Magazyn nurkowy Perfect Diver nr 19 by perfectdiver

nurkowanie

nr 19 1(19)/2022

STYCZEŃ/LUTY

cena 25,00 zł w tym 8% VAT

freediving

pasja

wiedza

SZWEDZKA KSIĘŻNICZKA MAURITIUS Wyspa ptaka DODO JAKIM NURKIEM JEST KOBIETA?

LATARKA LATARKA TA TA KTYC KTYC ZZ N N AA AKCJ AKCJ EE PO PO SZ SZ UU KI KI WAWC WAWC ZZ EE RATOWN RATOWN II CTWO CTWO PP OO DWO DWO DD N N EE

s ł ow o w s t ę p n e

WOJCIECH ZGOŁA

Redaktor Naczelny

eszliśmy w Nowy 2022 Rok. Przed Wami nowe wydanie naszego magazynu, w którym między innymi o postanowieniach na nadchodzące już mniej niż 365 dni.

Jednak najpierw chciałbym spojrzeć w stronę Królestwa Tonga. W sobotę 14 stycznia 2022 roku wybuchł tu podwodny wulkan Hunga Tonga. Ten przepiękny archipelag mocno ucierpiał wskutek samego wybuchu i przez powstałe tsunami. Pył zagraża bezpośrednio, bo osadza się na płucach (a oddychać trzeba) i zanieczyszcza ujęcia wody pitnej. Tonga uchodziło za świetne miejsce do nurkowania. Można tu było spotkać tropikalne ryby, rafy były w bardzo dobrym stanie, a najbardziej na wyspy przyciągała możliwość pływania z humbakami. Mam nadzieję, że przyroda szybko się odbuduje i nie ucierpiała tak bardzo, jak mogłoby się wydawać. W magazynie znajdziecie dużo, tym razem, o kopalniach. Stawkę otwiera Tuna spod pióra i oka Tomka Ramutkowskiego. Jego jest również okładka. Są kopalnie łupka w Niemczech i kopalnia w Belgii. Dodatkowym smaczkiem jest mało znany kamieniołom „Kamyk“. Jest również mocno podróżniczo. Bogdan Trzcionka pisze dla Was o Mauritiusie w dobie pandemii, Michal Černy o Kubie, a Ania Sołoducha zaprasza do Ekwadoru. Po ostatnim tekście o rzezi grindwali, te piękne ssaki wracają i w tym numerze. Tym razem Jakub Banasiak opisuje grindwale krótkopłetwe żyjące przy Teneryfie. Zima to sezon na pływanie z orkami, chyba najlepszymi polującymi drapieżnikami mórz i oceanów. Na popływanie z nimi wybrała się Klaudyna Brzostowska i nam o tym opowiedziała. Na samym końcu w Akademii Tecline’a ciekawy artykuł o nurkach kobietach. Serdecznie zapraszam do zanurkowania w gazecie. Na koniec kilka informacji. Dziękujemy Bartoszowi Pszczółkowskiemu za wspieranie redakcji w minionym czasie. Od stycznia nasz zespół wspiera Karola Takes Photos. Nadal wydajemy dla Was magazyn w formie 2-miesięcznika. Nie podnieśliśmy ceny za wersję drukowaną, jednak ze względów ekologicznych przeznaczamy ją dla prenumeratorów i autorów tekstów. Zobaczcie jakie firmy wspierają nas w tym roku! My będziemy wspierać je i polecamy je waszym zakupom. Na niektóre dostaniecie rabat z KODem perfectdiver :) No i zawsze możecie nas wspomóc finansowo!

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

spis treści

POD SUFITEM 11

Szwedzka księżniczka

Denée. Belgijska kopalnia czarnego marmuru

Kopalnie łupka w Niemczech

32 ARCHEOLOGIA

PODRÓŻE 50 18

Mauritius. Wspa ptaka dodo

Kuba. Perła Karaibów

Preludium do Galapagos, czyli Ekwador po obu stronach równika

Vasa… najwspanialszy

KAMIENIOŁOM 48

Kamieniołom Kamyki

PLANETA ZIEMIA 52

Istotne postanowienia

Grindwale z Teneryfy

Ławice śledzi, matriarchat orek i humbaki, czyli

Wydawca PERFECT DIVER WOJCIECH ZGOŁA ul. Folwarczna 37, 62-081 Przeźmierowo redakcja@perfectdiver.com

ISSN 2545-3319

norweska zima za kołem podbiegunowym 71

Śpiewający podróżnicy redaktor naczelny

Wojciech Zgoła

archeologia podwodna

Mateusz Popek

fotograf

Karolina Sztaba

marketing i reklama tłumacze języka angielskiego

Hubert Reiss Agnieszka Gumiela-Pająkowska Arleta Kaźmierczak Reddo Translations Sp. z o.o. Piotr Witek

opieka prawna projekt graficzny i skład

Adwokat Joanna Wajsnis Brygida Jackowiak-Rydzak

magazyn złożono krojami pisma

Montserrat (Julieta Ulanovsky) Open Sans (Ascender Fonts) Spectral (Production Type)

druk

Wieland Drukarnia Cyfrowa, Poznań, www.wieland.com.pl

dystrybucja

centra nurkowe, sklep internetowy

preorder@perfectdiver.com

PORADY I CIEKAWOSTKI 74

Jakim nurkiem jest kobieta?

fotografia na okładce

Tomek Ramutkowski miejsce

Tuna Hästberg, Szwecja

www.perfectdiver.com

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz zastrzega sobie prawo do skracania, redagowania, tytułowania nadesłanych tekstów oraz doboru materiałów ilustrujących. Przedruk artykułów lub ich części, kopiowanie tylko za zgodą Redakcji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za formę i treść reklam.

Podoba Ci się ten numer magazynu, wpłać dowolną kwotę! Wpłata jest dobrowolna. PayPal.Me/perfectdiver PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

r e da kc ja

WOJCIECH ZGOŁA

HUBERT REISS

Często powtarza, że podróżuje nurkując i to jest jego motto. W 1985 roku

Z zawodu informatyk, ale z krwi i kości handlowiec, który żadnej pracy się

zdobył patent żeglarza jachtowego, a dopiero w 2006 zaczął nurkować.

nie boi. Nurkowanie zawsze było moim wielkim marzeniem. Na początku

W kolejnych latach doskonalił swoje umiejętności uzyskując stopień Dive

miało być wyzwaniem, krótkim epizodem, a okazało się pasją do końca świata

Mastera. Zrealizował blisko 650 nurkowań w różnych warunkach klima-

i jeden dzień dłużej. Pod wodą odreagowuję i odpoczywam. Jako Divemaster,

tycznych. Od 2007 roku fotografuje pod wodą, a od 2008 również filmuje.

nurek sidemount Razor, a ostatnio również fotograf, realizuję moje marzenia

Jako niezależny dziennikarz opublikował kilkadziesiąt artykułów, głów-

podziwiając i uwieczniając piękno podwodnego świata. „Pasja rodzi profe-

nie w czasopismach poświęconych nurkowaniu, ale nie tylko. Współau-

sjonalizm, profesjonalizm daje jakość, a jakość to luksus w życiu. W dzisiejszych

tor wystaw fotograficznych w kraju i za granicą. Jest pasjonatem i pro-

czasach szczególnie...”

pagatorem nurkowania. Od 2008 roku prowadzi swoją autorską stronę www.dive-adventure.eu. Na bazie szerokich doświadczeń, w sierpniu 2018 stworzył nowy Magazyn Perfect Diver.

MATEUSZ POPEK

KAROLA TAKES PHOTOS

„Moja pasja, praca i życie znajdują się pod wodą”. Nurkuje od 2009 roku.

Karolina Sztaba, a zawodowo Karola Takes Photos, jest fotografem z wykształ-

Od 2008 roku chodzi po jaskiniach. Z wykształcenia archeolog podwodny.

cenia i pasji. Obecnie pracuje w Trawangan Dive Centre na malutkiej wyspie

Uczestniczył w licznych projektach w Polsce i za granicą. Od 2011 zajmuje się

w Indonezji – Gili Trawangan, gdzie zamieszkała cztery lata temu. Fotografuje

nurkowaniem zawodowym. W 2013 uzyskał uprawnienia nurka II klasy. Ma

nad i pod wodą. Oprócz tego tworzy projekty fotograficzne przeciw zaśmie-

doświadczenie w pracach podwodnych zarówno na morzu jak i śródlądziu.

caniu oceanów oraz zanieczyszczaniu naszej planety plastikiem („Trapped”,

Od 2013 nurkuje w jaskiniach, zwłaszcza w górskich, a od 2014 jest instruk-

„Trashion”). Współpracuje z organizacjami NBO zajmującymi się ochroną

torem nurkowania CMAS M1. W czerwcu 2020 obronił doktorat z archeologii

środowiska i bierze aktywny udział w akcjach proekologicznych (ochrona

podwodnej.

koralowca, sadzenie koralowca, sprzątanie świata, ochrona zagrożonych gatunków). Jest również oficjalnym fotografem Ocean Mimic – marką tworzącą stroje kąpielowe i surfingowe ze śmieci zebranych na plażach Bali. Współpracowała z wieloma markami sprzętu nurkowego, dla których tworzyła kampanie reklamowe. W roku 2019 została ambasadorem polskiej firmy Tecline. Od dwóch lat jest nurkiem technicznym.

s ta ł a w s p ó ł p r ac a

WOJCIECH A. FILIP

ANNA SOŁODUCHA

LAURA KAZIMIERSKA

Ma na swoim koncie ponad 8000 nurkowań. Nur-

Absolwentka Geografii na Uniwersytecie Wrocław-

Obecnie pracuje jako PADI Course Director w Tra-

kuje od ponad 30 lat, a w tym od ponad 20 lat jako

skim, niepoprawna optymistka… na stałe z uśmie-

wangan Dive Centre na indonezyjskiej wysepce Gili

nurek techniczny. Jest profesjonalistą z ogromną

chem na ustach! Do Activtour trafiła chyba z prze-

Trawangan. Założycielka portalu Divemastergilis.

wiedzą teoretyczną i praktyczną. Jest instruktorem

znaczenia… i została tu na stałe. Z zamiłowaniem

www.divemastergilis.com @divemastergilis

wielu federacji: GUE Instructor Mentor, CMAS**,

codziennie spełnia ludzkie marzenia przygotowu-

Od ponad 7 lat mieszka i odkrywa podwodny

IANTD nTMX, IDCS PADI, EFR, TMX Gas Blender.

jąc wyprawy nurkowe na całym świecie, a sama

świat Indonezji. Jest nie tylko zapalonym nurkiem

Uczestniczył w wielu projektach i konferencjach

nurkuje już… ponad połowę życia. Każdego roku

technicznym, ale także twarzą platformy Planet

nurkowych jako lider, eksplorator, pomysłodawca

eksploruje inny „kawałek oceanu” przypinając

Heroes oraz ambasadorem marki Ocean Mimic.

czy wykładowca. Były to między innymi Britannic

kolejną pinezkę na swojej nurkowej mapie świa-

Aktywnie przyczynia się do promowania ochrony

Expedition 2016, Morpheus Cave Scientific Project

ta! W zimie zamienia płetwy na ukochane narty

koralowców i naturalnego środowiska ryb i zwie-

on Croatia Caves, GROM Expedition in Narvik, Tuna

i ucieka w Alpy. Przepis na życie? „Tylko martwy

rząt morskich, biorąc udział w projektach nauko-

Mine Deep Dive, Glavas Cave in Croatia, NOA-MA-

pień płynie z prądem – czółno odkrywców, płynie

wych, kampaniach przeciw zaśmiecaniu oceanów

RINE. Zawodowo jest Dyrektorem Technicznym

w górę rzeki!”

i współpracując z organizacjami pozarządowymi

w TecLine w Scubatech, a także Dyrektorem Szko-

anna@activtour.pl

na terenie Indonezji.

lenia w TecLine Academy.

activtour.pl; travel.activtour.pl; 2bieguny.com

@laura_kazi

JAKUB DEGEE

MICHAL ČERNÝ

AGATA TUROWICZ-CYBULA

Polski fotograf, zdobywca nagród i wyróżnień

„Mokre zdjęcia“ fotografował odkąd pamięta. Po

Od dziecka marzyłam, żeby zostać biologiem

w światowych konkursach fotografii podwod-

kilku latach doświadczenia jako nurek zapragnął

morskim i udało mi się spełnić te marzenia. Skoń-

nej nurkował już na całym świecie – z rekinami

zachowywać wspomnienia z podwodnych zanu-

czyłam studia na kierunku oceanografia, gdzie od

i wielorybami w Południowej Afryce, z orkami za

rzeń. Kupił swój pierwszy aparat kompaktowy

niedawna rozpoczęłam studia doktoranckie. Moja

północnym kołem podbiegunowym, na Galapa-

z podwodną obudową. Z czasem jednak zaczęło

przygoda z nurkowaniem zaczęła się, kiedy mia-

gos z setkami rekinów młotów i z humbakami na

dominować pragnienie posiadania najlepszego

łam 12 lat. Kocham obserwować podwodne życie

wyspach Tonga. Bierze udział w specjalistycznych

zdjęcia, co nie było do końca możliwe w przypad-

z bliska i staram się pokazać innym nurkom jak

warsztatach fotograficznych. Nurkuje od 27 lat,

ku zastosowanego kompaktu. Dlatego przeszedł

fascynujące są podwodne, bałtyckie stworzenia.

zaczął w wieku lat 12 – jak tylko było to formalnie

na lustrzankę Olympus PEN E-PL 5, która pozwala

możliwe. Jako pierwszy na świecie użył aparatu

na użycie nawet kilku różnych obiektywów. Wyko-

Hasselblad X1d-50c do podwodnej fotografii su-

rzystuje kombinację połączeń podwodnych bły-

per macro. Niedawno, na odległym archipelagu

sków i świateł. Koncentruje się na fotografii dzikiej

Chincorro na granicy Meksyku i Belize, zrobił to

przyrody, a nie na aranżacji. Fotografuje zarówno

ponownie, podejmując udaną próbę sfotografo-

w słodkich wodach „domowych“, jak i w morzach

wania oka krokodyla obiektywem makro z dodat-

i oceanach świata.

kową soczewką powiększającą, co jest najwięk-

Zdobywał już liczne nagrody na czeskich i zagra-

szym na świecie zdjęciem oka krokodyla żyjącego

nicznych konkursach fotograficznych. Więcej zdjęć

na wolności (pod względem ilości pixeli, wielkości

można znaleźć na jego stronie internetowej, gdzie

wydruku, jakości).

można je również kupić nie tylko jako fotografie, ale także jako zdjęcia wydrukowane na płótnie czy na innym nośniku. www.mokrefotky.cz www.facebook.com/MichalCernyPhotography www.instagram.com/michalcerny_photography/

s ta ł a w s p ó ł p r ac a

WOJCIECH JAROSZ

AGNIESZKA KALSKA

Absolwent dwóch poznańskich uczelni – Akademii

„Nie wyobrażam sobie życia bez wody, gdzie w wol-

Tak się nazywam i pochodzę z Poznania. Z wodą

Wychowania Fizycznego (specjalność trenerska –

nym ciele doświadczam wolności ducha”.

związany jestem praktycznie od urodzenia

piłka ręczna) oraz Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Wydziału Biologii (specjalność biologia doświadczalna). Z tą pierwszą uczelnią związał swoje życie zawodowe próbując wpływać na kierunek rozwoju przyszłych fachowców od ruchu z jednej strony, a z drugiej planując i realizując badania, popychając mozolnie w słusznym (oby) kierunku wózek zwany nauką. W chwilach wolnych czas spędza aktywnie – jego główne pasje to żeglarstwo (sternik morski), narciarstwo (instruktor nar-

● założycielka pierwszej w Polsce szkoły freedivingu i pływania – FREEBODY, ● instruktorka freedivingu Apnea Academy International i PADI Master Freediver, ● rekordzistka świata we freedivingu (DYN 253 m), ● rekordzistka i mistrzyni Polski, członkini kadry narodowej we freedivingu 2013–2019, ● finalistka Mistrzostw Świata we freedivingu 2013, 2015, 2016 oraz 2018,

BARTOSZ PSZCZÓŁKOWSKI

a z nurkowaniem, odkąd nauczyłem się chodzić. Pasję do podwodnego świata zaszczepił mi dziadek, ***instruktor CMAS zabierając mnie w każdej wolnej chwili nad jeziora. Pierwsze uprawnienia zdobyłem w 1996 roku. Rok później pojechałem do Chorwacji i dosłownie zwariowałem na widok błękitnej wody, ośmiornic i kolorowych rybek;) Kupiłem swój pierwszy aparat pod wodę – Olympus 5060 i zacząłem przygodę z podwodną fotografią. Swoje doświadczenie nurkowe nabywałem na

ciarstwa zjazdowego), jazda motocyklem, nurko-

● multimedalistka Mistrzostw Polski oraz człon-

Wyspach Kanaryjskich, Sardynii, Norwegii, Male-

wanie rekreacyjne i wiele innych form aktywności,

kini kadry narodowej w pływaniu w latach

diwach i w polskich jeziorach. Obecnie jestem

a także fotografia, głównie przyrodnicza.

1998–2003,

instruktorem Padi oraz ESA, szkolę w Europie

● pasjonatka freedivingu i pływania.

zapaleńców nurkowych i przekazuję swoją pasję innym. Wszystkich miłośników podwodnego świata i fotografii zapraszam na Beediver (FB) – do zobaczenia.

SYLWIA KOSMALSKA-JURIEWICZ

IRENA KOSOWSKA

Podróżniczka i fotograf dzikiej przyrody. Ab-

Regionalny Manager Divers Alert Network Polska,

solwentka dziennikarstwa i miłośniczka dobrej

Instruktor nurkowania i pierwszej pomocy, nurek

literatury. Żyje w zgodzie z naturą, propaguje

techniczny i jaskiniowy. Zakochana we wszystkich

zdrowy styl życia... jest yoginką i wegetarianką.

zalanych, ciemnych, zimnych, ciasnych miejscach

Angażuje się w ekologiczne projekty, szczególnie

oraz niezmiennie od początku drogi nurko-

bliskie jej sercu są rekiny i ich ochrona, o których

wej – w Bałtyku. Realizując misje DAN, prowadzi

pisze w licznych artykułach oraz na blogu www.

cykl prelekcji „Nurkuj bezpiecznie” oraz Diving

divingandtravel.pl Swoją przygodę z nurkowa-

Safety Laboratory, czyli terenowe badania nurków

niem zaczęła piętnaście lat temu przez zupełny

do celów naukowych.

przypadek. Dzisiaj jest Divemasterem, odwiedziła ponad 60 państw i nurkowała na 5 kontynentach. Na wspólną podróż zaprasza z biurem podróży www.dive-away.pl, którego jest współzałożycielem.

piszą dla nas

TOMEK RAMUTKOWSKI

JAKUB BANASIAK

KLAUDYNA BRZOSTOWSKA

KURT STORMS

Od zawsze zafascynowany podwod-

Płetwonurek od 2008 r. Pasjonat

Instruktorka nurkowania PADI oraz

Zawodowy żołnierz, odkrywca pod-

nym światem, a od początku nurko-

M. Czerwonego i pelagicznych oce-

wideografka. Większość czasu spę-

wodnych jaskiń i aktywny instruktor

wej drogi związany z wrakami Bałty-

anicznych drapieżników. Oddany

dza w wodzie dokumentując fascy-

nurkowania technicznego/jaskinio-

ku. Aktualnie ma na swoim koncie

idei ochrony delfinów, rekinów

nujący podwodny świat. Absolwent-

wego/rebreatherowego dla IANTD.

kilka tysięcy zanurzeń, w różnych

i wielorybów. Nurkuje głównie tam,

ka ASP na kierunku Projektowania

Karierę nurkową rozpoczął w Egip-

miejscach na świecie. Nurkuje głów-

gdzie można spotkać te zwierzęta

Mody w Łodzi oraz Filmoznawstwa

cie na wakacjach, a pasja trwa nadal.

nie technicznie, wrakowo i jaskinio-

i monitorować poziom ich dobro-

na UAM w Poznaniu, z wykształce-

Kurt jest też założycielem i dyrekto-

wo. Zafascynowany rebreatherami

stanu. Członek Dolphinaria-Free Eu-

nia krawcowa, a z zamiłowania mi-

rem generalnym Descent Technical

oraz fotografią podwodną. Tomek

rope Coalition, wolontariusz Tethys

łośniczka natury oraz sporej dawki

Diving. Nurkuje na kilku CCR, takich

jest Instructor Trainerem, instrukto-

Research Institute oraz Cetacean

adrenaliny. Kocha wszystko co

jak AP, SF2, Divesoft Liberty SM. Kurt

rem rebreatherowym, technicznym,

Research & Rescue Unit, współpra-

z woda związane. Jej przygoda z nur-

bierze udział w tworzeniu dokumen-

wrakowym i sidemountowym w kil-

cownik Marine Connection. Od 10 lat

kowaniem zaczęła się od podroży

tu o nowej kopalni soli w Belgii (La-

ku organizacjach szkoleniowych. Od

uczestniczy w badaniach nad dziko

z plecakiem w 2016 roku. Podczas

plet). Projekt ten gościł w wiadomo-

ponad 10 lat dzieli się swoją wiedzą

żyjącymi populacjami delfinów oraz

pobytu w Tajlandii zanurkowała po

ściach w Nationale TV.

z innymi, stawiając na wysoką jakość

audytuje delfinaria. Razem z zespo-

raz pierwszy i od tamtego momentu

Prywatnie prawdziwą pasją Kurta

szkoleń. Założyciel Stowarzyszenia

łem „NIE! Dla Delfinarium” przeciw-

straciła głowę i serce dla tego spor-

są głębokie nurkowania jaskinio-

4baltic,

działa trzymaniu delfinów w niewoli

tu. Spędzając ostatnie lata i więk-

we. Jego żona (Caroline) dzieli pasje

i Wreckbusters.

i popularyzuje wiedzę na temat del-

szość swoich dni pod woda, ucząc

męża i również nurkuje w jaskiniach.

www.4baltic.pl, www.deepbusters.pl

finoterapii przemilczaną bądź ukry-

i pokazując piękno podwodnego

W wolnym czasie zwiedza belgijskie

www.wreckbusters.pl,

waną przez ośrodki zarabiające na

świata wierzy, że nurkowanie jest

kopalnie łupków, a kiedy nie eksplo-

www.facebook.com/tomekramutkow-

tej formie animaloterapii.

jednością – z samym sobą, naturą

ruje, zabiera kamerę by dokumen-

i niezwykłymi stworzeniami.

tować nurkowania.

właściciel

skitechnical

Deepbusters

@waterographyk

REKLAMA

+48 502 138 403 http://www.deepdivingslesin.pl/ baza-nurkowa-honoratka/

BAZA NURKOWA SZKOŁA NURKOWANIA

piszą dla nas

ŁUKASZ KIELASZEWSKI

DAMIAN MARCINKOWSKI

ANDRZEJ ZALEWSKI

MICHAŁ ANTONIUK

Pasjonat wody i jej tajemnic. Od

Żyję aktywnie i robię dużo rzeczy,

Nurkuję z zamiłowania, od kil-

„Siedzenie w domu to największa

najmłodszych lat ciężko było mnie

które sprawiają mi, wtedy czuję,

kunastu lat pogłębiając wiedzę

kara” - oto moje motto.

z niej wyciągnąć. W szkole średniej

że żyje. Nurkowanie nie było moim

i umiejętności. Każdą wolną chwilę

Jestem podrzędnikiem i miodnikiem

wpadły mi w ręcę opowieści grozy

marzeniem. Pierwszy stopień OWD

poświęcam pasji, którą uprawiam

wszelkich form aktywności: nurkiem,

autorstwa H.P. Lovecrafta. Ciem-

zrobiłem, by zwiększyć swoją szansę

z przyjaciółmi i znajomymi, przez

motocyklistą, rowerzystą, wspina-

no? Zimno? Przedwieczni bogowie?

dostania się do służby w straży po-

co smakuje jeszcze lepiej. Prawie

czem itd. Z akwalungiem nurkuję od

Wchodzę w to!

