Perfect Diver Magazyn nr 1 by perfectdiver

perfect

diver nurkowanie

nr 1 01/2018

cena 39 zł w tym 8% VAT

freediving

pasja

wiedza

Krokodyl w naturze Oko w oko z delfinem Safari

s ł ow o w s t ę p n e

Wojciech Zgoła

Redaktor Naczelny

Pewne przysłowie serbskie mówi: „Kto myśli, że jest doskonały, doskonale się myli”. Nurkuję od kilkunastu lat, piszę o podwodnym świecie od 10 lat, a przez ostatnie kilka lat byłem pomysłodawcą i redaktorem naczelnym polskiego czasopisma nurkowego Divers24. Jestem zadowolony z tego co udało się osiągnąć, ale ten etap jest już za mną. Perfect Diver – nowy projekt na arenie mediów nurkowych i podróżniczych jest próbą pójścia o krok dalej. Do perfekcji dążymy szczególnie wtedy, gdy coś pokochamy, gdy coś nas zainteresuje i z czasem stanie się pasją. Perfect Diver narodził się nie tylko z doświadczenia, ale również z chęci poszukiwania nowej wiedzy i głodu dalszego rozwoju. Nasi autorzy są pasjonatami i zawodowcami. Kochają to, co robią. Tworząc publikacje odwołują się do własnego doświadczenia, ale nie unikają też rozmów i sięgania do źródeł archiwalnych. Perfect Diver ma być magazynem, który dostarcza wiedzę, przekazuje emocje i pozwoli Wam choć na chwilę wytchnienia w codziennej gonitwie. Ma też być swoistym akumulatorem, który naładuje Was energią i pomysłami na własne podwodne eksploracje. Artykułem przewodnim bieżącego numeru jest krokodyl w naturze. Piękne i unikalne zdjęcia dzikiej przyrody mają pobudzić apetyt na życie z jednej strony, a z drugiej skłonić do zastanowienia się czego szukamy w nurkowaniu – adrenaliny, samorealizacji, wyciszenia i kontaktu z dziką przyrodą? Czytając ten tekst mam nadzieję, że pozostaniecie na dłużej zauroczeni zdjęciami i opowieścią snutą na łamach Perfect Diver. Entuzjaści wraków, a także zalanych kopalń i kamieniołomów również będą nasyceni. Mamy dla Was zapowiadany Molnár János spod Budapesztu, ale także wrak samolotu z Malty. Jest też niezwykła historia uratowania marynarzy, garść informacji o tym jak i kiedy wybrać safari na Morzu Czerwonym, a jeśli wolicie pobyt stacjonarny, to jak się przymierzyć do słynnego Dahabu. Wszystkiego nie mogę zdradzić, bo nie będzie Ci się chciało zajrzeć do środka. I choć nie jestem doskonały i mogę się mylić, to mam wrażenie, że pozytywnie Cię zaskoczymy, bo wraz z zespołem redakcyjnym, przygotowaliśmy dla Ciebie prawdziwą ucztę. Chcemy, by wersja elektroniczna magazynu pobierana była za darmo, dlatego proponujemy model finansowania oparty na dobrowolnej donacji. Pamiętaj, że jeśli Ci się spodoba zawsze możesz nas wesprzeć przekazując dowolną kwotę: PayPal.Me/perfectdiver

perfectdiver nr 1/2018

spis treści

podróże 10

Krokodyl w naturze

Safari

Dahab, oaza spokoju i kapitalnych nurkowań

Gran Canaria, „kontynent” w miniaturze

planeta ziemia 46

Oko w oko z delfinem

okiem freediverki 56 Freediving w Polsce

58 Dyscypliny freedivingu rozgrywane na basenie

wiedza 60 Więcej wody, mniej bąbelków

wraki 66 Bristol Beaufighter, Malta

zatopione tajemnice 72

Godziny grozy

technicznie 76 Molnár János

Wydawca perfect diver wojciech zgoła ul. Folwarczna 37, 62-081 Przeźmierowo

przyroda 82

redakcja@perfectdiver.com ISsN 2545-3319

Wydrzyki, morscy rozbójnicy

redaktor naczelny felietonistka archeologia podwodna freediving fotograf tłumacze języka angielskiego

Wojciech Zgoła Irena Kosowska Mateusz Popek Agnieszka Kalska Jakub Degee Agnieszka Gumiela-Pająkowska Arleta Kaźmierczak

opieka prawna

projekt graficzny i skład

Adwokat Joanna Wajsnis Brygida Jackowiak-Rydzak

magazyn złożono krojami pisma

Montserrat (Julieta Ulanovsky)

Open Sans (Ascender Fonts) Spectral (Production Type) druk

ciekawostki

Wieland Drukarnia Cyfrowa, Poznań, www.wieland.com.pl

dystrybucja

centra nurkowe, sklep internetowy

preorder@perfectdiver.com

90 Hańcza, najgłębsze jezioro Polski

fotografia na okładce

Jakub Degee model

Krokodyl amerykański (Crocodylus acutus) miejsce

Banco Chinchorro

www.perfectdiver.com

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz zastrzega sobie prawo do skracania, redagowania, tytułowania nadesłanych tekstów oraz doboru materiałów ilustrujących. Przedruk artykułów lub ich części, kopiowanie tylko za zgodą Redakcji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za formę i treść reklam.

Podoba Ci się ten numer magazynu, wpłać dowolną kwotę! Wpłata jest dobrowolna. PayPal.Me/perfectdiver perfectdiver nr 1/2018

r e da kc ja

Wojciech Zgoła

irena kosowska

jakub degee

Często powtarza, że podróżuje nurkując

Regionalny Manager Divers Alert Network

Polski fotograf, zdobywca nagród i wyróż-

i to jest jego motto. W 1985 roku zdobył

Polska, Instruktor nurkowania i pierwszej

nień w światowych konkursach fotografii

patent żeglarza jachtowego, a dopiero

pomocy, nurek techniczny i jaskiniowy.

podwodnej nurkował już na całym świecie:

w 2006 zaczął nurkować. W kolejnych la-

Zakochana we wszystkich zalanych, ciem-

z rekinami i wielorybami w Południowej

tach doskonalił swoje umiejętności uzy-

nych, zimnych, ciasnych miejscach oraz

Afryce, z orkami za północnym kołem pod-

skując stopień Dive Mastera. Zrealizował

niezmiennie od początku drogi nurkowej –

biegunowym, na Galapagos z setkami re-

blisko 650 nurkowań w różnych warunkach

w Bałtyku. Realizując misje DAN, prowadzi

kinów młotów i z humbakami na wyspach

klimatycznych. Od 2007 roku fotografuje

cykl prelekcji "Nurkuj bezpiecznie" oraz

Tonga. Bierze udział w specjalistycznych

pod wodą, a od 2008 również filmuje.

Diving Safety Laboratory, czyli terenowe ba-

warsztatach fotograficznych. Nurkuje od

Jako niezależny dziennikarz opublikował

dania nurków do celów naukowych.

27 lat, zaczął w wieku lat 12 – jak tylko było

kilkadziesiąt artykułów, głównie w czaso-

to formalnie możliwe. Jako pierwszy na

pismach poświęconych nurkowaniu, ale

świecie użył aparatu Hasselblad X1d-50c

nie tylko. Współautor wystaw fotogra-

do podwodnej fotografii super macro.

ficznych w kraju i za granicą. Jest pasjo-

Niedawno, na odległym archipelagu Chin-

natem i propagatorem nurkowania. Od

corro na granicy Meksyku i Belize, zrobił to

2008 roku prowadzi swoją autorską stronę

ponownie, podejmując udaną próbę sfo-

www.dive-adventure.eu. Na bazie szerokich

tografowania oka krokodyla obiektywem

doświadczeń, w sierpniu 2018 stworzył

makro z dodatkową soczewką powiększa-

nowy Magazyn Perfect Diver.

jącą, co jest największym na świecie zdjęciem oka krokodyla żyjącego na wolności (pod względem ilości pixeli, wielkości wydruku, jakości).

Mateusz Popek

Agnieszka kalska

„Moja pasja, praca i życie znajdują się pod

„Nie wyobrażam sobie życia bez wody, gdzie

wodą”. Nurkuje od 2009 roku. Od 2008

w wolnym ciele doświadczam wolności ducha”.

roku chodzi po jaskiniach. Z wykształcenia

●● Założycielka pierwszej w Polsce szkoły

archeolog podwodny. Uczestniczył w licz-

freedivingu i pływania – FREEBODY,

nych projektach w Polsce i za granicą. Od

●● instruktorka freedivingu Apnea Aca-

2011 zajmuje się nurkowaniem zawodo-

demy International i PADI Master Fre-

wym. W 2013 uzyskał uprawnienia nurka

ediver,

II klasy. Ma doświadczenie w pracach pod-

●● rekordzistka i wielokrotna medalistka

wodnych zarówno na morzu jak i śródlą-

Mistrzostw Polski, członkini kadry na-

dziu. Od 2013 nurkuje w jaskiniach, zwłasz-

rodowej we freedivingu 2013–2018,

cza w górskich, a od 2014 jest instruktorem

●● finalistka Mistrzostw Świata we fre-

nurkowania CMAS M1.

edivingu 2013, 2015, 2016 oraz 2018, ●● multimedalistka Mistrzostw Polski oraz członkini kadry narodowej w pływaniu w latach 1998–2003, ●● pasjonatka freedivingu i pływania.

piszą dla nas

piotr stós

Agnieszka Krotecka-Elbendary

Nabil Elbendary

Krakowianin, absolwent UJ, Instruktor

Zaczęło się od świętowania urodzin, a ra-

Prawdziwy pasjonat podwodnego świata,

CMAS, PADI, SSI, fotograf oraz instruktor

czej prezentu w postaci kursu nurkowego.

znawca wszelakiego sprzętu nurkowego

fotografii podwodnej, hydrobiolog morski.

Dziś jest doświadczonym instruktorem

oraz miłośnik dwóch kółek. Profesjonalny

Nurkuje od 1986 roku. Idealna ilustracja

z ogromną pasją. Chętna do nurkowania

i oddany trener, szkoleniowiec i doradca

sentencji: „wybierz sobie zawód, który lu-

wszędzie i ze wszystkimi. Pod warunkiem,

jakich mało! Nurkowaniem zajmuje się od

bisz, a całe życie nie będziesz musiał praco-

że w suchym skafandrze! Zmarzluch jakich

lat dziecięcych, a Morze Czerwone zna od

wać”. W latach 1993–1996 jako pracownik

mało. Ale serce ma niespotykanie gorące!

podszewki. Bardzo doświadczony nurek,

Zakładu Biologii Wód PAN prowadził ba-

Nie tylko można się z nią dobrze bawić, ale

zakochany w otchłani błękitu. Zawsze po-

dania organizmów zamieszkujących stawy

i dużo nauczyć i dowiedzieć o nurkowaniu

zytywnie nastawiony do świata, a miłością

tatrzańskie. Był jednym z pomysłodawców

z „kobiecej” perspektywy. Jej motto życio-

do wody potrafi zarazić nawet najbardziej

i założycieli pierwszego polskiego biura

we: „Jak już coś robić, to robić to porządnie”.

opornych. Jak na prawdziwego faceta przy-

podróży nurkowych „Nautica”, działające-

Liczy się szukanie sposobu – a nie wymó-

stało – mistrz kuchni. Zagorzały zwolennik

go od 1986 roku. Organizował wyjazdy na

wek. Uwielbia tajską kuchnię (po nurko-

ciągłego podnoszenia kwalifikacji, rozsze-

Malediwy, Karaiby, Mauritiusa, Galapagos,

waniu), snowboard (między nurkowania-

rzania umiejętności i ćwiczenia techniki nur-

do Indonezji, Mikronezji, Malezji, Tajlandii

mi) i wszystko co czekoladowe (może być

kowej, dlatego chętnie udziela podpowiedzi

i Rosji. Najczęściej nurkuje w swojej ulubio-

nawet w trakcie nurkowania).

i pomaga wszystkim zainteresowanym.

nej Chorwacji, gdzie zarządza bazami nurkowymi „Nautica Safari” na wyspach Hvar i Vis. Współorganizuje i prowadzi wyjazdy na safari nurkowe po Morzu Czerwonym, najchętniej oczywiście foto-tripy, dedy-

Wspólnie prowadzą Szkołę Nurkowania Balanced Divers w Dahab, są zgranym zespołem na powierzchni oraz pod wodą, oboje stawiają na bezpieczeństwo i profesjonalizm połączone z radością i determinacją w odkrywaniu głębin.

kowane adeptom fotografii podwodnej. Współwłaściciel Nautica Safari s.j. www.nautica.pl, piotr.stos@nautica.pl

cezary czaro abramowski

Grzegorz Świątnicki

Nurek techniczny i jaskiniowy z 15-sto let-

Absolwent Politechniki Poznańskiej, miło-

nim doświadczeniem, uczestnik wielu pro-

śnik nurkowania i biegania. Zawodowo zaj-

jektów eksploracyjnych w nurkowaniu głę-

muje się zarządzaniem firmą produkcyjną.

bokim i jaskiniowym. Od ponad 10-ciu lat

Fotograf samouk, od kilkunastu lat zawsze

szkoli nurków i instruktorów na wszystkie

pod wodę zabiera aparat. Ceni sobie pro-

poziomy na obiegach otwartych. Właściciel

stotę, skuteczność i bezpieczeństwo, dlate-

pierwszej w Polsce Akademii Nurkowania

go nurkuje i szkoli się w oparciu o filozofię

Technicznego i Jaskiniowego – DeepExplo-

GoSideMount.

rers.pl. W chwilach wolnych pasjonat fo-

Meksykańskie jaskinie to jego ulubione

tografii podwodnej o tematyce nurkowań

miejsce nurkowań. Zagorzały propagator

technicznych i jaskiniowych.

stwierdzeń, że „woda jest dla ryb” a „bieganie jest przereklamowane”.

piszą dla nas

jakub Banasiak

marcin adamowicz

tomasz jeżewski

Płetwonurek od 2008 roku. Pasjonat Morza

Nurek techniczny i fotograf, nie tylko pod-

Jest z zawodu architektem i prowadzi

Czerwonego i pelagicznych oceanicznych

wodny. Miłośnik dzikiej przyrody i obco-

własną pracownię architektoniczną. Nur-

drapieżników. Oddany idei ochrony delfi-

wania z naturą, uwielbia podróże, w szcze-

kowanie to jego hobby, a jego ulubionym

nów, rekinów i wielorybów. Nurkuje głównie

gólności zagraniczne, które organizuje na

zajęciem jest zarażanie nurków Razorem

tam, gdzie można spotkać te zwierzęta i mo-

własną rękę. Działacz społeczny, organiza-

i filozofią GoSideMount. Jest 14 oficjalnym

nitorować poziom ich dobrostanu. Członek

tor i szef programowy cyklicznego Festiwa-

instruktorem GoSideMount na świecie.

Dolphinaria-Free Europe Coalition, wolonta-

lu Filmów Nurkowych "Głębiny".

W miarę swoich możliwości supportuje

riusz Tethys Research Institute oraz Cetacean

Krzysztofa Starnawskiego w jego nurkowa-

Research & Rescue Unit, współpracownik

niach w Europie. Poza zarażaniem i szko-

Marine Connection. Od 10 lat uczestniczy

leniem innych sam nadal nieustannie się

w badaniach nad dziko żyjącymi populacja-

szkoli. Od 2013 roku corocznie odwiedza

mi delfinów oraz audytuje delfinaria. Razem

swojego instruktora Stevea Bogaertsa

z zespołem „NIE! Dla Delfinarium” przeciw-

i szkoli się w „rodzinnym” środowisku Ra-

działa trzymaniu delfinów w niewoli i po-

zora – w jaskiniach Meksyku.

pularyzuje wiedzę na temat delfinoterapii przemilczaną bądź ukrywaną przez ośrodki zarabiające na tej formie animaloterapii.

wojciech jarosz

michał smaga

Absolwent dwóch poznańskich uczelni

Od kilku lat nurek, grotołaz nieco krócej.

– Akademii Wychowania Fizycznego (spe-

Obecnie stara się łączyć te dwie dyscypli-

cjalność trenerska – piłka ręczna) oraz

ny nurkując, gdzie się da pod stropem.

Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Wydziału

Miłośnik nurkowań w miejscach nieba-

Biologii (specjalność biologia doświadczal-

nalnych oraz odkrywania nowych miejsc

na). Z tą pierwszą uczelnią związał swoje

nurkowych. Amatorsko fotograf, a jeszcze

życie zawodowe próbując wpływać na kie-

bardziej amatorsko podróżnik. Pasjonat ar-

runek rozwoju przyszłych fachowców od

cheologii, niedoszły archeolog podwodny.

ruchu z jednej strony, a z drugiej planując

W wolnym czasie, zawodowo programista.

i realizując badania, popychając mozolnie w słusznym (oby) kierunku wózek zwany nauką. W chwilach wolnych czas spędza aktywnie – jego główne pasje to żeglarstwo (sternik morski), narciarstwo (instruktor narciarstwa zjazdowego), jazda motocyklem, nurkowanie rekreacyjne i wiele innych form aktywności, a także fotografia, głównie przyrodnicza.

Nowe targi na Europejskiej Mapie Nurkowej

Dive Show Poland 2018 część World Travel Show 2018

Ta inicjatywa ma na celu: yy Promowanie bezpiecznych i odpowiedzialnych praktyk nurkowania. yy Promowanie bezpieczeństwa i przystępości nurkowania wśród nie-nurków. yy Integrację międzynarodowej społeczności nurkowej ponad wszelkimi podziałami. yy Zwiększenie świadomości na temat społeczności nurków w Europie Wschodniej.

Dive Show Poland 2018 odbędzie się w:

PTAK WARSAW EXPO Al. Katowicka 62, 05-830 Nadarzyn, Polska

start:

19 października 2018 – koniec: 21 października 2018 Dołącz do nas!

https://warsawexpo.eu

https://diveshowpoland.pl/

info@diveshowpoland.pl

podróże

Krokodyl w naturze Tekst i zdjęcia jakub degee

Rafa, piękne rybki, wszystkie barwy tęczy – najpiękniejsze widoki pod wodą jakie możemy sobie wyobrazić! Ale ile razy można? Każdy doświadczony nurek szuka kolejnych wrażeń.

perfectdiver nr 1/2018

iektórzy idą w nurkowanie pod lodem, inni

lub małych, niegroźnych krokodylach na Kubie.

we wraki, jeszcze inni w nurkowanie tech-

Piszemy o prawdziwej 4–5 metrowej, nieobliczal-

niczne i jaskiniowe. Ci, którzy dalej chcą obcować

nej bestii, pochodzącej z czasów dinozaurów, ży-

ze zwierzętami zwykle wybierają nurkowanie

jącej na wolności.

z rekinami. Z różnymi rodzajami żarłaczy można nurkować w klatkach. Z kilkoma innymi ga-

Taka okazja pojawiła się 5 lat temu na archipela-

tunkami można odważyć się i nurkować bez za-

gu Chincorro, należącym do Meksyku, który znaj-

bezpieczenia. Tzw. shark diving stał się w branży

duje się blisko granicy z Belize. Tamtejsi rybacy

nurkowej symbolem nurkowania na adrenalinie.

