, jakbym płynęła nad ogromnym, podwodnym, zielonym pastwiskiem, na którym pasą się żółwie. Z jednej strony z piaszczystego dna wyrasta trawa morska, a z drugiej przepiękne formacje skalne porośnięte rafą koralową, którą zamieszkują niezliczone gatunki morskich stworzeń. To tu najczęściej można spotkać spanikowaną remorę, która w pospiechu szuka swojego żywiciela i transportu na gapę. Podnawka, bo tak też jest nazywana, to wyjątkowe stworzenie, które charakteryzuje się opływowym kształtem ciała i nietypowym wyglądem głowy, która jest nieznacznie spłaszczona na czubku. Pomiędzy jej głową, a grzbietem znajduje się charakterystyczna owalna przyssawka, która swym kształtem przypomina podeszwę buta. Za jej pomocą remora przyczepia się do dużych zwierząt takich, jak żółwie, rekiny czy manty. Żywi się resztkami, które pozostawiają. Jej obecność świadczy, że gdzieś w pobliżu znajduje się jakiś duży osobnik, którego na chwilę zgubiła. Podobnie jak remora my również nurkujemy w poszukiwaniu żółwi, a jak będziemy mieli ogromne szczęście to spotkamy również dugonia, zwanego krową morską, którego mieliśmy okazje zobaczyć miesiąc temu w tej lokalizacji... Podczas naszego safari nurkowego wykonaliśmy osiemnaście nurkowań w najpiękniejszych miejscach, które oferuje dalekie południe. Lokalizacje jakie znalazły się na naszej trasie to, Shaab Marsa Alam, Shaab Sharm, Habili Ali, Gota Kebira, DangerbReef, Gota Soraya, Umm Aruk, Claudia, St. Johns Caves, Sataya Sud, Abu Galawa, Elphistone, Abu Dabab 3. Każde z tych miejsc opowiada swoją niezwykłą, odrębną opowieść, którą można poznać tylko w jeden sposób wyruszając osobiście na dalekie południe. Pozdrawiam najcieplej na świecie  Sylwia

podróże

Czy warto nurkować w Morzu Karaibskim? Tekst i zdjęcia KRZYSZTOF G. BRUDKOWSKI

Oceanu Atlantyckiego z jednej, a Morza Karaibskiego z drugiej strony wyspy. Cała rodzina była zachwycona znalezionymi w Internecie zdjęciami bajecznych widoków nabrzeżnych zielonych lasów i długich plaż. Tylko czy warto nurkować na Dominikanie? Z dostępnych informacji wynikało, że życie pod wodą nie jest tak obfite w Morzu Karaibskim, jak w Morzu Czerwonym, ale z drugiej strony filmy z nurkowań, jakie można znaleźć na popularnym serwisie streamingowym pokazywały, że będziemy

Na jednej z grup na Facebooku znalazłem ofertę Polaka

styczniowej zimy ciekawej destynacji dla wypoczynku

mieszkającego od lat w Dominikanie, dotyczącą organizacji

połączonego z nurkowaniem. Chcieliśmy odwiedzić inne

nurkowania. Leszek zaproponował, aby zatrzymać się w ho-

miejsce niż tradycyjny cel wyjazdów nurkowych, jakim stał się

telu wg własnego wyboru w rejonie Bayahibe/Punta Cana,

dla nas ostatnio Egipt. Początkowo wybór padł na Zanzibar,

co ułatwi transfer do centrum nurkowego. Zanim wylecieliśmy

ale ostatecznie, ze względu na stosunek ceny całej wycieczki

na Karaiby, mieliśmy już ustalone mniej więcej gdzie będzie-

do długości planowanego pobytu, wybraliśmy Dominikanę, le-

my nurkować. W planie były rafy w okolicach wyspy Catalina

żącą we wschodniej części wyspy Haiti. Przyjęliśmy tylko zało-

wraz z możliwością plażowania na wyspie oraz wraki St. George

żenie, że nurkowanie ma być dodatkiem do wypoczynku, a nie

i Atlantic Princess. Ustaliliśmy ceny za 3 dni nurkowe obejmują-

celem głównym wyjazdu.

ce cały niezbędny sprzęt, co było wygodne, biorąc pod uwagę

Dominikana z naszej perspektywy wydawała się rajem

mieli co oglądać.

pragnieni słońca i ciepła szukaliśmy podczas polskiej

ograniczenia wagi bagażu.

z gwarantowaną pogodą, pięknymi plażami z drobnym ja-

Zatrzymaliśmy się w jednym z resortów położonym

snym piaskiem i oszałamiająco niebieską, a także ciepłą, wodą

od strony Oceanu Atlantyckiego w rejonie hoteli Punta Cana.

podróże

Dominikana, po przylocie, zachwyciła nas nie tylko piękną słoneczną pogodą i bogatą roślinnością, ale także otwartym usposobieniem, kochających muzykę, mieszkańców.

Dominikana, po przylocie, zachwyciła nas nie tylko piękną

ko wybraliśmy właściwe rozmiary krótkich pianek, płetw i jac-

słoneczną pogodą i bogatą roślinnością, ale także otwartym

ketów, zaś reszta sprzętu miała czekać na nas już na pokładzie.

usposobieniem, kochających muzykę, mieszkańców. Wypo-

Większość łodzi startuje z małej zatoczki, do której z pobliskiej

czynek zapowiadał się rewelacyjnie, a wisienką na torcie miało

bazy idzie się pieszo. Wejścia do zatoki „strzeże” działo zdjęte

być nurkowanie.

z okrętu Cara Merchant przechwyconego w lagunie wyspy Isla

Dominikana oferuje wiele możliwości spędzenia ciekawie

Catalina przez pirata Williama „kapitana” Kidda, uważanego

wolnego czasu, nie musi to być tylko plażowanie na dzikich, ale

za jednego z najokrutniejszych i najkrwawszych piratów XVII w.

często tylko tak opisanych w folderach reklamowych, plażach,

W pobliżu Bayahibe znajduje się ponad 10 dostępnych ofi-

czy rozsławionych z faktu nakręcenia reklamy pewnego znane-

cjalnie miejsc nurkowych, do których można dotrzeć łodzią

go rumu. Możemy potwierdzić, że warto odwiedzić półwysep

w ciągu 20–30 minut. Kolejne są bardziej oddalone, jak Shark

Samana, uważany za najbardziej dziewiczą cześć kraju. W trak-

Point i wymagają wniesienia dodatkowej opłaty paliwowej i ze-

cie takiej wycieczki można zakosztować wielu atrakcji. Można

brania się grupy ochotników. Swoją przygodę z nurkowaniem

odwiedzić las deszczowy, podziwiać linię brzegową, zobaczyć

rozpoczęliśmy tego dnia od miejsca o nazwie ściana (ang. the

wynurzające się z toni zatoki Samana humbaki, aby „polować”

wall, hiszp. pared Catalina) w pobliżu Isla Catalina, które obok

na najlepsze ujęcie wyrzucanego przez nie słupa wody, czy też

akwarium (ang. the aquarium, hiszp. acuario) jest uważane

plażować na tzw. plaży Backardi, popijając zimne mleczko ko-

za jedno z najlepszych miejsc do nurkowania w tym rejonie,

kosowe albo coś mocniejszego przez papierową słomkę.

a może i na Dominikanie.

Po kilku dniach błogiego odpoczynku przyszła pora na nur-

Mieliśmy szczęście odwiedzić to miejsce, gdy niebo nie

kowanie. Leszek zabrał nas spod samej bramy naszego resortu

było zasłonięte przez chmury (przejściowe zachmurzenia

do centrum nurkowego ScubaFun w Bayahibe, dawnej wioski

były codziennością w czasie naszego pobytu), a woda nie była

rybackiej, skąd mieliśmy wyruszyć motorowym katamaranem

zmącona przez prądy, przez co rafa ukazała się w najinten-

na pierwsze tego dnia nurkowanie w Morzu Karaibskim. Szyb-

sywniejszych kolorach i pod wodą panowała całkiem niezła

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

podróże

widoczność. Mamy tu dostęp do niesamowitej rafy pokrytej

kująca część rodziny udała się tam zodiakiem już na samym

imponującej różnorodności koralowcami o wielu kolorach,

początku. Niestety wycieczka reklamowana jako możliwość

kształtach i rozmiarach oraz zamieszkałej przez różnorodne or-

połączenia relaksu, plażowania w formie all inclusive i snorke-

ganizmy morskie. Takich lejkowatych i rurkowatych kształtów

ling’u na fantastycznej rafie koralowej okazała się częściowym

masywnych gąbek oraz kolorów organizmów morskich, od żół-

nieporozumieniem. Ilość ludzi przypływających różnymi łodzia-

tego po fioletowy, nie obserwowaliśmy w Morzu Czerwonym.

mi z Bayahibe i La Romana, stłoczona na wąskim brzegu wyspy,

Spotkaliśmy ryby z rodziny rozdymkowatych i Aulostomidae (Ca-

odbiera temu miejscu jakąkolwiek magię i możliwość relaksu,

ribbean Trumpetfish, hiszp. Corneta), ławice ryb luszczowatych

a snorkeling na pobliskich wodach nie dostarczył wrażeń zbli-

i przepięknego kraba. Notatkę w logbooku można było więc

żonych choćby do tych znanych nam z Egiptu.

zakończyć wpisem „extra nurkowanie”. Drugim nurkowaniem

Kolejnego dnia nurkowego zamieniliśmy pianki z krótkim

tego dnia było jeszcze niezbyt głębokie nurkowanie w miejscu

na długi rękaw (mój partner włożył nawet dwie). Niestety zabieg

zwanym „akwarium”. Również tym razem było to bardzo udane

ten, jak się miało później okazać, nie zapobiegł rozwinięciu się

nurkowanie wśród kolorowych raf, w wodzie o fantastycznej

drobnej infekcji, która musiała zostać spowodowana wychło-

widoczności do głębokości nieprzekraczającej 13 m. Po wyjściu

dzeniem organizmu w dniu poprzednim i przewianiem na łodzi

z wody nasze wrażenia były identyczne, jak po pierwszym zej-

w trakcie powrotu z nurkowania. Bez wpływu na kondycję zdro-

ściu. Ogrom życia, różnorodność i paleta barw powodowały,

wotną nie pozostał także deszcz, który spotkał nas w drodze

że byliśmy w fantastycznych humorach. Podsumowując nurko-

powrotnej do Bayahibe. Planując nurkowanie na Dominikanie

wania, zgodnie stwierdziliśmy, że pomimo temperatury w wo-

należy się więc liczyć z okresowym zachmurzeniem i przelotny-

dzie sięgającej (nawet na głębokości 25 m) 27°C nie czuliśmy się

mi, krótkotrwałymi opadami, nawet jeśli mają się one odbywać

komfortowo, nurkując w piankach z krótkim rękawem.

w porze suchej, jaka panuje na początku roku kalendarzowego.

Dzień miał się skończyć plażowaniem na samej wyspie

Dwa kolejne nurkowania miały się odbyć na położonych bli-

Catalina, reklamowanej jako miejsce słynące z pięknych plaż,

żej Bayahibe rafach. Wskoczyliśmy do wody w miejscu zwanym

pełnych olśniewająco białego, drobnego piasku i palm. Nienur-

Coco Reef i nie mogliśmy uwierzyć, że to rafa w Morzu Kara-

podróże

ibskim. Niestety trafiliśmy na tak mętną wodę i zachmurzony dzień, że nic nie miało dla nas uroku. Nurkowanie „uratowała” przepiękna ośmiornica, która wdzięczyła się do nas, rozpościerając swoje ciało niczym parasolka i dając się podziwiać przez długą chwilę, zanim uciekła w szaroburych zakamarkach korali. Po wyjściu z wody zdecydowaliśmy, że nurkowanie w takich warunkach nie ma sensu. Na szczęście miejsce nurkowe można zmienić, towarzyszący nam cały czas Leszek zaproponował nurkowanie na płytko położonym wraku Atlantic Princess, który jest dostępny nawet dla początkujących nurków. Nurkowanie na tym wraku nie należy to trudnych. Sam wrak oferuje możliwość oglądania kolorowego życia na płytkich głębokościach. Zatopiony celowo w 2008 r. zdążył już obrosnąć miękkimi i twardymi koralami pokrywającymi elementy łodzi i stać się domem dla ławic ryb z rodziny lucjanowatych, grouperów i wszelkiej podwodnej drobnicy kochającej zakamarki. Dobrze doświetlony stanowi też fantastyczny obiekt dla podwodnych fotografów. Przy odrobinie szczęścia można tu spotkać rekiny rafowe, co niestety nie było nam dane. Z uwagi na nieżyt nosa mojego partnera musieliśmy zrobić sobie kilkudniową przerwę od nurkowania, którą spędziliśmy

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

podróże

(...) wraki mogą wręcz oszołomić swoim wtopieniem się w część ekosystemu, dając dobry przykład jak natura potrafi zagospodarować to, co jej zostawiliśmy w tym celu.

trach i szczytem sięgającym okolic 15 metrów. Wrak stał się domem dla wielu organizmów, które można łatwo zaobserwować. Zamieszkuje go okazały krab i pewnie nie jest jedynym jakiego zauważyliśmy. Często można spotkać w jego pobliżu barakudy, w zakamarkach chowają się krewetki, a obrastają go gąbki i koralowce. W wielu miejscach nie widać już prawie oryginalnego metalu. Wrak można łatwo penetrować, wpływać do środka i wydostać się na zewnątrz przez liczne otwory. W otwartych częściach wraku panowała dobra widoczność, ale w zakamarkach unoszące się drobiny nie pozwalały łatwo przebijać się światłu ciągłemu, jakiego używaliśmy do nagrywania i fotografowania. Z uwagi na głębokość uważne pilnowanie zapasu czynnika oddechowego i czasu bezdekompresyjnego podczas nurkowania jest niezbędne. Jedno nurkowanie na tym wraku, to stanowczo na wypoczynku w resorcie, spacerach wzdłuż długo ciągnącej

za mało, aby go móc dobrze obejrzeć. Niestety nie mogliśmy

się plaży oraz zwiedzaniu pobliskiej części wyspy-wspomniany

sobie pozwolić na więcej.

półwysep Saona. Przełożenie nurkowań nie stanowiło problemu dla naszego opiekuna.