żarnej, co jednak nie było mi dane.

od zawsze nurkowania rejestruję

10 lat, jako instruktor nurkowania od

Aktualnie w trakcie kursu Divema-

Obecnie służę jako żołnierz, a nur-

na filmach, mam nadzieję, że mogą

3. Środowisko overhead to od dłuż-

stera. Przygotowuję się do „podję-

kowanie stało się jedną z moich

one być inspiracją dla innych do po-

szego czasu moje główne destynacje

cia rękawicy” jako nurek wojskowy.

głównych pasji. Daje mi ono moż-

znawania podwodnego świata.

wyjazdowe. Małe marzenie o byciu

Podwodny świat, który najchętniej

liwość zobaczenia kawałka świata,

See you on the other side of the mirror

reporterem spełniam z aparatem

odwiedzam, to ten mroczniejszy

zarezerwowanego dla nielicznych.

Kanał na YouTube: Andrzej Z

w podwodnej obudowie poszuku-

i mniej poznany.

Obcowanie z podwodną naturą i jej

jąc emocji i spektakularnych kra-

dziką stroną jest niesamowite.

jobrazów. Czarny suchar świadczy o tym, że jestem bardzo poważnym nurkiem technicznym, ale te butle i kolorowe wstawki z gumy bunggie szybko rozwiewają to złudzenie ;)

BOGDAN TRZCIONKA Jestem Instruktorem Trenerem ASTD, Instruktorem PADI, nurkiem technicznym i jaskiniowym. Dla swojej pasji zrodzonej jeszcze w czasach czarno-białych kineskopów z Jacquesem Cousteau, rozstałem się z informatyką i porzuciłem wygodny etat, aby w 2014 roku wkroczyć na profesjonalną ścieżkę i otworzyć własne centrum nurkowe. Uwielbiam turystykę nurkową i każdego roku organizuję kilkanaście dalekich i bliskich wypraw nurkowych. Po kilku tysiącach fantastycznych zanurzeń nadal nie czuję sytości świata i staram się zarażać innych miłością do błękitnej planety. Obecnie prowadzę też polski oddział Association of Sport and Technical Divers.

REKLAMA

CENTRUM NURKOWE

Jezioro Głębokie Lubuskie

@bazanurkowaextremedivelubuskie extreme-dive.pl

Polska Szkoła Nurkowania

OCTOPUS w Hamburgu +49 176 48664595

mariusbebel@icloud.com

pod sufitem

Szwedzka księżniczka

Tekst i zdjęcia TOMEK RAMUTKOWSKI GDZIEŚ POŚRODKU NICZEGO, W ODLEGŁOŚCI 197 KM W LINII PROSTEJ OD SZTOKHOLMU, 250 KM OD NORWESKIEGO OSLO, 542 KM OD DUŃSKIEJ KOPENHAGI I 970 KM OD WARSZAWY, JEST PEWNE MAGICZNE MIEJSCE.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

pod sufitem

kryte między po-

wych schodów, schodzących pod kątem 450 na poziom –

tężnymi

120 metrów. Jest to główny poziom, do którego jest dostęp

kami

skandynawskiego

świerstarego

„suchą stopą”, prowadzący do strefy nurkowej.

lasu,

Kto podążał tymi schodami ten wie, że robią naprawdę

na skraju niedużej miejsco-

duże wrażenie. Ich otoczenie jest niezwykle interesujące,

wości, skąpane nierzadko

można bowiem oglądać pozostałości po starej infrastrukturze

w zaspach śnieżnobiałego pu-

kopalni. Aż dziw, że ówcześni górnicy korzystali z niej każde-

chu, szczególnie w okresie mojej

go dnia schodząc do pracy (i wracając! – przypis red.). Patrząc

ostatniej, grudniowej, wizyty w tym

na te wszystkie elementy trzeba przyznać, że byli to naprawdę

miejscu. Zarówno ilość pokrywy śnieżnej, jak i temperatura powietrza, oscylująca w okolicy -15°C, powodowały, że klimat tam był iście bajkowy. No i super, tylko ten magazyn jest o nurkowaniu, a nie o zimowych sceneriach rodem z bajki „Kraina Lodu”, więc gdzie tam można zanurkować?

odważni ludzie. Kto podążał tymi schodami wie również, że wspięcie się nimi na powierzchnię, po całym dniu spędzonym pod ziemią, nurkując, to nie lada wyzwanie i nawet dobrze wytrenowanym nurkom może nastręczyć nieco trudności. Całe szczęście, że w obu kierunkach kursuje winda towaro-

Ano można, a miejscem tym jest Tuna Hästberg – kopalnia

wa na szynach. Można na nią zapakować cały sprzęt nurkowy

rudy żelaza, która przyciąga nurków z wielu krajów Europy ni-

i zwieźć go na docelową głębokość, skąd wózkami ręcznymi

czym wielki magnes.

transportuje się go do strefy nurkowej, a po skończonych nurkowaniach komfortowo wysyła na powierzchnię.

POD POWIERZCHNIĄ

I pomyśleć, że ekipa eksplorująca tą kopalnię po raz pierw-

Żeby odkryć piękno tego miejsca, trzeba zejść głęboko pod po-

szy, musiała z całym sprzętem schodzić na dół po to, żeby wy-

wierzchnię ziemi, korzystając przy tym z ponad 400-stopnio-

konać nurkowania, po czym razem z tym sprzętem wychodziła

pod sufitem

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

pod sufitem

Część nurkowa wyposażona jest bowiem w: ` ławki do klarowania sprzętu, ` pomost nad samą wodą z siedzeniami, gdzie ostatecznie można przygotować się do wejścia do wody, ` dostęp do gazów: powietrze, tlen, nitrox, trimix, na powierzchnię. A to wszystko w ciągu jednej nocy, ponieważ przebywanie na terenie kopalni było oficjalnie zabronione.

` strefę suchą i ciepłą, gdzie znajduje się jadalnia z kuchenką mikrofalową i czajnikiem bezprzewodowym.

Wówczas kopalnia i jej infrastruktura nie była przystosowana do nurkowania, dlatego logistyka była znacznie utrudniona.

Kopalnia jest zatem tak przygotowana, że z czystą przyjem-

Na szczęście aktualnie kopalnia jest ogólnodostępna, a na-

nością można przesiadywać tam całymi dniami, bez kontaktu

wet więcej – jest odpowiednio przystosowana do organizo-

z powierzchnią. No chyba że ktoś zapomni zabrać ze sobą cze-

wanych tam „suchych” wycieczek dla zwiedzających, a przede

goś do jedzenia :)

wszystkim do nurkowania! W KOŃCU WODA!

PRZYGOTOWANIE

Część podwodna kopalni jest po prostu magiczna, jest obłędnie

W części nurkowej znaleźć można wszystko, co jest potrzebne

piękna, niezwykle urokliwa czy bajeczna. Epitety świadczące

do komfortowego przygotowania się do nurkowania, ogarnię-

o jej niesamowitości można by mnożyć w nieskończoność. Nie

cia sprzętu po nurkowaniu i chwilowego odpoczynku przed

pomoże to jednak ani trochę w pełnym zobrazowaniu tego, jak

następnym zanurzeniem.

klimatyczne jest to miejsce. Nie odda tych emocji i ekscytacji

pod sufitem

odczuwanej w trakcie odwiedzania kolejnych korytarzy z nutką

dę wiele rzeczy do zobaczenia i trzeba się mocno starać, żeby

zaciekawienia, związanego z tym, co jest za kolejnym zakrętem,

na jednym wyjeździe zobaczyć wszystko.

w kolejnym pomieszczeniu. Tam po prostu trzeba być i poczuć

Z kolei żeby zanurkować na poziomie 75 m, oprócz upraw-

to na własnej skórze. Przekonać się, jak to jest lewitować w toni

nień trimixowych, trzeba udokumentować co najmniej 10-go-

wodnej, pośród artefaktów i pozostałości po dawnej świetności

dzinne doświadczenie w tej konkretnej kopalni na pierwszym

tego miejsca.

poziomie, a ponadto uzyskać pozwolenie na takie nurkowanie.

Woda jest tam krystalicznie czysta, więc wrażenie jest takie, jakby się latało po starych ciągach komunikacyjnych, przepastnych komnatach wysokich na kilkanaście metrów, szybach windowych czy niedużych przejściach pomiędzy poziomami.

I jak pokazuje historia pewnych nurków z Finlandii ;), te zasady są rzetelnie przestrzegane przez włodarzy kopalni. Temperatura wody i otoczenia ma 4°C, praktycznie we wszystkich miejscach, za wyjątkiem kilku korytarzy, w których

Znaleźć tam można wagony pozostawione na torowiskach,

z niewiadomych przyczyn temperatura wody spada do 2°C.

jakby jeszcze wczoraj ktoś ładował tam urobek. Drabiny poroz-

Trzeba się zatem wyposażyć w dobrej jakości ocieplacz i bieli-

rzucane w wielu miejscach, jak duże bierki leżące bezładnie,

znę pod suchy skafander. Warto również zdecydowanie pomy-

czy też zwoje wszelkiej maści kabli, składowanych tu i ówdzie.

śleć o ogrzewaniu elektrycznym, które sprawia, że nurkowanie

W końcu, znaleźć można wiele pomieszczeń ze skrzynkami elek-

tam robi się super przyjemne.

trycznymi, z których rozprowadzony był prąd po całej kopalni i drewniane konstrukcje pomieszczeń wiszących niczym domki

KRÓTKI RYS HISTORYCZNY

na drzewie nad czeluścią przepaści. A to wszystko już na pierw-

Nie ma jednoznacznej informacji na temat tego, kiedy w kopal-

szym poziomie schodzącym do głębokości około 35 metrów.

ni Tuna zaczęto wydobywać rudę. Niektóre źródła wskazują,

Kolejny poziom znajduje się na 75 metrach, więc jest do-

że nastąpiło to już w średniowieczu, chociaż bardziej prawdo-

stępny tylko dla nurków trimixowych, co nie ma absolutnie

podobne jest, że pierwsze wydobycie miało miejsce w XVI wieku

żadnego znaczenia, bo na pierwszym poziomie jest napraw-

lub na początku XVII wieku.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

pod sufitem

Wymagania związane z nurkowaniem, to: Co jest wiadome na pewno, to że już u schyłku XVI wieku

` wymagane są uprawnienia overhead (mine lub cave diver).

w pobliskiej miejscowości Laxsjön znajdowała się chata do pro-

` nie można wykonywać nurkowań solo

dukcji surówki, a w latach późniejszych ich ilość sukcesywnie

` przy pierwszej wizycie w kopalni wymagany briefing z ob-

wzrastała w okolicy kopalni.

sługą i check dive

Kopalnia, pomimo tego, że wydobywała rudę przez setki lat,

` wymagane jest udokumentowanie co najmniej 10 godzin

dopiero w XX wieku doświadczyła swojej świetności, za sprawą

w tej konkretnej kopalni, zanim otrzyma się pozwolenie

znacznej modernizacji i usprawnienia górnictwa.

na głębsze nurkowanie

Ostatecznie Tunę zamknięto latem 1968 roku, kończąc tym samym wielowiekowe wydobycie. Na przestrzeni tych wszyst-

` zapisywanie na tablicy parametrów nurkowania (team, czas, miejsce, itp.)

kich lat wydobyto tam 6 milionów ton rudy, a szacuje się,

` uprawnienia trimix do głębszych nurkowań

że w głębi kopalni znajdują się nadal znaczne zasoby, o masie

` uprawnienia cave dpv, w przypadku używania skutera

co najmniej 16 milionów ton. Istnieje możliwość wykonania nurkowań nie-overhead w koZASADY BEZPIECZEŃSTWA I WYMAGANIA

palni, w części otwartej, przy wejściu, gdzie korytarz ze swobod-

Zasady bezpieczeństwa, jak to w kopalni, są takie, że od wej-

nym dostępem do powierzchni ciągnie się dość długo, dając

ścia na schody, aż do samej strefy nurkowej, wymagane jest

nurkom wód otwartych możliwość poczucia namiastki niesa-

noszenie kasku. I jest to niezwykle ważne, bo niewysokie

mowitego klimatu tego miejsca. Z pełną odpowiedzialnością

korytarze, z wystającymi z sufitu ostrymi kawałkami skał czy

muszę jednak przyznać, że swoje prawdziwe piękno kopalnia

wbitymi tam metalowymi elementami, są realnym zagroże-

odkrywa dopiero po zejściu na pierwszy poziom.

niem dla naszego zdrowia. Przekonałem się o tym kilkukrotnie na własnym kasku :)

W przypadku nurkowania w środowisku overhead, czyli w kopalniach, jaskiniach czy we wrakach, niewątpliwym przy-

REKLAMA

jacielem nurka jest obieg zamknięty, czyli rebreather. Daje on naprawdę wiele więcej możliwości i dużo większy poziom bezpieczeństwa nurkowi, w porównaniu z obiegiem otwartym. Jest to jednak temat na odrębny artykuł :) PODSUMOWANIE Kopalnia Tuna w Szwecji niewątpliwie jest miejscem jedynym w swoim rodzaju. Jest zdecydowanie jedną z obowiązkowych pozycji na mapie europejskich miejsc do nurkowania overhead, dla nurków posiadających uprawnienia do tego typu nurkowań. Dla tych, którzy takich uprawnień nie mają, Tuna może być motywatorem do ciągłego rozwoju i dążenia do zdobywania uprawnień, a przede wszystkim umiejętności, pozwalających na zanurkowanie w tym niesamowitym miejscu. Mam nadzieję, że ten artykuł i zawarte w nim zdjęcia, przedstawiające jedynie ułamek tego wszystkiego, co można zobaczyć w tej kopalni, również przyczyni się do Waszego rozwoju nurkowego czego zwieńczeniem będzie niezapomniane nurkowanie w bajecznej Tunie, czego Wam serdecznie życzę i w czym z chęcią pomogę.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

podróże

Mauritius WYSPA PTAKA DODO Tekst i zdjęcia BOGDAN TRZCIONKA

oznałem kiedyś Maurytyjkę, którą miałem okazję uczyć jazdy na nartach w Słowacji. Dziewczyna, która po raz pierwszy w życiu widziała biały puch chodziła po nim

boso, pomimo że daliśmy jej buty. Ubzdurałem sobie zatem, że na Mauritiusie ludzie żyją w szałasach i nie znają butów. Wyobraźcie sobie moje zdziwienie po wylądowaniu… (było nawet lotnisko!). Autostrady, aglomeracje miejskie, samochody, jakich w Europie nie widziałem – były nawet sklepy z obuwiem. Nie wszyscy wiedzą (ja też nie wiedziałem), że Republika Mauritiusu to nie pojedyncza wyspa, a państwo wyspiarskie położone w południowo-zachodniej części Oceanu Indyjskiego, około

Panoszący się bezczelnie na naszej planecie wirus po raz kolejny udaremnił fantastyczny plan nurkowania na wrakach Florydy. Odkładając Key West na dalszy plan, zmuszeni byliśmy rozejrzeć się za inną, równie ciekawą destynacją i tak oto dotarła do nas wieść, że po półtora roku całkowitej izolacji, w październiku 2021 r., otwiera się na turystów Mauritius.