żyjący na terenie rezerwatu przyrody i mający

Jak już się „zaliczyło” wszystkie gatunki rekinów,

pozwolenie na połowy ryb i homarów, zawsze,

chce się więcej takiego rodzaju doznań. Ale z ja-

w określonych miesiącach, od lat zmagali się

kimi gatunkami?

z setkami krokodyli, które żyją na tamtejszej wyspie i wśród mokradeł. Nikt nie wie, jak kro-

Krokodyle są odpowiedzią na to zapotrzebowa-

kodyle dostały się na archipelag oddalony dzie-

nie. I nie mówimy tutaj o małym krokodylu, który

siątki kilometrów od stałego lądu. Krokodyle nie

jest wypuszczany ze związanym pyskiem w cza-

pływają tak daleko. Najbardziej prawdopodobną

sie specjalnie opłaconych zanurzeń na Palau

teorią jest przypuszczenie, że krokodyle zosta-

ły porwane przez sztorm i wyrzucone na brzeg

cie. Po 5–6 godzinach docieramy do Xcalak, ma-

archipelagu Chincorro, gdzie nie mając natural-

łej rybackiej osady. Tutaj konieczny jest nocleg,

nych, zagrażających im drapieżników (nawet lu-

żeby z rana zapakować się na specjalnie wynaję-

dzie nie mogą na nie polować ze względu na to,

tą łódź i popłynąć w kierunku Banco Chincorro.

że jest to teren rezerwatu) szybko się rozmnoży-

Organizacją tego wyjazdu, jak i innych ekspedy-

ły i zapanowały nad całym terenem.

cji zajmuję się osobiście. Nie korzystam z krajowych czy europejskich organizatorów wyjazdów

W pierwszym etapie podróży trzeba się dostać

nurkowych i staram się samodzielnie dotrzeć do

do Cancun, oazy resortów all inclusive. Następ-

lokalnego operatora, żeby bezpośrednio z nim

nie trzeba spędzić 5–6 godzin w samochodzie

dokonać wszystkich ustaleń i ułożyć agendę do-

kierując się na południe drogą do Belize. Po pół-

pasowaną do mojego projektu.

torej godziny mija się Tulum – które kiedyś było celem wycieczek ze względu na zabytki, a dziś

Podróż łodzią trwa dwie godziny, ale zawsze

pełne jest resortów stylizujących się na obcowa-

odbywa się pod fale, co oznacza dużo wrażeń

nie z dziką przyrodą. Po trzech godzinach mija-

i jeszcze więcej wody przelewającej się przez po-

my ostatnie znaczącej wielkości miasteczko i od

kład. Wszystkie rzeczy są pochowane w wielkich

tego miejsca sygnał komórkowy zanika całkowi-

wodoszczelnych skrzyniach Peli, więc tylko my

perfectdiver nr 1/2018

musimy znieść te warunki. Dobry sztormiak jest tu bardzo wskazany, ale rzadko komu udaje się przebyć tę trasę w suchym t-shircie. Jeszcze przed zameldowaniem się w domu Pana Matraki, który użycza nam swojej izby na kolejne dwie doby, zatrzymujemy się na nurkowanie na jednej z raf rezerwatu. Jest to wyjątkowe nurkowanie, ponieważ służy polowaniu. Polowaniu!?!? Na terenie rezerwatu??? Na pewno wiele osób uzna to za niedorzeczność. A jednak jest to działanie całkowicie legalne, potrzebne, zaplanowane i w zgodzie z organizacją nadzorującą połowy skrzydlic (Lion fish). Chodzi mianowicie o to, że ten gatunek majestatycznych ryb nie występował na wschodnim wybrzeżu Ameryk przed rokiem 1980. Jest to tzw. invasive species. Przybył tu z Morza Czerwonego lub Oceanu Indyjskiego. Przez brak naturalnych drapieżników rozmnożył Źródło: https://www.usgs.gov

się w niespotykanym tempie i dokonał ogromnych spustoszeń na rafach (patrz mapka).

Od niedawna w branży panuje przekonanie, że krokodyle staną się rekinami roku 2020.

Upolowane skrzydlice posłużą jako przynęta dla krokodyli. Jest to jedyny gatunek ryby, którego można używać do nęcenia gadów, dlatego tak ważne jest pozyskanie odpowiedniej ich ilości w czasie nurkowania. Do polowania służy prosta dzida z jednej strony zakończona trzema ostrymi szpikulcami z drugiej guma służąca do naciągnięcia dzidy i jej wystrzelenia. Działa to tylko na bardzo niewielką odległość, ale i tak jest to bardzo mało precyzyjne narzędzie. Pewnie o to chodzi, żeby nikomu nie przyszło do głowy użyŹródło: https://www.usgs.gov

cia go do polowania na inne gatunki.

perfectdiver nr 1/2018

Po złowieniu odpowiedniej ilość skrzydlic kieru-

i spanie jeden obok drugiego, w jedynej dostęp-

jemy się do urokliwej wioski rybackiej składają-

nej izbie.

cej się z kilku drewnianych domków na palach. Brzmi jak water-bungalowy na Malediwach, jed-

Przejrzystość wody zależy głównie od warunków

nak te chatki wyglądem przypominają bardziej

pogodowych. Gdy morze jest spokojne, a prąd

stragany z blaszanym daszkiem. Co ciekawe,

słaby, to widoczność jest bardzo dobra. Nato-

żaden domek znajdujący się w tej turkusowej

miast przy silnym wietrze, falach i mocnym prą-

lagunie nie ma zejścia do wody, żeby żaden gad

dzie czasem widać tylko na metr długości. W ta-

nie wdrapał się do środka.

kich warunkach, będąc w wodzie, trzeba bardzo uważać na wszelkie dźwięki. Krokodyle mają sła-

Oczywiście nie ma bieżącej wody i korzysta się

by wzrok, ale potrafią zlokalizować swoją ofiarę

jedynie z deszczówki zebranej w dużej becz-

po pluskach, czy innych ruchach wody.

ce. Każdy dostaje 1/3 małego wiaderka jako dzienny limit wody do wykorzystania. Nie ma

Sama konfrontacja z krokodylem wygląda w ten

też elektryczności, ale zabraliśmy ze sobą mały

sposób, że zakłada się maskę z rurką i ciężki pas

generator, żeby móc naładować baterie do apa-

balastowy (min 8 kg dla utrzymania dużej stabil-

ratów fotograficznych.

ności w wodzie), a następnie z łódki po drabince, możliwie jak najciszej, wchodzi się do wody. Na

W chatce nie ma łóżek ani żadnych innych wy-

przeciw krokodyla stoi croc handler (tym razem

gód. Jedyną opcją jest rozwieszenie hamaków

i za każdym poprzednim w moim przypadku był

perfectdiver nr 1/2018

to Belg: Mathias Van Asch) uzbrojony wyłącznie

Croc handler (polska nazwa nie przychodzi mi do

w dwumetrowy gruby drewniany kij. Można za-

głowy) ma wsparcie dwóch osób na powierzch-

jąć pozycje po prawej lub lewej stronie specjali-

ni: kapitana łodzi i członka załogi. Jeden stoi na

sty od krokodyli, czyli w wodzie może przebywać

dziobie i przyciąga uwagę krokodyla rzucając mu przynętę przyczepioną na żyłce. Drugi jest

Założeniem mojego projektu było maksymalne przybliżenie oka krokodyla.

na rufie i zabezpiecza tyły, czyli patrzy czy inny krokodyl nie zakrada się z innego kierunku. Pomimo tego, że na wyspie występuje od 300 do 500 krokodyli, to tylko mała część z nich daje

Chciałem zrobić

się nakłonić do wyjścia z mokradeł i skorzystania

największe, pod względem

z oferty darmowego posiłku.

możliwości wydruku, oko wolno żyjącego krokodyla.

Założeniem mojego projektu było maksymalne przybliżenie oka krokodyla. Chciałem zrobić największe, pod względem możliwości wydruku,

jednocześnie tylko dwóch nurków/fotografów.

oko wolno żyjącego krokodyla. Jako aparat służył

Po uzgodnionym wcześniej czasie np. po 20 mi-

mi średnioformatowy Hasselblad X1d. Używa-

nutach, pierwsze dwie osoby wychodzą z wody

łem do tego obiektywu 120 mm makro. Okazało

i dopiero wtedy wchodzą kolejne.

się jednak, że jest to za małe powiększenie, więc

perfectdiver nr 1/2018

zbliżenie ogromnej obudowy aparatu z lampami

Za rok polecę tam znowu, żeby kolejny raz pokazać w kreatywny sposób zwierzęta, które żyją na ziemi od dwóch milionów lat.

na 8 cm od jego oka. Osobiście jestem bardzo zadowolony z tego wyjazdu i dlatego wróciłem w to samo miejsce kolejny raz. Samo odcięcie się od cywilizacji, życie w chatce rybaka, spanie w hamaku, surowe warunki mieszkalne, obiad ze świeżo złowionych ryb jest dla mnie wspaniałym doświadczeniem,

wspomogłem się soczewka SubSee +5 dioptrii.

a miejsce czynią całkowicie unikatowym. Na-

Ale nawet z takim powiększeniem oko krokodyla

tomiast możliwość spojrzenia czterometrowej

nie wypełniało kadru. Ostatecznie zdecydowa-

bestii z czasów dinozaurów prosto w paszczę

łem się na użycie soczewki SMC1. W takim zesta-

jest świetnym zastrzykiem adrenaliny. Wtedy

wie aparat ostrzył 8 cm od końca makroportu,

naprawdę można poczuć, że się oddycha pełną

więc żeby zrobić to zdjęcie musiałem podejść tak

piersią. Za rok polecę tam znowu, żeby kolejny

blisko krokodyla. Zajęło to bardzo wiele prób,

raz pokazać w kreatywny sposób zwierzęta, któ-

ponieważ żaden krokodyl nie pozwalał sobie na

re żyją na ziemi od dwóch milionów lat.

podróże

Safari

czas się przyznać , jestem uzależniony …

Tekst i zdjęcia Piotr Stós

Mam na imię Piotr. Mam 53 lata. Jestem uzależniony od safari nurkowych. Od piętnastu lat jestem w ciągu – mam na koncie ponad sto takich wyjazdów na Morze Czerwone – w roli przewodnika, instruktora i tour lidera. Ludzie wiedzą o moim nałogu.

perfectdiver nr 1/2018

ytają – kiedy jechać, w jaką trasę? Drążą te-

i kwiecień–czerwiec, kiedy woda jest ciepła

mat choroby morskiej, badają, jak wygląda

w miły człowiekowi sposób, a powietrze nie

dzień na łodzi, sprawdzają czy są dania wegeta-

przypomina podmuchów z pieca hutniczego. Za

riańskie i czy w Egipcie jest bezpiecznie. Począt-

niski sezon uznaje się środek lata, kiedy upał

kowa pewność, z jaką odpowiadałem na wszyst-

każe szukać schronienia pod klimatyzatorem

kie pytania, z biegiem lat znacznie zmalała. Teraz

oraz miesiące zimowe, z krótkim dniem i obo-

już wiem, że nie ma gwarancji najlepszej trasy,

wiązkowym polarem, a także czapką po nocnym

łodzi i pogody; że jak czasami dmuchnie, to plany

nurkowaniu. Chociaż woda trzyma cały czas

nurkowe znikają w mgnieniu oka, a „pewniaki” –

temperaturę 23°C, to na zawietrznej stronie

takie jak delfiny w lagunie Sataya – miewają swo-

łodzi bywa chłodno. Po kilku safari wiedziałem

je sprawy w innej części rafy. Jest z tym trochę,

już, że trafiają się rozhuśtane rejsy w wysokim

jak z Fasolkami Wszystkich Smaków z książki

sezonie i zimowe, ciepłe, bezwietrzne safari po

o Harrym Potterze – nigdy nie wiesz, co wycią-

morzu gładkim jak powierzchnia stawu. Paź-

gniesz z torebki.

dziernikowa burza z gradem (obrzucaliśmy się śnieżkami), którą przeżyłem dwa lata temu

Najlepszy termin, najlepsza trasa, najlepsze safari

w pobliżu Hurghady, rozwiała do cna moje złu-

Tych określeń już nie używam

dzenia w kwestii przewidywania pogody nad

Oficjalnie top

sezon przypada na okres wrzesień–listopad

Morzem Czerwonym.

Podobne przesądy dotyczą trasy safari. Każda

wyboru dotyczy nurków, którym podobają się

z nich może dostarczyć fenomenalnych wra-

wszystkie miejscówki pod warunkiem, że jest na

żeń przyrodniczych, nurkowych i estetycznych,

nich wrak. Jeżeli należysz do tej grupy, wybierz

a równocześnie na każdej – jeśli taka karma –

się na safari Północne (Wrakowe) lub na Top Pół-

mogą wystąpić bardzo silne prądy, słabsza wi-

nocy (z Thistlegormem, Stalową Rafą i Brothers

doczność, a rekiny nie przypłyną. Jak mawiają:

Isls.). Na tych trasach stosunek stali do korali jest

„piękno jest w oku patrzącego”. Skupiaj się na

dla Ciebie najkorzystniejszy.

pozytywach, a będziesz zachwycony. Zobaczysz! Każde safari może być tym „the best”. Jeżeli Są przy tym dwa czynniki, które trzeba od razu

spotkasz pod wodą delfiny, wykonasz zdjęcie

brać pod uwagę. Osoby z małym doświad-

życia, opanujesz nowe umiejętności nurkowe

czeniem nurkowym powinny zacząć od safari

i spędzisz tydzień w zgranym towarzystwie, to

w strefie przybrzeżnej, wśród płytkich raf. Tak

ani trasa, ani termin nie będą miały znaczenia.

będzie przyjemniej i bezpieczniej. Sprawdzi się

Potwierdzają to safariowi wyjadacze, którzy za-

wyśmienicie któraś z tras południowych (Foury

pisując się na kolejny wyjazd nawet nie pytają,

Shoal lub St. John’s Reef), gdzie rafa jest pięk-

dokąd popłynie łódź, bo jak twierdzą – wszędzie

na, a woda (zwykle) spokojna. Drugie kryterium

jest świetnie:).

perfectdiver nr 1/2018

stado rekinów młotów, a czasem nic... Nie zniechęcaj się i wracaj w miejsca znane ze spotkań z konkretnymi gatunkami, ta konsekwencja zostanie nagrodzona. Niektóre zwierzaki trzymają wartę w tych samych miejscach. Wielkiego napoleona spotkasz przed wejściem do tuneli na Umm Khararim, a starego żółwia szylkretowego w ładowni Thistlegorma, pod jedną z przyczep. Briefingi egipskich przewodników obfitują w często śmieszne zwroty we wszystkich chyba językach, co jest żartobliwym zastrzeżeniem, że gwarancji na spotkanie żółwia, ryby czy ślimaka nie ma. W praktyce warto skorzystać z pomocy lokalnych guide’ów, mają bowiem wyrobione oko i wieloletnią praktykę w wyszukiwaniu podwodnych stworzeń. 100%

To, co na sto procent zobaczysz w Morzu Czerwonym, to rafa. Kolorowa, urozmaicona, z górnej półki. Jedna z najpiękniejszych jakie widziałem w życiu. Odwiedzin na niej zazdroszczą nam nurkowie z innych części świata, bo dla nich Egipt jest za daleko... Rafa ta rozwija się na stokach, na podwodnych ergach i pinaklach, małymi kępami

Źródło: Nautica, Kraków

na dnie. Na otwartym morzu – na Brothersach Oko w oko z przyrodą

lub Dedalusie i bliżej brzegu – na Tiranach i Ras

Morze Czerwone zamieszkuje 1200 gatunków

Mohammed, opada głęboko wzdłuż pionowych

ryb (w tym 44 gatunki rekinów) i ponad 200 ga-

ścian. To twór fraktalny – zbliżając się do niej,

tunków koralowców. Tyle Wikipedia. Uzbrojeni

zobaczysz geometryczne uporządkowanie, ko-

w taką wiedzę, pełni oczekiwań wyszlifowanych

ronkowo subtelne poziomy organizacji. Sądzę,

filmami z Animal Planet, ruszamy na egipską rafę

że wielu nurków tak naprawdę nigdy się uważ-

zapominając, że Morze Czerwone (jak i każde

nie rafie nie przygląda. Nie należy się spieszyć,

inne) to nie oceanarium, zwierzaki robią, co chcą

lecz popatrzeć z bliska i cierpliwie. Nie sposób

i tam, gdzie chcą, a filmowcy spędzają tygodnie,

wrócić z porannego nurkowania typu „slow”,

żeby upolować kilka minut dobrego materiału.

na rafie o trafnej nazwie Heaven (na Foury Sho-

Znane z „grubej ryby” miejsca pośrodku mo-

al) bez uczucia, że doświadczyło się spotkania

rza, takie jak osławione Wyspy Braci (Brothers

z czymś niezwykłym.

Islands), potrafią zaskoczyć kompletnym bra-

kiem rekinów, a tymczasem przy Shaab Maksur,

Jedz, śpij i nurkuj – dzień na łodzi safari

w przybrzeżnej grupie St. Johns Reef, przez kilka

Dzień na łodzi safari zaczyna się wcześnie – mię-

dni z rzędu będziesz oglądał rekina wielorybiego,

dzy piątą, a szóstą rano. Kawa, herbata, słodka

pływającego beztrosko wzdłuż rafy. Na Dedalus

przekąska i po briefingu wskakujemy do wody.