Dominikana jest doskonałym miejscem, aby poszukać słońca i ciepłej wody, mieszanki kultur, naturalnego jeszcze

Ostatniego dnia nurkowego zdecydowaliśmy się odwiedzić

piękna, a przy tym doświadczyć nowych nurkowych wrażeń.

jeszcze raz wrak Atlantic Princess, ale nurkowanie rozpocząć

Trzeba mieć przy tym trochę szczęścia, aby docenić odmien-

od wraku Saint Gorge, wymagającego głębszego zejścia w oko-

ność życia morskiego na karaibskich rafach, ale wraki mogą

lice 40 metrów. Polecano nam nurkowanie na tym wraku jako

wręcz oszołomić swoim wtopieniem się w część ekosystemu,

jedno z najlepszych miejsc nurkowych w okolicy. Saint George,

dając dobry przykład jak natura potrafi zagospodarować to,

podobnie jak Atlantic Princess, także został celowo zatopiony,

co jej zostawiliśmy w tym celu. Niezaprzeczalną wartością do-

tylko wcześniej, bo już w 1999 r., na potrzeby uczynienia z tego

daną dla nurków będą cudowne krajobrazy, które zachowane

atrakcji i siedliska dla życia morskiego w pobliżu Bayahibe. Jest

na zdjęciach pozwolą wspomnieniom przetrwać do kolejne-

to imponujący wrak mierzący 240 metrów, leżący na 44 me-

go wyjazdu.

planeta ziemia

Zielony i szylkretowy ZAGROŻONE GATUNKI ŻÓŁWI MORZA CZERWONEGO

Tekst i zdjęcia KLAUDYNA BRZOSTOWSKA PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

planeta ziemia

ajprawdopodobniej każdy, kto zanurkował w wodach

STATUS

Egiptu, jakiegoś żółwia napotkał. Jest szansa, że było

Na całym świecie naukowcy rozpoznają obecnie siedem ży-

to spotkanie długie, a samo zwierze było śmiałe i chęt-

jących gatunków żółwi morskich. Pięć z nich można znaleźć

ne do interakcji. Zwięrzęta te często żyją na rafach lub żerują

w Morzu Czerwonym. Najczęściej spotykanymi są: żółw zielony

wśród traw. Wydawać by się mogło, że populacje żółwi w Egip-

(Chelonia mydas) oraz żółw szylkretowy (Eretmochelys imbricate).

cie mają się dobrze, jednak nie jest to do końca prawdą…

Natomiast rzadziej widywanymi osobnikami są: żółw skórzasty

planeta ziemia

(Dermochelys coriacea), żółw karetta (Caretta caretta) oraz żółw

są potężnymi pływakami. Dorosłe zielone żółwie są jedynymi

oliwkowy (Lepidochelys olivacea). Pierwszy wymieniony gatunek

roślinożernymi żółwiami morskimi. Jako młode żółwie są mię-

ma status zagrożonego wyginięciem z tendencją do malejącej

sożerne, żywią się ślimakami i ctenoforami. Jako dorołe jedzą

populacji. Drugi wymieniony gatunek jest krytycznie zagrożony

wodorosty i trawy morskie. Znane miejsce nurkowe w Egipcie –

– oba zaś wpisane są na listen IUCN (The International Union for

Abu Dabbab – jest domem dla wielu żółwi zielonych. Przebywa-

Conservation of Nature – https://www.iucnredlist.org).

ją one tam, aby żerować na rozległej trawie morskiej i odpocząć

Fotoidentyfikacja pozostaje główną metodą pozyskiwania danych o zagrożonych gatunkach. Pozwala ona zidentyfikować

w zatoce. Często, podczas jednego nurkowania w Abu Dabbab można spotkać około 10 dużych żółwi zielonych.

każdego żółwia z osobna, poprzez fotografię i charakterystykę jego części ciała. Identyfikując każdego osobnika, możemy

SZYLKRETOWY

poznać jego wzorce przemieszczania się i przede wszystkim,

Żółw szylkretowy (nazywany w języku angielskim hawksbill

czy mają tendencję do powrotu na ten sam obszar. Wiedząc,

turtle – żółw jastrząb) ma piękny pancerz, który spowodował,

dokąd się udają, dowiadujemy się, gdzie chronić te globalnie

że polowano na tego żółwia prawie do wyginięcia. Hawksbill był

zagrożone gatunki.

ceniony za swoją muszlę, która była używana w grzebieniach, szczotkach, wachlarzach, meblach. Obecnie żółw szylkretowy

ZIELONY

jest wymieniony wśród zwierząt krytycznie zagrożonych wy-

Nazwa żółw zielony nie pochodzi od koloru karapaksu, który

ginięciem, co oznacza, że handel w celach komercyjnych jest

zwykle jest brązowy lub oliwkowy, w zależności od siedliska,

zakazany. Zwierzęta te zostały nazwane ze względu na kształt

ale od zielonkawego koloru skóry. Ważące do 300 kilogramów,

ich dzioba, który wygląda podobnie do dzioba raptora.

zielone żółwie, należą do największych żółwi morskich na świecie. Ich proporcjonalnie mała głowa (której nie mogą schować!)

Ciekawe informacje, badania oraz zdjęcia związane z ochroną

wystaje z pancerza w kształcie serca, który mierzy do 150 cen-

żółwi morskich w Egipcie znajdziecie na poniższych stronach:

tymetrów. Samce są nieco większe niż samice i mają dłuższy

— https://www.medasset.org/support/

ogon. Oba mają płetwy przypominające wiosła, dzięki czemu

— https://www.hepca.org/projects/project/115

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

planeta ziemia

Killer whales

ZABÓJCY, OFIARY, MOTYWY I TAJEMNICE

Tekst i zdjęcia JAKUB BANASIAK

Orka w niewoli

Czy orki to naprawdę wieloryby – zabójcy? Kto jest winny, a kto jest ofiarą? Czy orki są groźne dla ludzi? Te pytania co pewien czas wracają w mediach, ale też w głowach turystów i nurków, spotykających orki w różnych miejscach na świecie.

a początku warto rozprawić

mieszkańcami Ameryki Północnej) jako

się z mylącym anglojęzycznym

ucieleśnienie zła, gotowe niszczyć łodzie

określeniem killer whale – wie-

i pożerać marynarzy przy każdej okazji.

loryb zabójca. Orki nie są wielorybami.

W 1973 r. podręczniki nurkowania mary-

To największe żyjące delfiny. Zresztą sło-

narki wojennej USA opisywały orkę jako

wo „wieloryb” nie jest naukowym termi-

„niezwykle okrutne zwierzę”, ostrzega-

nem, a nawiązuje jedynie do rozmiarów

jąc, że „atakuje ludzi przy każdej nada-

zwierzęcia.

rzającej się okazji” (choć nie było abso-

Orki to jedne z najpotężniejszych morskich drapieżników, które zabijają

lutnie żadnych dowodów na poparcie tego stwierdzenia).

różne gatunki zwierząt, aby przeżyć,

Orki były za to przez tysiąclecia waż-

a ich dieta różni się w zależności od po-

ną częścią przybrzeżnych rdzennych

pulacji na całym świecie. Skąd wzięło się

kultur. Na północno-zachodnim Pacyfi-

jednak słowo „zabójca”? Jeszcze około

ku rdzenni mieszkańcy zawsze odnosili

60 lat temu orki były powszechnie po-

się do orek z podziwem i szacunkiem,

strzegane przez ludzi (poza rdzennymi

dlatego też ssaki te zajmują ważne

planeta ziemia

miejsce w ich sztuce, mitologii i życiu społecznym. Na przykład, lud Haida z wysp Haida Gwaii na północnym wybrzeżu Kolumbii Brytyjskiej czcił orkę, czyli Ska'na, jako najpotężniejszego mieszkańca podwodnego świata. Wśród Kwakwaka'wakw na

północno-wschodnim

wybrzeżu

wyspy Vancouver orka, czyli Max'inux, była jednym z pierwszych przodków, mitycznych istot, od których wywodziła się każda grupa rodzinna. Orkę traktowano jako najwyższego władcę świata pod powierzchnią oceanu. Wiele przybrzeżnych Pierwszych Narodów uważa, że orki mogą ucieleśniać dusze zmarłych wodzów. Na całym świecie orki występują w wielu różnych siedliskach, zarówno na otwartym oceanie, jak i na wodach Orki w okolicach Skjervøy

przybrzeżnych. Mają najbardziej zróżnicowaną dietę ze wszystkich waleni. Różne populacje zwykle specjalizują się w zdo-

mogliśmy przeczytać w PERFECT DIVER

wprowadzić rekina w toniczny bezruch

bywaniu charakterystycznego dla nich

nr 19, we wspaniałej relacji Klaudyny

odwracając go brzuchem do góry. Potra-

pokarmu. Często stosują skoordynowaną

Brzostowskiej pt. „Ławice śledzi, matriar-

fią w ten sposób unieszkodliwić nawet

strategię polowania, pracując jako zespół

chat orek i humbaki”.

wielkiego żarłacza białego.

niczym wataha wilków. Zresztą nazywane są niekiedy „wilkami oceanu”.

Z kolei orki zamieszkujące wody

Zgoła odmienny sposób stosują wo-

u wybrzeży Ameryki Południowej bar-

bec dużych waleni, takich jak płetwale

Chociaż dieta orek zależy w pew-

dzo chętnie polują na uchatkowate,

karłowate, młode wale szare czy hum-

nym stopniu od tego, co jest dostępne

zwłaszcza na niedoświadczone młode

baki. Ponieważ ssaki te muszą oddychać

w miejscu ich życia, jest ona przede

przebywające na plaży lub bawiące się

powietrzem, orki starają się je po prostu

wszystkim zdeterminowana przez kul-

na mieliźnie. Żeby schwytać młode-

utopić, rzucając się na nie od góry i nie

turę (tj. wyuczoną taktykę polowania)

go lwa morskiego, orka rozpędza się

pozwalając wycieńczonemu gonitwą

danego ekotypu. Na przykład jeden

i z impetem, niejako poślizgiem na fali,

wielorybowi wypłynąć dla zaczerpnięcia

ekotyp orek w północno-zachodnim

wypływa na plażę. Ważne, by jak najprę-

oddechu. Najczęściej orki zjadają jedynie

Pacyfiku Stanów Zjednoczonych (zwa-

dzej złapać ofiarę i szybko wycofać się

język i dolną szczękę upolowanego wala.

ny Residents) żywi się wyłącznie rybami,

na głębsza wodę. Gdyby osiadła na pla-

głównie łososiem, a inny ekotyp na tym

ży, skończyłoby się to dla niej śmiercią.

Szczególnie interesujące są polowania orek na foki na terenach antarktycznych.

samym obszarze (Transients lub Bigg's

Niektóre orki wypracowały techni-

Najpierw jedna z orek wystawia głowę

killer whales) żywi się głównie ssakami

kę zabijania rekinów i radzą sobie bez

wysoko ponad wodę (tzw. spy hopping),

morskimi i kałamarnicami.

większych problemów z tak groźnymi

aby wypatrzeć fokę na krze. Następnie

Orki stosują bardzo różnorodne

gatunkami jak ostronos atlantycki, żar-

grupa kilku orek rozpoczyna skoordy-

i złożone metody polowania. Co więcej,

łacz błękitny, żarłacz tygrysi czy nawet

nowane manewry: dwie lub trzy starają

dostosowują swoje techniki do rodzaju

żarłacz biały. Podczas ataku na rekina

się wytworzyć silną falę z jednej strony

ofiary. Są niezwykle kreatywne, uczą się,

orka stara się najpierw wypchnąć prze-

kry, tak, by spłukać leżącą fokę do morza,

doskonalą techniki polowań i przekazują

ciwnika w kierunku powierzchni, następ-

a z drugiej strony lodowej tafli pozostałe

je z pokolenia na pokolenie.

nie uderza ofiarę potężną płetwą ogono-

osobniki czekają już, żeby ją pochwycić.

O populacji norweskich orek, polu-

wą, skutecznie ją ogłuszając. Obserwacje

Jeśli ta strategia się nie sprawdza, orki na-

jących na śledzie i używających strate-

z ostatnich lat pokazują, że orki są praw-

pierają ciałami na krę, aby foka zsunęła

gii „carousel fishing” oraz „lobtailing”,

dopodobnie świadome tego, że można

się do wody pod własnym ciężarem.

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

planeta ziemia

Zarówno takie polowania jak i mo-

orek na ludzi, ale wnikliwa analiza po-

straciły części sterów, ale i zdolność ma-

menty, gdy samice uczą sztuki łowiec-

szczególnych przypadków każe przyjąć

newrowania. Przynajmniej jeden członek

kiej swoje młode, co chwila chwytając

raczej odmienną interpretację zdarzeń.

załogi został ranny w wyniku wstrząsów

i wypuszczając np. małego wala, albo

We wrześniu 2017 r. orki pojawiły się

i nagłych ruchów łodzi. Nie były to spo-

podrzucając w powietrze szczenię lwa

podczas półfinału zawodów surfingo-

tkania przypadkowe. Podczas jednego

morskiego, wyglądają niezwykle drama-

wych Lofoten Masters w północnej Nor-

incydentu w pobliżu A Coruña, miasta

tycznie. Nic dziwnego, że określenie killer

wegii, na plaży Unstad. Większość stada

portowego w północno-zachodniej Hisz-

whale wciąż jest w użyciu.

pływało w pewnej odległości od ludzi.

panii, jacht został uderzony przez orkę

Nagle jeden osobnik skręcił w stronę

około 15 razy. Uszkodzoną łódź trzeba

CZY CI WYRAFINOWANI DRAPIEŻCY

surfera, zbliżając się do niego na odle-

było odholować do portu. W pobliżu

ATAKUJĄ TEŻ LUDZI?

głość pół metra, zanim szybko zmienił

przylądka Trafalgar dziewięć orek ponoć

Do tej pory było bardzo niewiele przy-

kurs. Badacze z Norwegian Orca Survey

przez ponad godzinę uderzało w łódź

padków ataków dziko żyjących orek

(NOS), obserwujący lokalną populację

i zmusiło załogę do wyłączenia silnika.

na ludzi. Większość biologów morskich

orek od ponad 20 lat, uważają, że orki

W większości przypadków te wielkie del-

uważa, że te odnotowane incydenty wy-

szukały w tym miejscu fok. Drapieżniki

finy interesowały się przede wszystkim

nikały z tego, iż orki początkowo błęd-

te używają echolokacji, aby lepiej zbadać

sterem, nadgryzając go i niszcząc.

nie identyfikowały człowieka jako ofia-

swoje siedlisko i zdobycz. Wg zespo-

Już wcześniej orki często podpływały

rę. W takich przypadkach orka, gdy zda

łu NOS jest bardzo prawdopodobne,

do żaglówek, ale był to zwykły objaw cie-

sobie sprawę ze swojej pomyłki, błyska-

że szarżująca orka w ostatniej sekun-

kawości i delfiny nie ocierały się o łodzie.

wicznie przerywa atak.

dzie zorientowała się, że surfer nie jest

Obecne zachowania zaskoczyły wszyst-

Jednym z najbardziej dramatycz-

foką, więc skręciła ostro i po prostu się

kich i stały się obiektem wnikliwych ba-

nych przykładów tego zachowania był

oddaliła. Podobnego zdania jest słyn-

dań. Jesienią ubiegłego roku niektórzy

incydent w czasie wyprawy Terra Nova

na badaczka waleni – dr Naomi Rose,

naukowcy doszli do wniosku, że za opi-

z 1910 roku. Podczas gdy ekspedycja

podkreślając, że każdy drapieżnik może

sane incydenty odpowiedzialne są tylko

przemierzała pak kry lodowej, grupa

zostać zdezorientowany przez bodźce

trzy młode osobniki. Nazywali je Czarna

orek próbowała przewrócić spękane

naśladujące ofiarę, ale orki, dzięki swo-

Gladis, Szara Gladis oraz Biała Gladis.

tafle lodu i wrzucić do wody ludzi i psy.

im zdolnościom, potrafią bardzo szybko

Dlaczego jednak to robiły?