900 km na wschód od Madagaskaru. Procedury bezpieczeństwa wymagały od całej naszej 18-osobowej grupy szczepień, ale również dodatkowych testów 72 h przed wylotem, testów na miejscu w hotelu zaraz po przylocie oraz dodatkowych testów piątego dnia pobytu na wyspie. Trochę to przytłaczające, ale czego nie zrobi człowiek spragniony słońca i wody. Na szczęście obyło się bez przykrych niespodzianek. Pomimo kilku drobnych niedociągnięć nasz hotel okazał się bardzo fajny, obsadzony palmami z 3 basenami, siłownią i spa. Zdecydowaliśmy się na zamieszkanie w północnej części wyspy w miej-

podróże

Podwodny świat Mauritiusa bardzo różni się od tego znanego z Egiptu. Próżno tu szukać podobnych, kolorowych raf. W tym zakresie Morza Czerwonego nie pobije chyba nic. Jednak bogactwo życia w poszczególnych lokalizacjach oraz dostępność wraków na niedużych głębokościach bardzo pozytywnie mnie zaskoczyły. Na kolejnych nurkowaniach mieliśmy okazję oglądać chętnie pozujące do zdjęć, dużych rozmiarów skrzydlice, mureny, sumiki rafowe, kraby, lucjany, elektryczne drętwy, szkaradnice i słodkie amphipriony, uwijające się w wielokolorowych ukwiałach. Były też olbrzymie żółwie i maleńkie ślimaki nagoskrzelne. Słowem wszystko, czego nurkowi potrzeba do szczęścia. Nie będę się wymądrzał i wyscowości Trou aux Biches („Trobisz” – jak wymawiają Kreole)

liczał tu wszystkich gatunków, ponieważ biologiem morza nie

ze względu na najlepsze warunki do nurkowania. Obsługujące

jestem. Z przekonaniem napiszę jednak, że warto to miejsce

nas, położone kilometr dalej centrum nurkowe Blue Water Di-

przynajmniej raz w życiu odwiedzić. Wartością dodaną był fakt

vers zapewniało transfer hotelowy, a właściciel centrum, nasz

trochę przypadkowego trafienia do Blue Water Divers, które-

przewodnik po bezkresie podwodnego świata Hugues okazał

go właściciel został chyba przez podwodne stworzenia uznany

się prawdziwym pasjonatem i na każdym kroku widać było jak

jako część ekosystemu. Wydając specyficzne gardłowe dźwięki

bardzo kocha to, co robi, pomimo tysięcy zanurzeń na swoim

pod wodą, potrafił przywołać olbrzymią murenę i zatańczyć

koncie. Mieliśmy szczęście, trafiając w to miejsce. Generalnie

z nią w toni podwodną salsę! Człowiek nie wie, co myśleć oglą-

obszar nurkowań dzieli się tam na 3 strefy, my nurkowaliśmy

dając takie widowisko.

w pierwszej strefie, w ramach podstawowego pakietu nur-

Ze względu na klimat i dosyć dużą roczną ilość opadów

kowego – wszystkie nurkowania z łodzi na pobliskich rafach

wyspa ptaka dodo jest bardzo zieloną, wulkaniczną krainą

i wrakach oddalonych maksymalnie o 20 minut od mariny. Pory

z magicznymi kraterami, majestatycznymi wodospadami, buj-

roku na Mauritiusie nie pokrywają się z naszymi. W październi-

nymi lasami i zadziwiającymi ludzkie oko górami. Wybierając

ku ledwo zaczynało się lato, które przypada na listopad – kwiecień, dlatego też nasze zapędy na dalsze wody i chęć nurkowania z rekinami skutecznie utemperował Hugues, informując o potężnych prądach o tej porze roku, z którymi i tak częściowo mieliśmy okazję się zmierzyć bliżej brzegu. Na jednym z nurkowań w strefie silniejszych prądów nasz kolega popełnił błąd, płynąc zbyt wysoko nad rafą i w ciągu chwili zniknął w wielkim błękicie. Takie sytuacje zawsze budzą we mnie niepokój, ale doświadczenie Marka, jego opanowanie i natychmiastowa decyzja o wypuszczeniu bojki sprawiły, że szybko został dostrzeżony i podjęty przez załogę naszej łodzi. Na oficjalnej stronie centrum nurkowego możemy przeczytać, że posiadanie minimum jednej bojki na parę jest wymagane. Podczas debriefingu głośno zastanawiałem się, co by było gdyby porwało osobę bez boi? Wybierając się na nurkowania w morzach i oceanach zdecydowanie każdy nurek powinien posiadać boję, kompas, a może nawet gwizdek i lusterko i umieć się nimi posługiwać.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

podróże

się w tak daleką podróż, trudno byłoby poprzestać jedynie

darów natury i kadzidełek. Hinduizm, Chrześcijaństwo i Islam

na zwiedzaniu podwodnego świata. Po pięciu dniach nurko-

to główne religie, które potrafią współistnieć ze sobą pokojo-

wych zdecydowaliśmy się na dokładniejsze poznanie natury

wo. Język, którym najczęściej w mojej obecności posługiwali się

i historii kraju. Naszą przewodniczką po wyspie była Gertruda

mieszkańcy wydawał się bardzo podobny do francuskiego. Jak

– Polka mieszkająca na wyspie od 20 lat. Zdziwiła mnie informa-

się od Gertrudy dowiedziałem, dla Kreoli – ludzi pochodzenia

cja, że na wyspie nie ma rodowitych mieszkańców. Pierwszymi

afrykańskiego z domieszką dowolnej innej krwi, język francuski

ludźmi byli tu Portugalczycy odwiedzający wyspę tylko po to,

był zbyt trudny i wykształcili własną odmianę tego języka. Jest

by uzupełnić zapasy wody na statkach. W ślad za Portugalczy-

on podobno używany przez 80 % mieszkańców wyspy. Jednak

kami, na nieszczęście wspomnianego wcześniej, występujące-

wyłącznie w mowie, stosunkowo rzadko bywa zapisywany. Od-

go tu endemicznie dużego ptaka dodo, pojawili się na wyspie

wiedzając wyspę, nie zapomnijcie zawołać na powitanie „ki-

w 1638 r. Holendrzy – ci jednak zdecydowali się na kolonizację

manie” z akcentem na ostatnie „e” (pojęcia nie mam jak to się

wyspy i nazwali ją imieniem księcia Maurycego Orańskiego.

pisze), co wywoła uśmiech na twarzy i przychylność, albowiem

Duży ptak oznaczał dużo mięsa, łatwo więc dopisać resztę

oznacza coś w rodzaju „jak się masz?”.

historii. Holendrzy zjedli wszystkie ptaki i niemal nic nie wia-

Podczas dwóch dni przeznaczonych na wycieczki odwie-

domo o ich życiu na wolności. Bez wdawania się w szczegóły

dziliśmy stolicę Port Louis wraz z tamtejszym, przepełnionym

– w XVIII wieku opanowali wyspę Francuzi, a w 1810 r. Bry-

kolorami i zapachami bazarem, krater wygasłego wulkanu,

tyjczycy. Ci ostatni znieśli niewolnictwo i zaczęli sprowadzać

świątynię Śiwy, wodospad Chamarel, a także Ogród Botanicz-

robotników z Indii. Dlatego dziś ponad połowa mieszkańców

ny Pamplemousses – jeden z najstarszych ogrodów na świe-

wyspy to Hindusi. Mieliśmy okazję oglądać fantastyczne, wie-

cie, zadziwiający niezwykłą, barwną i różnorodną roślinnością,

lokolorowe świątynie hinduskie, a także liczne ołtarzyki, nawet

w tym 82 gatunki palm. Na szczególną uwagę zasługuje miej-

na plażach, na których wierni składali ofiary bogom w postaci

sce nazwane Siedmioma Kolorami Ziemi. Wygląd tego terenu

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

podróże

jest efektem erozji pyłu wulkanicznego oraz bogactwa gleby pod względem nasycenia rozmaitymi minerałami. Nigdzie na świecie nie spotkałem się z podobnym zjawiskiem. Jednym z punktów zwiedzania był wybudowany w 1830 r. dom kolonialny Eureka nad rzeką Moka, gdzie mogliśmy poznać życie ówczesnych mieszkańców i poczuć klimat tamtych czasów. Podczas zwiedzania ogrodów należących do posiadłości można natknąć się na 4 przepiękne wodospady i endemiczną roślinność nad brzegiem rzeki. Urzekła mnie swoim pięknem róża porcelanowa zwana też imbirową lilią, która na swej długiej łodydze utrzymuje się prawie przez pół roku. Odwiedzając Mauritius warto pamiętać, że jest to jeden z nielicznych krajów afrykańskich posiadających stabilną demokrację z regularnie odbywającymi się wolnymi wyborami i przestrzeganymi prawami człowieka. Dzięki rozwiniętemu sektorowi turystycznemu i inwestycjom zagranicznym Mauritius osiągnął jeden z najwyższych w Afryce dochodów na obywate-

REKLAMA

la. Wybierając się tam, nie trzeba obawiać się zorganizowanej przestępczości i chodzić z gazem pieprzowym w kieszeni. Owszem, zdarzają się kradzieże jak wszędzie na świecie, ale wystarczy odrobina pomyślunku, aby się przed tym uchronić. Nie ma też potrzeby dodatkowych szczepień przed wylotem. Bardziej niż na ludzi uważać trzeba na małpki. Żyjące na wolności nieduże makaki, choć dosyć inteligentne, nie znają się na żartach i łatwo wzbudzić w nich agresję. To dlatego ten, który strzelał niedawno boję w samotności, wracał z wycieczki boso (podobno nieszczęścia chodzą parami). Człowiek uczy się całe życie – nie da się szybko uciekać w japonkach. Aktualnie używana waluta Mauritiusu to rupia maurytyjska. Bez problemu można płacić w euro, jednak lokalni sklepikarze oraz taksówkarze przeliczają walutę na oko, na niekorzyść turystów. Nie ma większego problemu z bankomatami, a płatność kartami kredytowymi jest możliwa, z wyjątkiem bazarów i małych sklepików. W październiku temperatura powietrza wynosiła 28°C, a wody 26°C. Bardzo dziękujemy tour operatorowi Safpol Safaris z RPA za świetną organizację. Ja tymczasem zabieram się za planowanie kolejnych wypraw w 2022 r. Do zobaczenia nad i pod wodą!

podróże

Kuba

PERŁA KARAIBÓW

uba zaczyna otwierać się na świat, a zwłaszcza na Amerykę. W marcu 2016 roku ówczesny prezydent USA Barack Obama, odwiedził Hawanę. Minęło 88 latach

od oziębienia stosunków między tymi państwami. Już w kwietniu tego samego roku uruchomiono pierwszą regularną linię

Tekst i zdjęcia MICHAL ČERNY

Cały świat zmienia się bardzo szybko, ale są miejsca, które zmieniają się jeszcze szybciej, a jednym z nich jest Kuba. Na przykład Tajlandia, Bali czy Meksyk będą mniej więcej takie same w ciągu najbliższych pięciu lat jak obecnie, ale Kuba będzie zupełnie inna.

żeglugową, a pod koniec sierpnia zostały wznowione regularne loty między Florydą i Santa Clara. Więc jeśli chcesz doświadczyć chociaż trochę tej wyjątkowej atmosfery wyspy wolności, to jest najlepszy czas, aby tu przyjechać. GEOGRAFIA Kuba to największa wyspa na Wielkich Antylach. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że nie jest dużą wyspą, ale z zachodu na wschód mierzy prawie 1200 km, to jak odległość z Pragi do Kijowa, w najszerszych miejscach wyspa ma aż 190 kilometrów. Oprócz głównej wyspy, Kuba ma prawie 4000 mniejszych wysp.

podróże

Językiem urzędowym jest hiszpański, ale w kurortach turystycznych zazwyczaj bez większych problemów można mówić po angielsku. Na Kubie istnieją dwie waluty – peso kubańskie (CUP), które jest używane głównie przez mieszkańców do płatności,

turystów i bez problemu można wynająć taki samochód na cały

oraz peso kubańskie wymienialne (CUC), którym płacą turyści.

dzień lub tylko na przejażdżkę po głównych atrakcjach Hawany.

Ci mieszkańcy, którzy trafiają do CUC, czyli turyści, maja bardzo dobre lokalne warunki, podczas gdy pozostali są jeszcze częścio-

OGRODY KRÓLOWEJ

wo zależni od funkcjonującego tu jeszcze systemu racjonowania.

Zdecydowanie najlepszym miejscem do nurkowania na Kubie jest archipelag Jardines de la Reina, który składa się z po-

HAWANA

nad 400 wysp koralowych i znajduje się na Morzu Karaibskim

Wyjeżdżając na Kubę, zdecydowanie nie można przegapić Ha-

na południe od głównej wyspy. Archipelag został nazwany

wany, zwłaszcza Stara Hawana ma swój szczególny urok. W wą-

przez Krzysztofa Kolumba na cześć królowej Izabeli z Kastylii,

skich uliczkach jest wiele barów i pubów, z których grana jest

a w czeskim tłumaczeniu nazwa oznacza Ogrody Królowej. Ar-

muzyka na żywo, a szczególnie wieczorem ludzie tańczą prak-

chipelag został ogłoszony parkiem narodowym, a nurkowanie

tycznie na ulicach. Najlepiej usiąść w jednym z nich, zamówić

i wędkarstwo mają swoje własne, surowe zasady. Wędkowa-

kieliszek dobrego kubańskiego rumu, zapalić kubańskie cygaro

nie jest tu dozwolone tylko przy użyciu sportowego systemu

i w pełni cieszyć się atmosferą tego miasta. A skoro jesteśmy

łowienia, brania i wypuszczania. Kubański rząd wydaje tylko

w tych barach, to na pewno warto odwiedzić bar Floridita, gdzie

około 1000 zezwoleń rocznie na zwiedzanie parku, z których

serwują doskonałe daiquiri, i gdzie bywał Hemingway, dziś znaj-

większość kupują rybacy, więc nurkowie docierają do tego

dziecie tu jego posąg z brązu. Niepowtarzalny klimat Hawany

pięknego miejsca tylko w ilości około 400 rocznie. Według

tworzą też klasyczne amerykańskie samochody, wciąż można

wskazań można jednak przypuszczać, że w najbliższych latach

ich tu wiele spotkać, większość z nich pełni funkcję taksówek dla

liczba ta znacząco wzrośnie. Nurkowanie i wędkowanie odby-

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

podróże

cie można się do nich zbliżyć. Najpopularniejszym gatunkiem jest rekin perez, czyli rekin karaibski, na każdym nurkowaniu spotkaliśmy ich od 10 do 20, z których największy miał do trzech metrów długości. Ten gatunek rekina przebywa głównie na dnie na głębokości około dwudziestu metrów, gdzie zwykle czeka w miejscu umieszczenia przynęty, po nakarmieniu wynurza się wraz z nurkami na powierzchnię i czeka, czy coś jeszcze mu nie skapnie. Innym popularnym gatunkiem rekina jest rekin jedwabisty, który porusza się w otwartej wodzie na powierzchni i dorasta do trzech i pół metra, dzięki przynęcie można podejść do tych piękności na kilka metrów. Przy odrobinie szczęścia, można również zobaczyć rekina stodołowego, rekina cytrynowego, a nawet rekina wielorybiego. Skrzydlice są też trochę spokrewnione z rekinami, jak zapewne wiecie, jest to nierodzimy gatunek na Karaibach, który nie ma tu naturalnego wroga i dlatego już się tu rozmnaża i wyrządza znaczne szkody rodzimym gatunkom ryb. Tak więc miejscowi nurkowie zwykle nurkują z małym harpunem, a jeśli natkną się na skrzydlicę, strzelają do niej bezlitośnie i wtedy przychodzą rekiny. Wystarczy pomachać nad głową ostrzem, na którym skrzydlica jest dźgnięta i za chwilę przypłynie rekin,

wają się tutaj w formie cotygodniowego safari, gdzie łodzie odpływają z małego portu Jucaro. Łódź safari jest następnie cumowana wśród lasów namorzynowych, a poszczególne nurkowania odbywają się promieniście na mniejszych łodziach. Na tych łodziach jest również sprzęt do nurkowania, a personel przez cały czas dba o wymianę butli, dzięki czemu jest bardzo komfortowo. Nurkowania odbywają się zawsze trzy razy dziennie i naprawdę jest na co popatrzeć. Główną atrakcją do nurkowania są tu rekiny, można je spotkać praktycznie na każdym nurkowaniu, a dzięki przynę-

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

podróże

który wyciągnie ją z harpuna i „oszaleje”. Rekiny są głównym powodem nurkowania w Jardines de la Reina i nie ma tu wielu innych zwierząt. Istnieje kilka gatunków graników, w tym największy grouper itajara, który dorasta do długości trzech metrów i waży 300 kilogramów. Kolejną majestatyczną i dużą rybą, którą można tu spotkać, jest tarpon atlantycki, zwykle trochę większy niż metr, ale ich srebrne korpusy bardzo mocno odbijają światło błysku, więc zrobienie im zdjęć nie jest łatwe. Z dużych ryb można spotkać również płaszczki amerykańskie, które zakopują się na piaszczystym dnie. I oczywiście spotkacie tu też ławice mniejszych ryb, możemy wymienić np. grzechotniki, lucjanowate, płaszczki, ostroboki, księży. Wśród innych zwierząt można znaleźć największego ślimaka morskiego, którego chroni ślimak wielki (Skorupa). Jeśli masz szczęście, między nurkowaniami, możesz przeżyć bardzo nietypowe doświadczenie – snorkeling z krokodylem, a konkretnie z krokodylem amerykańskim. Jeśli krokodyl jest

podróże

mniejszy od człowieka, nie ma się czego bać i spokojnie można iść do wody, ale jeśli jest większy, może zaatakować. Mieliśmy szczęście spotkać osobnika, który mierzył mniej niż 1,5 metra, jeden z członków załogi przywiązał kawałek udka kurczaka do liny, aby krokodyl miał większą motywację do pozostania przy naszej łodzi i mogliśmy przeżyć to wyjątkowe doświadczenie. Muszę przyznać, że trochę się pociłem podczas tego snorkelingu, czasami tylko kilkadziesiąt centymetrów oddzielało nas od spiczastych zębów tego krokodyla, co więcej widok tego zwierzaka jest zupełnie inny, w porównaniu do widoku rekina. SANTA LUCIA Kolejnym miejscem, w którym nurkowaliśmy na Kubie był kurort Santa Lucia na północy Kuby, czyli na Atlantyku. Wybraliśmy to miejsce z dwóch powodów, z jednej strony ciekawe wraki, a z drugiej jest szansa na spotkanie byka rekina. Kiedy zaczynaliśmy pierwsze nurkowanie na mniejszym sztucznie zatopionym wra-

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

podróże

ale my wybraliśmy drugą opcję, nurkowanie w jaskiniach – tutaj zwanych casimbas – gdzie miesza się woda słodka i słona. Pierwsze kilka metrów to woda słodka, dalej jest strefa z wodą słonawą (miejsce mieszania się wody słodkiej i słonej) i słoną. Podczas jednego nurkowania możesz spotkać ryby, które widziałeś już ku, wciąż wypatrywaliśmy gdzie są rekiny, ale to nie są Jardines

wcześniej w morzu, a jednocześnie natrafisz na zwierzęta słod-

de la Reina, po prostu nie ma gwarancji spotkania z rekinami,

kowodne, takie jak krewetki słodkowodne. Jaskinie mają również

ogólnie morze jest uboższe w życie, ale jest też co oglądać. By-

ładną dekorację naciekową. Oczywiście doświadczony lokalny

cze rekiny nurkują w specjalne miejsce, gdzie lokalni nurkowie

Divemaster będzie Ci towarzyszył we wszystkich nurkowaniach

zapraszają je i karmią bezpośrednio z ręki, ale szanse na poja-

i zabierze Cię kilkadziesiąt metrów do jaskini od jeziora wejścio-

wienie się rekinów wynoszą 40 %. Niestety mieliśmy pecha, re-

wego, ale nigdy tak daleko, aby nie było widać światła dziennego

kiny po prostu nie dotarły tam tego dnia. Ale wynagrodziło nas

lub wschodu słońca. W czasach socjalizmu kilku czeskich nur-

spotkanie z małym dzioborożcem, którego odkryliśmy na płyt-

ków brało udział w odkryciu i eksploracji tych jaskiń. Dziś można

kiej głębokości tuż przed zakończeniem nurkowania.

tu nurkować na przykład w jaskini Casimba Ilona.

BAY OF PIGS

dużą migrację krabów. Kraby przechodzą przez ulicę, kiedy wy-

Innym ciekawym miejscem do nurkowania jest Zatoka Świń

chodzą z buszu, aby złożyć jaja w morzu. Na szczęście ruch nie

na południowym zachodzie wyspy; Zatoka znana jest głównie

jest jeszcze duży, ale mimo to każdego dnia tysiące krabów nie

z lądowań kubańskich kontrrewolucjonistów (wspieranych przez

dociera do celu. Kierowcy nie przejmują się nimi zbytnio i mimo

USA), których próba obalenia Fidela Castro nie powiodła się.

że kraby napinają swoje pancerzyki w spotkaniu z samocho-

W miejscowości Playa Girón można również odwiedzić Muzeum

dem nie maja szans. Jeśli interesuje Cię Kuba i nurkowanie

Inwazji – a w nim m.in. i czeskiej broni używanej w obronie re-

i zastanawiasz się nad wyjazdem tutaj, nie wahaj się zbyt długo,

wolucji. Można oczywiście nurkować w kilku miejscach w morzu,

aby skosztować prawdziwego smaku Kuby.

Na drodze biegnącej wzdłuż zatoki można również zobaczyć

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

podróże

Preludium do Galapagos CZYLI EKWADOR PO OBU STRONACH RÓWNIKA Tekst ANIA SOŁODUCHA

Archipelag Galapagos jest marzeniem każdego nurka. To pozycja obowiązkowa jeśli rozpatrujemy „TOP-owe” miejsca nurkowe na świecie.

Zdjęcie Jarosław Gołembiewski

podróże

ednak aby osiągnąć te oddalone o 1000 km od stałego lądu wyspy, musimy dotrzeć do najmniejszego andyjskiego kraju Ameryki Południowej, który pomimo swojej „ma-

leńkości” potrafi oczarować nawet najbardziej wymagającego turystę… Buenos dias Ecuador! Ekwador – linia życia. 24 maja 1822 roku na stokach wulkanu na obrzeżach Quito rozegrała się bitwa pomiędzy hiszpańskimi rojalistami a ekwadorskimi powstańcami, którzy po epoce kolonialnej – w końcu uzyskali niepodległość. Kraj wszedł w skład Wielkiej Kolumbii, projektu geopolitycznego, który jednak upadł w 1831r. Nowe, niepodległe państwo potrzebowało nazwy. Tradycyjna nazwa „Quito” utrzymana przez kolonizatorów wywołała sprzeciw dwóch ważnych ośrodków – Guayaquil i Cuenki. Ostatecznie wybrano nazwę „neutralną” odnoszącą się do położenia państwa na równiku. Sam pomysł nazwania tych ziem „Ecuador” pochodził od francuskich uczonych, którzy lata wcześniej badali te tereny i właśnie – równik.