Reef czasem podpłynie do ciebie manta, czasem

Dlaczego tak wcześnie? Poranne nurkowanie

daje największą szansę na zobaczenie dużych

załoga urządza uroczystą kolację przy świecach

drapieżników w akcji: rekinów, muren, strzępie-

i tańce na górnym pokładzie – okazja dla tych,

li, a przesączające się przez wodę, plastyczne,

którzy nie ćwiczyli egipskiego kroku tanecznego.

ciepłe światło wstającego dnia nie ma sobie równych. Po zakończeniu nurkowania i śniadaniu

Cztery nurkowania dziennie to standard na

łódź zwykle przemieszcza się w nowe miejsce.

trasach, na których łódź nie ma do pokonania

Butle są napełniane, a nurkowie odpoczywają.

dużych dystansów pomiędzy rafami. Podobnie

Około godziny 11-ej dźwięk dzwonka (typowego

wygląda dzienny bilans na terenie parków mor-

środka sygnalizacji na łodzi) obwieszcza kolejną

skich (Brothers, Dedalus, Rocky i Zabarghad)

odprawę i nurkowanie. Potem pora na lunch

gdzie nocne nurkowania są zabronione ze wzglę-

i poobiednią drzemkę. Następny cykl briefing –

dów bezpieczeństwa. Przy tak intensywnym

nurkowanie wypada, po przestawieniu łodzi,

programie nurkowym, gorąco rekomenduję

mniej więcej o godzinie 15-ej. To popołudniowe

stosowanie nitroksu. Dzięki temu skorzystasz

nurkowanie odbywa się najczęściej w miejscu

na wydłużeniu czasów bezdekompresyjnych

nocnego postoju. Po nurkowaniu nocnym, oko-

(np. eksplorując wrak Thistlegorma), ale przede

ło godziny 20:30, serwowana jest kolacja. Potem

wszystkim zredukujesz uczucie zmęczenia po

już tylko wieczorne rozmowy, mały drink, szisza

nurkowaniu. Będziesz miał więcej sił na czytanie

i sen, na który szkoda czasu… Ostatniego dnia

lub życie towarzyskie. Jeżeli nie masz uprawnień

perfectdiver nr 1/2018

nitroksowych, na safari pojawi się dobra okazja

trochę je lekceważą. Ot, takie akwarium z cie-

do ich uzyskania.

płą, czystą wodą; rafą i rybkami. Nie myśl o nim w ten sposób. Safari na otwartym morzu to jed-

Każdy rejs zaczyna się od dokładnego omówie-

na z najlepszych szkół wszechstronnej praktyki

nia norm życia na łodzi i specyfiki nurkowania

nurkowej. W ciągu sześciu dni zanurkujesz w ka-

na otwartym morzu. Nie ma obaw, wszystkie

wernach, w prądzie, w toni, nocą, we wraku; płyt-

zagadnienia, które mogą być dla Ciebie nowe,

ko, głęboko, z dużej łodzi i z pontonu… Wykonasz

z całą pewnością będą omówione. Najważniejsza

od 18 do 22 nurkowań i po każdym będziesz lep-

zasada brzmi: w sytuacjach skrajnego zagubie-

szym i bardziej świadomym nurkiem, bez wzglę-

nia, kiedy już nie wiadomo, czy dzwonek wzywa

du na Twój dotychczasowy staż. Ile byś bowiem

na odprawę, czy posiłek, wystarczy dotknąć wło-

nie nurkował, ile się nie szkolił i ilu wieczornych

sów: suche – briefing, mokre – jedzonko.

opowieści nie wysłuchał, to co jakiś czas morze czymś Cię zaskoczy. Rok temu źle oceniłem wa-

Praktyka i pokora

runki prądowe przy północnej ścianie Dedalusa

Mam wrażenie, że Ci, którzy Morze Czerwone

i niewinna wycieczka w toń na poszukiwanie

znają z przybrzeżnych raf Hurghady i Safagi,

rekinów młotów, zakończyła się niekontrolowa-

foto: M. Wojtasik

nym dryfowaniem wzdłuż rafy. Pontony szukały

Safari nurkowe Egipt Sudan

ponad 20 nurkowan w tydzien foto tripy genialne nury

nas prawie godzinę, ale nie wynudziliśmy się, bo towarzystwa dotrzymały nam dwa, krążące pod nogami, rekiny białopłetwe. Mówią, że ekspert, to ktoś, kto w wąskiej dziedzinie wiedzy popełnił wszystkie możliwe błędy. Myślę, że był to dla mnie kolejny krok na tej drodze... To jasne, że nikt nie oczekuje, że będziesz samodzielnie prowadził swoje nurkowania. Od tego są przewodnicy. Znają wraki, rafy i ich mieszkańców, wiedzą, jak trafić z powrotem do łodzi oraz co zrobić, kiedy podpłynie namolny żółw, tak jak się to ostatnio zdarza na Malahi. Są ostatnim głosem rozsądku, kiedy znienacka zamarzysz o pobiciu rekordu głębokości i wyrzutem sumienia, gdy za bardzo zbliżysz się do rafy w fotograficznym amoku. Dobrze się od nich uczyć. Jednak najbardziej mnie cieszy, kiedy w trakcie safari rozwija się w ekipie Samodzielność Nurkowa, obejmująca wiedzę, doświadczenie i rozsądek. To umiejętność, której nie da się nabyć wraz z uzyskiwaniem kolejnych

konkurs nagrajżeWygraj wygrajże safari

w Egipcie

www.nauticasafari.pl/konkurs #NauticaSafariKonkurs

certyfikatów, lecz poprzez różnorodną, rozwijającą praktykę. A jeśli owa praktyka jest przy tym niezwykłą przygodą, osiągamy prawdziwy nurkowy ideał, syntezę przyjemności i bezpieczeństwa. Czego i Wam, dotychczasowym i przyszłym uczestnikom naszych i innych wyjazdów, serdecznie życzę.

NauticaSafari

www.nauticasafari.pl 797 025 117

podróże

Dahab

oaza spokoju i kapitalnych nurkowań Tekst Agnieszka Krotecka-Elbendary i Nabil Elbendary

Ras Abu Galum

Przedstawiamy serię

Ras Abu Galum jest przybrzeżnym rejonem

artykułów poświęconych

w Protektoracie Nabq w północnej części Za-

miejscom nurkowym wzdłuż

toki Akaba, otoczonym górami i pustynią.

Morza Czerwonego. W tym numerze skupimy się na najbardziej spektakularnych lokacjach do zanurzenia w Dahab, nadmorskim

W 1992 roku obszar ten stał się rezerwatem przyrody, aby chronić znajdujące się tam namorzyny i rafy koralowe. Ze względu na swoje ukształtowanie, charakteryzuje się ogromną różnorodnością flory i fauny zarówno lądowej, jak i wodnej. Na lądzie znajdziemy takie orga-

miasteczku na wybrzeżu

nizmy żywe, jak lisy piaskowe, góralkowce czy

Zatoki Akaba w Egipcie.

hieny pręgowane. Zanurzając się w podwodny świat, odnajdziemy bogactwo dziewiczych raf

koralowych, zioła, wodne stworzenia i laguny,

ławice różnorodnych ryb oraz większe okazy, jak

słowem, praktycznie wszystko w jednym miej-

żółwie i manty.

scu, o czym marzy każdy nurek. Do rezerwatu można dostać się na trzy sposoby: Prawdziwa wolność ducha, radość z życia, we-

wygodnie samochodem od strony miasta Nuwe-

wnętrzny spokój i harmonia. Znacie te uczucia?

iba, szybko wielbłądami (pobudka o świcie) lub

W tym miejscu są one gwarantowane! Sprawdzi-

spokojnie łódką (najlepszy wybór).

liśmy to na własnej skórze Blue Hole

Nic nie wprowadza w taki błogi i refleksyjny stan jak piaszczyste plaże i noc pod gwieździstym nie-

Jest to ogromna rozpadlina (jaskinia morska) rafy

bem. Dzień spędzony pod wodą? Bajka!

koralowej, która uważana jest za jedno z najpiękniejszych i najbardziej zdradliwych miejsc na kuli

W rezerwacie jest 10 urokliwych miejsc nurko-

ziemskiej, przyciągających każdego roku tysiące

wych, pięknych i jedynych w swoim rodzaju. Nur-

turystów z całego świata.

kowania odbywają się z brzegu i niezależnie od doświadczenia po wodą, każdy nurek znajdzie

Blue Hole znajduje się 8 km na północ od Da-

coś dla siebie. Głębokości sięgają 70+ m (nurko-

hab i ma postać morskiej studni o głębokości

wania techniczne wymagają bardziej złożonego

ok. 110 m i średnicy 60 m. W jej ścianie na

planu), w zależności od lokalizacji mamy spokoj-

głębokości 54 m otwiera się łuk skalny (the

nie opadające dno lub stromy spadek. Pod wodą

Arch), który opada do głębokości 110 m, dno

znajdziemy bujne połacie i fiale raf koralowych,

stopniowo zwęża się, by na głębokości 120 m

perfectdiver nr 1/2018

opaść stromym zboczem. Na głębokości 6 m

Blue Hole, pomimo swojego uroku, zabrała życie

odnajdujemy płytkie przejście (the saddle) na

dziesiątkom ludzi, dlatego nurkowania zalecane

otwarte morze, które olśniewa paletą kolorów

są dla osób z certyfikatem min. advanced lub

i różnorodnością flory i fauny. Niebieska dziura

pod okiem doświadczonego instruktora/prze-

jest otoczona rafami koralowymi oraz bogatym

wodnika.

życiem morskim, a na dnie mieszkają młode rekiny młoty, które znane były dotąd tylko nurkom

Aby uczcić pamięć nurków, którzy w tym miejscu

technicznym, ostatniej wiosny zaprezentowały

wykonali swoje ostatnie nurkowanie, umieszczo-

się tuż przy samej powierzchni.

no przy plaży tablicę pamiątkową, która wprowadza w zadumę przybyłych turystów.

Niedaleko od Niebieskiej Dziury jest inne, równie cudowne miejsce nurkowe – El Bells – niewielka

Z pewnością jest to miejsce, gdzie w dużej mie-

szczelina w skale o średnicy ok. 3 m i kominie

rze można rozwinąć swoje umiejętności i zła-

głębokim na 30 m. Poniżej rozprzestrzenia się

pać bakcyla.

otchłań morska sięgająca 300+ m. Z tego miejsca odbywają się nurkowania typu drift wzdłuż

Gabr el Bint

ściany skalnej i czasem w prądzie. Rezerwat Gabr el Bint jest urokliwym miejscem,

W przybrzeżnych restauracjach można wrzucić

którego odwiedziny koniecznie należy dopisać

coś na ząb, zrelaksować się i nabrać siły przed

do swojej bucket list. Ze względu na swoje dość

kolejnym nurkowaniem.

odległe od miasta położenie, jest to miejsce rza-

dziej odwiedzane. Dostaniemy się tam łodzią

głębokości 10 m znajduje się piaszczysty obszar,

safari, pieszo lub na wielbłądach, dlatego rafy

równolegle położony do brzegu, otoczony mura-

koralowe są w niemal nienaruszonym stanie.

mi koralowymi, zamieszkiwanymi przez drobne

Ulokowany jest na samym południu Dahab, go-

gatunki ryb: skorpeny, crocodile fish, pokolco-

dzinę drogi od portu.

wate, płaszczki, balistydy.

Można tutaj wykonać dwa różnorakie nurkowa-

Każdy płetwonurek znajdzie tutaj coś dla siebie,

nia. Prawa strona, zwana ciemną, charakteryzuje

zarówno poezję kolorów, jak i czar głębin.

się stromą ścianą, opadającą na 60 m i usianą rozpadlinami, piaszczystymi wąwozami oraz wy-

Jeśli chcesz odkryć magię błękitnej przestrzeni,

stępami skalnymi. Spadek usiany jest koralowca-

poczuć wiatr we włosach i zachwycić się pięknem

mi Acropora pulchna (koralowce w kształcie sto-

przyrody, nie zastanawiaj się! Wskakuj na łódkę

łu). Lewa strona jest dużo bardziej wielobarwna,

i w drogę!

cechująca się rozległym lasem gorgoni. Głazy, znajdujące się na stromych zboczach, przyciąga-

Caves

ją do siebie duże ławice antiasów i przeźroczek. Warto zawsze mieć oczy szeroko otwarte, ponie-

Jeśli chcesz odpocząć od turystycznego zgiełku

waż spotkać tu można okazałych podróżników,

i poczuć zew natury, jest to wyjątkowe miejsce,

jak rekiny wielorybie, manty, żółwie i delfiny. Na

aby przeżyć niesamowitą podwodną przygodę.

perfectdiver nr 1/2018

Na południe od Dahab, z dala od miejskiego hałasu, w drodze do celu czeka na Ciebie urokliwy krajobraz kanionu, który możesz podziwiać czując wiatr we włosach, podczas jazdy na pace terenowego auta. Na miejscu nie ma żadnej jaskini, pomimo pierwszego skojarzenia z nazwą, zaś główną atrakcją jest ogromny podwodny nawis skalny na głębokości 7–12 m. Jest to wyjątkowe miejsce nurkowe dzięki okazałym formacjom skalistym i różnorodności życia podwodnego. Wejście rozpoczyna się nagłym spadkiem do głębokości 5 m, które często bywa utrudnione przez warunki pogodowe. Przy wietrze i falach warto mieć przy sobie bystrego partnera, który pomoże założyć płetwy i w drodze powrotnej poda rękę, by pomóc wskoczyć na półkę skalną. Piaszczyste dno delikatnie opada do 40 m i usiane jest drobnymi węgorzami oraz pławikonikami. Przenikająca głębia, błękit i otaczająca przestrzeń, wprawia w zadumę oraz spokój ducha, a żywioł wody wzbudza bezgraniczny respekt. Nurkowanie kończy się pod majestatycznym nawisem, z którego można zaobserwować grę świateł i igraszki promieni słonecznych. By doświadczyć tego piękna, najlepiej wykonać nurkowanie w godzinach 10–13, gdy słońce jest w najwyższym punkcie, po 15-tej góry znajdują się tuż nad brzegiem i rzucają cień na Caves, co przyćmiewa piękno tego obszaru. To cudowne miejsce nurkowe przystosowane jest dla każdego – nurków rekreacyjnych i technicznych. Dahab – miasteczko beztroski i wewnętrznej harmonii. Miejsce, w którym opadają wszelkie nerwy i pozostaje tylko radość z życia. Gwarantowany stoicki spokój i nurkowe spełnienie, a pierwsza wizyta nie będzie Waszą ostatnią

podróże

Gran Canaria

„kontynent” w miniaturze

Tekst i zdjęcia Marcin Adamowicz

Dlaczego Gran Canaria? Skąd pomysł na Wyspy Kanaryjskie? Otóż założenia wyjazdu były takie: w miarę blisko, egzotycznie i przystępnie cenowo.

olecieliśmy pod koniec października. Trzeba

na wyspie nie brakuje. W błyskawicznym tempie

było trochę się wygrzać, popływać w mo-

otrzymujemy odpowiedzi na zapytania mailowe

rzu i naładować akumulatory przed długą zimą

o pakiety nurkowe i oferowane atrakcje. Decy-

bardziej północnej części Europy. Były z nami

dujemy się na centrum nurkowe Dive Academy,

również osoby nienurkujące, dlatego miejsce

mieszczące się w Arguineguin. Okazuje się, że

docelowe powinno być atrakcyjne nie tylko

tutejsze prawo zabrania wypożyczania samego

nurkowo, ale i turystycznie. Stąd wybór padł

sprzętu nurkowego, trzeba to połączyć z wyku-

na Gran Canarię, wyspę położoną centralnie

pieniem pakietu nurkowego, a samo nurkowa-

w archipelagu Wysp Kanaryjskich, usytuowaną

nie możliwe jest tylko z przewodnikiem. Dodat-

pomiędzy Teneryfą a Fuerteventurą, leżącą tuż

kowo obowiązkowe jest ubezpieczenie nurkowe,

obok północno-zachodniego wybrzeża Afryki.

które, jak się później okazuje, jest weryfikowane

Najtańszy okazał się irlandzki przewoźnik. Leci-

i sprawdzane.

my z Krakowa z Polski. Stacjonujemy w miejsco-

wości San Agustin, w obrębie kompleksu z base-

Na miejscu

nem, leżącym praktycznie nad samym oceanem.

Jako że cały archipelag to twór wulkaniczny,

Pozostaje wybór centrum nurkowego, których

dookoła otacza nas iście księżycowy krajobraz

z wszędobylskimi palmami. Moją uwagę przykuwa sieć nowoczesnych, perfekcyjnie oznaczonych dróg, na czele z autostradą GC-1, biegnącą prawie dookoła wyspy. Po drodze robimy zakupy w lokalnej sieci Hyper Dino, przystępnej cenowo, oferującej bogaty wybór produktów. Szczególnie polecam kanaryjskie banany, mniejsze od znanych w marketach Europy, za to o wiele słodsze i bardziej apetyczne! Następny dzień spędzamy w Maspalomas, na pięknej, szerokiej plaży. Maspalomas słynie z wielkiego, piaszczystego pasma wydm. Plaża stanowi początek Rezerwatu Przyrody Wysp Maspalomas, składającego się z gaju palmowego El Palmeral, rozlewiska La Charca, będącego

perfectdiver nr 1/2018

przystankiem na drodze migracji ptactwa do

angielskim akcentem. Wypełniamy dokumenty,

Afryki oraz samych wydm, nieustannie zmienia-

sprawdzane są nasze polisy ubezpieczeniowe

jących swój kształt na skutek wiatru wiejącego

i certyfikaty nurkowe.

od oceanu. Uwagę przykuwa również zabytkowa latarnia morska Faro, mierząca 55 m wyso-

Sardina

kości, której budowa trwała aż 28 lat! Jednak

Po nieco półgodzinnej jeździe docieramy do

beztrosko oddając się kąpielom morskim i sło-

Sardina del Norte, północny zakątek Gran Ca-

necznym, w głowie i przed oczami mam tylko

narii, leżący z dala od złotych plaż południa,

jedną, ekscytującą myśl – rozpoczynające się

wielkich kompleksów hoteli i portów pełnych

nazajutrz nurkowania…

wielkich, luksusowych jachtów. Nie jest to miejsce wymieniane w folderach turystycznych i by-

Dive Academy – profesjonalizm w każdym calu

najmniej takim miejscem być nie pragnie. Życie

Do centrum nurkowego docieramy nazajutrz

płynie tu spokojnie, nikt nigdzie się nie spieszy,

rano. Naszym oczom ukazuje się piękny kom-

a za nos wodzi unoszący się zapach ryb i owo-

pleks, leżący nad samym oceanem, z dwoma ba-

ców morza, przyrządzanych w restauracyjkach

senami dla kursantów, biurem, pomieszczeniem

leżących wzdłuż drogi. Nic dziwnego, gdyż jest

ze sprężarką, magazynkiem sprzętu i niewielkim

to jeden z najbogatszych rejonów, jeśli chodzi

sklepikiem, gdzie można zaopatrzyć się nie tyl-

o podwodny świat, na całym archipelagu. A to

ko w drobny sprzęt nurkowy, taki jak maski czy

przyciąga rzesze nurków. My mamy zaplanowa-

płetwy, ale i w skafandry, automaty, komputery

ne tutaj dwa nurkowania. Maksymalna głębo-

nurkowe itp. Wita nas sympatyczny właściciel

kość obu to 18 m, w sam raz, aby się wyważyć

centrum – Matthew, Brytyjczyk z dźwięcznym

i oswoić ze sprzętem. Już dawno nikt z nas nie

nurkował w tak lekkiej konfiguracji. Tempera-

Arona

tura wody wynosi 24°C, płyniemy nad piaszczy-

Dziś naszym przewodnikiem jest Ignacio, młody

stym dnem podziwiając wielką ławicę barakud,

i wesoły Hiszpan. Udajemy się do portu w Las

dumnie unoszącą się w toni i wielką płaszczkę,

Palmas, stolicy wyspy. Tam czeka na nas Jose –

pięknie szybującą nad dnem. Przez cały czas to-

długowłosy właściciel łodzi, którą popłyniemy

warzyszy nam ławica tysięcy małych rybek, cie-

w morze, aby zanurkować na wraku. Arona

kawskich, przyglądających się nam i utrzymują-

to potężny statek handlowy, o długości 100 m

cych ten sam kierunek płynięcia jednocześnie.

i szerokości 15 m, który zatonął w 1972 r. w wy-

Zafascynowani bogactwem gatunków, kolorów

niku wielkiego pożaru. Leży na prawej burcie,

i kształtów morskich stworzeń wsłuchujemy się

na głębokości prawie 40 m, w odległości 6 mil

w charakterystyczny szum, będący grą piasku,

morskich od portu. Jest ulubionym miejscem

który dzięki dość mocnemu falowaniu jest cały

doświadczonych

czas w ruchu. Podczas przerwy powierzchnio-

cych bogactwo form życia wokół i wewnątrz

wej nasz przewodnik, Simon, starszy, wesoły

wraku. Po około 20 minutach płynięcia dobija-

i przesympatyczny Anglik, proponuje nam od-

my do boi, którą oznaczony jest wrak. Pierwsze

poczynek w zaprzyjaźnionej knajpce. Tu przy-

nurkowanie, w naszej międzynarodowej grupie

rządzane są morskie specjały – ryby, paelle,

nurków, zaplanowane jest wokół wraku. Już na

sałatki z ośmiornic i kalmarów itp. Wracając

głębokości kilku metrów, widać ogromny ka-

nie możemy się już doczekać następnego dnia.

dłub, maszty, wieże i pozostałości olinowania.