Jednak większość biologów morskich

zorientować się w sytuacji i zmienić swój

Jörn Selling, biolog morski jednego

uważa, że przyczyną ataku było pomy-

zamiar. Nie są bezmyślnymi zabójcami.

z operatorów whale watching z Tarify,

lenie szczekania psów z odgłosami fok

W 2020 r. u wybrzeży Portugalii, Hisz-

sugeruje, że zachowanie to może być

panii i w Cieśninie Gibraltarskiej doszło

konsekwencją pierwszego lockdownu

W zasadzie istnieje obecnie tylko jeden

do jeszcze bardziej zaskakujących inte-

w trakcie pandemii koronawirusa. Od

przypadek potwierdzonego ataku dzikiej

rakcji między orkami i ludźmi. W miesią-

marca 2020 r., w regionie nie było w ogó-

orki na człowieka. Atak ten miał miejsce

cach letnich marynarze i żeglarze z wielu

le jachtów przez prawie trzy miesiące,

w 1972 r. i dotyczył surfera Hansa Kret-

małych jednostek donosili o konfronta-

a potem pojawiły się z powrotem i ich

schmera. Pływając na desce w okolicach

cji orek z ich łodziami. Orki podpływały

powrót mógł być stresujący dla orek,

Point Sur Kretschmer spotkał w wodzie

bardzo blisko, uderzały w kadłub, pchały

zwłaszcza że zbiegło się to z sezonem

foki. Za chwilę poczuł jak coś niezwykle

łodzie, obracały nimi, blokowały i gryzły

polowania na tuńczyki, które migrują

silnie chwyciło go za udo. Jakiś wielki dra-

ster. W niektórych przypadkach uszko-

wtedy w tym rejonie.

pieżnik złapał go zębami za nogę, po czym

dzenia były znaczne, a łodzie nie tylko

i nie był to de facto atak na ludzi.

za moment wypuścił. Kolejny atak nie nastąpił i pływak zdołał bezpiecznie dopłynąć do brzegu. Ugryzienie było głębokie, ale czyste. Wprawdzie wymagało ponad 100 szwów i mogło łatwo doprowadzić do śmierci, jednak całą sytuacja wyglądała bardziej na pomyłkę orki niż na przemyślany atak na człowieka. W ostatnich latach media donosiły o kolejnych domniemanych atakach

Innym wyjaśnieniem może być konflikt orek z rybakami. Delfiny te od dzie-

...każdy drapieżnik może zostać zdezorientowany przez bodźce naśladujące ofiarę, ale orki, dzięki swoim zdolnościom, potrafią bardzo szybko zorientować się w sytuacji i zmienić swój zamiar. Nie są bezmyślnymi zabójcami.

sięcioleci podkradają rybakom tuńczyki, odgryzają wielkie kawały tych cennych ryb, a czasami kradną całe sztuki i uczą tego swoje młode. Istnieje wiele przesłanek wskazujących na to, że rybacy w agresywny sposób próbują bronić się przed orkami. Dokumentacja foto-video orek z tego rejonu zdradza wiele ran na ich ciele, w tym rany kłute, któ-

planeta ziemia

Morskie szlaki handlowe i szlaki waleni często przecinają się i mogą prowadzić do kolizji

re musiały być zdane czymś w rodzaju

delfinów. W kwietniu 2020 r. w Ceucie

często w trakcie polowań orek. Planując

włóczni, bosaka lub harpuna. Być może

na plaży znaleziono dziewięć martwych

atak walenie te zawsze podkradają się

owe rzekome ataki na żaglówki były re-

mniejszych delfinów z odciętymi płetwa-

wtedy do zdobyczy i są bardzo napastli-

akcją na to, co rybacy zrobili wcześniej

mi i postrzelonymi ciałami.

we. Ich zachowanie podczas polowania

tym orkom.

Po ludzku można by rzec, że orki

jest inne niż zachowania w stosunku

Ruch łodzi i statków w Cieśninie Gi-

mają wiele powodów do okazania nie-

do łodzi, które rzekomo atakują. Dla-

braltarskiej od dawna jest problemem

zadowolenia z nadmiernego ruchu

tego Renaud de Stephanis uważa, że te

dla morskich zwierząt. Oprócz konte-

i liczby jednostek pływających, zwłasz-

orki po prostu się bawią. W świecie zwie-

nerowców i promów, nawet statki wy-

cza w sezonie ich polowań na tuńczyki.

rząt zabawa oznacza nie tyle rozrywkę,

cieczkowe i łodzie whale watching nie

Zanieczyszczenie środowiska, hałas za-

co eksplorację, eksperymentowanie,

zawsze utrzymują wymagany minimalny

kłócający komunikację w grupie rodzin-

naukę przez doświadczenie. Jest prze-

dystans 60 metrów od zwierząt. Wielo-

nej, presja fizyczna, przypadki agresji

jawem ciekawości i elementem uczenia

krotnie dochodziło do kolizji zwierząt

załóg wobec morskich zwierząt są sil-

się nowych zachowań.

z różnymi jednostkami, do poranienia

nymi stresorami. Naukowcy nie sądzą

Raport zespołu GT Orca Atlantica

śrubą, a dla wielu marynarzy i właścicie-

jednak, aby orki chciały skrzywdzić ludzi

wskazuje na to, że tym, co najbardziej

li łodzi spotkanie z waleniami wcale nie

znajdujących się na pokładzie statków

przyciąga i interesuje orki jest ster łodzi.

jest tu pożądaną przygodą. Na granicy

lub zaatakować łodzie z zemsty. W oce-

Zatrzymanie łodzi, zatrzymanie silnika

Europy i Afryki kwitnie handel narkoty-

nie niektórych badaczy zachowanie orek

i puszczenie steru powoduje spadek ich

kami i migrantami. Łodzie przemytników

jest raczej związane z zabawą. Biolog

zainteresowania i w większości przypad-

nie stosują się oczywiście do żadnych

Renaud de Stephanis twierdzi, że takie

ków przerywają interakcję. Tylko 50%

zaleceń związanych z dobrostanem

incydenty wcale nie przypominają agre-

łodzi, z którymi wchodziły w interakcję,

waleni, nie zwalniają i nie omijają stad

sywnych zachowań obserwowanych

doznało jakichkolwiek uszkodzeń. Trud-

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

planeta ziemia

no jest więc mówić o agresji i intencjonalnym ataku. Są jednak miejsca, gdzie orki atakują, ranią i zabijają ludzi. Dzieje się tak w oceanariach, delfinariach – tam, gdzie te wielkie delfiny trzymane są w niewoli. Czołowi naukowcy zajmujący się orkami zgadzają się, że niewola jest niszczycielska dla tych ssaków morskich, które w naturze nawiązują ze sobą bliskie relacje, podróżują ponad 100 km dziennie i pracują w stadach, aby polować i znaleźć pożywienie odpowiednie dla siebie. Wiele orek zostało schwytanych i zmuszonych do występów w niewoli, do życia w zupełnie nienaturalnych warunkach. Te warunki powodują u nich stres, niepokój i depresję, której nie obserwuje się u dzikich orek. W niewoli miało miejsce ponad 150 dobrze udokumentowanych niebezpiecznych zachowań orek wobec ludzi, w tym 4 wypadki śmiertelne. Co może być ich źródłem? Sięgnijmy do historii. 18 listopada 1961 pierwsza orka została schwytana w Newport Harbor w Kalifornii. Została umieszczona w owalnym zbiorniku o wymiarach 30x15x6 m. Natychmiast zaczęła wpadać na ściany i niespokojnie pływać w

swoim

nowym,

nienaturalnym

Orki trzymane w Loro Parque na Teneryfie uchwycone w momencie, gdy nie chciały brać udziału w pokazie

środowisku. Niecałe dwa dni po jej schwytaniu została znaleziona martwa w swoim sztucznym basenie. Wielu biologów uważa, że jej śmierć była samobójstwem. Po rozpędzeniu się uderzała swoim ciałem o ściany, aż padła w wyniku obrażeń. Takie akty samookaleczenia nie są naturalnym zachowaniem

Są jednak miejsca, gdzie orki atakują, ranią i zabijają ludzi. Dzieje się tak w oceanariach, delfinariach – tam, gdzie te wielkie delfiny trzymane są w niewoli. Jedyny

odnotowany

w oceanariach i delfinariach. Agresja okazywana przez orki w niewoli nie ogranicza się tylko do innych orek, ale także do ludzi. Być może najgłośniejszym incydentem była śmierć trenerki Dawn Brancheau z SeaWorld po tym, jak została zaatakowana przez

śmiertelny

samca orki Tilikum, który już wcześniej

Wiele orek w niewoli zadaje sobie ból,

atak jednej orki na drugą miał miejsce

zabił dwie inne osoby. Tilikum został

ponieważ są znudzone i sfrustrowane

właśnie w niewoli. Ponieważ orki w za-

odłowiony z morza u wybrzeży Islandii,

swoim otoczeniem. Jednym z najczęst-

mknięciu nie mogą wybrać swoich towa-

gdy miał zaledwie 2 lata. Zabrany do za-

szych sposobów samookaleczenia jest

rzyszy, często widzimy bardziej dominu-

niedbanego parku morskiego Sealand of

niszczenie zębów. Orki w niewoli często

jące walenie zastraszające młodsze orki

the Pacific, Tilikum przez długi okres żył

gryzą i żują osłony i krawędzie basenów,

w zagrodach. Czasem w jednym obiekcie

w bardzo trudnych warunkach. Odma-

powodując ogromny ból i uszkadzając

trzymane są osobniki pochodzące z zu-

wiano mu jedzenia i często znosił ataki

zęby. Wszystko to świadczy o wielkiej

pełnie różnych populacji, „rozmawiają-

ze strony dwóch dominujących samic.

frustracji, nudzie i stresie, który im sta-

ce” w zupełnie różnych dialektach. Brak

Musiał dawać osiem spektakli dziennie,

le towarzyszy.

możliwości komunikacji także przyczy-

siedem dni w tygodniu. Dla Tilikuma,

orek, jednak w niewoli są dość częste.

nia się do wielu problemów wśród orek

planeta ziemia Były trener orek z SeaWorld – John Hargrove przedstawia szczegóły śmierci Alexisa Martineza (Whale Fest 2015)

– młodego trenera. Starano się ukryć, że był to ewidentny akt agresji ze strony zwierzęcia, sugerowano, że był to błąd trenera, że zachowanie Keto nie wskazywało na jakiekolwiek zagrożenie. Nie mówiono o tym, że zwierzę było sfrustrowane i zestresowane. Oto, co w tej sprawie miał do powiedzenia właściciel Loro Parque – Wolfgang Kiessling: „To był wypadek. Wypadki się zdarzają...” Prawdę o faktycznym przebiegu wypadku ukrywano nawet przed matką ofiary. Najważniejsze było wyciszenie sprawy, aby nie stracić klienteli! Milczało SeaWorld jako prawowity właściciel Keto, milczał Loro Parque. będącego tak bardzo inteligentnym,

że zabijał nie tylko Tilikum. Domem

Wiele rzeczy udało się ujawnić dopie-

emocjonalnym i społecznie złożonym

dla innej orki-zabójcy jest niesławny

ro po tym, jak dwa miesiące później

zwierzęciem, niewola była druzgocąca

Loro Parque na Teneryfie, tak chętnie

w innym parku morskim, należącym

fizycznie i psychicznie.

niestety odwiedzany przez polskich

do SeaWorld, samiec Tilikum zabił Dawn

Czytelnicy, którzy oglądali doku-

turystów. To tutaj 12 lat temu, w wigi-

Brancheau. W Stanach Zjednoczonych

ment „Blackfish”, pamiętają zapewne,

lię, orka Keto zabiła Alexisa Martineza

trudniej było wyciszyć śmierć pracowni-

Orki z Loro Parque zmuszane do nienaturalnych zachowań

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

planeta ziemia

Ingrid Visser prezentuje skalę obrażeń, jako skutków agresji międzyosobniczej, u orek w oceanarium (Brighton 2014)

Orki z Loro Parque zostały opisane jako najbardziej dysfunkcyjna grupa orek w niewoli. Wszystkie zostały odsunięte od matek w niewiarygodnie młodym wieku (coś, co byłoby bardzo mało prawdopodobne na wolności).

wykazał agresywne zachowanie wobec

osobniki musiały wciąż walczyć o swoją

swoich trenerów. Nic nie dzieje się bez

pozycję w basenie.

powodu. Keto od najmłodszych lat był

Jak opisywał dziennikarz Tim Zimmer-

przenoszony do kolejnych obiektów

mann, ciągła nuda powodowała u orek

SeaWorld alarmującą liczbę razy. A każ-

zachowania stereotypowe, w tym nie-

dy taki transport to ogromny stres dla

bezpieczne dla zdrowia zgryzanie i żu-

zwierzęcia. Na koniec wysłano go ze

cie betonowych krawędzi basenów oraz

Stanów do Loro Parque na Teneryfie

pasków Metflexu, gumowej mieszanki

razem z 3 innymi przypadkowymi orka-

używanej do hydroizolacji. Te stereoty-

mi. Orki z Loro Parque zostały opisane

py spowodowały u Keto znaczne ubytki

jako najbardziej dysfunkcyjna grupa

w uzębieniu grożące infekcjami, podej-

orek w niewoli. Wszystkie zostały odsu-

rzewano też zatrucie Metflexem. Obser-

ka niż na kanaryjskiej wyspie, gdzie Loro

nięte od matek w niewiarygodnie mło-

wowano u niego także śluz wypływający

Parque ma olbrzymie wpływy.

dym wieku (coś, co byłoby bardzo mało

często z lewego oka, prawdopodobną

W trakcie śledztwa dziennikarskie-

prawdopodobne na wolności). Ponieważ

oznakę podrażnienia spowodowanego

go i konsultacji z naukowcami okazało

w grupie tej nie było żadnej dominującej

chemikaliami wpuszczanymi do base-

się, że wiele momentów z życia Keto

dorosłej i doświadczonej przywódczyni

nów. Jak pisał w swoich publikacjach

mogło

finał.