Zdjęcie Anna Sołoducha

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

podróże

Zdjęcie Łukasz Metrycki

Najdłuższy równoleżnik opasuje całą Ziemię wstęgą słonecz-

geograficzne – bliskość oceanu oraz gór, w Quito panuje stała

nego blasku, obfitością życia i niezwykłej przyrody. Zmiany kli-

temperatura powietrza ok 18°C stopni, a co ciekawe – pierwsze

matu sprawiają, że najcieplejsze miejsca na naszej planecie

połowa dnia jest zazwyczaj sucha i słoneczna, popołudniami

stają się jeszcze gorętsze, choć to wyjątkowe państwo położone

natomiast prawie zawsze pada deszcze. To jednak daje moż-

na równiku, nie raz zaskoczyło mnie zróżnicowaniem pogo-

liwość dobrego zaplanowania zwiedzania :) Warto również

dowym. Idealnym na to przykładem jest stolica kraju – Quito.

pamiętać, że na takiej wysokości może wystąpić (a raczej wy-

Przez Ekwadorczyków uznawana jest za najwyżej położoną

stępuje;)) choroba wysokościowa i jeśli planujemy podczas

stolicę na świecie (2.800 m n.p.m.), zaś przez Boliwijczyków –

wyprawy także nurkowanie (a na 100% planujemy;)) to warto

drugą po La Paz (stolica Boliwii, choć położona wyżej – nie jest

jednak spędzić kilka dni na stałym lądzie, aby nasz organizm

stolicą konstytucyjną państwa!) Ze względu na ukształtowanie

przeszedł aklimatyzację. Położone u stóp wulkanu Pichincha miasto, zachwyca infrastrukturą kolonialną. Eklektyzm – czyli łączenie w całość stylów z różnych epok przejawia się tu na każdym kroku – kościoły i katedry charakteryzują się neogotyckimi łukami, barokowym wnętrzem, mauretańskim zdobnictwem i klasycystycznymi portykami. Ponadto, przepiękny zespół miejski historycznego centrum miasta Quito znajduje się na Liście UNESCO. Nie byłoby w tym nic wyjątkowego gdyby nie fakt, że znalazło się na liście w tym samym roku, co Kraków (1978), a dokładnie, miesiąc po nim :) To unikatowe miasto ma także specyficzny, podłużny kształt – w najszerszym miejscu nie przekracza 8 km, natomiast jego długość wynosi aż 50 km! Ulice Quito są pełne kolorów – na każdym kroku rozbrzmiewa indiańska muzyka, pachnie świeżo zmieloną kawą (ekwadorska kawa eksportowana jest do pond 50-ciu państw na świe-

Zdjęcie Anna Sołoducha

podróże Zdjęcie Jarosław Gołembiewski

Zdjęcie Jarosław Gołembiewski

plarza zajmuje 0,5–1 roku! Nakrycia głowy były wyrabiane przez rdzenną ludność ekwadorską od pokoleń. Palące słońce, jakie jest na równiku, niejako zmusiło ludzi do wymyślenia czegoś, co ochroni przed nim głowę. Do tego idealnie nadawały się liście łyżkowca dłoniastego, występującego na wybrzeżu. W 1849 roku niejaki Manuel Alfaro, kupiec hiszpański, przewiózł do Panamy ok. 220 tysięcy kapeluszy. Gdy w grudniu 1879 rozpoczęto budowę kanału Panamskiego, budowniczowie potrzebowali nakrycia, które ochroni ich przez strasznym upałem panującym w Panamie. Lekkie i przewiewne kapelusze Zdjęcie Anna Sołoducha

z Ekwadoru miały jeszcze jeden atut – można je było zgiąć i schować do kieszeni – nie traciły

cie, spożywana przez mieszkańców niezależnie od dnia i nocy

przy tym fasonu. Robotnicy od razu przekonali się do tego na-

– to nie tyko napój, to część kultury!), a targowiska obfitują

krycia głowy – zaczęto ich powszechnie używać. Stąd nazwa Pa-

w nigdzie indziej nie spotykane owoce jak pitaja, jagodzian, to-

nama. Jednak największą promocją dla kapeluszy było zdjęcie

mate de árbol, (krewny pomidora), opuncja czy ukochana prze-

prezydenta USA — Teodora Roosevelta w tej czapce, zrobione

ze mnie naranjilla. Niekwestionowanym królem ekwadorskich

podczas wizyty na budowie Kanału Panamskiego. Potem już

owoców jest oczywiście banan, nazywany tutaj platano. Ekwa-

gwiazdy kina w latach 20-stych XX w. z upodobaniem nosiły

dor jest największym producentem i dystrybutorem bananów

kapelusze Panama… i my podczas zwiedzania Ekwador ;)

na świecie. Eksport ekwadorskich bananów pokrywa ponad

Quito jest także jedyną stolicą na świecie, która bezpośred-

26 % światowego zapotrzebowania na te owoce. Występuje

nio zagrożona jest przez czynny wulkan. Podczas występujących

tutaj kilkanaście odmian bananów, są owoce żółte, zielone, ró-

w przeszłości erupcji – miasto pokrywało się popiołem, jednak

żowe, czerwone, banany o smaku ziemniaka, o smaku jabłka

nigdy nie zostało zniszczone. Nie bez przyczyny wspomniałam

lub gruszki. W końcu są duże zielone banany, które je się tylko

o wulkanie. W paśmie Andów zwanym Aleją Wulkanów w Ekwa-

na gorąco, lub które wykorzystuje się do smażenia banano-

dorze znajdziemy 29 czynnych i kilkadziesiąt wygasłych stoż-

wych chipsów ;) Nie sposób wspomnieć również o słynnych

ków. Ekwadorczycy zwykli nazywać je „nevado” – śnieżnobiałe.

kapeluszach „panama”. Najdroższe egzemplarze mogą kosz-

Nietrudno zgadnąć, dlaczego ;) Większość z nich to potężne,

tować ponad 10 tys. dolarów, a wyplecenie jednego egzem-

pokryte lodem szczyty. Większość wulkanów nie stanowi jednak

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

podróże

Zdjęcie Jarosław Gołembiewski

wielkiego zagrożenia – szczyty i piękne jeziora kalderowe nale-

wokół symbolicznej „linii życia” dzielącej kulę ziemską na pół-

żą do flagowych atrakcji turystycznych kraju. Najwyższy szczyt

kulę południową i północną znajduje się interaktywne mu-

Ekwadoru, a zarazem wygasły wulkan – Chimborazo (6263 m

zeum Intiñan, w którym pod kierunkiem przewodnika można

n.p.m.) jest najbardziej oddalonym od jądra Ziemi – punktem

uczestniczyć w różnego rodzaju eksperymentach, pokazujących

na jej powierzchni (!) Warunkuje to znaczna wysokość i bliskość

niezwykłe właściwości Ziemi wynikające z jej ruchu obrotowe-

równika. Tereny położone na równiku są najdalej położone

go (np. zobaczyć na własne oczy efekt działania siły Coriolisa

od środka Ziemi, odległość ta spada wraz ze zwiększaniem się

współodpowiedzialnej m.in., za kierunek wirowania cyklonów

szerokości geograficznej i najmniejsza jest na biegunach 

oraz… „skrętność” wody wypuszczanej ze zlewu – przeciwne

Jeśli jesteśmy ponownie przy równiku… 20 km od Quito znaj-

dla półkuli północnej i południowej). Dla cierpliwych i zręcz-

duje się miejsce, w którym po prostu – trzeba być. La Mitad

nych turystów została przewidziana konkurencja ustawiania

el Mundo po hiszpańsku oznacza „środek świata”. To chyba

jajka na gwoździu.. polecam!;)

najbardziej emblematyczna atrakcja turystyczna kraju! Ekwa-

Przed konkwistą, czyli podbojem Ameryki Południowej przez

dor to jedno z 15 krajów na Ziemi, które przecina równik. Już

Hiszpanów, Ekwador należał do imperium Inków. Czy w XXI wie-

w XVIII wieku francuscy geodeci próbowali ustalić środek Ziemi.

ku istnieje szansa na spotkanie prawdziwych Indian, potomków

Podczas jednej z ekspedycji, zbudowano pomnik u stóp któ-

Inków? Czy można przyjrzeć się ich codziennym zajęciom, a frag-

rego wyznaczono linię, która wedle ówczesnej wiedzy pokry-

ment indiańskiego rękodzieła zabrać na pamiątkę? Wydaje się

wała się z linią równika. Niestety, jak się okazało pod koniec

niemożliwe… Zaledwie 110 km na północ od Quito, na wysokości

wieku dzięki technologii GPS, prawdziwy równik znajduję się

2500 m n.p.m. znajduje się malownicza dolina Valle del Ama-

240 m na północ od wyznaczonej linii… ;) Fakt ten nie ujmuje

necer (Dolina Świtu), a w niej – Otavalo, indiański targ, najwięk-

nic temu miejscu! Miejsce jest absolutnie niezwykłe. Na terenie

szy tego typu w całej Ameryce Południowej! Wciąż żywa kultura

podróże Zdjęcie Anna Sołoducha

Zdjęcie Adrian Worożko

dziej tajemnicza część tego kraju, położona w dorzeczu Amazonii. Choć rzeka nie przepływa przez Ekwador, to właśnie z dzisiejszych terenów tego państwa wyruszyli jej odkrywcy. Flora i fauna tego obszaru fascynuje, i to właśnie Oriente – czyli Amazonia zrobiła na mnie największe wrażenie… Pobyt tutaj pozwala zanurzyć się w świecie całkowicie różnym od wszystkiego, co można zobaczyć chociażby w Europie. Ekwador, należący do 17 krajów o największej bioróżnorodZdjęcie Jarosław Gołembiewski

ności biologicznej, uznawany jest za kraj o największej bioróżnorodności w sto-

i obecność Indian kichwa sprawia, że to miejsce jest naprawdę

sunku do powierzchni. Jest również pierwszym państwem, któ-

wyjątkowe. Otavalo jest pięknym i pełnym energii miastem, do-

re uwzględniło prawa przyrody w swojej konstytucji! Występu-

mem dla dużej ilości ludności tubylczej, znanej ze swoich ręko-

je tu ponad 17 tys. gatunków roślin. Szczególnym bogactwem

dzieła. W otoczeniu wulkanów Imbabura, Cotacachi i Mojanda

są tu storczyki, na terenie całego raju można znaleźć ponad

żyje ponad 21000 Indian, rdzennych mieszkańców tych ziem.

4000 odmian, z czego 1714 to gatunki endemiczne! Większość

Każdej soboty (ale nie tylko) część z nich zjeżdża do Otavalo,

z nich rośnie na wschodnich stokach Andów, właśnie w dorze-

gdzie sprzedają przeróżne przedmioty: poncho, swetry, kape-

czu Amazonki.

lusze, biżuterię, ceramikę i inne lokalne cuda. Przepięknie ha-

Podróżując ze stolicy, w której odczuwalna temperatura

ftowane koszule, pantofle, skórzane torby – to istne skarby tego

wynosi ok 23°C, wzbijamy się na wysokość 4500 m.n.p.m.

miejsca! W Otavalo kupisz też szale z wełny alpaki albo biżuterię

przekraczając kordylierę zachodnią i wschodnią, gdzie zim-

etniczną wykonaną przez Indian. Naprawdę warto!:)

ne powietrze przeszywa naszą skórę na wylot. Kierujemy się

„Kręgosłupem” Ekwadoru są Andy – które dzięki swojemu

do zachodniej części Oriente, która stanowi unikatowe połą-

południkowemu położeniu stanowią odrębną strefę klimatycz-

czenie ekosystemu wilgotnego lasu równikowego z górami.

ną kraju. Sierra – czyli teren górzysty oddziela Costę (wybrzeże)

Rezerwat Cuyabeno – to cel naszej wyprawy. Rozpieszczeni

od Oriente – czyli Amazonii. Jest to najprawdopodobniej najbar-

gorącym słońcem, które towarzyszy nam od przekroczenia

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

podróże

Zdjęcie Edward Wronka

Andów – wsiadamy do tradycyjnych łodzi canoe, gdzie czeka

w kalosze i peleryny szybko przystosowaliśmy się do klima-

nas 4-godzinna przeprawa rzeką Río Aguarico oraz Cuyabeno

tu gorącego i wilgotnego (powietrze jest tu wilgotne i ciężkie,

i nagle… „ekwadorskie niebo” przypomniało nam gdzie jeste-

a temperatura waha się od 20°C do nawet 40°C!).

śmy…na równiku, bo lunęło jak z cebra!

Podczas każdej wędrówki w głąb lasu deszczowego, prze-

Ukryte w gąszczu dżungli lodge – to miejsca na końcu świata.

wodnik opowiadał nam o każdej napotkanej roślinie, drze-

Możemy całkowicie zapomnieć o sygnale telefonicznym. Prąd

wie, liściach. Niemal każdy element tutejszej flory pełni jakąś

wytwarzany przez panele słoneczne włączany jest tylko na kil-

funkcję – łagodzi rany i oparzenia, łodygi akumulują w sobie

ka godzin w ciągu doby, woda pod prysznicem jest… zimna,

pokaźne zasoby wody, inne rośliny pomagają udrożnić zato-

a w nocy jest głośniej niż za dnia ;) Nocą zwierzęta budzą się

ki, uregulować cykl menstruacyjny kobiet, a nawet – zwalczyć

do życia i świetnie zastępują muzykę z telefonów komórkowych.

COVID-19 (!). Liście, nasiona, a także owoce – to naturalne an-

Przepiękne drewniane chaty położone na palach, są skromnie

tybiotyki, lekarstwa i witaminy, w dalszym ciągu używane przez

ale przytulnie urządzone. Pomimo faktu, że malaria nie wystę-

plemiona zamieszkujące Cuyabeno – trzy ludy indiańskie:

puje w tej części lasu równikowego – każde łóżko otoczone jest

Siona, Cofan, Seciya. Nie małą atrakcją była degustacja larw

pokaźną moskitierą aby zminimalizować kąsanie owadów i spo-

i cytrynowych mrówek ;) Niezapomniane były także wędrów-

tkanie innych, egzotycznych przedstawicieli fauny…

ki nocą – pająki, kajmany, jaszczury i węże boa towarzyszyli

Na ponad 600 tys. ha chronionego terenu można zaob-

nam każdej nocy… oraz łowienie piranii. Wystarczy kawałek

serwować ponad 12 tys. gatunków roślin i ok 1320 gatunków

surowego, czerwonego mięsa oraz ręcznie wykonana wędka.

zwierząt. Na terenie parku występuje 165 gatunków ssaków,

Złapanie piranii nie należy do najłatwiejszych zajęć, ale radość

a w tym nietoperze, pekari, pancerniki, jaguary, anakondy, ko-

z udanego połowu – nie miała sobie równych (należy jednak

lorowe motyle, leniwce i różne gatunki małp! Cuyabeno to tak-

pamiętać, że trójkątne zęby piranii są ostre jak brzytwa ;))

że raj dla miłośników ornitologii – można tu zaobserwować

Opuszczając Amazonię doświadczyliśmy jeszcze jednego

ponad 500 gatunków ptaków: kilkanaście gatunków papug,

spotkania – żegnały nas prawdziwe „rzeczne duchy”… Inie ama-

a w tym ary, tukany, harpie wielkie (drapieżniki!), strojnoczuby

zońskie to różowe delfiny, które żyją w rzece. Nie są tak skore

amazońskie, kośniki czubate czy złotopióry.

do zabawy jak delfiny, które znamy z różnych innych miejsc

Każdy dzień naszego pobytu obfitował w kilkugodzinne

nurkowych na świecie, ale swoim różowym kolorem – są wy-

spacery w głąb lasu deszczowego lub rejsy rzeką. Odziani

jątkowe. Zaskakująco długi i wąski pysk, nieproporcjonalnie

REKLAMA

Zdjęcie Łukasz Metrycki

Zdjęcie Arkadiusz Majewski

maleńkie oczka i szara lub różowa skóra, to główne cechy charakterystyczne stwora, który występuje w systemie rzecznym Ameryki Południowej. Ważą do 200 kg i mierzą do 2,5 m długości, dzięki czemu są największe spośród czterech gatunków delfinów rzecznych. Pozostałe żyją w Gangesie i Indusie (Indie i Pakistan), w Jangcy (Chiny) oraz w La Placie (Argentyna i Urugwaj). Ich najbardziej uderzającą cechą jest jasny różowy kolor skóry, który może mieć różne odcienie. Zwierzęta są szare, gdy się rodzą i przez cały okres dojrzewania, a kolor zmieniają z czasem, gdy dorastają. Ponadto samce są często bardziej różowe niż samice, wszystko zależy jednak od przejrzystości, temperatury i lokalizacji wód, w których żyją… Amazonia to miejsce niezwykłe. Wieczory spędza się w hamaku z książką, łowiąc ryby lub próbując swoich sił na paddle board. To kraina, gdzie czas staje w miejscu. Cały Ekwador zaś, to istny tygiel różnorodności, którą czerpie się całym sobą. Zatem zanim pojedziesz na Galapagos – zatrzymaj się na chwilę na stałym lądzie. Odetchnij, zamknij oczy, stań na równiku, zatrać się w obfitości ekwadorskiej przyrody i nie czekaj – nigdy nie będzie idealnej chwili.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

pod sufitem

DENÉE

Belgijska kopalnia czarnego marmuru Tekst i zdjęcia KURT STORMS

kiego Stowarzyszenia Speleologów) poprzez mój speleoklub

W przeszłości w Belgii czarny marmur wydobywano na masową skalę, szczególnie po stronie Namur. W tamtych czasach przemysł wydobywczy był niesamowicie ważny, a czarny marmur rozprzestrzeniał się na całym świecie.

Sience Explorers. Dziś nadszedł czas, aby zabrać moją żonę Caroline oraz byłego ucznia Nico do tego pięknego podwodnego świata. Oboje zostali niedawno członkami VVS, lecz jeszcze nie nurkowali w tej kopalni, więc na ich prośbę wybraliśmy się do niej na jednodniową wycieczkę. Uzgodniłem z Nico, że odbierze klucz, abyśmy mogli wejść do środka. Klucz miał znajdować się w szafce w biurze VVS. Kiedyś to ja byłem zarządcą klucza, ale ze względu na zmiany w przepisach nie było to już możliwe.

ednym z miejsc jego wydobycia była kopalnia czarnego

Na miejscu zjawiamy się o 10. Nico jak zwykle jest punktualnie

marmuru Denée. Denée to belgijska wioska, od 1977 roku

i ochoczo podjeżdża na parking. Wjeżdżamy w wąski korytarz,

będąca częścią gminy Anhée w prowincji Namur. W jej pobliżu

aby móc zaparkować w pobliżu. Przed udzieleniem informacji

znajduje się również klasztor benedyktyński Maredsous Abbey.

o tym czego możemy się spodziewać, z rozbawieniem pokazuję

Kopalnia Denée jest dobrze znana wśród belgijskich i ho-

im zejście, które musimy pokonać, aby dostać się do kopalni.

lenderskich nurków jaskiniowych. Kiedyś i ja stawiałem w niej

Już słyszę wzdychające głosy „czy my musimy zejść tędy na dół,

swoje pierwsze kroki jako nurek jaskiniowy. Znajduje się ona

a później znowu na górę?” To dopiero będzie wyzwanie.

godzinę drogi od mojego domu, więc regularnie odwiedzam

Po wprowadzeniu ładujemy wszystko do worków speleo,

ją z moim kumplem Willem Verryckenem, nie jest ona jed-

aby ułatwić transport. Droga do kopalni biegnie po stromym

nak ogólnodostępna i aby uzyskać do niej dostęp trzeba być

zboczu, do pokonania którego używamy liny. Jest to wymagają-

członkiem VVS lub UBS. Ja jestem członkiem VVS (Flamandz-

ce, zwłaszcza gdy musimy wrócić do góry. Na dole jest mnóstwo

pod sufitem

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

pod sufitem

śmieci, co prawda dwa lata temu usunięto ich dwa kontenery, jednak nadal widać pozostałości takie, jak opony samochodowe czy lodówki. Kiedyś przywieziono tutaj nawet mały wrak samochodu. Po kilku wycieczkach w górę i w dół, jesteśmy gotowi do przebrania się w nasze suche skafandry nurkowe. Znajdujemy się nad brzegiem wody i przygotowujemy się. S-drill, omówienie nurkowania i bubble check. Nurkujemy w 1 zespole składającym się z 3 nurków. Korytarze są duże, a woda bardzo przejrzysta, więc widoczność jest znakomita. Po około 50 metrach dopływamy do rozwidlenia, tu wybieram prawą stronę. Mijamy jakieś pozostałości, np. duże koło. Zatrzymuję się tu na chwilę, aby zrobić kilka zdjęć. Potem podążamy dalej korytarzem i co jakiś czas odwracam się, by zrobić zdjęcie i sprawdzić, czy z ekipą wszystko w porządku, zwłaszcza, że są tu po raz pierwszy. Zatrzymujemy się przed znajomym kołem linowym zwisającym z sufitu. To niewyobrażalne, jak ludzie kiedyś wciągali tędy łupki na górę. Po około 30 minutach wracamy do wyjścia. Po krótkiej, około 5 minutowej przerwie wyruszamy ponownie i kierujemy się lewym przejściem, które prowadzi do dużego pomieszczenia. Stąd wchodząc po drabinie i pokonując przepaść można dostać się do innej części kopalni. Pozwalam im rozejrzeć się po pomieszczeniu i wskazuję im pęcherz powietrza, w który możemy włożyć głowy. Widzę po ich oczach, że oboje są zachwyceni. Po około minucie znów znikamy całkowicie pod wodą, a ja daję znak do wyjścia. Po nurkowaniu wszyscy są zadowoleni, jednak nadszedł czas na wędrówkę w górę. Podciągamy się po linie, po drodze robimy krótką przerwę i dysząc docieramy do samochodów. Trzeba to zrobić kilka razy, ale satysfakcja z nurkowania łagodzi ból. Denée to bardzo piękna kopalnia, ale bardzo wymagająca pod względem fizycznym, szczególnie w kwestii transportu po stromym zboczu. Jest to również idealne miejsce do trenowania swoich umiejętności. Bo nurkowania jaskiniowego nie robi się w jeden dzień. Jest to proces wieloletni i wymagający wielu treningów. Dla mnie jednak nurkowanie pod sufitem pozostaje najpiękniejszą rzeczą, jaka istnieje.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

pod sufitem

Kopalnie łupka w Niemczech Tekst ANDRZEJ ZALEWSKI Zdjęcia MICHAŁ ANTONIUK

Willingen i okolice. Pomimo, że rejon większości znany jest z narciarstwa i skoków, nie tylko po to jeżdżą tam wycieczki! Od kilku lat jesienią odwiedzam kopalnie w zachodnich Niemczech.