W planach mamy jedną z największych atrakcji

Po dotarciu bliżej wraku zauważamy ogromną

nurkowych Wysp Kanaryjskich…

wyrwę w burcie, porozrzucane części kadłuba

płetwonurków,

podziwiają-

perfectdiver nr 1/2018

i inne elementy statku. Kadłub i wieże obrastają

W ciemnościach wiele gatunków ryb znalazło

wszelkiego rodzaju polipy i ukwiały. Wrak stat-

schronienie. Wewnątrz kadłuba przepływamy

ku jest domem i kryjówką dziesiątek gatunków

dość znaczny odcinek, filmując i robiąc zdjęcia.

ryb. Wśród mrocznych korytarzy i na pokładzie

Gdzieniegdzie, przez błękitne prześwity, wpada

statku można dojrzeć latarniki, skorpenowate,

światło. Niestety wskazania manometru, zmu-

apogony, szczupieńce, morlesze i wiele innych.

szają nas do rozpoczęcia wynurzania. W dro-

Opływamy cały wrak i kierujemy się w stronę

dze do liny opustowej obserwuje nas wielkie

liny opustowej.

stado barakud.

Przerwę powierzchniową spędzamy w wodzie,

Wrak zrobił na nas ogromne wrażenie. Może

unosząc się wokół łodzi na falach w neopreno-

dlatego, że nie jest to statek sztucznie zatopio-

wych piankach, aby uniknąć choroby morskiej,

ny, a przez to w pewnym stopniu można po-

o którą łatwo, siedząc na łodzi. Drugie nurko-

czuć jego tragiczne losy. Wrażenie robi również

wanie zaczynamy od dziobu, powoli kierując

bogactwo i różnorodność życia, a także rozmia-

się do wejścia do środka wraku przez wyrwę

ry wraku.

w pokładzie. Serce bije mocniej, kiedy wpływa-

my do środka. W mroku, tylko w świetle lata-

El Carbon

rek, oglądamy porozrzucane sprzęty. Pogięte

Nurkujemy jeszcze w rezerwacie El Carbon, le-

blachy, skorodowane części jednostek napę-

żącym na wschodnim wybrzeżu wyspy. To je-

dowych uświadamiają nam ogrom tragedii.

den z trzech rezerwatów morskich na Wyspach

Kanaryjskich. Jest to rozległy załom o zróżnico-

Ostatnie dni

wanej rzeźbie i zaskakującej bioróżnorodności,

Ostatnie dni spędzamy z resztą naszych nienur-

kryjący ponad 10 miejsc nurkowych – potrze-

kujących towarzyszy, zwiedzając wyspę, rozko-

ba kilkunastu zanurzeń, aby w pełni poznać

szując się miejscowymi specjałami oraz zaży-

sekrety tego miejsca. My mamy zaplanowane

wając kąpieli w oceanie. Nie bez powodu Gran

niestety tylko dwa zejścia pod wodę, jednak

Canaria nazywana jest kontynentem w miniatu-

Simon zapewnia nas, że trasa, jaką wybrał,

rze. Nazwę tą zawdzięcza ogromnej różnorod-

pozwoli nam w maksymalnym stopniu ujrzeć

ności krajobrazu, od wilgotnej i wietrznej pół-

piękno tego miejsca. Nurkujemy wzdłuż skali-

nocy, przez górzystą, centralną część wyspy, aż

stej półki, wolno opadającej na głębokość około

po upalne południe. Podróżujących po wyspie

dziewięciu metrów. Mijamy załom pełny mrocz-

zaskakuje ogromny kontrast pomiędzy świetnie

nych zakamarków, aż docieramy na rozległą

rozwiniętą infrastrukturą turystyczną a niena-

mieliznę, znajdującą się na głębokości 23 m.

ruszoną od wieków przyrodą. To dlatego wy-

Zachwyca różnorodność środowiska, zmienia-

spa została uznana przez UNESCO za Rezerwat

jącego się wraz z każdym przebytym metrem

Biosfery. To swego rodzaju park tematyczny,

oraz bogactwo morskich form życia, na czele

oferujący zapierające dech w piersiach krajo-

z ogromną ilością rurecznic, czyli tzw. Trumpet-

brazy. Centralną część wyspy stanowi zapadnię-

fish, „wiszących” bez ruchu w toni, to w pionie,

ty kocioł wulkaniczny o nazwie Caldera de Teje-

to w poziomie. Spod kamieni i skalnych zaka-

da, z najwyższym szczytem Pico de Las Nieves,

marków obserwują nas mureny, które pięknie

wyniesionym na wysokość 1949 m nad pozio-

pozują do zdjęć. Wpływamy również do jaskini.

mem morza. To niezliczona ilość malowniczych

Na jej środku leży ogromna płaszczka Stingray,

wąwozów i kanionów, porośniętych palmami

niewzruszona naszą obecnością. Po ostatnim

i niepowtarzalną nigdzie indziej na świecie ro-

zanurzeniu i wyjściu z wody czuję niedosyt –

ślinnością. Północno-wschodnia część wyspy to

Reserva Natural El Cabron to idealne miejsce

tereny przemysłowe, z portem lotniczym i sto-

dla fotografów podwodnych, i chociaż na karcie

licą Las Palmas. Południe to niezliczone plaże,

w moim aparacie znajduje się kilkaset zdjęć, to

kurorty, hotele, restauracje, porty jachtowe itp.

ciągle mi mało…

Ta różnorodność sprawia, że każdy znajdzie coś

perfectdiver nr 1/2018

dla siebie – zarówno miłośnicy przyrody, entu-

początkujących jak i zaawansowanych, a także

zjaści wszelkiego rodzaju sportów wodnych, jak

nurkowania z przewodnikiem. Zaskoczeniem

i Ci, którzy wypoczywają, spędzając całe noce

był dla nas brak zaplecza do nurkowania tech-

w klubach i dyskotekach.

nicznego. Nurkuje się tutaj wyłącznie w piankach, z pojedynczą butlą, najprawdopodobniej

Podsumowując

żadna baza nurkowa nie oferuje zestawów

Co mnie osobiście urzekło na Gran Canarii?

dwubutlowych itp. Za to jednym z największych

Rzadkie zjawisko, będące wynikiem przedziwne-

atutów jest fakt, iż sezon trwa tutaj cały rok.

go skrzyżowania kultur, narastające tutaj przez setki lat. Przez wieki Gran Canaria była ostatnim portem Europy przed długą przeprawą przez Ocean Atlantycki. Dlatego też wyspa stała się pewnego rodzaju przystankiem ludzi o różnych korzeniach i pochodzeniu, to mieszanka zapachów, kolorów i kultur. Dlatego niesłuszne jest moim zdaniem spotykane twierdzenie, że Gran Canaria to tylko skupisko tandetnych kurortów na wulkanicznej wyspie, która oprócz plaż i całonocnych lokali nie ma nic do zaoferowania. Na wyspie znajduje się kilkadziesiąt centrów nurkowych, oferujących zarówno kursy dla

MIEJSKIE CENTRUM KULTURY IM.H.BISTY W RUDZIE ŚLĄSKIEJ

p l a n e ta z i e m i a

Oko w oko z delfinem Tekst i zdjęcia jakub banasiak

Co takiego magicznego jest w delfinach, że tak wielu ludzi marzy o bliskim spotkaniu z tymi zwierzętami? Dlaczego pływanie z delfinami od lat pojawia się na listach „100 rzeczy, które koniecznie trzeba zrobić przed śmiercią”? Jak to się dzieje, że organizacja różnorodnych form obcowania z delfinami to już miliardowy interes? Ale kluczowa kwestia to pytanie, jaką cenę płacą delfiny za te spotkania…

elfinowe szaleństwo trwa od lat sześćdzie-

wano przyczyny śmierci 500 delfinów w niewo-

siątych i zapoczątkowane zostało w Stanach

li. Wiele z nich jest bezpośrednio powiązanych

Zjednoczonych przez słynny serial „Flipper”. Del-

z warunkami życia w delfinarium:

finowa gorączka swego czasu ogarnęła także

●● wyczerpanie/przegrzanie – 15 osobników,

środowisko nurków i freediverów, głównie za

●● stres – 24,

sprawą filmu „Wielki Błękit” i magicznych ujęć

●● transfer/transport – 26,

nurkującego z butlonosami Jacquesa Mayola

●● atak ze strony innego delfina – 27,

granego przez Jean-Marc Barr’a. Po emisji „Big

●● wrzody – 36,

Blue” każdy pragnął pływać z tymi zwierzętami.

●● wypadek/zranienie – 52,

Gdy kilka miesięcy po premierze „Wielkiego Błę-

●● znieczulenie/interwencja medyczna – 57,

kitu”, w marinie, małej nadmorskiej miejscowo-

●● utonięcie – 76 osobników.

ści Collioure we Francji, pojawiła się samotna

g a r ś ć i n f o r m ac j i

samica, nazwana później Dolphy, do miasteczka zaczęły ściągać dosłownie tysiące turystów marzących, by spędzić z nią choć kilka chwil w wodzie. Aby chronić Dolphy przed inwazją turystów, władze miasta ściągnęły do Collioure znanego „zaklinacza delfinów” Erica Demay, zapewniły mu mieszkanie, łódź – zodiaka i wszelkie niezbędne środki, by mógł zadbać o bezpieczeństwo zwierzęcia. Już wtedy intuicyjnie wiedziano, że kontakt delfina z człowiekiem wcale dla tego pierwszego nie musi być dobry.

połowa delfinów umiera w ciągu 2 pierwszych lat niewoli, pozostałe przeżywają w niewoli średnio 6 lat 50% odłowionych dzikich delfinów nie przeżywa „procedur adaptacyjnych” średnio rocznie łapie się około 100 delfinów w Taiji w Japonii i 200

O ile dzikie delfiny, pływające w morzu, mają przynajmniej hipotetycznie możliwość ucieczki, zdystansowania się od tłumu pływaków, o tyle

na Wyspach Salomona (przy okazji ginie ich 100 x więcej)

delfiny w zamkniętych zbiornikach płacą za interakcje z ludźmi szczególnie wysoką cenę. Uczestnicząc w programach „swim with dol-

Mimo, że parki morskie w USA i Europie są zobo-

phins” w delfinariach nie mamy często pojęcia,

wiązane prowadzić ścisłą ewidencję waleni bę-

jak wielkiego dramatu stajemy się częścią. Bo

dących w ich posiadaniu, w wielu innych krajach

niewola dla takiego ssaka morskiego naprawdę

nie ma takich wymogów ewidencyjnych. Trud-

bywa zabójcza.

no jest uzyskać kompletne i dokładne liczby, jak wiele delfinów czy morświnów umarło w niewoli.

W samych Stanach Zjednoczonych, gdzie stan-

Według szacunków organizacji zajmujących się

dardy delfinariów są znacznie wyższe niż w in-

ochroną delfinów jest to liczba rzędu 5550–6000.

nych regionach świata, padło 1127 delfinów,

Na całym świecie ciągle otwierane są nowe parki

z czego 50% nie dożyła nawet wieku 10 lat,

morskie – rynek waleni wychowanych w niewo-

a 83% wieku 20 lat. Jak pokazują dane z Marine

li bądź odłowionych z naturalnego środowiska

Mammal Inventory Report oraz National Mari-

ciągle rośnie. Biznes przenosi się z Europy i USA

ne Fisheries Services, aż 313 delfinów urodzo-

do Chin, kwitnie w Rosji, w krajach arabskich i na

nych w niewoli dożyło średnio wieku zaledwie

Dalekim Wschodzie. Popyt stymuluje podaż.

2,5 roku. W tym samym badaniu przeanalizo-

perfectdiver nr 1/2018

Dramat za kulisami

nych, uczyć się od matek i innych członków

Dlaczego warunki życia w niewoli tak bardzo

rodziny. Pozostają w sztucznie tworzonych

uderzają w dobrostan delfinów?

grupach złożonych z przypadkowych osob-

●● Nawet w największych i najbardziej znanych delfinariach zwierzęta mają bardzo

ników, gdzie bardzo często dochodzi do aktów agresji, ran itd.

drastycznie ograniczoną przestrzeń i nie

●● Przetrzymywane są w ciasnych, betono-

mogą zaspokajać swoich naturalnych po-

wych, pozbawionych naturalnych bodź-

trzeb lokomotorycznych i eksploracyjnych.

ców zbiornikach. Brak naturalnego światła

Następstwem tego są apatia, stereotypie

w niektórych obiektach, szkodliwy skład

i agresja.

chemiczny wody, hałas muzyki oraz urzą-

●● Pozbawione są, bardzo dla nich ważnych,

dzeń filtracyjnych – to tylko niektóre streso-

naturalnych więzi społecznych. Młode osob-

genne czynniki, prowadzące do obniżenia

niki oddzielane są wcześnie od matek, nie

funkcjonowania układu odpornościowego,

mogą funkcjonować w naturalnych grupach

a w konsekwencji do licznych infekcji, wrzo-

rówieśniczych, pełnić różnych ról społecz-

dów, chorób skóry itd.

●● Zmuszane są do nienaturalnych zachowań,

nego bezpośrednio do żołądka (delfiny nie

cyrkowych sztuczek, groźnych dla ich zdro-

piją, a cała woda pochodzi ze zjadanych ryb

wia. Jednocześnie, nie mają jak przejawiać

– mrożone ryby zawierają jej o wiele mniej).

swoich naturalnych zachowań łowieckich (gdyż karmione są martwymi rybami), mu-

Delfinaria w morskich zagrodach

szą zaprzestać używania swojego kluczo-

A co z takimi miejscami jak Dolphin Reef w Eila-

wego zmysłu – echolokacji (bo ultradźwięki

cie w Izraelu? Tamtejsza Delfinia Rafa to około

odbite od ścian basenu powodują ich dez-

14 000 m² lustra wody w wygrodzonej części

orientację i nasilają stres).

naturalnej morskiej zatoki. Delfiny mają tu rze-

●● Jednostajny mrożony pokarm, często wąt-

czywiście znacznie większą przestrzeń do życia,

pliwej jakości, przyczynia się do chorób i od-

zachowań społecznych, rozmnażania, polowania

wodnienia organizmów oraz prowadzi do

na żywe ryby. Żyją w morskiej wodzie, w natu-

konieczności sztucznego, inwazyjnego na-

ralnie kształtowanym stadzie, w oparciu o więzi

wadniania przy pomocy węża wprowadza-

rodzicielskie i partnerskie.

perfectdiver nr 1/2018

Na Delfiniej Rafie można zarówno nurkować jak

aktywnościach: zabawie, wspólnej opiece nad

i snorkelować z delfinami, ale takie sesje są dość

cielętami, czasem walce o dominację w stadzie.

restrykcyjnie prowadzone: odbywają się tylko

Delfiny nie są nakłaniane do wykonywania cyr-

z przewodnikiem, nie wolno dotykać delfinów,

kowych sztuczek.

nie wolno ich gonić, a do bliskiego spotkania

dochodzi tylko wtedy, gdy zwierzęta same zde-

Na pierwszy rzut oka Delfinia Rafa wydaje się

cydują się podpłynąć. Jest tu także prowadzona

bardziej morskim sanktuarium niż delfinarium.

delfinoterapia, lecz w odróżnieniu od innych ta-

Ale nawet tu mnożą się problemy. Półwolno-

kich obiektów delfiny nie są nagradzane pokar-

ściowa formuła postępowania z delfinami i nie-

mem za udział w sesjach z pacjentami. Zwierzęta

ingerowanie w ich behawior stały się pułapką.

same decydują czy przypływają do pacjentów

Delfinom nieprzygotowanym do zabiegów me-

i wchodzą z nimi w interakcje. Mają także moż-

dycznych nie można pomóc w przypadku cho-

liwość schronienia się przed pływakami i nurka-

rób. Wcześniejsze próby ambulatoryjnej pomo-

mi w odległych zakątkach morskiej zagrody, jeśli

cy, gdy wyciągano chore zwierzę na brzeg, były

tylko są zmęczone towarzystwem ludzi. Więk-

dla delfinów tak stresujące, że całkiem z nich

szość czasu spędzają na naturalnych dla siebie

zrezygnowano. Również z tego powodu śmier-

telność delfinów jest tu relatywnie wysoka. Za-

spotkania z delfinami w takich miejscach są dla

mknięto też możliwość wypływania delfinów na

zwierząt bezpieczne?

otwarte morze (która była częścią pierwotnego zamysłu Delfiniej Rafy), gdyż przyzwyczajone

Po nocnym polowaniu i pokonaniu znacznych

do ludzi ssaki szukały kontaktu z turystami na

odległości delfiny potrzebują snu i odpoczynku.

pobliskich izraelskich i egipskich plażach, co rodziło poważne zagrożenie dla obu stron. Stado

Przybywają od lat na rafy określane mianem

funkcjonuje w oparciu o chów wsobny, a kolejne

„dolphin house”, bo ich umiejscowienie i ukształ-

pokolenia skazane są na życie w niewoli. Mimo,

towanie daje zwierzętom możliwość schronienia

że nie ma tu hałaśliwych urządzeń filtracyjnych,

przed prądami, przed rekinami. Niestety, gdy

delfiny jako akustyczne zwierzęta narażone są

wracają po nocnych łowach, rano w ich domu

na hałas imprez plenerowych odbywających się

czekają na nich turyści. Delfiny śpią pływając

często na plaży Delfiniej Rafy, a przede wszyst-

i jest to bardzo zły moment, by je niepokoić swo-

kim na hałas przepływających w pobliżu licznych

ją obecnością. A my pojawiamy się na ich „sen-

statków i wojskowych jednostek. Szczególnie

nej marszrucie” i zodiaki z turystami zazwyczaj

uciążliwe są statki wycieczkowe, które podpły-

wyrzucają do wody ludzi bezpośrednio na trasie

wają pod samą siatkę, zatrzymują się przy za-

zwierząt, przecinając im po prostu drogę. Ope-

grodzie, aby turyści mogli obserwować delfiny.

ratorzy łodzi nie respektują przy tym najczęściej godzin snu delfinów. Wskakując do wody prze-

A co z pływaniem z delfinami na otwartym morzu?

rywamy ich sen, zmuszamy do ucieczki, czasem

Zarówno nurków, freediverów jak i miłośników

nawet do opuszczenia rafy...

snorkelingu kuszą rafy, które są naturalnymi siedliskami delfinów. Przykładowo na Morzu

Kolejny problem to „osaczanie” pojedynczych

Czerwonym jest ich przynajmmniej kilka: Sha-

delfinów. Taki delfin to prawdopodobnie zwia-

ab El Erg, Fanous East, Sataya, Samadai... Czy

dowca, sprawdzający czy na rafie jest bezpiecz-

perfectdiver nr 1/2018

nie. Jeśli napotka wiele łodzi i tabuny ludzi

miał bohater „Big Blue”, Jacques Mayol, który po-

w wodzie wokół siebie, wróci zapewne do stada

wiedział kiedyś: „Najlepszym sposobem wyrażenia

z niedobrą „wieścią” i delfiny będą skazane na

naszej wdzięczności dla delfinów byłoby zostawie-

dodatkowy wysiłek szukając innego miejsca na

nie ich w spokoju. To człowiek potrzebuje delfinów,

odpoczynek. A o takie wcale nie jest łatwo.

a nie na odwrót. […] Jaką farsą i cynizmem jest nazywanie swoimi »wodnymi przyjaciółmi« istot,

Zdarza się też, że jest to chory osobnik, który nie

które schwytaliśmy i wytresowaliśmy. Czyż nie sta-

ma siły podążać za stadem, jest przy tym i tak

ły się one już tylko klownami w parkach wodnych

bardzo zestresowany, często głodny i osłabiony.

wielu zakątków »cywilizowanego świata«?"