stada (jak zawsze dzieje się na wolności),

Zimmermann: „Sfrustrowana orka –

Badaczka orek Ingrid Visser zebrała

sytuacja społeczna wśród orek w Loro

zmagająca się z niewolą, zaburzoną

z różnych źródeł informacje o czterech

Parque charakteryzowała się stresem,

strukturą społeczną, napięciem sek-

innych wydarzeniach, w których Keto

niepewnością i agresją. Keto i pozostałe

sualnym, złym zdrowiem, czy błędami

zapowiadać

tragiczny

planeta ziemia

Apatia i oczekiwanie na zainteresowanie ze strony trenera

Niech ten artykuł będzie hołdem

nego delfinowego biznesu, trzymają-

dla Alexisa Martineza i pozostałych

cego dzikie morskie zwierzęta w wa-

Na koniec warto wspomnieć o mat-

ofiar nie tylko zniewolonych orek, ale

runkach urągających ich naturalnym

ce Alexisa – pani Mercedes Hernan-

przede wszystkim chciwego, okrut-

potrzebom.

w treningu – jest potencjalnie niebezpiecznym zwierzęciem”.

dez. Ta niezwykła, silna kobieta, mimo wielkiej osobistej tragedii stała się, po stracie syna, obrończynią orek, działającą przeciw trzymaniu ich w niewoli. Razem z lokalnymi grupami obrońców zwierząt protestuje przeciw okrutnym warunkom, w jakich trzymane są orki w takich miejscach jako Loro Parque. Od lat marzyła, aby spotkać orki w ich naturalnym środowisku. Dzięki wsparciu rodziny i przyjaciół udało się jej spełnić to marzenie. Kilka lat temu przeżyła niezwykłe, bardzo emocjonujące spotkanie z wolnymi, dzikimi orkami w Kanadzie, u wybrzeży Wyspy Vancouver. Mogła podziwiać orki ze swojego morskiego kajaka z odległości kilkudziesięciu metrów, obserwować ich grupy rodzinne, naturalne zachowania, słuchać charakterystycznych dźwięków. A wszystko to w warunkach, w których nikt nikomu nie zagraża i nazwa „wieloryb zabójca” przestaje mieć jakikolwiek sens. John Hargrove w trakcie prezentacji o ofiarach wypadków z orkami i śmierci Alexisa Martineza oraz Dawn Brancheau

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

nasza rozmowa

For Ocean From Us DWÓCH NURKÓW W ROZMOWIE O EKO OKULARACH. ODPOWIADA MAREK KUCHARZ, PYTA WOJCIECH ZGOŁA.

Zdjęcia okularów FOFU Zdjęcia podwodne MAREK KUCHARZ

Wojciech Zgoła: Cześć Marek!

myśl, że przecież z tego pozbieranego plastiku można by coś

Marek Kucharz: Cześć :)

fajnego zrobić. Ale w inny sposób?

WZ: Inaczej się rozmawia, jak się człowiek widzi twarzą

WZ: Jaki, dlaczego w inny?

w twarz i to bez maseczek.

MK: Wiesz teraz wszyscy są eko, banki i ich eko-karty. Tak na se-

MK: Dokładnie.

rio to tylko 30% plastiku jest przetwarzane, a to nie zmienia nic z tym, co leży w lasach i w jeziorach. Do tego tzw. tworzywa

WZ: Zanim zaczniemy o okularach… Jak długo już nurkujesz?

biodegradowalne… Do dzisiaj mam zakopane w ogródku. Już

MK: Będzie już prawie 18 lat, zacząłem, jak miałem 17. Tak-

trzeci rok i nic się z tym nie dzieje. Dlaczego? Ono jest biodegra-

że trochę już jest. Pierwsze nurkowanie odbyłem w Polsce,

dowalne, ale pod warunkiem, że nie będzie zmieszane z innym

ale głównie nurkowałem poza jej granicami. Na wielkiej Rafie

tworzywem, będzie odpowiednia temperatura powyżej 60°C

w Australii…

i środowisko bardzo bogate w tlen. Wtedy w ciągu około 40 dni się rozłoży. Gdzie w Europie są takie wysypiska śmieci?

WZ: Oj, to tego Ci zazdroszczę, to jedno z moich niespełnionych marzeń, jak na razie ;)

WZ: Czyli kolejny chwyt marketingowy…

MK: Tam naoglądałem się wiele fajnych rzeczy. W ogóle mia-

MK: Dokładnie. Dlatego chciałem zrobić coś, co jest szybko

łem przez kilkanaście lat taką prace, że nurkowałem prawie

widoczne.

na wszystkich kontynentach. Antarktyda mi jeszcze została. Ostatnie lata spędzałem na Wyspach Kanaryjskich i tam mia-

WZ: Szybki efekt.

łem możliwość nurkować po kilka razy w tygodniu. No i tam

MK: Tak, zbierasz coś, nie ma tego w środowisku i nie tra-

najbardziej było widać zmianę, coraz mniej ryb, a coraz więcej

fi to do oceanu. Pomysł był taki, by robić coś takiego z tych

plastiku. Chodzi o nurkowanie w tych samych miejscach.

śmieci, co będzie użytkowe. No i czekać, że być może ktoś, za 20, 30 lat, wymyśli taką technologię, że coś z tym plastikiem

WZ: A gdzie konkretnie mieszkałeś?

będzie można robić z pożytkiem dla środowiska…

MK: Na Teneryfie, ale nurkowałem wokół wszystkich wysp. Za-

wsze miałem takie ciągotki do tego, by coś gdzieś spróbować

WZ: I się udało!

zrobić fajnego. Surfowałem po Internecie… No i pojawiła się

MK: (uśmiech) Najłatwiej jest i najtaniej, kupić przetworzony

nasza rozmowa

granulat i z niego coś zrobić. W sumie też będzie to produkt eko. Jednak to jest cały czas te 30%, a ja chciałem pójść dalej. Chciałem zbierać i od razu coś z tego zrobić. No i żeby był to finalnie produkt użytkowy. No i tak właśnie powstało FOFU. WZ: A skąd nazwa? MK: For Ocean From Us. Chciałem wokół tego zbudować historię. Od zawsze byłem związany z morzami i oceanami, więc stąd ten skrót, do tego jesteśmy, jakby nie było na Śląsku, jeden

...(tworzywo biodegradowalne) jest biodegradowalne, ale pod warunkiem, że nie będzie zmieszane z innym tworzywem, będzie odpowiednia temperatura powyżej 60°C i środowisko bardzo bogate w tlen. Wtedy w ciągu około 40 dni się rozłoży. Gdzie w Europie są takie wysypiska śmieci?

z najbardziej zanieczyszczonych regionów Polski. Chciałem ze Śląska zrobić coś dla środowiska. Dlatego na wewnętrznej części oprawki jest napis „From Silesia With Love”. WZ: I tak powstała nazwa FOFU i tak powstała idea. MK: Wiadomo, że to są duże nakłady, żeby coś takiego zrobić. W związku z tym, że tuż przed pandemią wróciłem do Polski i miałem więcej czasu, sam stworzyłem te maszyny. To był czas, żeby przełożyć pomysły na konkret i coś z tymi śmieciami zrobić. WZ: Ale jak to było z tymi maszynami? MK: Początkowo chciałem je kupić. Jednak ceny, jakie mi oferowano szybko spowodowały, że zrobiłem je sam. Dogadałem się z chłopakami z Barcelony odnośnie formy, bo w Polsce chcieli ode mnie zbyt duże pieniądze. WZ: W tym momencie podjąłeś decyzję, że będą to okulary. MK: Tak, produkt uniwersalny, używany praktycznie przez każ-

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

nasza rozmowa

dego człowieka na świecie. Do tego moja idea jest taka, żeby do końca roku cała produkcja opierała się o energię słoneczną. Chce by było to w 100% ekologiczne. WZ: Dlatego trzeba Ciebie popierać i pokazywać światu! Fajnie, że są takie osoby, które wprowadzają marzenia/ idee w życie. MK: (Uśmiech) Dziękuję. Wielu się ze mnie śmieje. Ale zobaczą, że za parę lat będzie to największa firma recyklingowa w Europie i potem na Świecie. Coś trzeba robić, bo utopimy się w tym plastiku! WZ: A co z kolorystyką? MK: Jesteśmy nieograniczeni jeśli chodzi o kolor. Najprościej jest barwić, ale my tego nie robimy. Przyczyna jest prosta, to ma być czysty plastik PP lub HDPE, czyli te najbardziej bezpieczne dla człowieka, wykorzystywane w spożywce. O ile można mówić, że plastik jest bezpieczny, to ten jest najbezpieczniejszy. Są to tacki, sztućce, opakowania itp. Można go w kółko przetwarzać, jeśli jest bez domieszek.

nasza rozmowa

WZ: Widać to po tych np. okularach, że są z plastiku różnokolorowego. MK: Teściowa nazbierała mi doniczek na plaży. Zmieliłem je razem i już. WZ: Wyszedł całkiem ciekawy kolor. MK: No dokładnie. Akurat taki miałem pomysł, ale normalnie segregujemy plastik na kolory i wtedy robimy konkretny. Jest

WZ: I jesteś w czasie akcji, z plastiku, który wyciągniemy

tego tyle, że paleta kolorów jest bardzo szeroka.

z jeziora, zrobić okulary? MK: Potrzebuję 20 minut :)

WZ: Można powiedzieć, że obaj zajmujemy się śmieciami nurkując. Robimy to od wielu lat. Ja może mniej produk-

WZ: Kwestia posegregowania śmieci, zgadza się?

tywnie, bo tylko zbieram te śmieci z mórz, jezior i rzek,

MK: Tak, segregujemy plastik i działamy.

segreguję i przekazuję je na wysypiska. Ty robisz krok więcej. Wybierasz plastik, segregujesz go i produkujesz

WZ: Czyli może przyjechać sobie nurek bez okularów,

z niego okulary. Powiedz nam, czy każdy plastik nadaje

a wrócić z okularami?!

się na Twoje okulary FOFU? Np. reklamówki?

MK: Jak będzie chciał, może je sobie sam zrobić.

MK: Teoretycznie też możemy z nich (reklamówek) zrobić okulary. Jednak jest to plastik LDPE – czyli lekki, ja na to mó-

WZ: Rewelacja. Nurkowanie to jednak fajna sprawa :) Do-

wię „dmuchany”. Takie okulary będą bardzo, bardzo giętkie.

bra, myślałeś o tym, myślałeś i ile czasu to trwało od de-

Ale od razu dodam, że mam na to pomysł, żeby z takiego

cyzji do finalnego produktu?

plastiku robić torby typu np. „nerki”, czy np. czapki z dasz-

MK: 6 miesięcy do pierwszej pary okularów. Były okulary, ale

kiem. Natomiast ze spokojem, wszystko po kolei, bo doby

jeszcze bez szkieł. Także od momentu decyzji, po uruchomie-

nie rozciągniesz.

nie, załatwienie bardzo dobrych szkieł i zawiasów, do stworzenia jakiegoś małego zapasu magazynowego wyszedł w sumie

WZ: Jasna sprawa. Marek, już teraz zapraszam Cię na Finał

rok. Dlaczego tak długo? Wiesz, szkła można kupić w Chinach

Akcji Sprzątanie Świata 2022, przyjeżdżasz z jedną z takich

za dolara, ja osobiście takich bym nie chciał. Nie wiem czy to nie

maszyn, bo przez telefon mówiłeś mi, że masz też takie

byłoby gorsze dla oczu niż nie noszenie okularów… Chciałem

maszyny lotne/mobilne, z którymi jeździsz edukować.

szkła z filtrami, które są wyrobem medycznym. Chciałem, żeby

MK: Tak, mamy takie dwie maszyny, jedną do rozkruszania,

to był produkt polski i dogadałem się z producentem z Gdyni

a drugą, żeby wtrysnąć.

w Polsce.

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

nasza rozmowa

WZ: Ja Tobie bardzo gratuluję. Jestem pod dużym wrażeniem. MK: Dzięki. Dodam, że mamy jeszcze gotowy projekt eko etui. Będzie ono również produkowane z plastikowych śmieci. WZ: A ile trzeba zebrać plastiku, żeby zrobić te okulary? MK: 21 gram. WZ: Był taki film, 21 gram, dotyczył tego ile waży dusza… MK: Tak, choć to w ogóle przypadek. Są generalnie bardzo lekkie. Początkowo uważałem, że to wada. Jednak użytkownicy trwale mi to wyperswadowali. Do tego przeglądając Internet okazało się, że uczeni obliczyli, że 21 gram plastiku zjada średnio każdy człowiek miesięcznie. WZ: Tak na serio, to to jest katastrofa z tym mikroplastikiem, który zjadamy chcąc nie chcąc… MK: Niestety tak, to katastrofa. WZ: Dystrybucja? MK: Jestem na etapie dogadywania z firmą, która ma 50 salonów w Polsce. Są Centra Nurkowe, które mają FOFU w ofercie. Do tego media społecznościowe. WZ: My się jako Perfect Diver dołączamy. MK: Plany są, mam nadzieję, że będzie się to rozwijać. WZ: I tego życzymy! Bardzo dziękuję za spotkanie i rozmowę i za 15% zniżki na okulary dla naszych Czytelników. MK: Dziękuję za zainteresowanie i jesteśmy w kontakcie.

MAREK KUCHARZ nie sądził, że napisanie kilku zdań o sobie może być tak wielkim problemem. "Wieszczem narodowym na pewno nie zostanę. Swoją przygodę z nurkowaniem zacząłem ponad 15 lat temu i do dzisiaj zdecydowanie wolę towarzystwo rekinów od ludzi. Dzięki różnym splotom okoliczności, a następnie dzięki mojej pracy miałem okazję nurkować prawie na wszystkich kontynentach, w najbardziej oddalonych zakątkach świata. Niestety przygodę z fotografią zacząłem trochę później, dlatego w większość z tych miejsc muszę wrócić i to mnie przeraża. Zmiany w ekosystemach są drastyczne, robiąc zdjęcia chcę pokazywać to czego nie widać – piękno podwodnego świata, o który musimy zacząć lepiej dbać. Mam nadzieję, że zdjęcia uświadomią szerokiej publice, że jest o co dbać, a zmiany da się powstrzymać, tak aby kolejne pokolenia mogły cieszyć się podwodnym światem pełnym życia."

www.fofuworld.pl

z kodem perfectdiver –15%

podwodne inspiracje

Obraz pod tytułem “RAFA”, Format 81 x 60 cm, Technika akryl na płótnie

tej pracy chciałam zwrócić uwagę odbiorcy na

Maja Woźniak, ur 16 września 1996 r. w Bydgoszczy. Stu-

turkusową poświatę wody wokół organizmów

dentka Malarstwa, obecnie na IV roku studiów, na Uniwer-

żyjących w rafie koralowej.

sytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu (specjalizacja główna:

Podczas nurkowania przy tych obiektach ma się wrażenie

malarstwo w architekturze, Pracownia Witrażu i Szkła

jakby organizmy żyjące na rafach koralowych wytwarzały do-

Artystycznego). Obecnie stacjonuje i kontynuuje naukę

okoła siebie poświatę. Widać to wyraźnie nawet na zdjęciach

w Toruniu.

wykonanych w trakcie zwiedzenia raf.