Z 44

aczęło się skromnie, nie pamiętam dokładnie kiedy.

sprawdzającym. Maksymalna głębokość w tej pięknej i chyba

Grześ powiedział: przyjedź, nie jest głęboko, ale fajnie.

najtrudniejszej kopalni, to 70 m. Są tu trzy wejścia do wody, ale

Nie mylił się. Tym razem celem były cztery kopalnie.

dotarcie na maksymalny poziom optymalne jest z pierwszego.

Trzy już znałem, czwarta, najgłębsza była nową pozycją w na-

Z pozostałych najlepiej planować płytsze poziomy. Schwalefeld

szym planie.

to dość skomplikowany system, gdzie na pewno spotkamy się

Pierwszą kopalnią jaką odwiedziliśmy była Schwalefeld.

ze skrzyżowaniami, możemy zakładać swoje jumpy, robić tra-

Akceptowane są tu uprawnienia organizacji IANTD, GUE, NSS-

wersy. Z pewnością przeznaczona jest dla nurków full cave

-CDS i NACD. Posiadając inne trzeba liczyć się z nurkowaniem

i o wyższych umiejętnościach. Wchodziliśmy w trzech zespo-

pod sufitem

całe komnaty. Widoczność na poziomie 37 m niestety nie jest już tak łaskawa dla nurków. Często występuje tu tzw. „cappuccino”, tj. ok 1 m wizury. Tym razem było bardzo przyjemnie, jak na to miejsce, bo około 3 m. Najlepsza widoczność znajduje się na poziomie 70 m, gdzie woda wydaje się znikać, oczywiście nie dosłownie. Miejsce ma duży potencjał z pewnością nie tylko na jedno nurkowanie lecz na wiele więcej. łach z dwóch powodów. Przede wszystkim przestrzeń w wodzie

Następnego dnia przyszła kolej na Christine. Uprawnie-

otwartej jest komfortowa dla dwóch nurków, przy trzech robi

nia jak w Schwalefeld. Chodniki w tej kopalni są na poziomie

się ciasno, co wymaga trochę empatii od zespołu. Cztery osoby

25 i 50 m. Miejsce jest trochę inne niż wszystkie odwiedzone

to już extremum, ale też da się to zrobić. Mieliśmy różne plany.

przez nas kopalnie. Nawigacyjnie poziom 25 m jest prosty,

Mój zespół skupił się na poziomach 20 i 37 m, pozostałe zdecy-

a zarazem trudny, gdyż w czasie nurkowania, jeśli chcemy

dowały zejść na 70 m. Widoczność to dla nurka istotna kwestia.

obejrzeć nie tylko korytarze, ale i przestrzenie skąd wydo-

Na poziomie 20 m zazwyczaj jest dobrze lub bardzo dobrze.

bywano łupek, musimy liczyć się z profilem typu piła. Nasze

I tym razem tak było, halciony pokazały swoją moc oświetlając

uszy były wystawione na duże obciążenia. Żadna z komór,

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

pod sufitem

pomimo tego, że niektóre wychodzą do powierzchni, nie daje

Na koniec zostawiliśmy sobie Nuttlar. To kilkupoziomowa

możliwości wyjścia na zewnątrz. Należy o tym pamiętać przy

kopalnia z różnymi trasami, gdzie można spędzić wiele czasu

planowaniu trasy jaką chcemy zrobić i nie przeceniać swoich

na poznawaniu korytarzy i przejść między nimi. Wejście, po-

uszu. Poziom 43–50 zostawiłem na kolejną wizytę. Jest inny niż

dobnie jak w przypadku Christine i Schwalefeld, to prawdziwe

płytsze i przypomina jaskinie. Kolejną zaletą tego miejsca jest

wrota do Narni. Na zewnątrz mamy żółty kontener, w nim stoły

widoczność, gdyby nie ściany byłoby to ponad 30 m. Christine

na sprzęt, a dalej właściwe wejście do kopalni. Jest ono ob-

jest najmniejszym obiektem, ale mimo to można spędzić tam

szerne i daje wyobrażenie tego, co możemy zobaczyć podczas

mnóstwo czasu.

nurkowania. W wodzie znajduje się pomost ułatwiający upina-

Felicitas, słyszysz o niej i już wyobrażasz sobie znajdujące

nie dodatkowych butli. Z dużej przestrzeni do wnętrza kopalni

się tu maszyny. Najpierw jednak trzeba pokonać "mleczną dro-

prowadzi wąski tunel, który na około 13-tym metrze kończy

gę" w szybie zejściowym, która tym razem ciągnęła się przez

się rozwidleniem na różne trasy. Kopalnia charakteryzuje się

około 15 m. Główny chodnik znajdował się na 30 m. Wcześniej

szerokimi i wysokimi korytarzami. Jeśli podczas nurkowania

warto jednak to sprawdzić, ponieważ poziom wody zmienia

odbić trochę od liny, można zobaczyć przedmioty pozostawio-

się w zależności od opadów, a to jest istotne dla nurkujących

ne przez górników. W wielu miejscach ściany ułożone są z wy-

na OC w celu dobrania optymalnego gazu. Kopalnia dzieli się

dobywanego kamienia, co wygląda bardzo ładnie. W kopalni

na dwie części, lewą, gdzie spotykamy maszyny i równo drążo-

jest kilka miejsc, gdzie możemy się wynurzyć, jednak żadne

ne nimi komory oraz prawą, która eksploatowana była metodą

z nich nie jest wyjściem. Natomiast na czerwonej linie są przy-

strzałową. Ta wygląda miejscami jak jaskinia, ale oczywiście nie

najmniej dwa miejsca do wyjść awaryjnych zamknięte w czasie

jest pozbawiona śladów infrastruktury z lat eksploatacji. Wi-

normalnych nurkowań, dlatego tak ważne jest wpisywanie się

doczność w korytarzach zazwyczaj jest dobra, sięgająca około

na tablicę informacyjną.

10–15 metrów. Nawigacja nie jest tu skomplikowana, a rozło-

Willingen i okoliczne kopalnie były dla nas łaskawe, dopisały

żone poręczówki umieszczone są w bardzo uporządkowany

widocznością. Temperatura wody przyjemniejsza niż w więk-

sposób. Możemy zrobić kilka niedużych trawersów. Miejsce

szości jezior o tej porze roku w naszej szerokości geograficznej,

dobre jest zarówno do szlifowania umiejętności nurkowania

wahała się pomiędzy 8–10°C. Choć dla większości uczestników

pod stropem, jak i do turystyki nurkowej. Felicitas ma świetnie

wyprawy nie był to pierwszy raz w tych kopalniach, to z pew-

zorganizowaną infrastrukturę, a pełna „blenderownia” zapew-

nością będziemy wracać. To miejsca z potencjałem, gdzie wiele

nia nabicie każdego gazu, jaki jest nam potrzebny.

jeszcze jest do odkrycia.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

kamieniołom

Kamieniołom Kamyki Tekst ŁUKASZ KIELASZEWSKI Zdjęcia DAMIAN MARCINKOWSKI

kamieniołom

ny jest na 585 m n.p.m., a jako datę jego

bo liczy sobie w najgłębszym miejscu

zamknięcia podaje się lata 70, XX wieku.

około 6 metrów.

Dojazd pod sam akwen nie należy

Wizura pozostawia sporo do życze-

do trudnych, prowadzi do niego wąska

nia, mieściła się w przedziale od metra

asfaltowa droga, praktycznie wprost nad

do czterech. Kamieniołom otoczony jest

brzeg.

kilkusetmetrowymi ściankami, które la-

Zejście do wody jest dość strome,

tem wykorzystują amatorzy wspinaczek,

pokryte głazami i kamieniami. W strefie

zaś zimą zamieniają się w malownicze

przybrzeżnej jest dość płytko, także moż-

lodospady.

na ze spokojem ubrać płetwy, maskę i sprawdzić sprzęt przed zanurzeniem. Płynąc prawą stroną tuż przy brzegu natrafimy na brukowane pozostałości po budynku bądź moście, zaś po lewej stronie czeka nas niewątpliwie najwięk-

OD REDAKCJI Melafir, inaczej paleobazalt – jest pochodzącą z paleozoiku skałą magmową o strukturze porfirowej. Posiada migdałowcową teksturę i szarofiołkowe, czerwonobrunatne lub zielonoczarne zabarwienie. Jest to młodopaleozoiczny odpowiednik bazaltu.

sza atrakcja, a mianowicie pozostałości po metalowej konstrukcji, której fundamenty położone są poniżej trzeciego metra pod wodą. Całość rzuca się w oczy już przy tafli akwenu, jej elementy praktycznie wystają znad wody (są oznaczo-

ne plastikową butelką). Na dnie można znaleźć pozostałości po maszynerii słu-

raz z Damianem postano-

żącej wydobyciu kruszca, takich jak me-

wiliśmy odwiedzić kolejny,

talowe elementy maszyn, kilkumetrowe

mniej znany zbiornik wodny.

odcinki torów czy wielkich łyżek służą-

Płetwy poniosły nas w stronę Głuszycy Górnej (Polska), do starego kamieniołomu melafiru.

cych do załadunku. Przy strefie przybrzeżnej, dookoła zbiornika, znajdują się zatopione drze-

„Kamyki”, bo tak brzmi nazwa ka-

wa, które zostały przyozdobione z cza-

mieniołomu, zaczął funkcjonować naj-

sem wodną roślinnością i służą za dom

prawdopodobniej na początku XX wieku

miejscowym rybom.

pod szyldem firmy Krause & Co. Położo-

Kopalnia jest dość płytkim akwenem

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

a r c h e o l og i a

VASA... najwspanialszy Tekst MATEUSZ POPEK Zdjęcia WIKIMEDIA COMMONS

Vasa, w pełni nienaruszony 64-działowy okręt wojenny z XVII wieku

Dziesiątego sierpnia 1628 roku, sztokholmski port wypełniał tłum ludźmi, których spojrzenia kierowały się w jedno miejsce, przy którym stał sam król Gustaw Adolf.

ogromny statek o długości 61 i szeroko-

Flotylle galeonów uczestniczyły w spek-

ści ponad 11 metrów. Jego wyporność

takularnych bitwach. Wśród tych nie-

wynosiła 1210 ton, a załogę stanowiło

spokojnych czasów wybijał się jeden

437 marynarzy. Okręt ten wyposażono

człowiek dowódca, strateg, reformator,

w 64 działa, co na ówczesne czasy było

wojownik, „Lew Północy”… Gustaw II Ad-

potężną siłą ognia. Król osobiście doglą-

olf, król Szwecji. Prowadził on wojny

dał budowy i wyposażenia statku, aby

z Rosją, Niemcami, zreformował armię

ten nie miał sobie równych.

i sprawił, że Szwecja była hegemonem

Cały statek miał być pływającą dekla-

Bałtyku. Jednak najbardziej skonflikto-

racją potęgi szwedzkiego króla. Pokład

wany był z Rzeczpospolitą, gdzie na tro-

zdobiły rzeźby nawiązujące do biblii czy

nie zasiadał jego stryjeczny brat Zyg-

greckich herosów. Swoje miejsce znala-

umny ze swojego dzieła, chrzcił

munt III Waza. Ich konflikt miał nie tylko

zły tam także rzeźby najgorszych wro-

swój najwspanialszy okręt nada-

wyraz polityczny czy rodzinny, ale także

gów króla czyli Polaków, które umiesz-

jąc mu imię „Vasa”, mające pod-

symboliczny.

czono na dziobie okrętu. Postacie te były

rały się na lądzie, a zwłaszcza na morzu.

kreślić wielkość jego dynastii. Po chwili

Takim symbolem zwycięstwa i do-

skulone pod ławkami, co miało nawią-

statek dumnie opuszczał główki portu

minacji miał być najwspanialszy okręt

zywać do zwyczaju „odszczekiwania”.

stawiając żagle. Tłum wiwatował. Gdy

wojenny wszech czasów, który kazał

Rzeźby te były tak umiejscowione, aby

niespodziewany podmuch wiatru wypeł-

zbudować Gustaw Adolf. Swoim splen-

marynarze załatwiający się w latrynach

nił żagle, okręt przechylił się na burtę…

dorem miał przyćmić wszystkie statki

mogli doskonale je widzieć, wiedząc jak

król zbladł…a tłum zamilkł.

pływające po Bałtyku. Stępka została

mają traktować wrogów korony.

Bałtyk w XVII wieku był areną nie-

położona w 1626 roku, a prace trwały

ustannych walk. Państwa bałtyckie ście-

przez dwa lata. W tym czasie zbudowano

Głównym budowniczym był szkutnik holenderskiego

pochodzenia

Henrik

archeologia

Vasa, 14 maj 1961 r.

Hybertsson, który zmarł w tracie prac.

Po katastrofie nie od razu wyma-

Spowodowało to nieco zamieszania

zano Vasę z pamięci. Jeszcze w latach

w budowie, które było pogłębiane cią-

60. XVII wieku przeprowadzono operację

głymi zmianami wymuszanymi przez

wydobycia części dział z wraku. Do tego

króla. Ten chciał, by okręt był smukły, ale

nurkowania wykorzystano dzwon i jest

największy, a także aby bogato zdobione

to jedna z najstarszych tego typu operacji.

nadbudówki doskonale się prezentowały. Gdy

nadszedł

pamiętny

Czas jednak biegł nieubwłaganie i po-

dzień

zycja wraku została zapomniana, a sam

10 sierpnia 1628 roku, król, jego

obiekt przeszedł do legendy. Dopiero

dwór i wszyscy poddani, zgromadze-

w 1956 roku archeolog amator Anders

ni na sztokholmskiej kei, oczekiwali

Franzén odnalazł wrak. Dosyć szybko

na opuszczenie żagli. Gdy wiatr zawiał,

zawiązał się komitet mający na celu

a okręt się przechylił tłum zamarł, a król

zebrać fundusze i sprzęt do wydoby-

zbladł. Gdy przechył nie ustępował,

cia historycznego wraku. Pięciu nur-

a przez otwarte furty działowe zaczę-

ków Szwedzkiej Marynarki Wojennej

ła się wlewać woda, Gustaw Adolf już

pod dowództwem Per Edvina Faltinga

nurkowanie nie było hobby, a ciężką

wiedział że będzie to spektakularna…

zostało oddelegowanych do wydobycia

i niezwykle niebezpieczną pracą. Zanu-

katastrofa. Po chwili statek przewrócił

ogromnego wraku. Ich celem było wyko-

rzenia odbywały się w ciężkim sprzęcie

się i zatonął, pociągając za sobą na dno

panie pod jednostką 6 tuneli, przez któ-

klasycznym. Często niedoceniani lub po-

ponad 30 marynarzy.

re zostały przeciągnięte liny potrzebne

mijani w opowieściach o Vasie nurkowie

Zaraz po katastrofie powołano komi-

do wydobycia obiektu. Wszystko działo

wykonali kluczową pracę. Należy pamię-

sję śledczą, która miała na celu zbada-

się na głębokości 32 metrów, przy kom-

tać, że wciąż jest to jedna z największych

nie sprawy. Członkowie komisji oskar-

pletnie zerowej widoczności. Wykona-

i najbardziej spektakularnych operacji

żyli polskich szpiegów o sabotowanie

no niesamowitą ilość 1 300 nurkowań,

wydobycia drewnianego wraku w histo-

projektu. Mieli oni wprowadzić szkice

podczas operacji wydobycia Vasy, bez

rii nurkowania i archeologii podwodnej.

techniczne, zmiany, które spowodowa-

żadnego poważnego wypadku. Po czym

ły niestabilność jednostki, co spowodo-

wrak podczepiony pod dwa pontony

w sztokholmskim Muzeum Vasy gdzie

wało jej zatonięcie. Szpiedzy nigdy nie

został wydobyty i przetransportowany

jest prezentowany. Może to chichot losu,

zostali złapani. Jednak w domyśle wia-

do suchego doku.

ale po ponad 300 latach od katastrofy,

Obecnie

wrak

można

oglądać

domo było, że zachcianki króla i jego

Ogromna i godna podziwu była pra-

Vasa stała się największym i najbardziej

ciągłe zmiany w oryginalnym projekcie

ca nurków podczas operacji wydobycia.

spektakularnym wrakiem jaki można

spowodowały, że statek ten był źle wy-

Warto wspomnieć o profesjonalizmie

oglądać. Ciekawe czy Gustawowi Adol-

ważony i niestabilny.

i odwadze tych ludzi, ponieważ wtedy

fowi by się to spodobało…

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p l a n e ta z i e m i a

Istotne postanowienia Na zdjęciu Laura Nina Yan Felix

Tekst LAURA KAZIMIERSKA Zdjęcia KAROLA TAKES PHOTOS

Święta i Sylwester już za nami a przed nami miesiące szarugi, wahań temperatury, od minus do plus i oby do wiosny. Ach, no i do tego te noworoczne postanowienia, z których trzeba się przecież wywiązać.

wet daleko od wody. POSTANOWIENIE NUMER 1.

Nauczę się czegoś nowego! Kurs Sidemount, bo co dwie butle to nie jedna Sidemount to konfiguracja, gdzie cylindry montujemy po bokach, wzdłuż ciała zamiast tradycyjnie na plecach. Ten styl wywodzi się od nurkowania jaskiniowego, ale w ostatniej dekadzie zyskuje coraz większą popularność wśród nurków rekreacyjnych. A to ze względu na: podwójoną ilość gazu jaką

gdyby tak, tym razem, wybrać z tych postanowień coś,

możesz zabrać ze sobą pod wodę, zwiększone bezpieczeństwo

co sprawi nam ogromną radość, a do tego podniesie

w razie awarii jednego z aparatów oddechowych, bardziej opły-

naszą sprawność fizyczną i kwalifikacje lub pomoże

wowej pozycji w trakcie nurkowania, co zmniejsza zużycie ener-

naszej planecie? Oczywiście mówię tu o nurkowych celach no-

gii, a zarazem zyskujemy ułatwienie ze sprzętem nurkowym

worocznych. Przecież tak łatwo je podciągnąć pod standardowe

z racji pakowności. Zalet jest mnóstwo, a i zastosowań wiele.

postanowienia, które właściwie każdy z nas ma przed północą

Od nurkowania we wrakach i jaskiniach, po głębsze zejścia

w nadziei, że przyszły rok przyniesie wszystko, co dobre.

na otwartej wodzie, a poza tym, w tej konfiguracji wygląda się

Gdzie warto, a przede wszystkim, gdzie można pojechać, jakie kursy zrobić by urozmaicić sobie podwodne wyprawy,

a także jak zadbać o środowisko morskie, czasem będąc na-

całkiem imponująco, trochę na styl Jamesa Bonda. Podstawowy kurs składa się z około czterech do pięciu

planeta ziemia

Na zdjęciu Samuel Mason

Na zdjęciu Laura Kazimierska

godzin teorii oraz zapoznania się z nową konfiguracją, sesji

mej mieszanki oddechowej. Używany jest m.in. w medycynie

w basenie lub w akwenie o warunkach basenopodobnych

oraz oczywiście nurkowaniu. Koncept maszyny pojawił sie

i minimum trzech nurkowań, aczkolwiek, warto skusić się

już w XVII wieku za sprawą Giovanniego Borelliego. Maszyny,

na większej ich ilości. Nie musisz mieć dużego doświadczenia,

których używamy dzisiaj zaczęto udoskonalać i produkować

wystarczy podstawowy kurs OWD i ukończone 15 lat. Osobiście

na większa skalę w trakcie II Wojny Światowej, a potem metodą

polecam, by osoby przystepujące do kursu miały minimum

prób i błędów tworzono nowe modele, ulepszano elektronikę,

dwadzieścia nurkowań (nie jest to jednak standardowy wa-

by podnieść ich niezawodność i bezpieczeństwo.

runek wstępny) lub czuły się dość pewnie pod wodą i miały znakomicie opanowaną pływalność.

Teraz, coraz częściej widzimy je na plecach nurków technicznych i głębinowych. Z racji tego, że ich funkcjonalność, wydaj-

Sidemount jest świetnym kursem pośredniczącym mię-

ność i technologia mogą ułatwić i w dużej mierze zredukować

dzy nurkowaniem rekreacyjnym i technicznym. Zaczyna-

koszt podwodnych exploracji. A jedyne, co ogranicza twój czas

my tu wchodzić w konfigurację tec przy głębokościowych

pod wodą, to substancja wchłaniająca dwutlenek węgla, który

i czasowych limitach rekreacyjnych. Jest więc dobrym testem

pozwala ci na nurkowania nawet do 6 godzin.

na sprawdzenie czy nurkowanie techniczne to coś, w co chcielibyście się zagłębić.