Presja nurków, freediverów i zwykłych turystów pogłębia tylko traumę. Wszystkie te fakty pokazują, jak ważna jest kwestia odpowiedzialnej turystyki, także nurkowej i jak istotne jest, byśmy rozsądnie podchodzili do spełniania własnych marzeń. Bo może rację

Jakub Banasiak – członek Dolphinaria-Free Europe Coalition, wolontariusz TethysResearch Institute oraz Cetacean Research & Rescue Unit, współpracownik Marine Connection. Od 10 lat uczestniczy w badaniach nad dziko żyjącymi populacjami delfinów oraz audytuje delfinaria. Razem z zespołem „NIE! Dla Delfinarium” przeciwdziała trzymaniu delfinów w niewoli i popularyzuje wiedzę na temat delfinoterapii przemilczaną bądź ukrywaną przez ośrodki zarabiające na tej formie animaloterapii.

SPEŁNIAJ SWOJE MARZENIA O NURKOWANIU!

ACTIVTOUR oferuje: profesjonalne wyjazdy nurkowe z polskim przewodnikiem oraz propozycje wypraw szyte na miarę

Szeroka oferta wyjazdów do EGIPTU: pobyty stacjonarne oraz safari nurkowe – polskie grupy! Więcej informacji na temat ochrony i dobrostanu delfinów na stronach: delfinaria.pl czydelfinoterapia.pl niedladelfinarium.pl delfinoterapiawpolsce.pl https://www.facebook.com/ naratunekdelfinom/

DOŁĄCZ DO NASZEJ WYPRAWY!

www.activtour.pl, www.activtour24.pl tel. 607 777 538, 71 322 12 66 info@activtour.pl facebook.com/activtourpl

a r t y k u ł s p o n s o r owa n y

Portal głębokich możliwości –

ILiveUnderWater.com Kto z nas nie miał nigdy problemu ze znalezieniem najlepszych miejsc nurkowych? Będąc w jakimś miejscu na wakacjach, czy planując wyjazd chcielibyśmy zobaczyć najatrakcyjniejsze miejsca. Do tego niemałym problemem może być namierzenie centrum nurkowego, które nas wesprze sprzętowo i koleżeńsko jako lokalny przewodnik w dobrej cenie. W odpowiedzi na tę potrzebę powstał portal ILiveUnderWater.com

Europa, Turcja i Egipt – nurkowanie za

Cię punkty w danej lokalizacji. To, co możesz

jednym kliknięciem

znaleźć to tysiące miejsc nurkowych i centrów w jednym widoku dzięki zaledwie kilku klik-

Flagową funkcjonalnością portalu jest wyszukiwarka miejsc nurkowych, jakiej jeszcze nie było. Nigdy dotąd nikt nie zainwestował w komercyjny produkt, który będzie zupełnie bezpłatny dla nurków.

nięciom. Markery na mapie wskazują: centra nurkowe, bazy, wraki, jeziora i rzeki, jaskinie i kamieniołomy, a także inne miejsca, jak choćby rafy koralowe. Po kliknięciu w szpilkę, Zasada działania jest prosta i intuicyjna – wy-

wyświetla się strona z opisem lokalizacji, za-

starczy wpisać nazwę interesującego Cię re-

wierającym takie informacje, jak głębokość,

gionu, miasta, miejsca lub wraku, a na mapie

ostrzeżenia, opis miejsca i wiele więcej. Bazy

ukażą się markery pokazujące interesujące

i centra opatrzone są dodatkowo danymi kon-

taktowymi. Możliwe jest znalezienie centrów

temat nurkowania. Założyciele portalu z pasją

z pełną listą usług, które są w nich świadczone,

prowadzą także bloga, którego dedykują szu-

jeżeli już zainwestowały w swój wizerunek na

kającym wiedzy. Znaczną część z publikowa-

arenie międzynarodowej. Wiele z centrów jest

nych wpisów stanowią swego rodzaju przewod-

partnerami portalu.

niki nurkowe po krajach. Prócz nich na blogu znalazło się miejsce na wiele innych interesują-

Portal ILiveUnderWater.com pozwala nie tylko

cych kwestii. Blog z założenia ma być kopalnią

na wyszukiwanie miejsc do nurkowania, ale

wiedzy tematycznej i jest platformą, na której

także znalezienie wymarzonej wycieczki w ter-

będą pisały znane osoby ze świata nurkowego.

minie Twojego urlopu. Przez długi czas szukałam narzędzia, które gromadziłoby wszystkie niezbędne informacje o nurkowaniu w danym regionie w jednym miejscu. I w końcu trafiłam na ILiveUnderWater.com. Super! ~Anna

Wszystkie drogi prowadzą do centrum nurkowego ILiveUnderWater.com powstał po to, aby skró-

W przyszłości portal ma pełnić także funkcję

cić drogę kontaktu pomiędzy (obecnymi i przy-

społecznościową, zastępując odchodzące do

szłymi) nurkami, a osobami organizującymi

lamusa fora internetowe. Dzięki temu nur-

kursy i wyjazdy. Dlatego każde centrum może

kowie będą mogli w prosty sposób dzielić się

zarejestrować się do bazy na stronie, a także

swoją wiedzą i doświadczeniem, a także zawie-

dać się wyróżnić dzięki specjalnej opcji PRO.

rać nowe znajomości.

Wystarczy zalogować się przez specjalny formularz na stronie i dołączyć do jednego z blisko

Dynamiczny rozwój

2000 centrów nurkowych w bazie. Reklamowanie swoich usług nigdy nie było łatwiejsze!

Atutem portalu jest fakt, że odpowiada na au-

Bądź tam, gdzie szukają Cię klienci.

tentyczne problemy i prośby pasjonatów życia pod wodą. ILiveUnderWater.com wciąż rozwija

Nie spodziewałem się, że jest tyle miejsc do nurkowania. Ten portal otwiera oczy na nowe wyzwania. ~Tomasz

się, korzystając z przyjacielskich relacji środowiska nurkowego. Lokalizacji szukać można w Europie, Turcji i Egipcie, a w przyszłości usługa obejmie swoim zasięgiem cały świat. Bardzo lubię bloga I Live Under Water.

Nie tylko wyszukiwarka Portal ILiveUnderWater.com to nie tylko wyszukiwarka, ale też kompendium wiedzy na

Jestem osobą, która dopiero zaczyna przygodę z nurkowaniem, i jest to dla mnie źródło informacji. ~Robert

Zanurkuj na ILiveUnderWater.com i daj się oczarować podwodnemu światu!

o k i e m f r e e diverki

odczas podróży na Mistrzostwa Świata, dumnie ubrana w bluzę reprezentacji Freediving

Poland, taką czerwoną, z orzełkiem na piersi i napisem Polska na plecach, wsiadam do samolotu. Czasem udaje się zabrać monopłetwę na pokład i tym razem miałam ją z sobą. To zawsze wywołuje zaciekawienie personelu pokładowego i pasażerów. Gdzieś zza pleców słyszę: „Przepraszam, a co to za dyscyplina?”, „Freediving” odpowiadam. „Co?” „Hmm… nurkowanie swobodne” „Acha…” – ton głosu bynajmniej nie potwierdzał, że moja odpowiedź dała jakiekolwiek wyjaśnienie… Freediving w Polsce wciąż dla ogółu jest zagadkowym pojęciem. Choć branża nurkowania sprzętowego jest szeroko rozpowszechniona, freediving buduje dopiero swój wizerunek. Instruktorów poświęconych tej pasji jest zaledwie kilku, a szkół freedivingu jeszcze mniej. To nie stoi na przeszkodzie polskim freediverom w uzyskiwaniu światowych osiągnięć. W historii polskiego freedivingu w dorobku mamy już 21 medali MŚ i kilka rekordów świata. Podczas ostatnich basenowych MŚ AIDA w Belgradzie, polska reprezentacja zdobyła 7 medali, w tym 3 złote i wiele występów w finałach zaliczyli pozostali reprezentanci – lecz czy ktokolwiek o tym usłyszał? Pewnie tak – rodzina i najbliżsi znajomi zawodników. Pozostali często drapią się w głowę, pytając samych siebie – jak to jest możliwe, że MŚ we free-

Freediving w Polsce

divingu mogą być rozgrywane na basenie? Czy naprawdę gdzieś wybudowali tak głęboki basen? No cóż, trudno obwiniać Polaków o brak wiedzy na temat tej dyscypliny, skoro nie ma jej w telewizji, a dostęp do Morza Bałtyckiego to mały ułamek naszej granicy. Choć mamy Hańczę, jezioro o głębokości ponad 100 m to tylko jedno takie, a w dodatku w najodleglejszym zakątku kraju na północnym wschodzie. Jeśli już nawet

Tekst agnieszka kalska

tam dotrzemy, to słońce pożegnamy na 20 m,

Zdjęcie Jakob Boman

a termoklina spotka nas jeszcze przed dziesiątym. Dla niektórych wątpliwa jest radość z nurkowania swobodnego w takim miejscu. Dla mnie osobiście, to właśnie tam wydarzyły się jedne z najbardziej emocjonalnych nurkowań – bez butli oczywiście. Hmm… tylko być może to dlatego, że były one zimą i pod lodem? Inne miejsca nurkowe przyjazne freediverom to kilka zalanych kamieniołomów w centralnej i południowej Polsce. W pozostałych jeziorach możemy cieszyć się ciszą i przepięknym, najczęściej zalesionym krajobrazem wokół, ponad powierzchnią. Wiele terenów otaczających jeziora należy do parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody. Niestety, gdy się zanurzymy, musimy mieć szczęście, by przejrzystość wody pozwoliła nam dojrzeć co kryje się w odległości większej niż 3 metry. Oczywiście, jak tylko to się zdarzy, możemy fascynować się przepiękną fauną i florą – tylko trzeba wiedzieć, kiedy, jak i gdzie ją znaleźć. Przewalone drzewa to kryjówki dla drapieżników, a w toni często można spotkać bardziej łagodne gatunki, choć wcale nie mniejszych rozmiarowo! Roślinność w polskich jeziorach bywa bogata. Poza często napotykanymi wywłócznikami, ramienicami, moczarkami czy rdestnicami, można również napotkać przepiękne łąki aloesowe. Trudno jednak szukać tego wszystkiego poniżej 6 m – pod termokliną roślinność praktycznie już wcale nie występuje. To nic, Polacy i tak uwielbiają freediving! By zanurkować swobodnie nie trzeba nam czystych głębokich wód. Równie dobrze możemy zamknąć oczy i wciągnąć się po linie w brunatno-zieloną czeluść, by doświadczyć niezwykłego spokoju ducha i odprężenia ciała, które pozostają w nas na znacznie dłużej niż czas wstrzymanego oddechu. Dla tych, którzy mają przed tą ciemnością obawy jest i basen. Tu w kontrolowanych warunkach (zawsze, tylko pod bacznym okiem asekuranta!) możemy zanurkować

By przybliżyć czym jest w siebie – jeszcze na powierzchni w statycznym

freediving, w kolejnych

bezdechu lub tuż pod powierzchnią dynamicznie

numerach pojawiać się

pokonując metry w płetwach lub bez – to akurat

będą wyjaśnienia dotyczące

wychodzi nam Polakom najlepiej na świecie!

poszczególnych działów tej

Nie oceniajcie więc polskich freediverów. Kibicujcie i sami spróbujcie kiedyś zanurkować na basenie czy w ciemnym, chłodnym jeziorze by wystawić opinię. Freediving w Polsce może naprawdę być przyjemny:)

aktywności, bo freediving to nie tylko sport… Na dzień dobry coś, w czym Polacy są całkiem nieźli, czyli basenowe dyscypliny freedivingu.

d y s c y p l i n y f r e e d i v i n g u r o z g ry wa n e n a b a s e n i e

Według zasad organizacji AIDA (International

DNF – DYNAMIC WITHOUTH FINS – DYNAMIKA BEZ PŁETW,

Association for Development of Apnea):

czyli poruszenie się pod wodą w poziomie bez płetw.

DYN – DYNAMIC WITH FINS – DYNAMIKA W PŁETWACH,

czyli poruszanie się pod wodą w poziomie, w płeOgólne zasady są identyczne jak w przypadku

twach.

DYN. Tutaj zawodnik jednak nie może mieć dodatkowego sprzętu na nogach. Pracuje najZawodnicy mogą wykorzystać dowolne płetwy

częściej ramionami naprzemiennie z nogami,

lub monopłetwę. Można korzystać ze skafandra

stylem zbliżonym do pływackiej żabki pod wodą.

i dodatkowego obciążenia lub płynąć w samym kostiumie. Technika poruszania czy nawracania

REKORD ŚWIATA:

przy ścianie nie jest ściśle określona. Zawodnik

●●

244 m Mateusz Malina, Polska

musi pokonać choć część każdej długości mając

●●

191 m Magdalena Solich-Talanda,

całe ciało zanurzone pod wodą i nie może prze-

Polska

nosić kończyn ponad jej powierzchnią. Prędkość i czas płynięcia nie ma znaczenia. Celem jest pokonanie jak najdłuższego dystansu, nie wynurzając dróg oddechowych ponad powierzchnię w międzyczasie. REKORD ŚWIATA:

●●

300 m Giorgos Panagiotakis, Grecja oraz Mateusz Malina, Polska

●●

243 m Magdalena Solich-Talanda, Zdjęcie Amy Humphries

Polska

Zdjęcie Agnieszka Kalska

STA – STATIC – STATYKA, czyli statyczne wstrzymywa-

Według zasad organizacji CMAS (World Underwa-

nie oddechu na czas.

ter Federation): Statyka (STA) oraz dynamika bez płetw (DNF)

To jedyna dyscyplina freedivingu, gdzie dla

odbywają się na zbliżonych zasadach.

osiągniętego rezultatu liczy się czas. Tutaj, bezpośrednio czas od chwili zanurzenia do wynu-

Dyscyplina DYN podzielona została na DYN

rzenia dróg oddechowych (ust lub nosa) dyktu-

Bi-Fins – gdzie wykorzystywane są płetwy po-

je uzyskany wynik. Freediverzy przez cały czas

jedyncze i dozwolona tylko technika kraulowa

trwania swojej próby pozostają na powierzchni,

(nożycowa) oraz DYN Monofin – tu freediver

najczęściej w bezruchu minimalizując zużycie tle-

może korzystać z monopłetwy, która jest bar-

nu. Każdy z freediverów ma swojego opiekuna,

dziej efektywna.

który dyktuje mu czas lub inne wskazówki oraz nadzoruje w celu zachowania bezpieczeństwa

Dodatkowe dyscypliny w CMAS opierają się na

podczas próby.

czasie osiągniętym w celu pokonania poniższych dystansów, wliczając w to przerwy na oddech,

REKORD ŚWIATA:

●● ●●

po pokonaniu 1 długości 50-metrowej pływalni:

11 min 35 sek, Stéphane Mifsud,

●● 100 m Speed Apnea

Francja

●● 8 x 50 m Speed Apnea

9 min 02 sek, Natalia Molchanova,

●● 16 x 50 m Speed Apnea

Rosja W przypadku AIDA nie ma znaczenia długość REKORD polski:

pływalni – wszystkie rekordy są tożsame. Or-

●●

8 min 46 sek, Matuesz Malina

ganizacja CMAS rozdziela rekordy osiągnięte

●●

6 min 27 sek, Adelina Hetnar-

na basenie 25-metrowym oraz 50-metrowym

Michaldo

w oddzielnych kategoriach.

perfectdiver nr 1/2018

wiedza

więcej wody, mniej bąbelków

Odwodnienie – co to jest?

jest wypłukiwany z organizmu w płucach, ale proces ten będzie mniej efektywny, jeśli nurek

O odwodnieniu mówimy wtedy, gdy ciało traci

jest odwodniony. Wtedy zwiększy się tworzenie

więcej wody niż otrzymuje. Odwodnienie może

i wzrost pęcherzyków gazu, co może doprowa-

prowadzić do różnego rodzaju problemów me-

dzić do choroby dekompresyjnej.

dycznych, których można uniknąć w prosty sposób – dbając o prawidłowy poziom nawodnienia.

Odwodnienie ogranicza objętość plazmy krwi i upośledza wymianę gazową w tkankach, za-

Odwodnienie – jak wpływa na nurków?

gęszcza krew i ogranicza jej przepływ. Ponieważ krew jest po części odpowiedzialna za transport

Dla nurków odwodnienie powoduje dodatkowy

substancji odżywczych i wymianę gazową, gęst-

poważny problem – zwiększone ryzyko choroby

sza krew będzie wpływała na zwiększenie ryzyka

dekompresyjnej.

wystąpienia choroby dekompresyjnej.

Choroba dekompresyjna jest spowodowana

Zasadniczo samo nurkowanie również zwiększa

przez pęcherzyki azotu tworzące się i rosnące

ryzyko odwodnienia się. W czasie badań w ra-

w krwi i w tkankach ciała. Mogą one doprowa-

mach projektów prowadzonych przez Laborato-

dzić do hipoksji, czyli niedotlenienia tkanek.

rium Bezpieczeństwa Nurkowania DAN (Diving

W normalnych warunkach po nurkowaniu azot

Safety Labolatory – DSL) zauważyliśmy, że wielu

nurków nie jest dobrze nawodnionych przed

potrzebował około 0,75 litra wody. A są to ilości,

nurkowaniem (i jeszcze mniej po nurkowaniu).

które rzadko pije się w czasie lotu.