W swojej twórczości głównie czerpie inspiracje z motywów

Opływowe, giętkie i zmienne kształty są dla mnie nieskoń-

morskich, ryb, roślin. W swoich pracach oddaje stan towarzy-

czonym źródłem inspiracji, patrząc na zdjęcie koralowca

szący podczas przebywania pod wodą. Najlepiej odnajduje

wyobrażam sobie jak on się rusza pod wodą, jakimi kolorami

się w abstrakcyjnym malarstwie organicznym.

świeci i w jakich barwach jest otaczająca go woda. W taki sposób formuję swój język plastycznego wyrazu.

Kontakt do autorki: majaw580@gmail.com

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

pod sufitem

THE CAVETTES Tekst JOANNA WYREBEK

Zdjęcie Jacek Rożycki, Joanna

Zdjęcie Magnus Määttä, Sara

Zdjęcie Hedwig Dieraert, Sanne

wieloletniej kariery nurkowej, nigdy nie zrobiłyśmy żadnych

Weź trzy Instruktorki Nurkowania z jedną wspólną pasją, dodaj trochę wody i boom! Tak właśnie powstały The Cavettes! (Może nie do końca było to takie proste )

eksploracji, nurkowań w jaskiniach/kopalniach albo głębokich wrakach w grupie samych kobiet. Zdecydowałyśmy, że to bardzo szybko musi się zmienić więc postanowiłyśmy się spotkać i zacząć odkrywać piękny, podwodny świat razem. Od tego pierwszego spotkania idea zaczęła się tworzyć – mogłyśmy się zjednoczyć, aby promować nurkowanie dla większej ilości kobiet. Chciałyśmy obalić wszelkie uprzedzenia i bariery

W 50

związane z nurkowaniem technicznym, jaskiniowym oraz 2020 poznałyśmy się przez social media i mimo

nurkowaniem w kopalniach i zimnych wodach, które zdomi-

tego, że żyjemy w różnych miejscach w Europie,

nowane są męską stroną (nie ukrywajmy, większość sprzętu

zaprzyjaźniłyśmy się przez wspólne posty, zdję-

jest stworzone dla Was ,Mężczyźni’ – weźmy np. Triton, który

cia, pasję do nurkowania i miłość do przygód. Zaczęłyśmy

jest super rebreatherem, ale nie układa się najlepiej na więk-

rozmawiać i bardzo szybko uświadomiłyśmy sobie, że mimo

szym biuście!).

pod sufitem

Zdjęcie Patrik Grönqvist, Sara

Zdjęcie Jacek Rożycki, Joanna

KIM JESTEŚMY Sara (Szwecja) — Królowa Północy! Ona po prostu kocha zimno! Zielona woda, lód i śnieg są jej niestraszne. Ponad dwugodzinne nurkowania w wodzie o temperaturze 1°C? Nie ma problemu! Pragnę tu dodać, że ona nie używa żadnego systemu grzewczego! (nieprawdopodobne co?!) — Bardzo zorganizowana, mądra i najgłośniejsza z grupy. Jej poczucie humoru jest fenomenalne! — Bardzo dużo trenuje i jest bardzo surowa w stosunku do siebie, co czyni ją tak dobrym nurkiem. Jej staż nurkowania jest najdłuższy, bo ponad 15 lat. — Sara nurkuje na CCR JJ od 2019 roku. — Uwielbia nurkowanie wrakowe, w kopalniach i jaskiniach! Zdjęcie Alexandre Legrix, Sanne

Sanne (Belgia) — Bardzo często błędnie postrzegana jako Barbie przez mi-

Joanna aka JoJo (Polska/UK)

łość do koloru różowego, jednak w momencie, gdy widzisz

— Jo (Asia) jest najstarsza z grupy i podobno mądrość przycho-

ją pod wodą jej idealny trym na Kiss Sidewinder CCR jest

dzi z wiekiem, ale nieeee! Każdy uwielbiał nurkować z Jojo

owocem wielu godzin spędzonych pod wodą (ponad 200).

zanim zaczęła nurkowania na CCR, bo to był jedyny czas,

— Można powiedzieć, że ma najwięcej pasji (chociaż wszyst-

kiedy mogła usiedzieć cicho! Niestety wszystko zmieniło się

kie nią kipimy), ciężko nie zakochać się w nurkowaniu w jej

w roku 2018, kiedy ukończyła Mod 1 na JJ (przed zamianą

obecności!

na XCCR). Teraz już nigdy nie jest cicho pod wodą i nie ma

— Pokaż Sanne najmniejszą restrykcję pod wodą, a ona przeciśnie się przez nią bez żadnego wysiłku, kto nie lubi ciasnych dziur! 

ucieczki przed jej głosem! — Jojo zaczęła nurkować dosyć późno (2014), ale bardzo szybko, bez pamięci, się w tym sporcie zakochała i postanowi-

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

pod sufitem

Zdjęcie Guy Trees, Joanna

Nurkowania w Szwedzkiej Księżniczce były przepiękne i zarazem trudne, awarie sprzętu pokazały, że zimna woda rządzi się innymi prawami i przygotowania sprzętu muszą być bardzo szczegółowe!!! Sara oczywiście nie miała żadnego problemu, bo ona przecież prawie tam mieszka  Podczas tej wyprawy dołączyli też do nas przyjaciele i wspaniali fotografowie. Możesz zobaczyć ich zdjęcia na Social Media. Przez ten tydzień stworzyliśmy prawdziwą nurkową rodzinę, która stała się podstawą The Cavettes. W głowach zapoczątkowało wiele projektów, które mogłyby dać możliwość w przyszłości pracować razem, aby zarazić nurkowaniem więcej kobiet, Zdjęcie Hedwig Dieraert, Sanne

zachęcić je do odkrywania tego piękna, wspierać i powiększyć nasze środowisko.

ła dzielić tę pasję z innymi, stając się instruktorem 2 lata później.

CO DALEJ?

— W przeciwieństwie do Sary, kocha swoje ogrzewanie pod-

Rozpalone pierwszą udaną wyprawą, chciałyśmy więcej!

czas nurkowań, ale wciąż czuje zimno, nawet nurkując w UK

Chciałyśmy spędzić więcej czasu razem pod wodą i biorąc

(zdaniem Sary nurkowanie tam nie jest wcale zimne)!

pod uwagę jak bardzo kochamy kopalnie, zdecydowałyśmy się na wybór europejskiej destynacji. Sanne eksploruje belgij-

NASZA PIERWSZA WYPRAWA

skie kopalnie i jaskinie i zaproponowała organizację wyprawy

Byłyśmy pełne obaw, że nie dogadamy się albo, że nie będzie-

właśnie w Belgii.

my dobrze się czuły jako team pod wodą gdy w Grudniu 2021

Planujemy spędzić tam tydzień w czerwcu, nurkując w ja-

zaczynałyśmy naszą pierwszą przygodę. Postanowiłyśmy od-

skiniach i kopalniach. W planach są też nurkowania w Morzu

kryć zimne piękno Szwedzkiej kopalni Tuna Hästberg (możesz

Północnym (jeśli morze pomoże), co pozwoli na przyłączenie

przeczytać o niej w Perfect Diver 19, Szwedzka Księżniczka, To-

się grupy kobiet, które albo nie mają jeszcze kursu, albo nie są

mek Ramutkowski, s. 11). Na szczęście wszelkie wątpliwości

aż takimi fanatykami podziemi.

bardzo szybko się rozwiały i od razu zaczęłyśmy się dogadywać, jakbyśmy znały się wiele lat!

Podczas tej wyprawy, mamy nadzieję, że będziemy mogły podzielić się naszą wiedzą i doświadczeniem z kobietami, któ-

Do Naszej trójki dołączył też pierwszy gość – Maria Bollerup,

re do nas dołączą osobiście, albo przez social media. Mamy

i na szczęście nie wystraszyłyśmy jej! Tak samo jak my, poko-

ogromną przyjemność ogłosić, że lista gości już jest całkiem

chała każdą minutę tego wyjazdu!

dorodna, ale zawsze znajdzie się miejsce dla wielu więcej!

pod sufitem

Zdjęcie Magnus Määttä Sara

Główną ideą Naszej Grupy jest dzielenie się pasją, wiedzą, oferowanie pomocy, inspirowanie innych, ale także, poza organizacją wypraw, chcemy współpracować z innymi kobietami, jak również z grupami.

Zdjęcie Jacek Rożycki, Joanna

i kursów mamy nadzieję zachęcić i zainspirować więcej kobiet do nurkowania i rozwoju. Zdajemy sobie sprawę, że nurkowe środowisko może być czasem przytłaczające dla kobiet w dzisiejszych czasach. Techniczne nurkowanie zdominowane jest mężczyznami i czasem dla niektórych kobiet wydaje się ciężko zrobić ten pierwszy krok. Tyle z Was będzie w przyszłości niezwykłymi nurkami, ale czasem potrzeba trochę motywacji, kogoś kto będzie w stanie

PRZYSZŁOŚĆ

odpowiedzieć na pytania, które mogłyby się zdawać głupimi

Wspomniałyśmy na początku, że chcemy zachęcić więcej kobiet

(zastanawiałaś się kiedyś jak używać she-pee, albo czy noszenie

do głębszej, ciemniejszej i zimniejszej strony naszego ukocha-

pieluchy podczas 240 minutowego nurkowania jest komforto-

nego sportu… Chcemy zorganizować więcej wypraw, warszta-

we?!). My chcemy stworzyć otwartą grupę, gdzie możesz pytać

tów, napisać więcej publikacji i udzielać się w social mediach.

o wszytko, nie ma głupich pytań!

Mimo tego, że nasza uwaga jest głównie skupiona na kobietach nurkujących, panowie są bardzo mile widziani i zachęcamy Was do przyłączenia się. W planach mamy organizację jednej, wielkiej wyprawy każdego roku, gdzie postaramy się zgromadzić jak najwięcej nur-

Jesteśmy tu żeby pomóc! Nasze ramiona i suche rękawiczki są dla Was otwarte. Chcemy wierzyć, że my Kobiety musimy się nawzajem inspirować, pomagać sobie i motywować jedna drugą, aby być lepszymi nurkami i ludźmi.

kujących kobiet. Nie wiemy jeszcze kiedy/gdzie nasze płetwy

Jeśli teraz to czytasz i myślisz, żeby dołączyć do The Cavet-

Nas poniosą w 2023, ale wierzymy, że nasza grupa będzie rosła

tes, nie zastanawiaj się dłużej… Nasze suche skafandry nie

w siłę i liczbę. Mamy oczywiście w głowie milion destynacji, ale

schną, nasze płetwy nigdy nie odpoczywają, a nasze upieczo-

zawsze jesteśmy otwarte na wszelkie sugestie.

ne ciasteczka są pyszne i jeśli znajdziesz je na linie to wiesz,

Główną ideą Naszej Grupy jest dzielenie się pasją, wiedzą, oferowanie pomocy, inspirowanie innych, ale także, poza organizacją wypraw, chcemy współpracować z innymi kobietami,

że jesteśmy w tej kopalni! Przyłącz się do Naszego crazy zespołu! Do zobaczenia pod wodą.

jak również z grupami. Może w przyszłości uda się stworzyć Grupę Ambasadorek w Europie, chociaż podbój dalszych tere-

Media społecznościowe:

nów nie jest wykluczony. Przez organizację spotkań, try–dives

Instagram – the.cavettes; Facebook – The Cavettes

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

wraki

Raport z podróży

WRAK AMOCO MILFORD HAVEN, ARENZANO, WŁOCHY

MT Haven to tankowiec klasy VLCC (Very Large Crude Car-

Tekst i zdjęcia KURT STORMS

rier) zbudowany w 1973 roku, niegdyś nazywany Amoco Milford Haven. Haven był niewiarygodnie duży, jego wymiary

Po długim okresie przestoju w podróżowaniu z powodu pandemii COVID-19, wróciliśmy do Włoch. Ukończyłem kurs instruktorski – CCR-OC Trimix Instructor – pod nadzorem IANTD ITT Paula Lijnena. Po kilku ekscytujących i ciężkich dniach, mogę z dumą nazwać się pełnoprawnym instruktorem IANTD CCR/OC Trimix.

to 334 m długości i 51 m szerokości, a jego wyporność wynosiła 110 000 ton. W 1987 r. w Zatoce Perskiej został trafiony pociskiem podczas wojny irańsko-irackiej. Po gruntownym remoncie w Singapurze został sprzedany brokerom, którzy wydzierżawili go firmie Troodos Shipping. Około godziny 12:30, 11 kwietnia 1991 r., statek Haven rozładowywał 230 000 ton ładunku ropy naftowej, na pływającej platformie, w odległości 11 km od wybrzeży Genui we Włoszech. Po przetransportowaniu 80 000 ton odłączył się od platformy w celu przeprowadzenia rutynowej operacji wewnętrznego transferu, polegającej na przepompowaniu ropy z dwóch ładowni bocznych do jednej centralnej. Po załadowaniu 144 000 ton ropy naftowej statek eksplodował i zapalił się, zabijając pięciu członków załogi. W miarę postępowania

do 100 m, a po serii kolejnych eksplozji od 30 do 40 tys. ton

oraz pomocy i wsparciu dwóch innych instruktorów,

ropy naftowej wylało się do morza.

którzy również uzyskali ten stopień. Kurs odbywał się

na najpiękniejszym wraku Morza Śródziemnego – MT Haven.

pożaru, płomienie wznosiły się na wysokość sięgającą nawet

ertyfikat ten zawdzięczam moim dobrym kursantom

Władze włoskie podjęły szybkie działania – setki ludzi walczyły z pożarem, do którego trudno było się dostać i który trud-

wraki

no było opanować. Wokół statku, zanurzonego 1 m pod powierzchnią, rozmieszczono ponad 9 km dmuchanych band, aby opanować wyciek. Drugiego dnia władze włoskie odholowały MT Haven bliżej wybrzeża, aby zmniejszyć obszar dotknięty katastrofą i ułatwić interwencję. Gdy dziób statku opadł pod powierzchnię, ekipa holownicza przeciągnęła stalową linę wokół steru, a holowniki zastosowały nacisk holowniczy. 14 kwietnia 250-metrowy kadłub zatonął 1,5 km od brzegu, między Arenzano a Varazze, wylewając do Morza Śródziemnego 50 000 ton ropy naftowej, co czyni

Haven jest największym wrakiem w Morzu Śródziemnym i Europie. Leży na głębokości od 33 m do 83 m u wybrzeży Arenzano.

go największym wyciekiem ropy na Morzu Śródziemnym. Haven jest również największym wrakiem w Morzu Śród-

rynt, w którym można się łatwo zgubić, podobnie jak w każdym

ziemnym i Europie. Leży na głębokości od 33 m do 83 m u wy-

systemie jaskiniowym. Są tam też ostre metalowe krawędzie

brzeży Arenzano (Genua).

i ogromne ilości mułu, który może sprawić, że woda stanie się

Nurkuję na tym pięknym i wyjątkowym wraku od trzech lat

mleczna i uwięzi Cię w pułapce. Wrak jest ogromny i głęboki,

i mogę szczerze powiedzieć, że zakochałem się w tym wielkim

można stracić orientację, poczucie czasu i zużycia gazu. Zapla-

cudeńku. Pragnę jednak ostrzec każdego czytelnika – może być

nuj więc nurkowanie i wykonaj je zgodnie z planem.

zabójczy i niebezpieczny dla niewyszkolonych lub nieuważnych nurków.