Spróbuj po cichu. Przygoda z CCR

Wbrew pozorom CCR nie jest przeznaczony tylko dla nurków głębinowych. Jest to wspaniały sprzęt, by zbliżyć sie do podwodnej fauny. Gdy przestajemy wydychać bąbelki z automatu oddechowego, prawdziwie stajemy się częścią podwodnego

Obieg zamknięty znany jako Closed Circuit Rebreater (CCR)

świata. Jest to wspaniałe rozwiązanie dla fotografów i video-

to już raczej „wyższa szkoła jazdy” i dość kosztowny ekwipu-

grafów, a schodzić nie trzeba nawet głęboko. Co więcej, na płyt-

nek, ale warto na nim ponurkować chociażby raz. Rebreather

szych zejściach, nasz limit czasu bezdekompresyjnego (NDL)

to urządzenie, które pozwala ci na wielokrotne użycie tej sa-

w porównaniu z obiegiem otwartym znacznie się wydłuża.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p l a n e ta z i e m i a

Aby zacząć przygodę z obiegiem zamkniętym nie musisz mieć doświadczenia z nurkowaniem technicznym, a jedynie ukończone 18 lat i posiadać certyfikat na Nitrox oraz nurka głębinowego. Tak

POSTANOWIENIE NUMER 2

Zadbam o zdrowie (swoje i naszej planety).

zwany „Try CCR” można zrobić w jeden dzień. Najpierw poznajesz

Włącz się do ochrony tego, co kochasz

teorię i podstawowe zasady nurkowania na tego rodzaju sprzęcie,

Z nowym rokiem świetnie jest dać coś od siebie, a sposo-

a potem instruktor zabiera cię na płytkie nurkowanie w otwar-

bów jest wiele. Fajnie jest zaopatrzyć się w siateczkową torbę

tej wodzie.

(mesh bag) lub gadżet typu Trshbag, które możemy zabrać ze

A może tak dowiedzieć się więcej o sprzęcie

sobą pod wodę. Kiedy spostrzeżesz śmieci na rafie podczas nurkowanie, możesz je do niej zapakować, a potem zalogo-

Sprzęt nurkowy i dodatkowe akcesoria mogą nas przyprawić o ból

wać znaleziska na appce ProjectAWARE, Dive Against Debris.

głowy. Obecnie na rynku mamy wachlarz możliwości, a producenci

Wszelkie informacje z tej aplikacji przekazywane są do większej

prześcigają się w kolorystyce, jakości i funkcjonalności, by udogod-

bazy danych, która monitoruje kategorię i ilość znalezionych

nić nam nasze podwodne wyprawy. Jak wybrać odpowiednią dla

pod wodą odpadów z różnych części świata. Baza danych służy

nas konfigurację, która będzie funkcjonalna, pozwoli na rozwój

do zrozumienia skali zanieczyszczenia naszych wód oraz pod-

umiejętności i doświadczenia nurkowego przy niedużym nakładzie

jęcia odpowiednich działań w kierunku ochrony środowiska.

kosztów? Jak działa automat oddechowy i o czym pomyśleć wybie-

Innym sposobem jest organizowanie akcji sprzątania. Czy

rając płetwy, maskę czy bojkę? Na te i wiele innych pytań odpowia-

to będzie miało miejsce pod woda, czy w pobliskim lesie, nie

da w każdym numerze Perfect Diver Akademia TecLine. Możecie

ma znaczenia, bo jak wiadomo to, co znajdziemy na lądzie,

też się z nimi umówić. Dwa dni spędzone w autoryzowanym salonie

w którymś momencie zobaczymy w wodzie. Taką akcję można

pod okiem profesjonalistów pozwolą zagłębić się w świat nowych

zarejestrować na platformie PlanetHeroes i zarabiać pieniądze.

rozwiązań i technologii sprzętu nurkowego. Jest to opcja dostępna

Fundusz możesz przeznaczyć na finansowanie sprzętu, podob-

dla instruktorów nurkowania dowolnej organizacji nurkowej.

nych eventów, zasilić fundację działającą na rzecz rekinów czy raf koralowych lub po prostu zatrzymać dla siebie jako nagrodę

REKLAMA

Na zdjęciu Sany i Siận

za wspaniały uczynek. (Lub włączyć się w Sprzątanie Świata organizowane w Polsce przez Fundację Nasza Ziemia – przypis red.) Kolejnym postanowieniem może być ograniczenie spożywania ryb i owoców morza czy unikanie suplementów diety takich, jak tran z wątroby rekina, który można z łatwością zastąpić roślinnym odpowiednikiem. Przełowienie jest ogromnym problemem dotykającym nasz ocean i społeczności żyjące z rybołówstwa. Dzieje się to ze względu na brak jasnych regulacji i kontroli połowu ryb, używania destrukcyjnych dla środowiska narzędzi połowowych, rybołówstwa komercyjnego i ogromnego popytu na produkty pochodzenia morskiego. Z badań wynika, że Unia Europejska jest największym importerem ryb i owoców morza na świecie. „To my, jej mieszkańcy, podejmując decyzje konsumenckie wpływamy na to, co się dzieje na świecie” twierdzi Anna Sosnowska z WWF. Zamawiając kolejną deskę sushi, warto się więc zastanowić skąd pochodzi ryba, którą spożywamy i jaki to ma wpływ na rafy koralowe, które przecież tak podziwiamy. POSTANOWIENIE NUMER 3

Będę więcej czytać!

Znajdź czas na książkę To postanowienie znalazło się na trzeciej pozycji najpopularniejszych postanowień noworocznych w 2021. Nic dziwnego, bo czytać przecież warto. Zwłaszcza jeśli ma to pogłębić naszą wiedzę o nurkowaniu i podwodnym świecie. Szczególnie polecam te trzy pozycje. Nie mogłam się od nich oderwać: “Into the Planet: My Life as a Cave Diver” – książka autorstwa jednej z najbardziej znanych nurków jaskiniowych Jill Heinerth. Opowiada ona, krok po kroku, o jej ścieżce prowadzącej do odkrywania podziemnego świata. Znajdziecie tu dobry kawałek historii o tym, jak rozwijało się nurkowanie jaskiniowe i trochę

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p l a n e ta z i e m i a

Na zdjęciu Georgina Swain, Laura Kazimierska

o ewolucji sprzętu nurkowego, ciekawe anegdoty, a także pró-

„The Brilliant Abyss” napisana przez Helen Scales, która

ba wyjaśnienia co nas rwie w te wrogie przecież dla człowieka

jest biologiem morskim, autorką wielu książek i dziennikarką

środowisko, gdzie nawet najmniejszy błąd grozi utratą życia.

radiową. Zagłębiamy się tutaj w niezwykły i jakże obcy świat

„Shadow Divers” Roberta Kursona to jedna z pierwszych

głębokiego oceanu. Odkrywamy organizmy żyjące w niezwy-

książek o nurkowaniu, po którą sięgnęłam. Wydano ją prawie

kle extremalnych warunkach i przyglądamy się ich egzysten-

dwadzieścia lat temu i oparta jest na faktach. Kurson opowia-

cji w tym oddalonym o tysiące metrów podwodnym świecie.

da historię odnalezienia i próbę identyfikacji niemieckiej łodzi

Nawet dziś, wiemy mniej o głębiach oceanu niż o kosmosie,

podwodnej zatopionej na siedemdziesięciu metrach u wybrze-

a niemalże każdy organizm czy zjawisko jest nowym, fascynują-

ży New Jersey. Akcja toczy się na początku lat dziewięćdzie-

cym odkryciem. Autorka porusza problem, że mimo tego, iż tak

siątych. Opisuje wyzwania zapalonych poszukiwaczy wraków

mało wiemy o tym świecie, jest on niezwykle zagrożony. Wy-

i ich misję zidentyfikowania tajemniczej łodzi, o której nie ma

kopaliska głębinowe i pobór surowców z dna oceanu, które są

wzmianki w dokumentach historycznych. W tamtych latach

planowane na najbliższe lata mogą poważnie zaszkodzić, jakże

techniczny sprzęt nurkowy, mieszanki gazowe i procedury były

delikatnemu ekosystemowi i mieć katastrofalne konsekwencję

jeszcze w powijakach i coraz to odkrywano nowe i lepsze me-

dla oceanu. Książka ta skłania do pytania, czy współczesna eko

tody nurkowania dekompresyjnego. Współczesność przeplata

technologia, rzeczywiście jest tak odnawialna jak nam się wy-

sie z historią II Wojny Światowej i fragmentami życia oficerów,

daje? I jakie skutki dla naszej planety przyniesie pozyskiwanie

którzy spoczywają na dnie razem z wrakiem.

surowców do jej funkcjonowania.

REKLAMA

Na zdjęciu Dennis Hooghoff, Frederike Leurs, Matthias Baumann

POSTANOWIENIE NUMER 4

Będę więcej podróżować

A może jednak ten Meksyk... Meksyk w okresie pandemii był jednym z niewielu miejsc z fantastycznymi nurkowaniami, który pozostał otwarty na zagranicznych turystów i nie zapowiada się na to, by nowa fala miała coś zmienić. Od wschodu po zachód od nurkowania jaskiniowego po pływanie w towarzystwie wielorybów. Meksyk ma wszystko czego nurkowa dusza zapragnie. Jeśli interesują cię jaskinie (Cenotes), najlepiej zatrzymać się w okolicach Tulum czy Playa del Carmen, aczkolwiek cenoty można znaleźć także w wielu innych miejscach na półwyspie Yucatan. Na miejscu jest wielu operatorów, w tym polskich, oferujących nurkowania w grotach, co nie wymaga właściwie żadnych dodatkowych uprawnień poza OWD i dobrą pływalnością. Gra świai skamieliny sprawiają, że cofamy się do prehistorycznych czasów.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

FOT: KAROLATAKESPHOTOS

teł w cenotach zapiera dech w piersiach, a otaczające stalaktyty, stalagmity

p l a n e ta z i e m i a

Jeśli nurkowanie w małych przestrzeniach i ciemnościach to nie coś dla ciebie, wybierz się na Cozumel wyspy oddalonej czterdzieści minut promem od Playa del Carmen. Tamtejsze nurkowania z prądem dostarczą wielu wrażeń. Rafa w tej części świata należy do drugiej największej na świecie. Dramatyczna topografia, przesmyki i groty, przez które z łatwością może przepłynąć każdy nurek, zachwycą przy każdym zejściu pod wodę. Płaszczki, żółwie, rekiny wąsate i wspaniale zachowany wrak, są to tego fantastycznym dodatkiem. Dla fanów mega fauny, polecam zanurzenie się w morzu Corteza w rejonie Baja California na zachodnim wybrzeżu (Pisaliśmy o tym w poprzednim numerze – przypis red.). Popularną i zarówno kosztowną opcją jest nurkowe safari na wyspę Socorro czy Guadalupe, które na pewno powali cię na kolana. Można też wybrać tańszą opcję, jak na przykład jednodniowe nurkowania w okolicach La Paz czy Cabo San Lucas. Te także dostarczą wspaniałych wrażeń i spotkań z podwodną przyrodą. W zależności od sezonu i nurkowiska można się tu spotkać, oko w oko, z fokami, uświadczyć gromadzące się w pokaźnych grupach rekiny młoty, wieloryby, manty, rekiny bycze i jedwabiste czy tornado trevallich. Ten region to zdecydowanie jedna z najlepszych destynacji nurkowych na świecie.

...albo Egipt w tym roku

a do tego niedrogo. Kolorowe rafy koralowe, rekiny, płaszczki

Jakby nie patrzeć Egipt także zalicza się do nurkowych hot spo-

i delfiny uprzyjemnią podwodne eskapady, a przecież zoba-

tów. Dla nas dodatkowym plusem jest to, że i blisko i otwarte,

czyć morza znacznie więcej. Dla urozmaicenia warto wybrać się na safari i spędzać dnie w doborowym towarzystwie przemierzając błękit Morza Czerwonego. Jest to miejsce stworzone do fotografii podwodnej ze względu na różnorodność gatunków morskich występujących w tym regionie gdzie widoczność waha się od dwudziestu metrów w górę. Ci, którzy uwielbiają podwodne krajobrazy także znajdą coś dla siebie. Dramatyczne ścianki pokryte wachlarzami koralowców, groty, jamy i przesmyki stworzą niesamowitą grę świetlną. Sezon nurkowy trwa właściwie cały rok, także jest to wspaniały wypad, by zapomnieć na chwilę o szarudze i poczuć na skórze rozgrzewające promienie słońca popijając drinki z palemką po ekscytującym dniu spędzonym pod lazurową taflą wody. Nieważne, którą z tych opcji wybierzesz, każda z nich sprawi, że ten Nowy Rok 2022 będziesz spędzać w iście nurkowym nastroju, a przecież o to nam w tym wszystkim chodzi.

Rehasport - medycyna ruchu

UMÓW WIZYTĘ ONLINE Specjalizacja lub nazwisko Miasto

Szukaj

Znajdź uraz Wybierz część ciała, w której odczuwasz dolegliwości bólowe.

www.rehasport.pl PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p l a n e ta z i e m i a

Grindwale z Teneryfy Tekst JAKUB BANASIAK Zdjęcia SERGIO DAVID HERNANDEZ HERRERA

WIĘKSZOŚĆ Z NAS SŁYSZAŁA O DRAMACIE GRINDWALI DŁUGOPŁETWYCH, ZABIJANYCH MASOWO NA WYSPACH OWCZYCH. W „PERFECT DIVER” NR 18 W ARTYKULE HANNY MAMZER PT. „UBÓJ RYTUALNY” MOGLIŚMY PRZECZYTAĆ O TRADYCJI POLOWAŃ NA TE ZWIERZĘTA.

ięć tysięcy km na południe

delfiny – orki. A szkoda, bo te masywnie

szary obfitujące w kałamarnice. Akwen

od Wysp Owczych, u wybrzeży

zbudowane walenie o bulwiastych gło-

w okolicach Teneryfy i La Gomery na Ka-

Teneryfy, żyje populacja grindwa-

wach i zaokrąglonych płetwach grzbie-

narach zapewnia im świetne warunki

li krótkopłetwych, których bezpieczeń-

towych są niezwykle interesującym

bytowania.

stwo i dobrostan wydają się diametral-

gatunkiem, zwłaszcza pod względem

nie większe.

zachowań i życia rodzinnego.

Zwierzęta te, towarzyskie i przyzwyczajone do obecności człowieka, sku-

Grindwale, należące do definiowa-

W odróżnieniu od swoich długopłe-

piają się tutaj w cieśninie oddzielającej

nych, są generalnie o wiele mniej znane

twych kuzynów, grindwale krótkopłe-

południowe wybrzeże Teneryfy od są-

niż ich kuzyni – delfiny butlonose, pospo-

twe preferują cieplejsze akweny. Ich

siedniej wyspy La Gomera, a ich obser-

lite, plamiste, czy wreszcie największe

głównym siedliskiem żerowania są ob-

wacja jest możliwa o każdej porze roku.

planeta ziemia

Butlonos u wybrzeży Teneryfy

Grindwale to po angielsku „pilot whales” czyli wieloryby piloty. Nazwa ta wzię-

U samców podstawa płetwy grzbietowej jest dłuższa i ogólnie większa.

Ciało grindwali jest czarne lub czarnobrązowe, z dużym szarym siodłem

ła się prawdopodobnie stąd, że kiedyś

Cielęta grindwali mają słabo rozwi-

za płetwą grzbietową. Grindwale, obok

wierzono, iż stada grindwali były prowa-

nięty dziób, a ich płetwa grzbietowa jest

orek oceanicznych, orek karłowatych

dzone przez przywódcę czyli pilota.

bardziej spiczasta, bardziej wyprosto-

i najmniejszych, a także melonogłowa

Poza zaokrągloną głową jako znakiem

wana i bardziej przypomina kształtem

wielozębnego należą do grupy delfinów

rozpoznawczym grindwale można też zi-

płetwę grzbietową mniejszych delfinów,

określanej mianem „Blackfish”.

dentyfikować po charakterystycznej, za-

jak np. butlonosów. Te ostanie również

Grindwale krótkopłetwe żywią się pra-

krzywionej do tyłu, zaokrąglonej płetwie

można często spotkać na południowy

wie wyłącznie kałamarnicami i ośmior-

grzbietowej w przedniej części ich ciała.

zachód od Teneryfy.

nicami, czasami tylko małymi rybami

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p l a n e ta z i e m i a

ławicowymi (np. dorsz, śledź, makrela). Zjadają do 45 kg pokarmu dziennie. Dojrzałość płciową samice osiągają w wieku 6–10 lat zaś samce w wieku 12–15 lat. Ciąża trwa około 15 miesięcy i występuje raz na 3 do 5 lat. Większość porodów ma miejsce latem. Po urodzeniu cielęta mierzą około 1,8 metra długości. Młode karmione są mlekiem matki przez 2 do 4 lat. Dzięki

technice

poszczególnych

fotoidentyfikacji

osobników

wiemy,

że grindwale krótkopłetwe żyją w stabilnych grupach społecznych i tworzą matrylinearne grupy pokrewieństwa. Młody grindwal

allorodzicielska występuje też u grindwali krótkopłetwych, ale jest mniej zbadana. Uważa się, że wśród grindwali krótkopłetwych opiekę nad cielętami sprawują jedynie samice. Badania nad grindwalami krótkopłetwymi na Hawajach w USA pokazują, że samce mają więcej niż jedną partnerkę – zazwyczaj w grupie występuje jeden dojrzały płciowo samiec na każde osiem dojrzałych samic. Samce na ogół opuszczają grupę rodzinną, opiekującą się cielętami, podczas gdy samice mogą w niej pozostać przez całe życie. Prawdopodobnie podobnie jest na Teneryfie. Uznaje się, że maksymalna długość życia to 45 lat dla samców i średnio 60 lat dla samic. Cielęta (o długości ciała mniejszej niż

W takich grupach wszystkie osobniki są

nikami różnych stad. Badacze ustalili też

połowa długości osobników dorosłych)

genetycznie spokrewnione z najstarszą

podobieństwa do struktury społecznej

zwykle pływają blisko matki, a noworod-

samicą, a kojarzenie odbywa się między

matrylinearnych stad zamieszkujących

ki (z widocznymi na ciele jaśniejszymi

osobnikami z różnych grup.

tutaj orek.

liniami – pozostałością po zmarszcze-

W latach 1991–1992 Jim Boran i Sara

Z kolei badania gridnwali długopłe-

niach ciała w okresie płodowym) w ogó-

Heimlich zidentyfikowali 495 grindwali

twych potwierdziły, że u tego gatunku

le się od niej nie oddalają. W tym wieku

krótkopłetwych w 46 stadach na połu-

powszechna jest opieka allorodzicielska

ryzyko zaatakowania przez rekina lub

dniowy zachód od Teneryfy. W opar-

(opieka „zastępcza” nad młodymi, które

orki jest bardzo wysokie.

ciu o schematy występowania wiemy,

nie są potomstwem osobników sprawu-

Zwykle poszczególne zwierzęta z gru-

że na obszarze tym pojawiają się grupy,

jących opiekę), i nawet ponad połowa

py rodzinnej lub cała grupa nurkują ra-

które przybywają tu na krótki czas oraz

cieląt jest pod opieką osobników niebę-

zem. Młode często wynurzają się wcze-

rezydenci czyli grupy stałych mieszkań-

dących rodzicami. Obie płcie opiekują

śniej lub czasami pozostają całkowicie

ców tego rejonu. Badania pokazują,

się cielętami, a opiekunowie i cielęta

na powierzchni. Często można zaobser-

że kojarzenie odbywa się między osob-

mogą pochodzić z różnych stad. Opieka

wować tak zwane „grupy przedszkolne”

planeta ziemia

z kilkoma dorosłymi i kilkoma młody-

sie badań prowadzonych przez SECAC

10 razy na średnią głębokość 100 m,

mi zwierzętami – przemieszczające się

(Sociedad para el Estudio de los Cetá-

schodząc też tego samego dnia na głę-

razem bądź wspólnie odpoczywające

ceos en el Archipiélago Canario) ob-

bokość 370 m. Badania pokazały także,

na powierzchni morza.

serwowano samca, który w godzinach

że nurkowania nocne są zdecydowanie

Wyskoki ponad wodę są u grindwali

od 9.00 do 16.00 wykonał 17 kolejnych

płytsze, sięgają ok. 100–300 m, ponie-

znacznie rzadsze niż np. w przypadku

nurkowań na głębokości ponad 700 m!

waż kałamarnice w nocy są aktywne

żyjących po sąsiedzku delfinów butlo-

Nawet niespełna półtoraroczne cie-

na mniejszych głębokościach. Ta stra-

nosych.

lę o długości ciała 2,20 m nurkowało

tegia błyskawicznych, głębokich zanu-

Grindwale to niezwykli „freediverzy”. Nurkują z prędkością około 2–5 metrów na sekundę do głębokości 500–600 metrów. Tam zwalniają, używając echolokacji orientują się w terenie i rozpoczynają szybkie polowanie z prędkością 25–30 km/h, do średniej głębokości 700 m. Jeśli porównamy to z prędkościami nurkowania innych gatunków (2 m/s dla kaszalotów, 1,5 m/s dla wali dziobogłowych), to okazuje się, że grindwale, które często widujemy leżące nieruchomo na wodzie, wcale nie są powolne czy leniwe. To wręcz wyczynowcy! W cza-

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p l a n e ta z i e m i a

wziąć pod uwagę to, że zwierzęta mogą być zbyt zmęczone, aby się oddalić, czy zanurkować. Zdarza się, że młode podpływają do łodzi i „bawią się”. Pokazują jedną lub obie płetwy piersiowe lub podnoszą głowy z wody, aby zerknąć dokoła. Taki „spy hopping” można zresztą zaobserwować także w wykonaniu dorosłych osobników. W niektórych przypadkach, gdy łodzie zbliżają się zbyt blisko lub płyną zbyt szybko, grindwale zaczynają się poruszać, nurkują lub oddalają się. Kiedy zwierzęta odpoczywają lub śpią na powierzchni wody, zazwyczaj nie wydają dźwięków, które można by było usłyszeć przy użyciu hydrofonu. Ale kiedy „socjalizują się” ze sobą, nurkują Grindwal – spy hopping

czy polują, słychać wiele różnych kliknięć i gwizdów. Grindwale krótkopłetwe mają szeroki repertuar wokalny, w tym gwizdy, „ćwierkanie”, brzęczenie czy inne chrapliwe dźwięki używane w kontaktach społecznych. Kliknięcia są również wykorzystywane do echolokacji. Komunikacja w stadzie, życie społeczne, relacje międzyosobnicze, a być może także kwestie emocjonalne są dla grindwali bardzo ważne. Badacze wielokrotnie udokumentowali to, jak grindwale przeżywają żałobę po śmierci cielęcia. Matka przez wiele dni potrafi trzymać przy sobie martwego noworodka, nie chcąc się z nim rozstać.