W normalnych warunkach właściwe nawodnie-

Wielu podróżnych lubi pić kawę, colę lub piwo

nie nie powinno być problemem dla nurka, ale

podczas lotu. Trzeba pamiętać, że te napoje nie

często o tym zapominamy.

mają takiego samego efektu nawadniającego jak woda. Alkohol i napoje zawierające kofeinę

Odwodnienie a wakacje

są diuretynami. Picie ich powoduje odwodnienie, bo absorbują wodę z komórek i zwiększają

Na wakacjach odwadniamy się szybciej – suche

produkcję moczu. W efekcie nurek przybywa na

powietrze w samolotach, upały, klimatyzacja –

miejsce w stanie lekkiego odwodnienia.

to wszystko sprawia, że tracimy znacznie więcej wody, nawet nie zdając sobie z tego sprawy.

Najbardziej atrakcyjne miejsca nurkowe dla większości nurków to te z „ciepłymi wodami”,

Przykładowo dla lotów samolotem zaleca się,

gdzie są piękne rafy koralowe i kolorowe ryby.

aby wypijać 240 ml wody na każdą godzinę

Te miejsca oznaczają ciepły, słoneczny i czasami

lotu. Czyli osoba podróżująca z Anglii do Egip-

wilgotny klimat. Jasne jest, że w takich miejscach

tu powinna wypić 1,2 litra wody, aby utrzymać

pocisz się, a kiedy pocisz się, tracisz wodę. A jeśli

odpowiednie nawodnienie organizmu. Dla po-

nie uzupełnisz jej poziomu, odwodnisz się.

równania, ktoś, kto leci z Włoch do Egiptu będzie

perfectdiver nr 1/2018

Jeśli ulegniesz poparzeniu słonecznemu, bę-

niać wilgoć ze skóry, która potem odparuje na

dziesz tracił wodę jeszcze szybciej. Oparzona

skutek działania słońca i wiatru, zwiększając

skóra staje się czerwona i gorąca (czasami poja-

efekt odwodnienia.

wia się ból), a ciało reaguje na to wysyłając wodę do skóry. Ciepło słoneczne i wiatr powodują pa-

Odwodnienie a nurkowanie

rowanie potu i jeszcze więcej wody tracone jest w ten sposób.

Są trzy rzeczy szczególnie związane z nurkowaniem, które same z siebie zwiększają odwodnie-

Przy zwiększonych temperaturach otoczenia lu-

nie: pocenie się, diureza wynikająca z zanurze-

bimy wystawiać się na działanie wiatru. A jako że

nia (zwiększona produkcja moczu) i oddychanie

większość nurkowań jest prowadzonych z łodzi,

sprężonym powietrzem.

będziesz miał okazję poczuć na skórze wiatr i to odświeżające uczucie. Ale tak naprawdę wiatr

Skafander nurkowy pozwala ci zachować ciepło

(sam wiatr, lub ten wynikający z ruchu łodzi po

podczas nurkowania, ale również nie pozwa-

wodzie) będzie przyspieszał parowanie potu,

la ci ochłodzić organizmu. Czyli jeśli już jesteś

zwiększając stopień odwodnienia.

w klimacie, gdzie pocisz się nosząc sam t-shirt, wyobraź sobie jak bardzo będziesz się pocić pod

Wychodząc ze słonej wody, będzie ona parowa-

skafandrem nurkowym.

ła i pozostawi kryształki soli na skórze nurka.

To często może być widoczne gołym okiem.

Podczas nurkowania, zwiększone ciśnienie oto-

Sól ma zdolność absorbowania i utrzymywania

czenia i chłodna woda będą powodować zwę-

cząsteczek wody. To znaczy, że będzie pochła-

żenie się naczyń krwionośnych w kończynach

i zwiększenie ilości krwi krążącej w tułowiu (serce,

ale barwa moczu może być uzależniona od przyj-

płuca i duże naczynia krwionośne), aby utrzymać

mowania pewnych leków. Również mała ilość

ciepłotę ciała. Ta zwiększona objętość krwi jest

moczu lub jego brak mogą oznaczać, że jesteś

rozpoznawana przez ciało jako nadmiar wody.

odwodniony, ale duża ilość moczu niekoniecznie

W reakcji nerki produkują więcej moczu (co ozna-

oznacza, że jesteś dobrze nawodniony.

cza utratę wody i soli). Jest to też przyczyną, dla której nurkowie mają potrzebę oddania moczu

Większość przypadków odwodnienia jest łagod-

podczas lub zaraz po nurkowaniu. Jest to określa-

na i może być łatwo wyleczona przez picie więk-

ne jako diureza wynikająca z zanurzenia.

szej ilości wody. Można również stosować sole do nawadniania lub napoje izotoniczne, jako do-

Inną przyczyną utraty wody podczas nurkowania

datek do wody, ponieważ lepiej uzupełniają brak

jest powietrze, którym oddychamy. Tak jak w sa-

soli i elektrolitów. Ale jeśli pojawiają się symp-

molocie, powietrze w butli nurkowej jest suche,

tomy poważnego odwodnienia, potrzebna jest

a jak już wiemy, tracimy więcej wody na nawilża-

pomoc lekarska.

nie suchego powietrza. Jeśli dodamy do tego, że ze względu na niższą temperaturę wody, nasze

Jak uniknąć odwodnienia?

płuca muszą pracować ciężej, aby ogrzać powietrze, utrata wody jest jeszcze bardziej istotna.

Znacznie łatwiej jest unikać odwodnienia niż leczyć ten stan!

Skąd wiesz, że jesteś odwodniony i co możesz wtedy zrobić?

●● po nurkowaniu opłucz całe ciało słodką wodą ●● zakładaj skafander nurkowy tuż przed wej-

Zasadniczo dobrym wskaźnikiem jest kolor mo-

ściem do wody

czu. Mocz powinien być przezroczysty lub mieć

●● unikaj alkoholu i napojów z kofeiną

lekko żółte zabarwienie. Ciemniejszy kolor mo-

●● chroń się przed nadmiarem słońca (oparze-

czu zazwyczaj oznacza, że jesteś odwodniony,

niami słonecznymi)

Symptomy odwodnienia obejmują

Stan poważnego odwodnienia

●●

Pragnienie (to znaczy, że powinie-

●●

Silne zmęczenie – osłabienie

neś pić nie tylko wtedy, gdy czujesz

●●

Silne pragnienie i bardzo sucho w ustach

pragnienie, bo pragnienie oznacza,

●●

Zapadnięte oczy i/lub brak wytwarzania łez

że już się trochę odwodniłeś)

●●

Nieoddawanie moczu przez osiem godzin

●●

Zawroty głowy

●●

Sucha skóra, która powoli opada, gdy się

●●

Ból głowy

●●

Skurcze mięśni

●●

Szybkie tętno, słaby puls

●●

Zmęczenie

●●

Szybkie oddechy

●●

Suchość w ustach

●●

Niskie ciśnienie krwi

●●

Ciemny kolor moczu

●●

Podrażnienie i zagubienie

●●

Zmniejszona produkcja moczu

●●

Niski poziom świadomości

ją uszczypnie

perfectdiver nr 1/2018

Ale najłatwiejszym sposobem jest picie dużej

Ile właściwie powinieneś wypić zależy od wielu

ilości wody. Radzimy, abyś wypijał szklankę

czynników, ale picie co najmniej dwóch dodat-

wody co 15–20 minut. Taki sposób picia po-

kowych litrów wody (dodatkowo, oprócz tego

zwoli nawodnić tkanki i w konsekwencji unik-

co normalnie pijesz w ciągu dnia) pozwoli ci być

nąć problemów z wymianą gazową, która może

dobrze nawodnionym. Możesz również spoży-

prowadzić do powstawania pęcherzyków i cho-

wać jedzenie zawierające dużą ilość wody, jak

roby dekompresyjnej.

na przykład owoce i warzywa.

DAN Europe przeprowadził badania nad napięciem powierzchniowym. Napięcie powierzchniowe jest znaczącą siłą, która wpływa na właściwości wielu substancji, w tym płynów i tkanek w organizmie. Bardzo małe pęcherzyki mają bardzo duże napięcie powierzchniowe, a większe – mniejsze napięcie powierzchniowe. Niska wartość napięcia powierzchniowego pozwala pęcherzykowi rosnąć szybciej i z mniejszymi oporami. Wysoka wartość napięcia powierzchniowego powoduje ograniczenie tempa wzrostu pęcherzyka, a nawet może spowodować jego zniknięcie. Źródło: www.daneurope.org; www.alertdiver.eu Raport opublikowany 4 marca 2008, „Prewencyjny efekt nawodnienia przed nurkowaniem na tworzenie się pęcherzyków u nurków”, E Gempp, J E Blatteau, J-M Pontier, C Balestra, P Louge Materiały Kampanii Divers Alert Network „Więcej wody mniej bąbelków”

DAN dba o to, abyście mogli beztrosko nurkować, w dowolnym miejscu i czasie

DIVING SAFETY SINCE1983 PHOTO BY MARCELLO DI FRANCESCO

Ogólnoświatowe Assistance w razie wypadku, działające 24/7

Wyłączny dostęp do nurkowych planÓw ubezpieczeniowych

Porady medyczne i zalecenia specjalistów

Udział w programach badawczych z zakresu medycyny nurkowej

Kursy pierwszej pomocy

DANEUROPE.ORG

wraki

Bristol Beaufighter Malta

Tekst Tomasz jeżewski

Zdjęcia Grzegorz Świątnicki

Same ciekawostki! Ciekawy samolot (jako rozwój wcześniejszych modeli), ciekawy samolot (jako ten konkretny egzemplarz i jego historia) i ciekawy wrak tegoż (jako nietypowy wśród tych pożądanych przez nurków). Generalnie nurkowie najbardziej cenią te wraki, które są najlepiej zachowane. Do tego duże! Takie, które można zwiedzać również we wnętrzu. Albo takie, które wyglądają, jakby nadal płynęły. Takie, które są praktycznie kompletne. Wraki – ruiny są dla nich mniej interesujące, czasami wręcz nudne. A samoloty szczególnie – ani „wbić się” do środka, ani godzinami popływać wokół, takie małe... Ale nie ten! Ten jest moim zdaniem arcyciekawy nie przez jego „idealny” stan, a przez okoliczności w jakich się go ogląda.

perfectdiver nr 1/2018

eżeli spłyniemy do samego wraku leżącego

Poprzez różne modyfikacje prowadzące finalnie

na płaskim piaszczystym dnie na głębokości

do tego modelu (Bristol Beaufighter to ewalu-

ok. 40 m i zaczniemy go oglądać „klasycznie”, to

acja Bristol Beauforta, który powstał na bazie

faktycznie rewelacji nie ma... Kabiny nie ma –

doświadczeń i elementów Bristol Blenheima...),

bo zapadła się w dno. Właściwie to nawet nie

aby spełnić oczekiwane parametry tej maszyny

wiadomo czy jest w ogóle... Zostało „trochę”

trzeba było wysunąć do przodu oba silniki i skró-

silników i trochę podwozia... Jakieś resztki po-

cić nos samolotu! W efekcie – zupełnie inaczej

giętych śmigieł... Resztki wręg skrzydeł... Trochę

niż zwykle to bywało – silniki i śmigła wystawa-

wręg i podłużnic oraz innego żelastwa w miej-

ły przed nos maszyny. Dziwny samolot! I dziw-

scu, gdzie powinien być kadłub... No i pusta

ny wrak!

przerwa w drodze do resztek ogona... Wydaje

się, że brakuje dzioba maszyny, ale gdy dowie-

Ta dziwna konstrukcja spowodowała, że maszy-

my się jak ten samolot wyglądał kompletny, to

ny dziwnie się pilotowało. W przypadku awarii

okazuje się, że tego dzioba było trochę mało

jednego z silników utrudnienia były jeszcze więk-

i przed wypadkiem!

sze – tak duże, że najwięcej pilotów tej maszyny

zginęło podobno próbując lądować maszynami z uszkodzonym jednym silnikiem! Podobno wystarczyło będąc blisko matki ziemi nieopatrznie (lub celowo) zwiększyć gwałtownie moc pozostałego przy pracy silnika, a samolot robił pół beczki, czyli lądował na plecach... Samolot po takim „lądowaniu” wyglądał... dokładnie jak nasz wrak! Bo wrak tego dziwnego samolotu leży właśnie na plecach! Zupełnie, jakby próbował lądować na płaskim piaszczystym dnie z uszkodzonym jednym silnikiem! Jeden silnik ma śmigło, na drugim śmigła brak! Podwozie jest wyciągnięte i ustawione w pozycji do lądowania! Brzuch samolotu jest widoczny, a kabiny są wbite w piaszczysty pas startowy... Tylko 40 m wody na pasie trochę tu nie pasuje... W opisach wypadku tego konkretnie samolotu znajdujemy informacje, że faktycznie przyczyną katastrofy była awaria silnika, jednak piloci zdołali wodować na powierzchni morza i zostali uratowani na powierzchni. A może jednak opis wypadku jest nieprawdziwy i ten samolot lądował na piaszczystym pasie startowym, kiedy nie było na nim jeszcze wody? No bo po co wyciągnięte podwozie???... Dziwne... Jeszcze ciekawiej – dziwniej i bardziej nietypowo jak przystało na dziwny samolot – wygląda ten wrak oglądany z mniejszej głębokości (mniejszej wysokości?...). Wisząc w toni na przystanku nad tym wrakiem i oglądając go przez półprzezroczystą wodę pojawia się w pewnym momencie wrażenie, że... patrzymy w górę, w niebo! Przecież widzimy „cień” kompletnego samolotu, jakby patrząc z ziemi na podchodzącą do lądowania maszynę! Pięknie rysuje się cała sylwetka samolotu! Widać charakterystycznie wysunięte przed nos maszyny gondole silników, widać wysunięte i przygotowane do lądowania podwozie, widać ogon, który jest na swoim miejscu, widać zarys

perfectdiver nr 1/2018

skrzydeł! Mknące ku powierzchni morza bąble, wypuszczane przez nurkujących wokół wraku nurków, wyglądają jak resztki paliwa wyrzucane przez samolot przed lądowaniem i spadające na powierzchnię ziemi! Wrażenie jest niesamowite! Toń tuż pod powierzchnią morza to chyba najlepsze miejsce na oglądanie tego wraku. Ulotny samolot „przelatujący nad głową” obserwatora – to chyba najlepszy sposób „zwiedzania” tego dziwnego wraku.

Opis samolotu Bristol Beaufighter: https://pl.wikipedia.org/wiki/Bristol_Beaufighter Informacje o wraku i historia tego konkretnego samolotu oraz opis wypadku (ang.): https://www.maritieme-archeologie.be/wreck.aspx?130794

Bristol Beaufighter Mk X

– ciężki samolot

myśliwski dalekiego zasięgu. Samolot szturmowy i torpedowy. Producent

Silniki

– Bristol Aeroplane Company

– 2 x Bristol Hercules XVII,

14-to cylindrowy gwiazdowy Wymiary

●●

rozpiętość skrzydeł: 17,65 m

●●

długość: 12,5 m

●●

wysokość: 4,84 m

●●

powierzchnia nośna: 19,79 m²

Masa

●●

własna: 7080 kg

●●

startowa: 11540 kg

Osiągi

●●

prędkość maksymalna: 512 km/h na pułapie 3048 m

●●

prędkość wznoszenia: 489 m/min

●●

pułap: 5800 km

●●

zasięg: 2816 km

Beaufighter TF Mk.X

Beaufighter Mk.I(F)

Beaufighter Mk.II(F)

Metres Feet

Źródło: Wikipedia

Beaufighter Mk.V

Źródło: Wikimedia Commons

Wkrótce nowość w Polsce...

Źródło: Wikimedia Commons

perfectdiver nr 1/2018

z ato p i o n e ta j e m n i c e

Godziny grozy Tekst mateusz popek

Jest maj 1939 roku, Jacques Cousteau wymyśla na nowo płetwy i maskę nurkową. Tymczasem tysiące kilometrów od Francji, na Atlantyku, w okolicach New Hampshire, na głębokości prawie 80 metrów odbywa się podwodna akcja ratownicza, która nawet w obecnych czasach byłaby imponująca. W ciągu zaledwie 4 zanurzeń ekipa nurków uratowała 33 członków załogi zatopionego okrętu podwodnego. Ta akcja przeszła do historii. Ale zacznijmy od początku.

Źródło: Wikipedia

maja 1939 roku nowo wybudowany

spoczął na głębokości 74 m. Pozostało przy życiu

okręt podwodny US Navy: USS Squalus,

33 marynarzy, którzy ukryli się w odizolowanym

wyruszył na swój już kilkunasty rejs próbny.

przedziale. W niesamowitym zimnie, bez jedze-

Niestety w trakcie zanurzania, otwarte włazy

nia, w kompletnej ciemności i z coraz mniejszym

spowodowały wlanie się wody do okrętu i jego

stężeniem tlenu mogli tylko modlić się o to, że

prawie natychmiastowe zatonięcie. 26 członków

ktoś ich znajdzie.

załogi zginęło prawie natychmiast, gdy okręt

Źródło: Wikipedia

Źródło: Wikipedia perfectdiver nr 1/2018

Źródło: Wikipedia

Brak kontaktu z USS Squalus spowodował szyb-

okrętu podwodnego i wydobyć stamtąd ocala-

ką akcję poszukiwawczą. Do operacji tej wyzna-

łych marynarzy. Już wtedy w 1939 roku, Momsen

czono siostrzany okręt USS Sculpin. Na szczęście

zauważył zjawisko narkozy azotowej i testował

w ciągu kilkunastu godzin udało się zlokalizować

gazy z dodatkiem helu.

zatopioną łódź podwodną, a nawet, w bardzo ograniczonym zakresie, skomunikować z ocalały-

Gdy USS Squalus poszedł na dno dla marynarki

mi. W tym momencie rozpoczęła się walka z cza-

wojennej stało się jasne, że tylko Charles Mom-

sem, a jedyną osobą, która mogła tą bitwę wygrać

sen i jego ekipa mogą pomóc marynarzom uwię-

był Charles B. Momsen nazywany „Szwedem”.

zionym na dnie oceanu. Bazę dla ratowników stanowił specjalnie do tego przygotowany okręt

Momsen był pionierem w ratownictwie wod-

USS Falcon. Po zajęciu pozycji nurkowie rozpo-

nym i wynalazcą. Niestety nie był zbyt popular-

częli przygotowania do podłączenia dzwonu

ny w marynarce i próby wprowadzania swoich

nurkowego do łodzi podwodnej, aby wydobyć

projektów do użytku były okupowane ogrom-

rozbitków. Tu dała się we znaki narkoza azoto-

nym poświęceniem. Nawet do tego stopnia, że

wa, bo nurkowie pracowali z butlami napełnio-

dzwon ratowniczy, który wymyślił Szwed, został

nymi powietrzem. Na tej głębokości wiązało się

nazwany imieniem innego oficera. Szwed zapro-

to z ogromnymi trudnościami. Wtedy Momsen

jektował, zbudował i przetestował na własnym

zdecydował się na użycie mieszanki z dodatkiem

ciele wszystkie swoje wynalazki. Zaczynając od

helu, która do tej pory była jeszcze w fazie te-

tzw. „Płuc Momsena”, które były niczym innym

stów. Użycie nowego gazu dało niesamowity

jak niewielkim rebreatherem, pozwalającym na

efekt. Umysły nurków stały się jasne, a akcja

ewakuację nawet z głębokości 60 m. Kolejnym

ratownicza zaczęła posuwać się dynamicznie

wynalazkiem był już wspomniany dzwon nurko-

do przodu. Dzwon nurkowy udało się dostar-

wy, który pozwalał przyssać się do zatopionego

czyć i podczepić do wraku. Wykonując zaledwie

Źródło: Wikipedia

4 nurkowania uratowano 33 marynarzy uwięzio-

dall, Chief Metalsmith James H. McDonald oraz

nych we wraku.