Tutaj nie ma miejsca dla bohaterów. Musisz być pokorny i cierpliwy, aby odkrywać wrak krok po kroku, kawałek po ka-

W zależności od dnia, nurt może zmieniać się od łagodnego

wałku, zgodnie z własnym poziomem wyszkolenia i doświad-

do silnego, a widoczność od idealnej – powyżej 30 m, do bardzo

czenia. Główna część Haven o długości 250 m leży spokojnie

słabej – 5 m. Wewnątrz wraku znajduje się gigantyczny labi-

w pozycji pionowej. Część nadbudówki, która pierwotnie sięga-

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

wraki

ła do 24 m głębokości, zniknęła, a najpłytsza część wraku, komin, znajduje się na głębokości 33 m. (Należy pamiętać, że fragment górnego pokładu został odnaleziony na głębokości 94 m przez Andreę Bada). Na głębokości 40 m znajduje się pusta sterówka, z której kapitan Petros Gregorakys z Cypru manewrował tankowcem – później zginął w wyniku eksplozji. Wszystkie przyrządy i urządzenia sterujące spłonęły przed zatonięciem. Na górnym pokładzie umieszczono tablicę pamiątkową i figurki Matki Boskiej. Do sterówki można się łatwo dostać, poruszając się po wewnętrznych schodach. Bardzo łatwo jest też poruszać się główną windą, która przechodzi przez

Wewnątrz wraku znajduje się gigantyczny labirynt, w którym można się łatwo zgubić, podobnie jak w każdym systemie jaskiniowym.

wszystkie mostki, lub podążać wzdłuż ścian zewnętrznych. Okna z boku są liczne, ale zbyt małe dla większości nurków, natomiast każde pomieszczenie ma drzwi. Jest tu sześć różnych mostów o wysokości około 23 m, z sypialniami, kuchnią i pokojami do pracy. Można się tu dostać prawie wszędzie, ale jest to labirynt – traktuj go jak jaskinię i używaj wskazówek. Z mostka nurkowie techniczni mogą zejść na pokład w tylnej części tankowca, obok wciągarek, rur i zaworów, które są proporcjonalne do wielkości statku, a następnie swobodnie opaść w dół, aż do śruby napędowej na głębokości 81 m. Tutaj nadal zaskakuje ogrom – ster ma 20 m wysokości, a śruba napędowa ponad 7 m średnicy.

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

wraki

Mrok staje się coraz ciemniejszy, w miarę jak przesuwamy się pod cień wraku i tracimy światło z powierzchni. Na największej głębokości Haven zapiera dech w piersiach, patrząc z tego miejsca w górę, jest majestatyczny. Wejście do maszynowni znajduje się tuż pod kominem na głębokości 52 m, skąd można wpłynąć w głąb statku. Znajduje się tu gigantyczny 8-cylindrowy silnik Diesla. Różne stalowe panele i liczniki są nadal w doskonałym stanie i nienaruszone. Na lewej burcie znajduje się ogromny otwór powstały w wyniku jednej z dwóch eksplozji. Dziura jest tak duża, że trudno wyobrazić sobie jej ogrom, a płyty są powykręcane niczym zgnieciona puszka. Musisz być nurkiem technicznym oraz korzystać z gazów hipoksycznych, aby nurkować w MT Haven. Pod żadnym pozorem nie porywaj się na nurkowanie tego typu bez odpowiedniego przeszkolenia. Istnieją dwa centra nurkowe, które mogą dostarczyć wszystkie materiały potrzebne do nurkowania w Haven. Oba znajdują się w Marinie w Arenzano. Organizacja jest doskonała, a bezpieczeństwo utrzymane na najwyższym poziomie. Na głębokości 6 m i 3 m znajduje się stacja dekompresyjna i wystarczająca liczba zapasowych zbiorników. Liny zejściowe są zamocowane na stałe i prowadzą w dół do zbiornika na głębokości 33 m. Miłego nurkowania! Nurkowie: Kurt Storms, Willem Verrycken

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

wydarzenia

NURKOWY FESTIWAL MOCY 2021 Tekst i zdjęcia JAKUB CIEŚLAK

NURKOWY FESTIWAL MOCY 2021 ZAKOŃCZYŁ SIĘ 5 GRUDNIA. TO BYŁA SIÓDMA EDYCJA NFM. BYŁABY ÓSMA, GDYBY NIE PANDEMICZNE OGRANICZENIA. NIE SPOTKALIŚMY SIĘ NA KULCE W 2020 R. GŁÓD RÓSŁ WIĘC W NAS PRZEZ DWA LATA.

idać też, że rósł w ludziach.

liczbę producentów i importerów, a tak-

Festiwal to jednak przede wszystkim

Głód

wymiany

że przyjąć większą liczbę gości chcących

spotkania. W tym roku postawiliśmy

spotkań,

poglądów, rozmów z inny-

przetestować sprzęt. Oczywiście, NFM

na sprawdzonych gości. Mieliśmy więc

mi nurkami: w kuluarach, na panelach

to głównie testowanie sprzętu zasilane-

najpierw prelekcję Kamila Iwankiewicza,

i prelekcjach.

go, czyli elektrycznie grzane ocieplacze,

który jest już stałym prelegentem. Kamil

Warto to jasno zaznaczyć, że mocą fe-

potężne zestawy oświetleniowe i latarki

jest odpowiedzialny za projekt Korona

stiwalu nie jest wcale testowanie sprzętu

zapasowe. Pojawiła się jednak też strefa

Jezior Ziemi. Niestety, nie udało mu się

nurkowego, choć z pewnością jest jego

„unplugged”, gdzie krajowy producent

zamknąć projektu nurkując we wszyst-

ważnym elementem. Są w Polsce impre-

prezentował całą linię arktycznych ocie-

kich położonych najwyżej jeziorach, ale

zy, które są w stanie zgromadzić większą

placzy pod suche skafandry.

z wypraw przywiózł masę ciekawych

wydarzenia

opowieści i wiedzy, którą chętnie się

limity regulowane przez nurkowe fede-

widzimy jego sygnałów. O najbardziej iry-

dzieli. Tym razem skupił się na pustyn-

racje nie zastąpią zdrowego rozsądku,

tujących rzeczach związanych ze sprzę-

nym obszarze Atakama w Chile, gdzie

a niestety korzystania z rozsądku nie

tem wspomnę tylko, że najciekawsze

oczywiście… nurkował, bo jakże inaczej.

nauczy żaden kurs, ani przepis.

odpowiedzi dotyczyły… braku sprzętu,

Pamiętajcie, jeżeli kiedykolwiek będziecie

Sobotni wieczór kończyliśmy bardzo

czyli tego momentu, kiedy orientujemy

mieli okazję posłuchać prelekcji Kamila,

pozytywnym akcentem, czyli losowa-

się, że czegoś nie zabraliśmy z brzegu,

idźcie na nią jak w dym. Nieważne, czy

niem nagród festiwalowych, ale żeby

albo z domu, a jesteśmy już za daleko

będzie o kamieniach, o inwestowaniu,

nie była to tylko zwykła loteria, popro-

by wrócić.

zawsze będzie to genialne spotkanie.

siliśmy uczestników o odpowiedzenie

Liczę na to, że formuła i spotkań

Kamil ma niesamowity dar opowiadania.

na kilka pytań, między innymi: co najbar-

i tego typu zabaw będzie się rozwijać.

Drugim prelegentem był Marcin

dziej irytuje nas w zachowaniu naszych

Znowu wszystkie osoby zaangażowane

Bramson, który opowiadał o tym mo-

partnurów, co najbardziej przeszkadza

w organizację czuły, że taka forma ma

mencie w nurkowaniu, kiedy zaczynamy

nam w nurkowym sprzęcie? Oczywisty

potencjał i warto iść tą drogą. Znowu

myśleć o przekraczaniu limitów – tych

zabawowy charakter ankiety przyniósł

wróciły rozmowy o letniej edycji festi-

bezdekompresyjnych oczywiście, czy-

nieoczekiwanie cenną naukę dla nas,

walu tak, by bardziej korzystać z do-

li o tym jak przygotować się do ścieżki

nurków. Jeżeli więc zastanawiacie się,

brodziejstw pięknej natury otaczającej

nurkowań dekompresyjnych. Marcin

co najczęściej denerwuje naszych part-

ośrodek „Nemo w Kulce”, nad cichym

zrobił doskonałe zestawienie wątków,

nurów w naszym zachowaniu, to jest

i spokojnym jeziorem Łęsk.

które należy rozpatrzyć kiedy chcemy

to brak naszej uwagi pod wodą – płynie-

A czy ty też chciałabyś, chciałbyś

wejść na kolejny poziom nurkowej przy-

my albo tak, że partner musi się ciągle

wziąć udział w letniej edycji Nurkowego

gody. Przy okazji zahaczyliśmy o temat,

obracać by nas widzieć, albo tak, że nie

Festiwalu Mocy?

który był wątkiem przewodnim panelu dyskusyjnego następującego po prelekcji Bramsona. Kamil Jakuza Jaczyński poprowadził panel na temat tendencji do przekraczania limitów nurkowych wyznaczanych przez uprawnienia nurkowe. Wywiązała się gorąca dyskusja, w której udział wzięli: Marcin Bramson, skromny autor tego tekstu (Jakub Cieślak – przypis redakcji) i oczywiście publiczność NFM. Myślę, że najlepszym podsumowaniem dyskusji będzie wniosek, że niestety my, Polacy, jako naród, długie lata spędzający pod kontrolą obcej, opresyjnej władzy, wyrobiliśmy w sobie nawyk, by stawiać się wszystkim zasadom i przepisom. Nie jest to dla nas żadnym obciachem ani wstydem, kiedy łamiemy reguły. Kłopot też w tym, że przepisy czy

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

planeta ziemia

Lodówki

ZIMNOLUBNI NURKOWIE Tekst i zdjęcia WOJCIECH JAROSZ

Północnej. Na szczęście nie musimy podróżować aż tak daleko

W języku polskim termin „lodówka” zdecydowanie częściej wykorzystywany jest do nazwania urządzenia chłodzącego, zazwyczaj w kolorze białym. Tytułowe lodówki to jednak nie zasilane prądem urządzenia do obniżania temperatury środowiska schładzanego, a wspaniały efekt naturalnej ewolucji organizmów żywych.

by je zobaczyć. Lodówki przylatują do nas gdy lód skuwa Północ, czyniąc Morze Bałtyckie najważniejszym w Europie (i nie tylko) miejscem swego zimowania – zlatuje tu rokrocznie nawet parę milionów ptaków! Tym samym lodówki są najliczniej reprezentowanym gatunkiem spośród wszystkich kaczek morskich zimujących na Bałtyku. Podpatrując lodówki warto wiedzieć, że to zupełnie wyjątkowe ptaki. Na łamach Perfect Diver nie można nie zacząć od ich podwodnych wyczynów! Lodówki są jedynymi kaczkami, które podczas nurkowania wykorzystują skrzydła (choć głównym napędem podwodnym pozostają nogi ze stopami uzbrojonymi w błony pławne). Dzięki tej umiejętności mogą nurkować znacznie głębiej niż inne kaczki. Z reguły pokarmu szukają na niewielkiej głębokości, ale potrafią zanurzać się regularnie do 60 m poniżej morskiej tafli (a niektórzy specjaliście twierdzą, że jesz-

G 62

cze głębiej). Nie trzeba szanownemu Czytelnikowi uświadamiać,

atunek kaczki ma jednak coś wspólnego z chłodziarką,

że na tych głębokościach zazwyczaj za wiele nie widać, a jednak

bo nieźle radzi sobie z chłodem, wszak lodówki (Clangu-

potrafią lodówki dzięki swym zmysłom znaleźć coś do jedzenia.

la hyemalis) zgodnie z nazwą, są ptakami wód zimnych.

W swym nurkowaniu od innych kaczek różnią się również tym,

Sezon rozrodczy spędzają w dalekiej tundrze Eurazji i Ameryki

że pod wodą bywają częściej niż na powierzchni. Na podwod-

planeta ziemia

nej turystyce kulinarnej spędzają trzykrotnie więcej czasu niż na unoszeniu się na morskich falach. Celem ich częstego nurkowania są najczęściej mięczaki, ale zjadają też skorupiaki i inne niewielkie bezkręgowce, nie gardząc, co jakiś czas, zieleniną. Gdy mają możliwość wyboru, najchętniej „zamawiają” małże w słonowodnej, podwodnej restauracji. Ich dobry gust dotyczy nie tylko spraw gastronomicznych, bo przejawia się również w odniesieniu do ich pierzastej garderoby. Jak rozpoznać lodówki wśród innych kaczek morskich?

Lodówki są jedynymi kaczkami, które podczas nurkowania wykorzystują skrzydła (choć głównym napędem podwodnym pozostają nogi ze stopami uzbrojonymi w błony pławne). Dzięki tej umiejętności mogą nurkować znacznie głębiej niż inne kaczki.