Młody grindwal pokazuje płetwy

rzeń przyniosła grindwalom przydomek

przed kolejnym polowaniem na kalma-

„gepardy z morskich głębin”.

ry i ryby na dużych głębokościach. Dzięki

Gdy zdajemy sobie sprawę, jak dynamicznie i głęboko nurkują grindwale,

temu łatwo je obserwować, jeśli tylko ich nie niepokoimy.

Skorzystaj z kodu qr, aby zobaczyć to zachowanie

Również w Cieśninie Gibraltarskiej obserwowano podobne sytuacje. Pew-

łatwiej wtedy zrozumieć ich zachowania

W fazie spoczynku oddychają spo-

nego dnia do łodzi whale watching pod-

regeneracyjne na powierzchni. Delfiny

kojnie przez kilka minut i uzupełniają

płynęła grupa rodzinna na czele z sami-

te spędzają długie okresy odpoczynku,

zapas tlenu. Podczas obserwowania

cą trzymającą przed sobą martwe cielę.

leżąc prawie jak kłoda na powierzchni

grindwali często wydaje się, że bliskość

Pozostawała przy łodzi przez kilka minut,

wody, aby przygotować się i natlenić

łodzi im nie przeszkadza. Należy jednak

podtrzymując truchło małego grindwala

planeta ziemia

na powierzchni. Być może będzie to an-

wane ciekawością. Były to: wielokrotne

z grupą grindwali około 8 mil od brzegu.

tropocentryczne nadużycie, ale wygląda-

opływanie osoby w wodzie w odległości

Lisa podpłynęła bardzo blisko zwierząt

ło to jakby prosiła ludzi o pomoc, bezrad-

5–20 m, podpływanie frontalnie do pły-

i zaczęła głaskać ciekawskiego wielkie-

na w swym bólu.

waka na odległość do 2 m, skanowanie

go samca. Wkrótce potem Lisa została

Czy te społeczne, inteligentne, em-

człowieka przy pomocy echolokacji

ściągnięta pod wodę przez tego same-

patyczne, ale i potężne jednocześnie

i odpłynięcie w lewo lub prawo przy

go grindwala i prawie utonęła. Zwie-

zwierzęta mogą być zagrożeniem dla

jednoczesnym zachowaniu kontaktu

rzę kilkakrotnie chwytało ją za nogę

pływaków czy nurków? W 2004 r. Micha-

wzrokowego, podpływanie do czło-

i puszczało na chwilę, by za moment

el Scheer, Bianka Hofmann, Itay P.Behr

wieka na odległość mniejszą niż 2 m,

ponownie wciągnąć kobietę kilkana-

opublikowali wyniki swoich badań te-

skanowanie przy użyciu echolokacji

ście metrów pod wodę. Lee Tepley na-

renowych z 1996 i 2001 r. dotyczące

w pozycji brzuchem do góry i przy za-

grał większość tego wydarzenia, dzięki

interakcji

chowaniu stereoskopowego kontaktu

czemu można dokładnie prześledzić

wzrokowego.

całe zajście.

grindwali

krótkopłetwych

z pływakami w oceanie u wybrzeży południowo-zachodniej Teneryfy. Opisali

Jedyny dobrze udokumentowany

repertuar zachowań grindwali z 11 inte-

przypadek agresywnego zachowania

rakcji z ludźmi i porównali je z wcześniej

dzikiego grindwala wobec człowieka

opisanymi zachowaniami tego gatunku,

to sytuacja z 1992 r. z Hawajów z za-

przedstawionymi w literaturze nauko-

toki Kealakakua, kiedy to fotograf Lee

wej. Badacze zaobserwowali jedynie

Tepley i jego znajoma Lisa Costello pod-

afiliacyjne i eksploracyjne zachowania

płyneli szybką łodzią motorową bardzo

grindwali, przede wszystkim nacecho-

blisko stada grindwali. Weszli do wody

Skorzystaj z kodu qr, aby zobaczyć ujęcia z tego wypadku

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p l a n e ta z i e m i a

Z kolei w opracowaniu „Delphinids on

stwo lub krzywdziły nurków i opiekunów

znany był też Bimbo. W 1965 r. lokalne

Display: the Capture, Care, and Exhibition

pracujących z nimi w wodzie. Budziło

gazety nazwały samca Bimbo „psychoty-

of Cetaceans at Marineland of the Pacific,

to przerażenie publiczności i skłoni-

kiem”, gdy ściągnięty przez Marineland

1954–1967” opisującym sytuację wale-

ło właścicieli Marineland do tego, by

lekarz zdiagnozował u zwierzęcia zabu-

ni trzymanych w niewoli w Marineland

aplikować grindwalom psychotropowe

rzenie maniakalno-depresyjne po tym,

znajdujemy liczne odniesienia do zagro-

środki uspokajające. Szczególnie znana

jak przez dwa lata grindwal ten odma-

żeń, jakie stwarzały tam grindwale dla

z ataków na pracowników i ekipy filmo-

wiał występów, stracił na wadze, miewał

pracowników oceanarium. Z powodu

we była samica grindwala – Bubbles,

„gwałtowne napady złości” i zabił kilka

swoich rozmiarów i siły grindwale nie-

która doprowadziła do kilku groźnych

innych waleni w zbiorniku, w którym

jednokrotnie narażały na niebezpieczeń-

wypadków. Z agresywnych zachowań

mieszkał. Te zachowania skłoniły perso-

planeta ziemia

ku 2021 r. naukowcy wysłuchali 2028

Dla grindwali przebywanie w delfina-

wokalizacji grindwali długopłetwych

rium jest bardzo uciążliwe. Przystoso-

u wybrzeży Australii. Byli zaskoczeni,

wane biologicznie do pokonywania co-

słysząc 19 przypadków wokalizacji, które

dziennie dużych dystansów, nurkowania

przypominały orki – oceanicznych rywali

wielokrotnie na głębokość kilkuset me-

wielorybów. Orki konkurują o pożywie-

trów, polowań z wykorzystaniem echo-

nie z grindwalami długopłetwymi i są po-

lokacji, życia w złożonych strukturach

tencjalnie ich drapieżnikami. Grindwale

rodzinnych, w niewoli nie mogą w żaden

żerujące lub jedzące resztki jedzenia

sposób zaspokoić swoich potrzeb loko-

orek mogą pozostać niezauważone, jeśli

motorycznych i społecznych oraz korzy-

użyją dzięków orek.

stać ze zmysłów słuchu i echolokacji.

Nie wiadomo jeszcze, czy podobne

A przecież taka niewola trwa wiele lat.

naśladownictwo akustyczne ma miejsce

Najstarszy żyjący w delfinarium grindwal

pomiędzy grindwalami krótkopłetwymi

– samica Bubbles – ta sama, która spędzi-

a orkami w pobliżu Teneryfy.

ła około 20 lat w Marineland, przetrzymy-

Dla grindwali zagrożeniem jest przede

wana była w niewoli w sztucznym zbiorni-

wszystkim zatrucie mórz i oceanów tok-

ku SeaWorld w San Diego, przez kolejne

sycznymi związkami chemicznymi (w tym

30 lat. Grindwal Fredi, uratowany po tym,

metalami ciężkimi), które na drodze

jak utknął w 2011 r. na plaży na Florydzie,

bioakumulacji gromadzą w swoich cia-

trzymany był przez SeaWorld w Orlando

łach i które z tkanki tłuszczowej przenika-

aż do śmierci w 2019 r. spowodowanej

ją do mleka matki. Takie skażone mleko

infekcją bakteryjną.

może być zabójcze dla cielęcia.

Grindwale krótkopłetwe były trzyma-

Problemem jest też zanieczyszczenie

ne w niewoli w różnych parkach morskich

oceanu hałasem. Nadmierny ruch tury-

w południowej Kalifornii, na Hawajach

styczny, hałas silników łodzi (w tym także

i w Japonii, prawdopodobnie od późnych

łodzi whale watching), skuterów wodnych,

lat 40-tych. Historycznie miały niskie

kutrów rybackich, licznych na Kanarach

wskaźniki przeżywalności w niewoli –

promów czy wreszcie okrętów wojen-

mniej niż połowa przeżyła 24 miesiące.

nych z ich sonarami niskiej częstotliwości

To, że obecnie delfinaria są w stanie

utrudnia komunikację i jest dodatkowym

utrzymać grindwale w niewoli przy życiu

stresorem dla delfinów. Im większy stres,

diametralnie dłużej, nie oznacza, że mogą

tym trudniejsza regeneracja po wyczerpu-

im zapewnić długie życie w dobrostanie,

jących nurkowaniach, tym mniej energii

a jedynie długoletnie więzienie.

na niezbędne aktywności, jak opieka nad

Jeśli chcemy spotkać grindwale, to tyl-

potomstwem, nauka polowania itd., tym

ko w morzu, w ich naturalnym środowi-

większe także ryzyko poronienia.

sku, dbając o to, by zapewnić zwierzę-

Grindwali na szczęście nie odławia

tom maksymalne bezpieczeństwo i nie

się obecnie do delfinariów (z wyjątkiem

powodować ich dyskomfortu. Grindwale

Japonii, gdzie w Taiji wciąż porywa się

z Teneryfy czekają. To tylko 5 godzin lotu

nel Marineland do wypuszczenia Bimbo

grindwale do parków morskich, zabija-

z Polski.

z powrotem do oceanu w 1967 roku.

jąc przy tym całe grupy rodzinne). Jeśli

Grindwale krótkopłetwe w naturze

żyją w niewoli, to dlatego, że odłowiono

w zasadzie nie mają naturalnych wro-

je z naturalnego środowiska lata wcze-

gów, poza orkami i kilkoma gatunka-

śniej lub przetrzymuje się w delfinarium

David Hernandez Herrera

mi rekinów. Szramy na ciele dorosłych

po tym, jak odratowano je chore bądź

z BONADEA II z Puerto Colon na Teneryfie

osobników to zazwyczaj ślady walki z ka-

po utknięciu na brzegu na plaży. Zdarza

za możliwość pogłębienia wiedzy

łamarnicami olbrzymimi.

się też, że któreś z zachodnich oceana-

o grindwalach w trakcie wspólnych godzin

riów kupi grindwala od jakiegoś japoń-

na morzu i za udostępnienie zdjęć oraz

skiego parku morskiego.

nagrania grindwali.

Relacje grindwali z orkami wydają się szczególnie interesujące. Na począt-

Serdeczne podziękowania dla Sergio

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p l a n e ta z i e m i a

Ławice śledzi, matriarchat orek i humbaki

CZYLI NORWESKA ZIMA ZA KOŁEM PODBIEGUNOWYM Tekst i zdjęcia KLAUDYNA BRZOSTOWSKA

Każdego roku w listopadzie fiordy okręgu Troms na północy Norwegii zamieniają się w niezwykły spektakl natury. Gromadzą się tutaj masywne ławice śledzi, które przybywają na tarło. Podążają za nimi setki wielorybów gotowych na polowanie.

orweskie fiordy stają się tymczasowym domem dla humbaków, finwali oraz orek, które przeszukują fiordy w celu zaspokojenia głodu. Szanse na spotkanie

tych zwierząt są wysokie i listopadowe wydarzenie przyciąga turystów oraz fotografów z całego świata. Północna część Norwegii to także jedyne z niewielu miejsc na Ziemii, gdzie można jeszcze nurkować z orkami. W tym roku miałam okazję udać się w tygodniowy rejs

po fiordach za koło podbiegunowe w celu sfotografowania

planeta ziemia

orek. Przez siedem dni moją bazą wypadową był 22-metrowy

gle wyłonić znad burzliwej wody. Niekiedy godzinami staliśmy

żaglowiec o nazwie Duen III. Celem wyprawy było zanurkowanie

na pokładzie przy -16°C próbując wypatrzeć chociaż jednego

z orkami. Każdy dzień wyglądał mniej więcej tak samo: pobudka

wieloryba. Ograniczone światło dzienne, fale, wiatr oraz duża

o 7:00, śniadanie, przebranie w suchą lub mokrą piankę (ja skła-

powierzchnia sprawiały, że znalezienie orek było prawdziwym

niałam się ku mokrej, gdyż pozwalała mi ona na swobodne

wyzwaniem. Kiedy już udało się wypatrzeć czarno-białe dra-

nurkowanie), wypłynięcie z portu i wypatrywanie zwierząt, in-

pieżniki, wszyscy w pełnej gotowości schodzili na RIB’a. Skipper

terakcja z orkami w wodzie, powrót na żaglowiec i odpoczynek.

podpływał jak najbliżej zwierząt i kiedy udało się znaleźć rodzi-

Cała grupa brała czynny udział w porannym wypatrywaniu

nę orek, która była zaciekawiona naszą obecnością, wszyscy

zwierząt. Wszyscy szukali czarnych płetw, które miały się na-

nurkowanie spokojnie schodzili do wody. Istotne było, aby

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p l a n e ta z i e m i a

nieprzytomne ofiary, sztuka po sztuce. Ciekawe jest to, że orki nie połykają śledzi w całości. Każdą rybę z osobna podgryzają u nasady głowy i poprzez odpowiedni zacisk odgryzają tylko część ryby pozostawiając głowę oraz ości w wodzie. W listopadzie norweskie wody mają 4°C, na zewnątrz temspokojnie i po woli wejść do wody, poczekać aż orki same bli-

peratura sięga -15°C i często wieje wiatr. Przy takich warun-

żej podpłyną. Są to stworzenia niezwykle inteligentne, ciekawe

kach, kilka godzin na RIB’ie, w mokrej piance brzmi jak szaleń-

tego, co dzieje się dookoła i kiedy tylko mają ochotę i nie zrażą

stwo. Ciało szybko traci ciepło i bywa naprawdę zimno. Jednak

się głośnymi pluskami, to często wchodzą w interakcje z ludźmi.

jeżeli wytrzyma się spartańskie warunki i ma się danego dnia

Zdarzało się tak, że były osobniki, które były niechętne do in-

szczęście to nurkowanie swobodne wsród orek jest doświad-

terakcji i szybko odpływały, ale zdarzały się sytuacje w których

czeniem istnie magicznym. Fotografka Julia Ochs, która była

ciekawe stado podpływało coraz bliżej i przy odrobinie szczę-

na pokładzie tak opisała to zdarzenie: „Wchodząc na RIB’a, by-

ścia można było podziwiać orki przez dłuższy czas. Spektakl

łam przygotowana na to, że przez najbliższe godziny nie będę czuć

na który każdy czekał to moment, w którym orki polują na śle-

palców rąk i nóg. Wiedziałam, że tylko siła umysłu może pomóc

dzie. Wtedy całe stado poluje na ryby, woda staje się mętna

mi przezwyciężyć drastyczny chłód. Przy -16°C i mroźnym wietrze

od szczątek, a szczęśliwi nurkowie mogą podziwiać z bliska

nie było wątpliwości, że będzie niesamowicie zimno. Zwłaszcza gdy

niezwykłe wydarzenie, które niekiedy trwa całymi godzinami.

nosisz mokrą piankę o grubości 5 mm kombinezon. Wiedziałam,

Orka (Orcinus orca) to bez wątpienia najgroźniejszy drapież-

że gdy wejdę do wody i pojawią się orki zapomnę o zimnie. I tak

nik oceanów, spotykany jest we wszystkich morzach świata.

właśnie było.”

Populacja orek norweskich jest szacowana na 2000 osobników, jest to druga co do wielkości populacja orek na świecie.

Żywią się one głównie śledziem, który zimą przypływa na pół-

MIEJSCE: Skjervøy, Norwegia

noc Norwegii w ogromnych ilościach. Drapieżniki te znane są

SEZON: listopad (warto zarezerwować miejsce u operato-

z ciekawych i wyrafinowanych strategii łowieckich. Kiedy polują

ra z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem)

na śledzie to posługują się metodą carousel fishing oraz lo-

ZWIĘRZĘTA DO WYPATRZENIA: orki, humbaki, finwale,

btailing. Orki zaganiają ławicę ryb w ciasną kulę i wyczekują

rzadziej grindwale

odpowiedniego momentu do ataku. Kiedy ten nastąpi to ogłu-

SPRZĘT: ABC, pianka mokra lub sucha

szają ryby uderzeniem masywnego ogona. Na końcu zbierają

LOT Z POLSKI: do Tromso i dalej autobusem (3 godziny)

p l a n e ta z i e m i a

Śpiewający podróżnicy Tekst i zdjęcia WOJCIECH JAROSZ

Tym razem zaproszę Szanownego Czytelnika do świata ptaków niewielkich i rzadko dostrzeganych przez nas na co dzień (nie dotyczy, rzecz jasna, ornitologów i „birdwatcherów”). Parokrotnie już w tym świecie gościliśmy wraz z Perfect Diver (poznając wąsatki, PD nr 13, i pliszki, PD nr 17) i wracamy do niego, by poznać następny gatunek ptaka, którego być może podczas przygotowań do kolejnego nurkowania w wodach śródlądowych uda nam się usłyszeć, a może i zobaczyć.