Chief Torpedoman John Mihalowski, zostało odznaczonych amerykańskim Medalem Hono-

Jednak, jak się okazało, sam ten wyczyn nie był

ru. Dali oni nadzieje załogom łodzi podwodnych,

końcem operacji na wraku USS Squalus. Mary-

którzy do tego dnia byli przekonani, że zatonię-

narka Wojenna podjęła decyzję, że zatopiony

cie skończy się śmiercią … teraz mieli nadzieję.

okręt należy podnieść. Przez następne 50 dni nurkowie przeciągali pod wrakiem liny i monto-

Historia tej operacji została w szczegółach opi-

wali pontony, by 13 lipca 1939 roku podjąć próbę

sana w książce Petera Massa „Godziny Gro-

podniesienia wraku. Niestety powietrze, które

zy”. Stała się też inspiracją do nakręconego

dostało się do dziobu spowodowało, że wrak wy-

w 2001 roku, w reżyserii Jamesa Keach’a, filmu

skoczył na powierzchnię i po raz kolejny zatonął.

„Submerged”. W rolę Momsena wcielił się tam

Naprawienie tego błędu zajęło kolejnych 20 dni.

Sam Neil. Nawet na youtube jest bardzo dużo

Wtedy został nareszcie wydobyty i przeholowa-

archiwalnych materiałów i filmów dokumental-

ny do suchego doku w Portsmouth. To jednak

nych na temat tej akcji. Zachęcam do zgłębienia

nie koniec historii Squalusa, bo został wyremon-

tej historii w szczegółach.

towany i wrócił do służby walcząc na froncie do końca II wojny światowej. Jest to opowieść o uwięzionych marynarzach i o historii ich okrętu, jednak najbardziej niesamowici są konkretni, odważni ludzie, którzy podjęli się wyzwania do tej pory niemożliwego do realizacji. Tylko dzięki otwartemu umysłowi Momsena i odwadze jego nurków udało się uraŹródło: Wikipedia

tować marynarzy. Na wraku przeprowadzono 628 bezpiecznych nurkowań. Czterech nurków z ekipy Szweda: Chief Machinist’s Mate William Badders, Chief Boatswain’s Mate Orson L. Cran-

perfectdiver nr 1/2018

technicznie

molnár jános Tekst irena kosowska

Zdjęcia cezary czaro Abramowski

Jako mała dziewczynka marzyłam o tym, żeby zostać księżniczką. Taką najprawdziwszą, jak w bajkach – z piękną koroną i pałacem, który będzie pokryty iskrzącymi okruchami magii… W końcu dorosłam, a te marzenia zatarły się gdzieś głęboko… Aż do momentu, kiedy wkroczyłam do miejsca, które przywróciło we mnie wszystkie dziecięce wizje – razem z iskrzącymi pasażami i niemal nierzeczywistymi przestrzeniami pokrytymi kryształami… Tak poznałam miejsce magiczne: Jaskinię Molnár János.

onad sto lat temu odkryto pierwsze jaskinie hydrotermalne w okolicach Rózsadomb (Bu-

dapeszt). W ubiegłym wieku odkryto tutaj około 50–60 jaskiń i 50 oznaczeń jaskiń. W Rózsadomb wiekiem najstarszej znanej skały jest trias górny. Na badanym obszarze występują dwie for-

Położone w centrum basenu panońskiego, jednego z najgorętszych basenów w Europie,

macje triasowe, formacja Fődolomit, masywne

Węgry od dawna słyną z gorących

ciało dolomitowe i formacja Mátyáshegyi skła-

źródeł i mnogości formacji

dająca się z wapienia i dolomitu. Dalej wystę-

podziemnych. Jaskinia Molnár János,

pują formacje paleogeńskie i czwartorzędowe. Najważniejsze wśród młodych formacji jest kilkadziesiąt metrów grubości wapieni Szépvölgyi z epoki górnego eocenu. Jaskinie znajdujące się na terenie Rózsadomb zostały wyrzeźbione

aktywna jaskinia termokarastyczna, należąca do krasowych wzgórz Budy, leży pod gęsto zaludnioną dzielnicą Budapesztu. Jej ogromne pasaże

głównie w tego typu skale. W tym obszarze wa-

są prawie całkowicie wypełnione

pień Szépvölgyi jest zwykle pokryty Buda Marl

ciepłą wodą. Tylko górna część

(górny eocen – dolny oligocen). Ma zmienną, ale

jego największej znanej komory

zawsze znaczną zawartość gliny, a zatem nie jest łatwo karstowalny. Niemniej jednak w tej war-

unosi się nad poziomem wody.

stwie znajduje się kilka korytarzy jaskiniowych i jaskinia Molnár János.

perfectdiver nr 1/2018

Jaskinia Molnár János położona jest pod eksklu-

Po przekroczeniu bramy Molnár János, zostali-

zywną dzielnicą Budapesztu. Uważana jest za je-

śmy zapoznani z niesamowicie uporządkowaną

dyną aktywną, „żywą” jaskinię w systemie jaskiń

organizacją i logistyką samego miejsca. Sale

Budy. Jaskinia ta, podobnie jak inne jaskinie w jej

wykładowe, zaplecze sanitarne, świetnie zorga-

otoczeniu, ma pochodzenie termalkarystyczne,

nizowana sprężarkownia oraz logistyka same-

generowane przez gorące źródła. Jest to dość

go zejścia do wody, zrobiły na nas naprawdę

wyjątkowa sytuacja, że korytarze jaskini znajdują

duże wrażenie.

się pod wysoce zurbanizowanym obszarem mia-

sta, będącego stolicą Węgier. Byliśmy pod nie-

Aby zanurkować w Molnár, należy spełnić sze-

samowitym wrażeniem, kiedy jechaliśmy przez

reg wymagań – przede wszystkim zarezerwować

samo centrum miasta, aż do całkiem niepozor-

termin, o co w sezonie wcale nie jest łatwo! Po-

nej bramy na samym środku ruchliwej ulicy, aby

siadać uprawnienia na każdy element sprzętu,

tam właśnie zagłębić się w zupełnie inny świat.

którego używa się do nurkowania (poza oczy-

wistymi uprawnieniami jaskiniowymi, na przykład uprawnienia na suchy skafander), ważne badania lekarskie oraz ubezpieczenie nurkowe – minimum DAN Silver (lub inne rozpoznawalne obejmujące nurkowanie jaskiniowe). Na

Jaskinia została nazwana imieniem Jánosa Molnára, farmaceuty, który po raz pierwszy zasugerował istnienie jaskini, która należy do tego samego systemu wodnego co pobliski

początek, po przybyciu i przejściu korytarzem,

staw Malom. Staw został cofnięty w XIII wieku,

w którym mimo ujemnych temperatur na dwo-

aby zasilić młyny wodne w okolicy. János

rze, panuje wysoka temperatura, każdy nurek

Molnár po przeprowadzonych przez siebie

otrzymuje swoje przydzielone miejsce oraz kilka formularzy do wypełnienia. Poza wspomnianymi wymaganiami, które musimy udokumentować poprzez pozostawianie certyfikatów na czas nurkowania, podpisujemy również całą masę oświadczeń dotyczących bezpieczeństwa

badaniach zasugerował, że woda wpływa do stawu przez nieodkryty kanał. Później postępy w technikach nurkowania umożliwiły eksplorację ukrytej wnęki. Szybka eksploracja rozpoczęła się w latach 70. XX wieku.

nurkowania, ryzyka, zdrowia, świadomości zagrożeń etc. – wszystko w języku węgierskim i angielskim. prawie 6 km. Ujście jaskini znajduje się ok 200 m Po spełnieniu wymagań formalnych następuje

od Dunaju. Ponieważ poziom wody w jaskini

podział przewodników (nie jest możliwe nur-

przekracza poziom Dunaju (około 95 m n.p.m.

kowanie samodzielne) oraz odprawa na temat

w Budapeszcie) zaledwie o kilka metrów, naj-

samego miejsca oraz planu nurkowania. Dowie-

głębsze części jaskini znajdują się na poziomie

dzieliśmy się między innymi, że większa część

morza. Ciągle ewoluująca aktywna jaskinia jest

ogromnego systemu jaskiń znajduje się pod

najgłębszym i najmłodszym członkiem systemu

wodą, osiągając maksymalną zbadaną głębo-

Buda thermokarst. Temperatura wody w zna-

kość 100 m, a długość znanych odcinków wynosi

nych pasażach wynosi od 17 do 27°C. Górne

perfectdiver nr 1/2018

sekcje są otoczone górną warstwą eocenu Buda

w tej samej cenie otrzymamy inną, pełną butlę,

Marl, którą charakteryzuje zmienna, ale znaczna

bez konieczności czekania na własną (nie trzeba

zawartość węglanów. W przeciwieństwie do du-

w ogóle jej zabierać).

żych jaskiń na Wzgórzach Budy korytarze Jaskini Molnár János wciąż znajdują się w stanie korozji.

Po zanurzeniu deponujemy gazy dekompresyjne

Znane miejsca skupisk barytu i kalcytu są nieza-

na imponującym decobarze i udajemy się wzdłuż

leżne od generacji jaskini i poprzedzają ją.

stałych poręczówek na zaplanowaną wycieczkę podwodną. Całość systemu tras dostępnych dla

Właśnie te właściwości jaskini, skupienia barytu

nurków jest na stałe oporęczowana zakotwiczo-

i kalcytu, miały przenieść nas do świata rodem

ną w skałach stalową liną o średnicy 9 mm oraz

z baśni. Ale po kolei.

oznaczona. Nie ma potrzeby (ani przy używaniu standardowych markerów jaskiniowych – moż-

Po podziale na grupy nurkowe i przewodników,

liwości) używania swojego własnego oporęczo-

przygotowaliśmy się do nurkowania. Co istotne,

wania czy oznaczeń.

w Molnár obowiązują ściśle procedury predive

check wykonywane pod „dyktando” przewodni-

Ciepła woda, idealna przejrzystość, widoczność

ka oraz konserwatywnego zarządzania gazami,

sięgająca 20 m, przestrzenie tak ogromne, jak

a dodatkowe stage można wypożyczyć w cenie

tylko sięga światło latarki… niesamowite wraże-

nabicia gazu. Oznacza to, że wybierając się na

nie bycia w miejscu, które mimo, że tak blisko

wyprawę, nie trzeba zabierać ze sobą własnych

wielkiego miasta, leżąc tuż pod nim, jest tak

stage – jeśli tylko będziemy chcieli je napełnić,

unikalne. Standardowe nurkowanie trwa do

1,5 godziny, podczas których przemierzamy ko-

tem i kalcytem, zainspirował mnie do szukania

rytarze zbudowane z bardzo różnych rodzajów

większej ilości informacji na temat genezy Mol-

skał, o różnej budowie, od potężnych komnat do

nár. Stąd też dziś ten właśnie artykuł.

przewężeń, od miejsc zupełnie ciemnych do… no właśnie, tu dochodzimy do bajek i księżniczek.

System korytarzy Molnár János jest przedmio-

Kiedy pierwszy raz skierowałam światło latarki

tem licznych badań zarówno geologów, geofi-

na ścianę, która roziskrzyła się tysiącem migo-

zyków, jak i biologów – na przestrzeni lat badań

czących punktów, zaczęłam zastanawiać się, czy

odkryto cztery zupełnie nowe gatunki stworzeń.

przypadkiem coś jest nie tak z moją głową. Ale

Cały czas badana jest też zmienność jaskini oraz

znów i znów… Pasaże, ściany, korytarze, pokry-

poszukiwane są nowe podziemne połączenia.

te najprawdziwszymi kryształami! Zjawisko tak absolutnie fascynujące i niesamowite, że potrze-

Wyprawę do Molnár może zorganizować każdy

bowałam dobrej chwili, aby otrząsnąć się z wra-

posiadający uprawnienia do wykonania nur-

żenia… na szczęście nie tylko ja, a przewodnik

kowań jaskiniowych w zamkniętych przestrze-

przyzwyczajony do takich reakcji odwrócił się

niach. Trasy podstawowe mają głębokość śred-

i czekał aż się „napatrzymy”. Podczas czterech

nią 20–30 m, na trasy głębsze wymagane jest

wykonanych w Molnár nurkowań poznałam całe

oddzielne umówienie się. Wszystkie szczegóły,

spektrum nowych doznań, porównywalnych do

łącznie z cennikiem, dostępne są na stronie ope-

obcowania z prawdziwą sztuką. Kiedy dopływa-

ratora jaskini – MJ Cave http://www.mjcave.hu/en.

liśmy na sam koniec oporęczowania, widząc, jak system korytarzy ciągnie się dalej, ale jednak

W zakresie noclegów przyjdą z pomocą popular-

wciąż dostępny jest tylko dla badaczy, czułam

ne portale agregujące oferty noclegowe, ceny są

zarówno ekscytację, jak i pewien niedosyt. Ale

niewygórowane. Po nurkowaniach, które kończą

do dziś najbardziej wspominam kryształy. Bo

się maksymalnie o godzinie 16-tej, warto wybrać

to właśnie tamten korytarz, tamten pasaż roz-

się na starówkę, która rozświetlona nocą dopełni

iskrzony – jak się później dowiedziałam – bary-

wrażeń węgierskiej przygody.

http://www.mjcave.hu/en Radon as a natural tracer for underwater cave exploration, Katalin Csondor, Anita Eross, Akos Horvath, Denes Szieberth, Journal of Environmental Radioactivity, journal homepage: www.elsevier.com/locate/jenvrad Contributions of geophysical techniques to the exploration of the Molnár János Cave (Budapest, Hungary), Gergely Sururányi, Endre Dombrádi, Szabolcs Leél-Őssy, Acta Carsologica 39/3, Postojna 2010

cennik nurkowań w euro Nurkowanie z przewodnikiem

1 osoba

2 osoby

3 osoby+

1 nurkowanie 50–70 min, max 40 m

60/osoba

50/osoba

1 nurkowanie 90–150 min, max 40 m

140

85/osoba

50/osoba + 70/grupa

1 nurkowanie 90–150 min, max 90 m

170

100/osoba

50/osoba + 100/grupa

60/osoba

Cave intro dive 50 min

60/osoba

Źródło: http://www.mjcave.hu/en/diving

perfectdiver nr 1/2018

p r z y r o da

Wydrzyki morscy rozbójnicy

Tekst i zdjęcia wojciech jarosz

W świecie ptaków, zupełnie jak w kinie, można doświadczyć pościgów, rozbojów, kradzieży i nierozerwalnie związanych z nimi cichych dramatów ofiar. Sprawcami tych czynów zabronionych są prawdziwe szwarccharaktery (jeżeli przyłożyć do ptaków ludzkie kodeksy karne i normy współżycia społecznego) – wydrzyki. Jak na łotry spod ciemnej gwiazdy przystało, wydrzyki to ptaki mocno zbudowane i silne, a przy tym nie brak im mrocznej elegancji, co przybliża je raczej do Chłopców z Ferajny niż Dżokera, skoro już o filmach mowa. Może nieco odwrotnie jest w przypadku inteligencji, bo tej również wydrzykom nie brakuje.

perfectdiver nr 1/2018

iele wydrzyków rzeczywiście uprawia

Niekiedy ofiary stają się agresorami, jak w przy-

kleptopasożytnictwo, co znaczy, że żywią

padku mew i rybitw, które oddają własny łup

się kosztem innych ptaków (mew, rybitw, masko-

wydrzykom, a same zabierają innym ptakom,

nurów, alk, a nawet głuptaków) zmuszając je do

w tym przedstawicielom własnego gatunku!

oddania pożywienia. Niekiedy czynią to dość na-

Jeszcze ciekawiej jest w przypadku hien i lwów,

chalnie podskubując, trącając czy dziobiąc pta-

które potrafią zabierać sobie nawzajem, a o tym

ki wracające z łowów do swoich gniazd. Te, nie

która ze stron jest poszkodowana w danej sytu-

mogąc się opędzić i uciec od intruza (a wydrzyki

acji decyduje w dużej mierze determinacja i siła

latają na tyle szybko, by nie pozwolić ofierze na

obu grup mięsożerców.

ucieczkę – nawet 50 km/h) w końcu oddają to, co upolowały ratując własną skórę.