Najbardziej charakterystyczne cechy ułatwiające oznaczenie gatunkowe występują u samców. Ptaki już tak mają, że zazwy-

sób. Skomplikowany charakter pierzenia lodówek prowadzi

czaj ciekawsze i okazalsze w swym upierzeniu i ubarwieniu

do trzech różnych szat (nie licząc tak zwanych form przejścio-

są samce (jak wielokrotnie już miałem przyjemność udowad-

wych). Opisana wyżej i widoczna na zdjęciach to szata zimowa.

niać w dotychczasowych ptasich opowieściach, płeć brzydka

Tak wyglądające lodówki możemy obserwować na Bałtyku.

to w wypadku ptaków nie ta, która oznaczana jest symbolem

Wyraźnie odmienna jest szata wiosenna, kiedy to samiec ma

Marsa). Wśród tych cech na czoło wysuwa się fantazyjny ogon

czarnobrunatny przód ciała z białymi bokami oraz z rudawym

utworzony przez mocno wydłużone sterówki. Nie bez powodu

wzorem na wierzchu. Tylko kilka tygodni noszą kaczki tzw. szatę

anglojęzyczna nazwa gatunkowa lodówki to Long-tailed Duck.

jesienną, kiedy to dostrzegalna jest ciemna plama z boku głowy,

Ubarwienie samca również jest szykowne, bo dystyngowanym

okolice oka są jasne, a ciemię czarne. W każdej szacie lodów-

czerniom i bielom towarzyszą barwy płowe. Trzeba jednak do-

kowi panowie mają stylowy czarno-różowy dziób. Młode ptaki

dać, że jest ono mocno zmienne i to w dość wyjątkowy spo-

ubarwieniem przypominają samice. Panie lodówkowe również

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

planeta ziemia

zmieniają „suknie” w wyniku pierzenia, ale nie są to zmiany tak

bardzo towarzyskie i często spotyka się je w dużych stadach.

bardzo rzucające się w oczy, jak w przypadku męskich przedsta-

Na Polskim wybrzeżu można się na nie napatrzeć do woli w Za-

wicieli gatunku. Różnice w ubarwieniu często można dostrzec

toce Gdańskiej – np. w ujściu Wisły, ale również w zachodniej

bezpośrednio porównując samce i samice, bo lodówki to ptaki

części wybrzeża nie trudno na nie trafić. Przy odrobinie szczęścia zupełnie z bliska można je obserwować w portach morskich lub np. w okolicach Molo w Sopocie. Gdy uda się dostrzec stado lodówek, najpewniej będzie można również usłyszeć ich ciekawe i niepowtarzalne głosy. Między kolejnymi zanurzeniami nawołują się w bardzo charakterystyczny sposób, co pozwala im na utrzymywanie kontaktu w grupie. Lodówki nadal są liczne, ale przez specjalistyczne organizacje zajmujące się ochroną przyrody, w tym Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN), zaliczane są do kategorii gatunków narażonych lub gatunków wysokiego ryzyka (tzw. VU, akronim od anglojęzycznego vulnerable). W polskim ustawodawstwie lodówki także objęte są ochroną gatunkową. To co zagraża tym ptakom, to przede wszystkim zaplątanie w rybackie sieci, kontakt z substancjami ropopochodnymi czy myślistwo, bo są kraje na Świecie, gdzie do lodówek się strzela. Gdy więc będziecie nad morzem, w chłodnych porach roku, wypatrujcie na powierzchni wody niesamowitych nurków – przepięknych lodówek, póki jeszcze o to nietrudno!

Klapki w stylu „japonek”

Calzuro Aqua Wykonane z materiału bezlateksowego EVARITE®, o doskonałych parametrach technicznych. Stworzone z pojedynczego bloku, co ogranicza możliwość łamania klapek w krytycznych punktach. Calzuro Aqua są tak ukształtowane, że powierzchnia sprzyja prawidłowemu ukrwieniu. Antypoślizgowa podeszwa zapewnia trzymanie stóp w takich miejscach jak baseny, spa czy plaże.

Calzuro Aqua to komfort, relaks, lekkość i wodoodporność.

DOSTĘPNE W WIELU KOLORACH

CHCESZ WIEDZIEĆ WIĘCEJ? Zapytaj o cenę i dostępność: info@tecres.pl PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

wiedza

O nurkowaniu... Z PUNKTU WIDZENIA KOBIETY

Tekst ALEKSANDRA ŁYSEK

Zdjęcia REDAKCJA

Od pięciu lat pracuję w centrum nurkowym oraz sklepie ze sprzętem do nurkowania, w którym m.in. doradzam jaki sprzęt powinni wybrać przyszli, czy obecni nurkowie.

mieją się ze mnie, że jak to kobieta?

mi tak doradził”, nie zwracając uwagi

Każdemu klientowi zadaję bardzo

na to, czy w danym sprzęcie czują się do-

dużo pytań, ale zadaję je po to,

brze, komfortowo, a zarazem kobieco.

aby poznać najlepiej, jak to możliwe,

Dobrze dobrany sprzęt, odpowiednia

jego potrzeby i tak dobrać sprzęt, aby

wiedza i doświadczenie – wszystkie te

już zawsze tylko u mnie chciał kupować.

trzy kwestie wpływają nie tylko na bez-

Zadziwia mnie fakt, że to mężczyźni chęt-

pieczeństwo nurka, ale i na jego dobre

niej udzielają odpowiedzi, niż kobiety,

samopoczucie i komfort psychiczny.

które często mówią: „bo mąż powiedział,

Podstawy wiedzy zdobywamy jeszcze

że ten będzie dobry”, „bo mój instruktor

przed nurkowaniami, ale proces nauki

wiedza

W poprzednim numerze mogliśmy zapoznać się z męskim punktem widzenia odnośnie nurkujących kobiet. Dzisiaj, chciałabym Wam powiedzieć jak to wygląda z punktu widzenia KOBIETY, serwisantki automatów, doradcy sprzętowego oraz divemastera. DOBRZE DOBRANY SPRZĘT Wcześniej wspomniałam już o tym,

Należy pamiętać o tym, że zarówno nauka nie będzie wydajna, jak doświadczenia wartościowe, jeśli sprzęt, w którym nurkujemy nie zapewni nam bezpieczeństwa, komfortu i dobrego samopoczucia.

że kobiety przeważnie opierają się na wiedzy/sugestiach mężczyzn. Mam

o rozmiar większą. Sukcesem nie jest

wrażenie, że krępują się zapytać/ dopy-

wciśnięcie się w piankę, tylko swobod-

tać, poprosić, np. o coś ładniejszego czy

ne poruszanie się w niej i zadowolenie

bardziej kobiecego – często nawet nie

z wyglądu, o którym nigdy nie powinno

wiedzą, że takie warianty w ogóle istnie-

się zapominać. Każdy z nas wie, że sprzęt

ją. Kiedy kobiety przychodzą z prośbą

do nurkowania to najseksowniejszy

trwa nieprzerwanie przez całe nasze

o dobranie dla nich, np. pianki, oka-

ubiór na świecie ;)

nurkowe życie. Każde kolejne zanurze-

zuje się, że z wielu aspektów nie zdają

nie, to dla nas niepowtarzalne i bez-

sobie sprawy. Po zebraniu wymiarów,

ALE TERAZ TAK NA POWAŻNIE…

cenne doświadczenie, które zbieramy.

sprawdzeniu w tabeli jaki rozmiar bę-

Dzisiaj firmy, które zajmują się produkcją

Należy jednak pamiętać o tym, że za-

dzie dobry, zawsze daję kilka propozycji

sprzętu, nie tylko zapewniają klientowi

równo nauka nie będzie wydajna, jak

i ewentualnie klika rozmiarów, bo np.

maksymalną jego funkcjonalność czy

doświadczenia wartościowe, jeśli sprzęt,

ze względu na piękne długie nogi pian-

możliwość uniwersalnej rozbudowy, ale

w którym nurkujemy nie zapewni nam

ka musi być wydłużona lub ze względu

umożliwiają również jego „personaliza-

bezpieczeństwa, komfortu i dobrego

na piękny duży biust, czy pięknie rozbu-

cję”, rozumianą nie tylko jako możliwość

samopoczucia.

dowane biodra należy rozważyć piankę

dowolnego napisu na worku czy skafan-

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

wiedza

poszukują

zagubionych

elementów

sprzętu. Zauważyłam również, że zagadnienia bardziej techniczne musimy rozłożyć na czynniki pierwsze i poskładać „po swojemu”, co nie oznacza, że jesteśmy w czymś gorsze czy potrzebujemy specjalnego traktowania. Świat nurkowy jest bogaty w nurkujące technicznie kobiety, które są świetne w tym, co robią, a często nawet lepsze od facetów :) ZEBRANE DOŚWIADCZENIE Doświadczenia w nurkowaniu nabieramy z każdym kolejnym nurkowaniem. Czasami trwa to dłużej niż byśmy sobie wymarzyły, bo: praca, dom, rodzina, dzieci, bo milion innych okoliczności, z powodu których czas nam się nieprzyzwoicie rozciąga... ale uparcie dążymy do celu. drze, ale jako dopasowanie do płci nurka, czym zapewniają również estetykę wizualną. Skafandry, które są produkowane w dzisiejszych czasach znacząco różnią się od tych sprzed ładnych paru lat. Mamy skafandry specjalnie talio-

Często towarzyszą nam: stres, nerwy, zdezorientowanie, a nawet uczucie bezsilności, ale wszystko to razem wzięte również buduje nasze doświadczenie, a w szczególności uczy nas radzić sobie w różnych sytuacjach, także w tych, o któ-

wane – podkreślające kształty kobiet,

rych w podręcznikach nie ma ani słowa.

czy zupełnie inne uprzęże w skrzydłach

Pamiętajcie również o tym, że nie je-

i jacketach – specjalnie wyprofilowane

się (niby dlaczego w szkole to chłopa-

steście same. Ciężka butla, jacket z bala-

na biust, aby nic nie uciskało i nie po-

ki zawsze brali notatki od nas?). Mnie

stem – nie krępujcie się poprosić męż-

wodowało dyskomfortu. Wszystko to ma

osobiście każdy kurs nurkowy stresuje

czyzn o pomoc. W chwilach gorszej

na celu zapewnienie, nam kobietom, wy-

– może mam trochę mało wiary w siebie

kondycji ja tak robię i oprócz tego, że ni-

godnego i komfortowego nurkowania.

– ale przychodzę zawsze przygotowana

gdy nie spotkałam się odmową, to widzę

Drogie Panie, świat nurkowy zmienia

na 100% i podejrzewam, że większość

również, że mężczyznom sprawia to dużą

się również dla nas! Skoro istnieje moż-

z Was ma tak samo. Nie boję się zadawać

frajdę. Nie musimy być Wonder Woman.

liwość skorzystania z „damskiej“ wersji

pytań kiedy coś jest dla mnie niejasne,

Tak zostałyśmy skonstruowane, że jeste-

sprzętu nurkowego, to koniecznie trzeba

czegoś nie rozumiem, czy nie do końca

śmy słabsze fizycznie od panów. Zawzię-

z niej skorzystać! Nie wstydźcie się pytać

jestem z przekazu usatysfakcjonowana.

tość i upartość pt. „sama to zrobię”, „nikt

o kolory, naszywki, wcięcia, przeszycia,

Ciekawość, po prostu, jest wpisana w ko-

nie jest mi potrzeby”, „żeby nie wiem co,

nie unikajcie tematu biustu, pupy, czy

biecą naturę… tak jak przekora – przecież

dam radę” nie prowadzą do niczego do-

bioder. Pamiętajcie, fakt, że mężczyźni

nie możemy być gorsze od mężczyzn :)

brego, a my tylko się denerwujemy, stre-

nie mają pojęcia o niektórych rzeczach,

To jest piękne, mądre i odpowiedzialne

sujemy i martwimy, że jesteśmy gorsze.

nie czyni ich nieistotnymi! Zadbajcie o to,

i nie ma się czego wstydzić.

I po co? W nurkowaniu nie rywalizujemy

aby pod wodą czuć się nie jak nurek, ale jak NURKINIA :)

W nurkowaniu nie rywalizujemy ze sobą. Nurkowanie, to sport partnerski, więc pomagamy sobie wzajemnie.

Na wyjazdach jak i podczas szkoleń zauważyłam, że panie są dużo dokład-

ze sobą. Nurkowanie, to sport partnerski, więc pomagamy sobie wzajemnie.

niejsze od panów. Jeśli wszystkie ele-

Zbierajmy doświadczenia i dzielmy

ODPOWIEDNIA WIEDZA

menty sprzętu mają być zabezpieczone

się nim z innymi nurkami. Jeśli miałyście

Nie ma co ukrywać, że kobiety świetnie

to naprawdę są. Kobietom nic nie „dyn-

super instruktora, ze świetnym podej-

nurkują! Nie od dzisiaj wiadomo, że zu-

da”, niczego nie zostawiają na później,

ściem – dajcie znać swoim kolegom i ko-

pełnie inaczej, niż mężczyźni, uczymy

no i oczywiście zdecydowanie rzadziej

leżankom, na pewno chętnie skorzystają

REKLAMA

POTRZEBUJESZ KUPUJESZ NURKUJESZ

z polecenia. Byłyście w sklepie, w któ-

sprawy związane z pełnym pęche-

rym mądrze doradzono Wam wybór

rzem moczowym nie są już ogranicze-

sprzętu – niech fama idzie dalej! Je-

niem. Teraz nie tylko panowie mogą

stem pewna, że zarówno panie, jak

korzystać z zaworu ulgi pod wodą, ale

i panowie chętnie skorzystają.

my również.

NURKOWANIE TECHNICZNE TEŻ

i Dziewczyneczki! Dzisiaj świat nur-

JEST DLA KOBIET!

kowy stoi przed nami otworem, więc

Jeśli chcecie nurkować technicznie,

korzystajmy z tego! Musimy być tyl-

proszę bardzo, drzwi stoją otworem.

ko świadome tego, czego chcemy

Pamiętajcie jednak, że droga jest dłu-

i co robimy, bo świadomy nurek,

ga i charakteryzuje się ogromną wie-

to bezpieczny nurek!… a jeśli do tego

dzą, odpowiednim doświadczeniem

możemy wyglądać i czuć się sexy, to…

i niczym nieskrępowanym, dobrze

nie ma na co czekać!

Kochane

Panie,

Dziewczyny

dobranym i bezpiecznym sprzętem. Dobrze dobrana uprząż w skrzydle

Jeśli będziecie chciały porozma-

i odpowiednio spasowany skafander

wiać o sprzęcie nurkowym to ser-

spowodują, że bezpiecznie będziecie

decznie zapraszam. Jestem dla Was

mogły oddychać pełną piersią ;)

dostępna cały czas. Stacjonarnie

Kolor maski nie ma znaczenia –

znajdziecie mnie w Łodzi w Centrum

grunt, żeby silikon dobrze pasował

Nurkowym Nurkersi, online w sklepie

i szkła były hartowane. Dzisiaj nawet

szpejownia.com.