w tym rozrodu, ptaki te preferują porośnięte roślinnością brzegi zbiorników wodnych, zarówno wody płynącej jak i stojącej. Upodobania mają zatem zbieżne, do pewnego stopnia, z miłośnikami sportów i aktywności wodnych i nadwodnych. My, ludzie, raczej rzadko ładujemy się celowo w trzciny, ale tuż obok zażywamy kąpieli, nurkujemy, żeglujemy czy po prostu spacerujemy. Wtedy właśnie mamy szansę na spotkanie z tymi pierzastymi mieszkańcami szuwarów. Najczęściej będziemy je słyszeć, wszak ich śpiewy i głosy są niezbywalnym elementem nadwodnych okoliczności przyrody. Na pisanie o zgrzytliwym i głośnym śpiewie trzciniaka (A. arundinaceus) czas jeszcze nadejdzie, zapewne w którymś z kolejnych wydań PD (o ile Naczelny uzna ten temat za interesujący dla Czytelników Magazynu) więc teraz skupmy się już na rokitniczce i jej śpiewie. Jak to najczęściej u ptaków bywa, śpiewają samce. Robią to po to, by skłonić samice do wspólnego założenia gniazda. W przypadku ptaków tego gatunku zaobserwowano, że im ładniej i różnorodniej śpiewa

okitniczki (Acrocephalus schoenobaenus) to ptaki z rodza-

samiec tym ma większe szanse na zainteresowanie przedstawi-

ju trzciniaków, a więc grupy ptaków wróblowych, które

cielki płci nieco mniej pięknej (to nie pomyłka, wszak u ptaków

upodobały sobie środowisko wilgotnych terenów otwar-

to samce są ładniejsze). Różnorodność śpiewu samców rokit-

tych z wysoką i zwartą roślinnością, tworzącą przede wszyst-

niczki polega na składaniu w jedną pieśń różnorodnych sylab

kim trzcinowiska i turzycowiska. Jako miejsca swego bytowania,

i fraz, które mogą być kopią śpiewu różnych ptaków należących

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p l a n e ta z i e m i a

wcale nie w okolicach lęgowych, a na zimowiskach w dalekiej Afryce. Być może więc chodzi o bardziej kreatywne niż u rywali zestawianie zasłyszanych fraz i fragmentów pieśni? Czy to przypadkiem nie podobnie jak u nas, ludzi? Przecież poeta posługuje się tymi samymi słowy co każdy z nas, a jedynie w ich doborze i kolejności zestawiania tkwi tajemnica różnicy pomiędzy Mickiewiczowskim trzynastozgłoskowcem, a zawołaniem sprzedawcy kartofli z lokalnego ryneczku. Oczywiście większy zasób słów ułatwia poecie skuteczne wyrażanie tego, co sobie zamierzył, więc być może u ptaków również o to chodzi? Znawców poezji i nauki o języku przepraszam za grubiańskie uproszczenia i daleko posuniętą ignorancję, ale tego typu przykłady potrafią niekiedy uruchomić naszą ciekawość i wyobraźnię wcale nie wymagając dogłębnej znajomości dziedziny, której dotyczą. Wracając do ptaków i do wspomnianej kilka zdań wcześniej

do innych gatunków. To właśnie bogactwo repertuaru ma być

Afryki. To tam, dokładniej w części subsaharyjskiej, europejskie

czynnikiem decydującym o sukcesie w uwodzeniu śpiewem

rokitniczki zimują. Gdy odchowają już młode, a niekiedy udaje

pani rokitniczki. Ptasiarze różnie tłumaczą te obserwacje. Jedna

się to dwukrotnie w trakcie trwania sezonu, przygotowują się

z postawionych tez sugeruje, że samiec naśladuje w swym śpie-

do dalekiego lotu. I to są nie lada przygotowania! Otóż ptaki

wie głównie ptaki z sąsiedztwa. Skoro tak, to znaczy, że dobrze

te zaczynają po prostu bez umiaru się objadać. Cel jest taki by

rozpoznał okolicę, a to może przekładać się na głębszą wiedzę

szybko podwoić masę ciała i z 10 gramowej ptaszyny stać się

o miejscach, gdzie pożywienia jest więcej, a nawet, które miejsca

20 g kulką pierza z solidnym zapasem tłuszczu. To wszystko

będą najlepsze pod względem założenia tam gniazda. Temat

po to, bo rokitniczki nie lubią się w drodze zatrzymywać. W zasa-

zapewne wymaga dalszych badań, bo te, które prowadzone

dzie robią tylko jeden przystanek w południowej Europie, gdzie

były np. na kuzynach rokitniczek – łozówkach, wskazują na fakt

uzupełniają zapasy, a później jednym skokiem (bagatela, 4000

naśladowania śpiewu olbrzymiej liczby gatunków (ponad 200!),

km!) przenoszą się w tropikalne rejony Czarnego Lądu. Rokit-

z czego nieco większa część dotyczy gatunków spotykanych

niczki przyjęły strategię szybkiego pokonywania długich dystan-

planeta ziemia

wiemy wszystkiego o ptasiej orientacji i choć nauka robi wielkie postępy, także w zakresie ekologii i etologii ptaków, to może jeszcze trochę wody w rzekach upłynąć nim poznamy wszystkie ptasie tajemnice. Obyśmy mieli do tego okazję, bo tempo ginięcia niedostatecznie poznanych jeszcze gatunków organizmów wcale nie zwalnia w ostatnim czasie… Póki co rokitniczki, na szczęście, mają się wciąż nieźle, jak o ich stan liczebności idzie. Wymagają jednak ochrony siedlisk, co można powiedzieć w zasadzie o większości gatunków ptaków i nie tylko ptaków, z Europy i całego Świata. Jak więc rozpoznać rokitniczkę spośród innych ptaków zamieszkujących podobne biotopy? Z pewnością charakterystyczna brew będzie tu wskazówką (odsyłam do zdjęć), ale mimo sów stąd też konieczność zgromadzenia tak zwanego tłuszczu

iż nie jest wyjątkowo płochliwa, nie zawsze usiądzie w takiej

wędrówkowego, który umożliwia długotrwały aktywny lot.

odległości, by można było się jej wygodnie przyjrzeć (dlatego

Lecąc non stop stosują jednocześnie zapewne różne syste-

na ptaki zabieramy lornetkę). Nie powinniśmy mieć natomiast

my nawigacji. Badacze donoszą, że ptaki mogą korzystać z wie-

problemu z usłyszeniem śpiewu samców. By bezbłędnie oce-

lu uzupełniających się sposobów orientowania się w przestrze-

nić, że słyszana pieść emitowana jest przez aparat dźwięko-

ni. Nie tak dawno temu ustalono nawet w jaki sposób ptaki

twórczy (anatomicznie zwany krtanią) rokitniczki, dobrze jest

„widzą” pole magnetyczne Ziemi, dzięki któremu bezbłędnie

podeprzeć się za pierwszym lub drugim razem ściągawką (na-

trafiają do celu podróży – odpowiadać ma za to obecność fo-

grania w Internecie) lub aplikacją do rozpoznawania głosów

toreceptorowego białka z grupy tzw. kryptochromów. Trafić

ptasich. Doskonałe narzędzie stworzyli specjaliści z Cornell Lab

w tę samą budkę lęgową czy kępę trzciny po przebyciu wielu

of Ornithology – aplikacja na urządzenia mobilne do pobra-

tysięcy kilometrów wydaje się zaskakujące, ale nawigacja u wę-

nia w miejscach, skąd z reguły pobieramy aplikacje. Polecam,

drujących ptaków rzeczywiście jest doskonała. Ptaki wspoma-

bo działa – sprawdziłem wielokrotnie w terenie.

gają się również astronawigacją i precyzyjnym zegarem bio-

Wypatrujcie i nasłuchujcie więc ptaków podczas aktywności

logicznym, dzięki któremu doskonale interpretują położenie

w terenie! Być może trafi się Wam rokitniczka. Gdy będziecie

naszej Dziennej Gwiazdy na nieboskłonie. Ponadto ptaki są

mieli szczęście możecie zostać świadkami niezwykłego spek-

świetnymi obserwatorami i w sposób bezbłędny zapamiętują

taklu z udziałem tych ptaków, kiedy to karmią o wiele większe

i rozpoznają określone miejsca zarówno w czasie przebywa-

od siebie pisklę – pisklę kukułki! Często bowiem rokitniczkom

nia na lęgowiskach, jak i podczas wędrówek. Ciągle jeszcze nie

kukułki podrzucają swoje jajka.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p o r a d y i c i e k aw o s t k i ACADEMY

Jakim nurkiem jest kobieta?

Tekst WOJCIECH A. FILIP DWADZIEŚCIA LAT NAUCZANIA NURKOWANIA, NAUCZYŁO MNIE, ŻE DOBRZE WYSZKOLONE KOBIETY SĄ LEPSZYMI NURKAMI OD MĘŻCZYZN. Zdjęcie Tomasz Płociński

ą bardziej skoncentrowane kiedy się uczą, zazwyczaj ja-

NURKOWANIE NIE ODCHUDZA

sno komunikują swoje potrzeby, dobrze oceniają ryzyko

Wiem, powinienem napisać coś zupełnie odwrotnego.

i… nie mają najmniejszego problemu z tym, aby powie-

W dniu nurkowym pod wodą spędzamy zaledwie kilkadzie-

dzieć, że czegoś nie zrobią bo nie potrafią, albo się boją. Mógłbym przywołać sporo przykładów obrazujących to,

siąt minut, ale za to zjadamy rano śniadanie, po drodze coś żeby dobrze się jechało, po pierwszym nurkowaniu jakiś

co napisałem powyżej. Nie zrobię tego, bo służyłoby to wy-

grill żeby nie opaść z sił, a po drugim coś konkretniejszego

łącznie udowodnieniu wymienionej tezy… mężczyznom.

żeby jakoś wytrzymać ten ciężki dzień. Oczywiście droga po-

W dzisiejszym artykule postaram się przedstawić kilka

wrotna to kolejna wizyta w barze na stacji paliwowej. Próba

spraw, które mogą spowodować, że paniom będzie się nur-

przeliczenia kaloryczności tak spędzonego dnia z nadzieją,

kowało lepiej.

że bilans wyjdzie ujemny z powodu 2 nurkowań wymagać

Istnieją TRZY OBSZARY, którym warto dokładnie się przyjrzeć w kontekście komfortu nurkowania.

będzie wspięcia się na szczyty niepoprawnego optymizmu, który i tak przegra z matematyką.

Komfort w tym wypadku oznacza bezpieczeństwo, możliwość budowania właściwej samooceny i czerpania największej przyjemności z nurkowania. WIEDZA, DOŚWIADCZENIE I SPRZĘT DO NURKOWANIA

1. Sprzęt Mam taki sprzęt jaki dostałam, bo to tylko kurs dla początkujących albo bo mąż kupił sobie nowszy, a mi oddał poprzedni,

Każdy z tych obszarów ma wpływ na dwa pozostałe, a wszyst-

albo bo nie warto się przejmować, bo jakoś to będzie.

kie razem i każdy z osobna wpływa na samopoczucie nurku-

Skądś to znamy?

jących pań.

W takim razie chwila technicznej analizy przez analogię:

porady i ciekawostki ACADEMY

niedostosowanej do kształtu ciała kobiety. Jeżeli to zlekceważycie, już na początku możecie mieć kłopoty z kontrolą pływalności, butla będzie przesuwać się na boki, a komfort wykonywanych ćwiczeń będzie raczej niski. Jeżeli nurkowanie = przyjemność, to zakładam, że chcecie jej od samego początku, a nie kiedy już się nauczycie. Czas kiedy uczysz się podstaw ma krytyczny wpływ na późniejsze zachowanie pod wodą, więc zanim zaczniesz kurs, zapytaj instruktora czy dostaniesz sprzęt przeznaczony dla kobiet. Taki sprzęt istnieje i nie powinnaś akceptować fałszywej teorii o tym, że w basenie nie jest on potrzebny. Coś cię gniecie, jest niestabilne, nie panujesz nad tym – zgłaszasz to od razu i eliminujesz problem – musi ci być wygodnie i przyjemnie. WNIOSEK: Istnieje wiele modeli sprzętu zaprojektowanego specjalnie dla kobiet. Jeżeli ktoś zaprasza was na szkolenie dla kobiet, wymagajcie takiego sprzętu. Jeżeli kupujecie sprzęt dla siebie  wybieracie sprzęt dla kobiet. Jeżeli dostajecie stary sprzęt męża  sprzedajecie go i kupujecie sprzęt dla kobiet! Zawsze sprawdzajcie, czy możecie wypróbować sprzęt przed zakupem – może się zdarzyć, że sprzęt dla kobiet jest takim tylko z nazwy. Zdjęcie Ash Embi

2. Wiedza Kobiety są jednymi z najlepszych nurków technicznych i ja-

Idziesz na imprezę ze znajomymi, których nie widziałaś od kil-

skiniowych. Każda z Pań może mieć maksimum przyjemności

ku lat. Zrobisz wszystko, żeby dobrze wyglądać, nawet jeże-

z bardzo złożonych nurkowań, jeżeli tylko posiada odpowied-

li będzie to okupione ciągłym poprawianiem ciuchów, które

nią wiedzę i umiejętności.

mogą odsłonić nie to, co powinny, a zbyt ciasne szpilki gniotą niemiłosiernie.

Kobiety często chętniej się uczą, dlaczego w nurkowaniu miałoby być inaczej?

Wiecie ile was kosztuje magia przygotowania i ciągła kontro-

Kobiety inaczej postrzegają zagadnienia techniczne. Ozna-

la czy wszystko jest ok na takiej imprezie. Wiecie, że po powro-

cza to, że wymagają instruktora, który zamiast po raz kolejny

cie wskoczycie w wygodną pidżamę i przestaną cisnąć za małe

powtarzać to samo, bo przyzwyczaił się, że działa w przypad-

buty, skóra odetchnie bez makijażu, a ciągle wciągany brzuch

ku męskiego odbiorcy, wytłumaczy coś tak, aby było to jasne.

wreszcie odpocznie.

Ma wtedy nie tylko wdzięczne słuchaczki, ale także przekazuje

Ale co to ma do sprzętu?

cały zakres wiedzy prowokując panie do jej zdobywania. Wy-

Sprzęt do nurkowania dla kobiety MUSI być jak najwygodniej-

maga to doświadczonego szkoleniowca, który ma predyspo-

sza pidżama w dniu, kiedy potrzebujesz czasu wyłącznie dla

zycje do tłumaczenia zagadnień związanych z fizyką i fizjologią

siebie. Bezwzględnie musi się pozytywnie kojarzyć, czy to ze

w sposób zachęcający do ich poznawania.

strony komfortu, działania czy koloru. Ciało kobiety ma bardziej skomplikowany kształt, więc czas

Jeżeli kobieta nie potrafi czegoś zrozumieć oznacza to że… trafiła na niewłaściwego nauczyciela.

jaki potrzebujesz na dobór sprzętu powinien być dłuższy niż

Wiem, że to duże uproszczenie, nie mniej nie pozwalajcie

czas, który na to mają mężczyźni. Dotyczy to szczególnie kursu

instruktorom na lenistwo polegające na czytaniu schematów

dla początkujących, a potem powinno być tylko lepiej.

z książki. Każda z was jest inna i wymaga innego, mocno in-

Kobiety mają biust. Jeżeli jest on większy, to nie ma mowy, aby uczyć się nurkowania w klasycznym jackecie, czy uprzęży

dywidualnego podejścia – przecież za to płacicie! Wymagajcie więc obsługi na adekwatnym poziomie.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p o r a d y i c i e k aw o s t k i

ACADEMY

Zdjęcie Tomasz Płociński

Nawet najbardziej skomplikowane zagadnienia dotyczące

brych szkoleniowców i wymagaj od nich pełnego zaangażowa-

nurkowania muszą być wytłumaczone w beznadziejnie prosty

nia. Jeżeli instruktor na Twoją uwagę, że czegoś nie rozumiesz,

sposób tak, aby były w pełni jasne dla kursantki, która nigdy

zaczyna powtarzać zagadnienie, zamiast zmienić sposób jego

wcześniej o nich nie słyszała. Jeżeli tak nie jest – tracisz czas albo

wyjaśnienia, może to oznaczać, że sam nie rozumie dokładnie

stajesz się niebezpieczna dla siebie i innych nurków. Szukaj do-

tego o czym mówi. Z doświadczenia wiem, że to się zdarza. WIEDZOWE PODSUMOWANIE:

NURKOWANIE ODCHUDZA

Od tego jak opanujecie teorię nurkowania, zależy bezpieczeń-

Ejże, trochę wcześniej nie odchudzało – NIE ROZUMIEM!

stwo pod wodą. Za każdym razem kiedy coś jest niejasne mów-

Na bezpieczeństwo nurka mają wpływ m.in. sprawność układu

cie: NIE ROZUMIEM!

krążeniowo oddechowego oraz ilość tkanki tłuszczowej. W czasie

1. Instruktor ma przekazać wiedzę i to powinno być celem

nurkowania nasze ciało nasyca się różnymi gazami. W tkance tłusz-

prowadzenia szkolenia.

czowej znajduje się mało naczyń krwionośnych, a te odpowiadają

Jeżeli celem instruktora jest pokazanie kto tu jest instrukto-

za transport rozpuszczonego m.in. w tłuszczu gazu. Im więcej tłusz-

2. Wybieraj kursy dla kobiet – w grupie raźniej.

dekompresyjną. Kiedy gaz dostanie się do naczyń krwionośnych

3. Zastanów się czy na szkoleniu czujesz się komfortowo – je-

musi być sprawnie wydalony – czyli oddychając przeprowadzamy

żeli nie, zmień instruktora, złam schemat i zrób szkolenie

dekompresję, a do tego potrzebne jest zdrowe serce i płuca.

w innym mieście/centrum nurkowym.

Hmm…a w skrócie?

rem – zmień instruktora 

czu, tym trudniej pozbyć się gazu, a to może powodować chorobę

Nurkowanie odchudza, jeżeli nurek przygotowuje się do niego

3. Doświadczenie

przez dodatkowy trening i świadome kształtowanie kondycji. Mniej

Doświadczenie w nurkowaniu zdobywamy latami – głównie

tkanki tłuszczowej i lepsza kondycja = wzrost bezpieczeństwa.

dlatego, że… tak rzadko nurkujemy. Doświadczenie to wypa-

porady i ciekawostki ACADEMY

Zdjęcie Karola Takes Photos

dowa wiedzy, sprzętu i liczby wykonanych nurkowań. Jeżeli

zasilania w suchym skafandrze. Obydwa przypadki mogą wpły-

od początku naszej kariery nurkujemy na niedokładnie do-

nąć na silny nacisk i przemieszczenie się implantów

branym i źle dopasowanym sprzęcie, to będzie on kształtował

Skorygowałam sobie twarz

nasze doświadczenie w określony sposób. Pamiętajcie, że kiep-

Zadbaj o dobrze dobraną maskę (zassanie powietrza nosem,

sko dobrany sprzęt będzie jakoś działał, więc możecie dojść

nie jest sposobem doboru maski) i bądź pewna że potrafisz wy-

do wniosku że… „nikt nie mówił, że będzie łatwo to przecież

równywać w niej ciśnienie nie czekając na pojawiający się ucisk.

nurkowanie”. Mogą pojawić się też teoretyczne ciekawostki

Mam permanentny makijaż

w stylu „nurkująca kobieta musi być twarda”. To wszystko bu-

Kup maskę z dużą szybką i przezroczystym silikonem – podbije

duje fałszywe doświadczenie, że tak właśnie ma być.

kolor oczu i dobrze wygląda na zdjęciach 

Budujcie doświadczenie w oparciu o właściwie dobrany i do-

Jestem nurkiem technicznym, co z dekompresją kobiet?

pasowany dla kobiet sprzęt, wiedzę, którą nie tylko rozumiecie,

To złożony temat na niejeden duży artykuł. Kobiety natural-

ale w praktyce wykorzystujecie pod wodą.

nie mają więcej tkanki tłuszczowej od mężczyzn przez co ła-

Przekazujcie sobie informacje o dobrych instruktorach, do-

twiej o skórną postać DCS przy dłuższych nurkowaniach. Weź

radcach sprzętowych i grupach kobiet, które wymagają od nur-

pod uwagę strategię deco związaną z możliwością podniesienia

kowania… przyjemności.

temperatury w drugiej części nurkowania wliczając wynurze-

Kilka istotnych spraw – takie technikalia dla kobiet

nie (pomóc może pełny ocieplacz grzewczy i zwiększenie ilości gazu w skafandrze). Używam ShePee do sikania pod wodą co zrobić w czasie

Mam implanty piersi

menstruacji?

Zadbaj o uprząż, która będzie wykrojona we właściwy sposób

Rozważ wykorzystanie kubeczka menstruacyjnego zamiast

np. Tecline LADY, naucz się szybko reagować w sytuacji braku

tamponu – cała reszta bez zmian.

PERFECTDIVER

nr 1(19)/2022

p o r a d y i c i e k aw o s t k i

ACADEMY

Zdjęcie Karola Takes Photos

Drogie Panie, niemal od zawsze chodzicie na ustępstwa, wybieracie rozwiązania często zadowalające nas, mężczyzn za cenę waszego komfortu. Pod wodą nie ma miejsca na nurkowe „matki polki”, które zrobią wszystko dla wszystkich zostawiając siebie na koniec. Tak nie może być z wielu powodów. Jednym z najważniejszych jest to, że świadomy nurek dba o bezpieczeństwo swoje i innych, a to oznacza: ABSOLUTNIE ŻADNYCH USTĘPSTW! …a skoro deklarujemy, że jesteście dla nas takie ważne to najwyższy czas powiedzieć… sprawdzam! Jak zwykle zapraszam do Akademii Tecline na seminaria zamknięte dla kobiet. Dajcie znać o czym chciałybyście porozmawiać – reszta będzie na was czekać. PS (ważne głównie dla panów) Niemal cały artykuł z powodzeniem może dotyczyć nurkujących panów. Wystarczy wyłączyć tę część naszego codziennego oprogramowania, która posiada błąd pozwalający nam sądzić, że jesteśmy lepsi od kobiet… 

https://teclinediving.eu/pl/akademia-tecline/#/ Zdjęcie Karola Takes Photos

Magazyn nurkowy Perfect Diver nr 19

Articles inside

Szwedzka księżniczka / Perfect Diver Magazyn nr 19

Preludium do Galapagos / Perfect Diver Magazyn nr 19

Istotne postanowienia / Perfect Diver Magazyn nr 19

VASA... najwspanialszy / Perfect Diver Magazyn nr 19

Kamieniołom Kamyki / Perfect Diver Magazyn nr 19

Ławice śledzi, matriarchat orek i humbaki / Perfect Diver Magazyn nr 19

Śpiewający podróżnicy / Perfect Diver Magazyn nr 19

DENÉE Belgijska kopalnia czarnego marmuru / Perfect Diver Magazyn nr 19

Perfect Diver Magazyn nr 19

Kuba Perła Karaibów

Mauritius Wyspa Ptaka Dodo

Jakim nurkiem jest kobieta? Perfect Diver Magazyn nr 19

Perfect Diver Magazyn nr 19