Wracając do wydrzyków, ślad pasożytniczych relacji międzygatunkowych utrwalił się w nazwie

Taki sposób zdobywania pokarmu, poprzez pod-

jednego z gatunków, wydrzyka ostrosternego,

bieranie go innym zwierzętom, nie jest w natu-

zwanego niekiedy pasożytnym za łacińską na-

rze czymś wyjątkowym. Większość drapieżców

zwą Stercorarius parasiticus. W wielu językach

dopuszcza się tego typu zachowań, szczególnie

związek z nazwą łacińską jest ścisły, np. we fran-

gdy są większe i silniejsze od ofiary – wiadomo,

cuskim Labbe parasite, w angielskim Parasitic ja-

duży może więcej. Znane są jednak przypadki

eger, w hiszpańskim Págalo parásito. Etymologia

ustępowania wielokrotnie mniejszym stworze-

łacińskiej nazwy rodzajowej również ma związek

niom, jak choćby pumy płowe schodzące z drogi

ze zdobywaniem pożywienia i jest to rodowód

z oczywistych powodów niewielkim skunksom,

jeszcze mniej pociągający. Otóż Stercorarius

które przychodzą się pożywić ich zdobyczą.

oznacza z gnoju, z łajna, co wiąże się z dawnym

przekonaniem, że to co pojawia się w powietrzu w efekcie bandyckich napadów wydrzyków to nie zwrócony pokarm, a odchody napastowanego ptaka. By pozostawić już kwestie pasożytowania, warto dodać, że wydrzyki potrafią również polować (ryby, ptaki, gryzonie) i nie gardzą padliną. To w jaki sposób te ptaki zdobywają pożywienie zależy przede wszystkim od okoliczności, tj. miejsca bytowania, pory sezonu, a w dużej mierze związane jest również z gatunkiem wydrzyka. I tu zaczynają się problemy, bo nikt dokładnie nie wie, ile jest gatunków wydrzyków. Najczęściej wymienia się ich dzisiaj siedem, ale bywało już, że do rodzaju Stercorarius zaliczano aż 10 oddzielnych gatunków (część z nich jest obecnie lokowana w randze podgatunku). Niewykluczone jest, że wydrzyki podzielone zostaną w przyszłości na dwa oddzielne rodzaje (taką potrzebę głoszą niektórzy ornitolodzy na łamach branżowych pism), by w jednym umieścić duże, brązowe wydrzyki nazywane skuami (wydrzyk wielki, brunatny, amerykański i antarktyczny), a w drugim te o delikatniejszej budowie i bardziej zróżnicowanym ubarwieniu (wspominany już wydrzyk ostrosterny, a także tęposterny i długosterny). Wątpliwości taksonomicznych jest wiele, ale wydaje się, że nie ma potrzeby by je w tym artykule roztrząsać. Jako ciekawostkę można dodać, że badając kwestie przynależności określonego gatunku do wyższego taksonu bierze się pod uwagę, poza wieloma innymi kwestiami, również skład gatunkowy fauny pasożytniczej, głównie tej bytującej w piórach (sprawa dotyczy roztoczy). Wciąż te pasożyty… Gdzie można się natknąć na wydrzyki? W bardzo wielu lokalizacjach na całym świecie, ale w zasadzie zawsze w miejscach związanych z morzem (nie biorąc pod uwagę sporadycznych odwiedzin na śródlądziu ptaków uciekających przed

perfectdiver nr 1/2018

sztormem, a kto wie, może i tych nadzwyczajnie

skuę (bo tak jest najczęściej nazywany wydrzyk

ciekawskich?). Dowody paleontologiczne wska-

wielki) zobaczyć można na antypodach – w No-

zują, że ptaki te wywodzą się z półkuli północnej

wej Zelandii, a także na Antarktydzie i w Ame-

naszego globu, jednak dzisiaj spotykamy je i po

ryce Południowej – prawdziwy kosmopolita!

stronie arktycznej, jak i antarktycznej. Co więcej

W Europie można też natknąć się na wydrzyki

niektóre mogą być spotykane po obu stronach

ostrosterne, tęposterne i długosterne, zazwyczaj

równika, czego najlepszym przykładem jest wy-

na krańcach północnych kontynentu, a w czasie

drzyk antarktyczny odbywający lęgi zgodnie ze

przelotów również w bardziej południowych lo-

swą nazwą na wybrzeżach Antarktydy i towarzy-

kalizacjach, choćby w rejonie Morza Bałtyckiego.

szących temu kontynentowi wyspach, a wędrujący na zimowiska zlokalizowane na północnym

Gdy wydrzyki zakończą już okres lęgów, a ten

Pacyfiku lub północno-zachodnim Atlantyku.

zazwyczaj pokrywa się z czasem lęgów gatun-

Zdarza się, że porównywany bywa pod wzglę-

ków ptaków, na które wydrzyki napadają, stają

dem długości wędrówek do niezrównanej w tym

się ptakami pełnomorskimi. Widywane bywają

kontekście rybitwy popielatej! Wydrzyki uznawa-

przez załogi jachtów i statków w olbrzymiej od-

ne są za kręgowce widywane najbliżej bieguna

ległości od najbliższego lądu.

południowego, co potwierdza ich lotnicze moż-

liwości. Mieszkańcy Europy mogą podziwiać wy-

By jednak zauważyć wydrzyki, trzeba wiedzieć,

drzyki wielkie w Norwegii, na Islandii, Wyspach

jak one wyglądają i jak odróżnić je od innych

Owczych, Szetlandach czy w północnej Szkocji,

ptaków. Otóż są to ptaki średniej wielkości, przy-

ale podobnie jak w przypadku antarktycznego,

pominające typem budowy ciała większe gatunki

mew. Jednak szczegóły budowy nie pozostawiają

mają również ciemne umaszczenie, ale tylko na

złudzeń, że wydrzyki to wydrzyki, a nie „jakieś tam

wierzchniej części ciała i to nie całej. Od spodu

mewy”. Oczywiście pomiędzy największymi z wy-

są raczej jasne – mówi się o kolorze kremowym

drzyków, czyli skuą i antarktycznym, a najmniej-

w tym kontekście. Charakterystyczne dla tych ga-

szym, czyli długosternym jest spora różnica masy,

tunków jest również mniej bądź bardziej wyraź-

odpowiednio 1,3 kg i 300 g, ale większość cech ich budowy jest wspólna dla wszystkich gatunków tego rodzaju. Posiadają charakterystyczny, haczykowato wygięty na końcu nielichy dziób, o czarnym kolorze. Takiej samej barwy są nogi

Przeważnie wydrzyki dożywają średnio kilkunastu lat, ale istnieje opis ptaka,

wydrzyków zaopatrzone i w błony pławne, i w so-

który zaobrączkowany

lidne szpony. Skrzydła są średnio szerokie i dłu-

był jako pisklę w latach

gie, lecz nieprzesadnie długie. Ubarwienie bywa różne i zależne jest od gatunku. Większe wydrzyki prezentują różne odcienie brązu na swych piórach z drobnym dodatkiem w postaci białego

1968–1970, a w roku 2015 przystępował nadal do lęgów.

lusterka na lotkach. Wg jednej z teorii ma to być znak rozpoznawczy dla swych pobratymców by

ne wydłużenie środkowych sterówek, piór ogona

nie wymuszać pokarmu od ptaka z takim zna-

(stąd te nazwy gatunkowe w języku polskim). Ce-

kiem, bo to swój. Drobniej zbudowane wydrzyki,

cha ta, obok ubarwienia ułatwia trudne niekiedy

takie jak ostrosterne, tęposterne i długosterne

oznaczenie gatunku obserwowanego wydrzyka.

perfectdiver nr 1/2018

W budowie wewnętrznej ciekawe jest obfite

już antropomorfizować, to na całego), możemy

umięśnienie (szczególnie mięśnie poruszające

podziwiać ich wierność. Tak, wydrzyki są mono-

skrzydłami są mocno rozwinięte), a także obec-

gamiczne i po długiej łazędze potrafią do siebie

ność we włóknach mięśni szkieletowych wyjąt-

wrócić nie widząc się długie miesiące i po raz

kowo dużej liczby mitochondriów – wewnątrz-

kolejny przystąpić do lęgów. Zazwyczaj w tym

komórkowych siłowni energetycznych, wraz ze

samym miejscu, choć są też obserwacje obalają-

stosownymi enzymami potrzebnymi do spraw-

ce tezę o niezmienności lokalizacji gniazda. Taki

nej realizacji procesów produkcji (a w zasadzie

cykl może się powtarzać wiele razy, bo wydrzyki

przekształcania) energii. To wszystko czyni wy-

po osiągnięciu dojrzałości płciowej w wieku kilku

drzyki bardzo sprawnymi lotnikami. W związku

lat (przeważnie 5–8 lat) mają jeszcze wiele życia

z dalekimi i długotrwającymi podróżami od-

przed sobą. цц Jak na 45-latka ten wydrzyk an-

bywającymi się nad wodami słonymi wydrzyki

tarktyczny wyglądał ponoć nieźle. Po złożeniu

wykształciły świetnie działające gruczoły solne,

jednego lub dwóch jaj w zagłębieniu w ziemi

które pełnią rolę pokładowej odsalarki. Dzięki

(wydrzyki nie silą się na wymyślne konstrukcje)

takiemu przystosowaniu mogą one pić morską

para broni swojego gniazda. Ptaki te potrafią

wodę, gdy brak jest dostępu do słodkiej.

skutecznie odpędzać większe od siebie zwierzęta czyhające na ich jaja. Przy okazji obserwacji

Długie podróże kończą się wtedy, gdy trzeba się

takich zachowań zauważono, że wydrzyki bru-

rozmnożyć. I tak jak w innych sferach swojego

natne potrafią rozpoznać twarz człowieka. Ba-

życia postrzegamy wydrzyki jako chuliganów,

daczy, którzy już wcześniej zbliżali się do gniazda

to w kwestii stosunków damsko-męskich (skoro

by dokonać pomiarów jaj bądź piskląt, wydrzyki

rozpoznawały i atakowały (i to niezależnie od

Gdy podczas pobytu na morskich wybrzeżach

zmienianej odzieży), podczas gdy osoby wcze-

dostrzeżecie ciemnego ptaka przypominające-

śniej przez nie niewidziane mogły swobodnie

go dużą mewę i do tego atakującego inne ptaki,

przejść w sąsiedztwie gniazda nie niepokojone

prawdopodobnie patrzycie na wydrzyka – bądź-

przez ptaki. Jest to jeden z przykładów na dużą

cie czujni!

bystrość wydrzyków.

c i e k aw o s t k i

Hańcza najgłębsze jezioro polski

Tekst Michał Smaga

Zdjęcia Wojciech Zgoła

Gdzieś daleko od centrum Polski, daleko od miejskiego życia, bronione serpentynami dróg, leży najgłębsze jezioro kraju – Jezioro Hańcza. Rozlało się w głębokiej polodowcowej rynnie wciśniętej pomiędzy wzgórza. Otoczyło się lasami oraz łąkami wtapiając się w pejzaż regionu. Naszym celem jest Błaskowizna, mała wioska leżąca na wschodnim brzegu jeziora.

o tu znajdują się wszystkie bazy nurkowe

Do wyboru mamy dwie bazy. Pierwszą, bardziej

oraz miejsca, w których można wejść do

kameralną, położoną nad jedną z zatok. Jej mi-

wody. Jadąc tu pierwszy raz warto skorzystać

nusem lub wielkim plusem, dla niektórych, jest

ze wskazań nawigacji satelitarnej GPS, szczegól-

brak możliwości napełnienia butli. Drugą, z peł-

nie na ostatnim odcinku trasy, zredukuje to do

nym zapleczem w postaci sprężarki oraz ban-

minimum nadprogramowe zwiedzanie pięknych

ku. Jej atutem lub wadą jest z kolei duża ilość

krajobrazów Suwalszczyzny.

miejsc noclegowych. Poza wyżej wymienionymi znajdziemy tu jeszcze dwa punkty, gdzie moż-

Nad jeziorem

na nabić butle różnymi gazami oraz kilka gosp-

Gdy jesteśmy już na miejscu stajemy przed

odarstw agroturystycznych.

pierwszym dylematem: gdzie się ulokować?

Gdzie nurkować?

Kiedy jesteśmy już zakwaterowani, sklarowany sprzęt czeka na nasze wejście do wody, należałoby wybrać cel nurkowania. Tutaj niestety wybór mamy ograniczony. Z powodu swojego położenia w granicach Suwalskiego Parku Krajobrazowego oraz objęcia całości jeziora rezerwatem, do nurkowania udostępniono jedynie część wschodniego brzegu jeziora oraz jego głębię. Na wzmiankowanym kilometrze mamy do dyspozycji trzy parkingi z dogodnymi zejściDylemat ten nie zawsze będzie dotykał nas

ami do wody oraz ławami na których można wy-

w jednakowy sposób. Zależnie od pory roku

godnie rozłożyć sprzęt. Można by w tym miejscu

spodziewać

pękających

zacząć narzekać na niewielką długość udostępn-

w szwach latem lub prawie pustych zimą. Na-

ionego brzegu, bo czym jest ten kilometr w sto-

jprościej będziemy mieć w lecie. Jeżeli nie zad-

sunku do dwunastu kilometrów obwodu jeziora?

zwonimy wcześniej i nie upewnimy się, że ktoś

Można by, jednak na szczęście ograniczenia te

nas przyjmie na spanie, zostaje nam nocleg

mają także swoje plusy. W jeziorze nie znajdzie-

w namiocie lub agroturystyce. Na wolne mie-

my prawie żadnych sztucznie zatopionych atrak-

jsce w bazie nie mamy co liczyć. Poza sezonem

cji, tworzących niekiedy podwodne graciarnie,

letnim miejsca zawsze się znajdą, choć wymaga

o wątpliwych walorach estetycznych. Czeka na

to wcześniejszego telefonicznego uzgodnienia.

nas jedynie to, co pozostawił po sobie lodowiec.

się

musimy

baz

perfectdiver nr 1/2018

Stromo opadające skaliste zbocza oraz wielkie

czterdziestego metra znajdziemy trzy dłubanki.

głazy tworzące formy przypominające górskie

Łodzie te są zabytkami archeologicznymi i jako

piarżyska. Ale po kolei.

takie podlegają ochronie – zabronione jest ich dotykanie. Jest to jedno z niewielu miejsc w Eu-

Parking

położony

najbliżej

wsi,

zwany

ropie, gdzie można zobaczyć tego typu obiek-

Pierwszym Parkingiem oferuje nam w miarę

ty. Innym wariantem trasy, jaką można wybrać

łagodnie, jak na tutejsze warunki, opadające

z Pierwszego Parkingu jest skierowanie się na

dno wraz ze sporych rozmiarów strefą litoralu.

północ wzdłuż brzegu jeziora. Płynąc kilka minut

Płynąc w głąb jeziora w okolicach trzydzieste-

w tym kierunku, na głębokości 14 m zaczyna się

go metra natrafimy na spoczywającą na dnie

najbardziej znana ścianka w Polsce. Ciągnie

łódkę. Kontynuując drogę w głąb, w okolicach

się nieprzerwanie około 300 m zmieniając od

czasu do czasu głębokość podstawy oraz szczy-

olić widok liny opustowej. Nurków przyciąga tu

tu. W jednym miejscu przerwana jest osypiski-

możliwość zobaczenia trzycyfrowej głębokości

em luźnego materiału skalnego oraz żwiru. Jest

na wyświetlaczu komputera. Głębokość podawa-

to znak, że osiągnęliśmy drugi parking. Tu na-

na w internecie waha się od 105 do 111 m i nie

jgłębsze miejsce waha się pomiędzy 25 a 40 m.

znajduje niestety potwierdzenia wśród nurków. Osoby odwiedzające dno zgodnie twierdzą, że

Parking numer dwa jest miejscem, zaraz po

jest to 103 m.

środku jeziora, dostarczającym najwięcej wrażeń miłośnikom głębokości. Można tu w bardzo

Kiedy nurkować?

krótkim czasie osiągnąć 50 i więcej metrów, za-

Wiemy już prawie wszystko, aby móc zaplanować

nurzając się wzdłuż bardzo mocno nachylonego

udany wyjazd nurkowy. Brakuje nam już tylko

stoku. Sam stok także dostarcza wrażeń, różnych

jednej informacji – kiedy będziemy mieli dobrą

rozmiarów głazy leżące w nieładzie oraz rumosz

widoczność. Kwestia jest trochę problematyczna.

skalny tworzą iście księżycowy krajobraz.

Najprościej byłoby powiedzieć: najlepsze warunki będą pomiędzy jesienną i wiosenną miksją.

Płynąc dalej wzdłuż brzegu trafimy w końcu na

W tym czasie wizura nierzadko przekracza 20 m.

Trzeci Parking. Tutaj dno jest najmniej strome,

Niestety nie załatwia nam to sprawy, bo co z cie-

a strefa litoralu największa. Dodatkowym atutem

płolubnymi nurkami lub tymi, którzy nurku-

jest obecność na dnie platformy pozwalającej na

ją w piankach? Oni będą musieli pogodzić się

przeprowadzanie ćwiczeń. Znajdziemy tu także

z wizurą ograniczoną czasami do dwóch metrów

iłowe ścianki, nie tak spektakularne, jak te na

w miesiącach letnich. Na szczęście wraz ze wz-

poprzednich parkingach, ale także urokliwe. Ze

rostem głębokości widoczność się poprawia.

względu na delikatność materiału je tworzącego

W okolicach 20 m rzadko spada poniżej 10 m.

nie należy ich dotykać. Wiedząc już, kiedy chcemy przyjechać nad jeziOstatnim miejscem, gdzie możemy zanurkować,

oro oraz co w nim zobaczyć, rozejrzyjmy się

jest głębia jeziora. Nie spodziewajmy się tam

jeszcze jak możemy spędzić czas na powier-

pięknych widoków, będzie nas musiał zadow-

zchni. Tu, w zależności od wybranej pory roku,

perfectdiver nr 1/2018

Kulinarnie

dostępne mamy różne formy zwiedzania oko-

Opisując atuty regionu nie wypada nie wspom-

licy. Począwszy od wycieczek pieszych, przez

nieć o lokalnych specjałach kulinarnych. Na-

rowerowe, kończąc na nartach biegowych oraz

jbardziej znaną jest sękacz – ciasto pieczone

kuligu. Dla osób preferujących bardziej leniwe

nad wolnym ogniem. Będąc na miejscu nie

formy spędzania wolnego czasu dostępna jest

można nie spróbować też kartaczy oraz babki

niedawno otwarta publiczna plaża.

ziemniaczanej. Mniej znanym, ale równie polecanym produktem są wyrabiane tradycyjnymi

W zależności od wybranej przez nas pory roku

metodami sery, które dostać można u kilku

okolice jeziora prezentować się będą w różnych

gospodarzy w okolicy.

szatach. Począwszy od skrytych pod śniegiem wzgórz i jeżeli mamy szczęście skutego lodem

Kończymy powoli podróż nad Hańczę. Zost-

jeziora, poprzez soczystą zieleń traw i lasów,

awiamy za sobą uroki tego miejsca, gdzie nie

kończąc na pełnych kolorów, czasem zasnutych

dotarł jeszcze miejski zgiełk, miejsca tak innego

mgłą, wzgórzach jesienią.

od zagranicznych kurortów nurkowych, trochę dzikiego, a przez wielu nieodkrytego.

info błaskowizna nad jeziorem hańcza

Kod pocztowy: 16-404 Lokalizacja GPS: 52.245652 i 22.801854 Dojazd: do Suwałk trasą S61 i dalej do Błaskowizny, kierunek północny zachód nocleg

Słowikowski Tadeusz Gospodarstwo Agroturystyczne (sprężarka – tylko powietrze) Błaskowizna 24, 24A, 16-404 Jeleniewo Tel.: +48 87 568 34 4 8, +48 512 299 422 http://www.suwalszczyzna.com.pl/blaskowizna24 Sienkiewiczówka Błaskowizna 3A, 16-404 Błaskowizna Tel.: +48 87 562 17 94, +48 500 021 272 http://www.suwalszczyzna.com.pl/sienkiewiczowka

Teresa i Ignacy Andruczyk Błaskowizna 4, 16-404 Jeleniewo Tel.: +48 87 568 34 45, +48 518 896 934 http://www.blaskowizna4.suwalszczyzna.com.pl Pokoje nad Hańczą – Anna Kwaterska Błaskowizna 19, 16-404 Jeleniewo Tel.: +48 604 258 076 http://www.hancza.com Miejsce wypoczynkowe nad Jeziorem Hańcza Błaskowizna 1, 16-404 Jeleniewo Tel.: +48 601 169 922 https://noclegi.pl/hancza2 Gościniec Hańcza Błaskowizna 3A, 16-404 Jeleniewo (tylko latem) Tel.: +48 607 703 673, +48 501 370 889 http://gosciniechancza.pl

centra nurkowe w okolicy

Centrum Nurkowe Banana Divers Błaskowizna 9, 16-404 Jeleniewo Tel.: +48 502 764 747 bananadivers.pl HańczaTech (brak sprężarki) Błaskowizna 20, 16-404 Jeleniewo Tel.: +48 513 028 854; www.hanczatech.pl Ełckie Centrum Nurkowe Submariner (brak noclegu) Błaskowizna 22, 16-404 Błaskowizna, gm. Jeleniewo

perfectdiver nr 1/2018

Perfect Diver Magazyn nr 1

Articles inside

Safari

Krokodyl w naturze