ładnie i funkcjonalnie dla nurków PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

porady i ciekawostki ACADEMY

Zawory butli nurkowych WPROWADZENIE I WPŁYW NA DZIAŁANIA NURKA Tekst WOJCIECH A. FILIP

Zdjęcie Tomasz Płociński

Bywa, że dla nurka początkującego zawór butli na długo pozostanie tym, co trzeba odkręcić na początku i zakręcić na końcu nurkowania. Dla nurka poruszającego się na skuterze w jaskini istotniejsze może być, czy ścięcie prawego pokrętła zaworu, w wyniku uderzenia w wystającą skałę, spowoduje jego rozszczelnienie. Czy zwór butli może mieć wpływ na pozycję nurka pod wodą? …a może ma wpływ na narkozę?

kontrola sprzętu, oraz z zakończeniem nurkowania, kiedy zawór trzeba zamknąć, bo sprzęt chcemy zdemontować. Czy istnieje jakiś powód, dla którego powinniśmy wiedzieć coś więcej o zaworach w butlach do nurkowania? Ten artykuł podzielimy na 3 krótsze teksty, każdy znajdzie w nich coś dla siebie*. Na początek spróbujmy wybrać najdogodniejszy dla siebie zestaw informacji: dla uproszczenia będą one oznaczone jako A, B, C. A. Nie interesują mnie zawory butli – jeżeli muszę coś o nich wiedzieć, niech to będzie absolutnie minimum. B. Używam kilku zaworów na każdym nurkowaniu – chętnie dowiem się czegoś więcej niż tylko jak je otworzyć i zamknąć.

K 70

ażda butla posiada jakiś zawór – kojarzymy go zwykle

C. Wiem, że detale mają znaczenie. Lubię sam konfiguro-

z chwilą, kiedy przygotowujemy się do nurkowania,

wać swój sprzęt w sposób, który podnosi komfort i bez-

trzeba odkręcić (otworzyć) zawór, bo konieczna jest

pieczeństwo mojego nurkowania.

porady i ciekawostki ACADEMY

Zdjęcie Bartek Trzciński

A. (czas na przeczytanie całego artykułu: ok. 30 sekund)

Jeżeli podróżujemy i nawet złożone nurkowania wykonujemy na wypożyczonych butlach warto sprawdzić działanie zaworów – szczegóły na końcu części B.

Czy masz własną butlę nurkową? PRZEŚLEDŹMY WPŁYW ZAWORÓW NA DZIAŁANIA NURKA

— Nie, nie mam. Poproś instruktora aby wyjaśnił ci jak otwierać i zamykać zawór butli.

Pojedyncza butla lub twin założony na plecach

— Tak, mam własną butlę!

1. Pozycja

Poproś instruktora aby wyjaśnił ci jak otwierać i zamykać zawór

Położenie zaworów za głową nurka wpływa bezpośrednio

butli.

na jego pozycję pod wodą.

Zawory wymagają serwisowania tak jak automaty – oddaj

Każdorazowo trymowanie zaczynamy od uzyskania cał-

swoją butlę do serwisu i poproś o pełny serwis zaworów 1 raz

kowicie swobodnej pozycji, w której możemy swobodnie

w roku oraz zawsze wtedy kiedy masz kłopot z otwarciem lub

podnosić głowę do skrajnie odchylonego w tył położenia.

zamknięciem któregoś zaworu. Jakikolwiek wyciek gazu, bąbel-

Aby tak mogło się stać konieczne jest przesunięcie zaworów

ki pojawiające się w okolicach gałki zaworu, połączenia zaworu

w możliwie najniższe położenie.

z butlą – to także sygnał, że zawór wymaga naprawy.

Szczegóły przygotowania konfiguracji waszego sprzętu

B. (czas na przeczytanie całego artykułu: ok. 4 minuty)

znajdziecie w numerach 7, 8, 9 i 10 magazynu Perfect Diver. 2. Ograniczenie wentylacji Zbyt wysoko ustawione zawory butli mogą wraz z automatami ograniczyć możliwość swobodnego oddychania. Brak

W wersji dla nurków zaawansowanych (B) proszę przyjąć,

możliwości swobodnego wydychania powietrza (opuszczo-

że każda butla (również argonówka) wymaga corocznego

na głowa, a przez to częściowo zamknięte drogi oddecho-

serwisu zaworu. Zawór otwieramy i zamykamy wielokrotnie:

we), powoduje konsekwentny wzrost CO2 w naszym organi-

przed, w trakcie i po nurkowaniu, butle nosimy trzymając zwy-

zmie, a to prowadzi nie tylko do zwiększonego zużycia gazu,

kle za zawór, gałka zaworu bywa uderzana w trakcie transportu

ale także potęguje efekt narkotyczny.

na nurkowanie – już to powinno być wystarczającym powo-

3. Techniki poruszania i manewrowania

dem aby zadbać o stan techniczny zaworu zanim ten odmówi

Zmęczenie w trakcie nauki poruszania i manewrowania, wy-

współpracy.

pływanie w górę zamiast pływania wstecz to 2 najczęstsze

PERFECTDIVER

nr 2(20)/2022

porady i ciekawostki ACADEMY

Zdjęcie Mariusz Czajka

sygnały, które powinny zachęcić nas do zrobienia sobie kilku

mi działają jak przesunięcie balastu w górę albo do przodu,

zdjęć albo filmików z nami w roli głównej. Poprośmy kumpla

patrząc na poziomą sylwetkę nurka. Jeżeli dołożymy do tego

żeby zrobił kilka zbliżeń na położenie zaworów względem gło-

zbyt wysoko ustawionego twina, to mamy odpowiedź na py-

wy – to najprostszy sposób na weryfikację czy przypadkiem

tanie dlaczego przez całe nurkowanie musimy siłowo utrzy-

zawory nie leżą nam na głowie, albo ustawione są tuż za nią.

mywać w miarę poziomą pozycję albo wyglądamy tak, jak część nurków technicznych, pływając „koniem”. 2. Pływanie wstecz z pełnymi butlami bocznymi.

UWAGA!

Zbyt wysokie zawory zastosowane na butlach bocznych dają

Można odnieść mylne wrażenie, że tylko bardzo nisko położone

się we znaki szczególnie w czasie delikatnych manewrów

zawory są właściwym, bezpiecznym rozwiązaniem. Nie jest to

(np. w czasie cofania) stale ustawiając nurka nogami w górę.

prawda. Zawory w pierwszej kolejności nie mogą blokować swo-

Pewnym rozwiązaniem minimalizującym przy okazji koły-

bodnego odchylania głowy nurka, która dobrze żeby przez cały

sanie się butli bocznych w przód i tył jest ułożenie lewego

czas nurkowania była w pozycji lekko odchylonej w tył, ale także

przedramienia na zaworach i lekkie dociskanie ich w tył.

muszą być stale w zasięgu rąk nurka, aby ten mógł je swobodnie otwierać i zamykać w trakcie nurkowania.

Koniec części B czyli jak sprawdzić zawór w wypożyczonej butli: — czy jestem w stanie swobodnie wkręcić i wykręcić automat

Butle boczne 1. Pozycja nurka Do butli bocznych wybieramy zawory jak najniższe – co prawda wymagają one odpowiedniego przygotowanie automatów stage (niskie zawory wymagają nieco innego ułożenia krótkiego węża HP), ale w zamian ograniczają przeważenie nurka z przodu. Średnio, każdy automat wraz z za-

w zawór TAK/NIE — czy mając zmarznięte dłonie jestem w stanie swobodnie odkręcić zawór TAK/NIE — czy mając zmarznięte dłonie jestem w stanie swobodnie zakręcić zawór TAK/NIE — czy włożona do wody, zakręcona argonówka, delikatnie bąbluje na połączeniu zawór butli TAK/NIE

worem waży ok 1 kilograma. Jeżeli zapniemy sobie 2 stage

„NIE” z dowolnego punktu powyżej (wyjątkiem jest argonówka)

z przodu, to mamy przeważenie skutecznie psujące naszą

powinno spowodować, że wymieniamy butlę/zestaw na taki,

pozycję. Wysokie zawory w połączeniu z ciężkimi automata-

w którym zawory działają sprawnie.

porady i ciekawostki ACADEMY

wanie tym zaworem, w odróżnieniu od ustawienia w kierunku „do głowy”, gdzie separator umieszczony pomiędzy automatami, wymusza na nurku opuszczenie i utrzymywanie głowy opuszczonej (częściowa blokada dróg oddechowych) w czasie operowania zaworem. Zestawy 2x15, 2x18 i 2x20 mają szerszy rozstaw zaworów i więcej miejsca na rękę w suchej rękawicy z pierścieniami operującej zaworem separatora. Dodatkowo większa średnica butli odsuwa zawory od głowy, a to daje wystarczającą ilość miejsca na podniesioną głowę w czasie operowania separatorem, który w przypadku tych 3 rodzajów zestawów podwójnych lepiej sprawdzi się w położeniu „do głowy”. Formalnie: Zawór powinien być zamykany więcej niż 2 pełnymi obrotami – zabezpiecza go to przed szybkim, przypadkowym zakręceniem w kontakcie ze stropem (tzw. roll-off na lewym zaworze). Technicznie: Uszczelnienia (o-ringi) w zaworach powinny mieć twardość 90 Sh. Ma to szczególnie duże znaczenie jeżeli wrzeciono zaworu jest uszczelniane doczołowo. „Gumowaty, ciągnący się ruch zaworu może świadczyć o zastosowaniu niewłaściwego uszczelnienia, lub o jego zużyciu. O-ringi na separatorze uniemożliwiają wyciek przepływającego pomiędzy butlami gazu, pozwalając równocześnie na poruszanie separatorem (ciśnieniowo obciążony jest tylko jeden Zdjęcie Tomasz Płociński

z 2, a czasem 3 o-ringów zastosowanych w tym miejscu).

Bąblowanie nie powinno występować w żadnej butli, jednak te do zasilania suchych skafandrów są często pomijane przy szczegółowej kontroli. Tymczasem nawet delikatne „dymienie” zamiast wyraźnych bąbelków może opróżnić naszą argonówkę. Co to znaczy, swobodnie odkręcić i zakręcić zawór? Zawór powinien pracować płynnie z jednego skrajnego położenia w drugie, dając się poruszać bez wyczuwalnych zacięć, konieczności „dobijania” aby go zakręcić do końca, albo „walki” przy odkręceniu.

C. (czas na przeczytanie całego artykułu: ok. 90 sekund)

Jest oczywistym, że dopasowanie zaworów do różnych rodzajów butli nurkowych oraz ich funkcji w czasie nurkowania ma duże znaczenie w rozwiązywaniu sytuacji awaryjnych i utrzymywaniu komfortu nurkowania. Konfiguracyjnie: Zawory w twinie. Zestawy 2x10, 2x12 oraz niektóre 2x7 mają taki sam rozstaw zaworów. Separator w takich zestawach warto ustawić w kierunku przeciwnym do głowy. Pozwala to na swobodne opero-

Zdjęcie Mariusz Czajka

porady i ciekawostki ACADEMY

Zdjęcie Bartek Trzciński

Praktycznie:

gościa ze sprężarkowni, albo czy tzw. syfon w zaworze uchroni

Uderzenie pokrętłem separatora w strop zdarza się bardzo

nasz sprzęt przed wodą z butli.

rzadko, w wyniku takiej sytuacji, również przy uderzeniu pokrętłem zaworu prawego lub lewego rzadko kończy się awarią

Jeżeli temat wart jest kontynuacji – dajcie znać na kanałach społecznościowych Perfect Diver!

ze względu na małą prędkość nurka. Sytuacja zmienia się kiedy do dynamicznego kontaktu dochodzi w czasie poruszania się

ZAKOŃCZENIE

na skuterze. Jeżeli taki nurek zostanie zaatakowany przez zło-

Wraz ze wzrostem doświadczenia nurkowego rośnie u nas

śliwą jaskinię, pokrętło zaworu prawego lub lewego może się

świadomość sprzętowa. Dobrze, żeby wiedza na temat używa-

skrzywić (odkształcenie wrzeciona) uniemożliwiając operacje

nego sprzętu miała nie tylko wymiar teoretyczny. Rosnący ape-

zaworem. W jaskiniach szczególnie agresywnych taki kontakt

tyt na głębsze i coraz bardziej złożone nurkowania powinien się

może zakończyć się ścięciem pokrętła zaworu, zazwyczaj nie

przekładać na zrozumienie, jak sprzęt działa i jak to możemy

powodującym wycieku, ale przy odrobinie pecha i wcześniej-

wykorzystać. Niemniej ważne jest przewidywanie jak sprzęt

szym roll-off'ie, sytuacja może zakończyć się odcięciem zasila-

może działać w skrajnych, niekorzystnych dla nas sytuacjach,

nia lewego automatu.

np. kiedy sprzęt nie działa poprawnie. Konsekwencją powinien być właściwie przygotowany trening praktyczny.

ALE DŁUGI ARTYKUŁ O ZAWORACH…

Różne organizacje szkolące nurków stosują zbliżone, ale

Jego długość zmienia się wraz z perspektywą z jakiej patrzymy

mogące różnić się detalami procedury obsługi zaworów – stąd

na zawory butli 

jeżeli coś w tekście nie zgadza się z tym, co powiedział wasz

Artykuł może mieć kolejną część, bo przecież nie napisałem

instruktor, skonsultujcie z nim to, co przeczytaliście.

niczego o tym, jaki najlepiej wybrać zawór do butli pojedynczej,

Zdarza się, że napięte programy kursowe połączone z ich

czy zawór do rozbudowy jest lepszy niż zawór „T”, albo czy

weekendową formą, nie pozostawiają czasu na szczegółowe

warto kupować zawory 300 barowe zamiast 230 barowych.

zajęcie się tematami powiązanymi ze sprzętem na poziomie

…i co z tymi pokrętłami, bo są plastikowe, gumowe, a nawet

wystarczającym do jego obsługiwania w sposób bezstresowy.

fluorescencyjne?

Jeżeli chcecie dowiedzieć się więcej, serdecznie zapraszam

W przypadku nurków technicznych, nie powiedzieliśmy nic

do Akademii Tecline na seminaria i warsztaty uzupełniające po-

o tym, czym jest zawór „Burst disc”, czy nasze zawory lubią

siadane umiejętności i wiedzę związaną ze sprzętem nurkowym. Do zobaczenia, WAF 

https://teclinediving.eu/pl/akademia-tecline/#/

Wejdź na www.kubekcontigo.pl i skorzystaj

z 15% rabatu na kod PERFECTDIVER NA CAŁY ASORTYMENT NA STRONIE!!!

www.kubekcontigo.pl

Rabat

15% na produkty pacsafe z kodem PERFECTDIVER www.niedajsieokrasc.pl 76

Magazyn nurkowy Perfect Diver nr 20

Articles inside

Zawory butli nurkowych

O nurkowaniu...

Czy warto nurkować w Morzu Karaibskim?

Raport z podróży

Zielony i szylkretowy