Magazyn nurkowy Perfect Diver nr 18 by perfectdiver

nurkowanie

nr 18 6(18)/2021

freediving

pasja

wiedza

PODWODNA CHORWACJA

LISTOPAD/GRUDZIEŃ

cena 25,00 zł w tym 8% VAT

MOJA TORPEDOWNIA UBÓJ RYTUALNY TRADYCJA POLOWANIA NA GRINDWALE NA WYSPACH OWCZYCH

1. KOMUNIKACJA 6° z lekką poświatą XML2 (Cree), 10W / 1300lm Maks. Czas Świecenia: 7h

2. KOMUNIKACJA + VIDEO 6° + 120° XML2 (Cree), 10W / 1300lm 7 x XPG2 (Cree), 30W / 2600lm Maks. Czas Świecenia: 1h 50’

3. VIDEO 120° 7 x XPG2 (Cree), 30W / 2600lm Maks. Czas Świecenia: 2h 30’

3 TRYBY ŚWIECENIA:

s ł ow o w s t ę p n e

WOJCIECH ZGOŁA

Redaktor Naczelny

rzede wszystkim robi się zimno. Jedni się z tego cieszą, inni czekają na wiosnę lub wylatują w cieplejsze miejsca. Wakacje stały się wspomnieniem, tym bardziej zachęcam

do podziwiania okładki Mariusza Czajki, bo jest świetna i do zajrzenia głębiej – do tekstu Michala Štrosa o Chorwacji. A to tylko początek naszego wirtualnego nurkowania w ostatnim tego roku wydaniu Magazynu Perfect Diver. Nie pisaliśmy dotąd o Morzu Korteza. Temat przybliża nam Katarzyna Cieślawska, a cały tekst ubogacają piękne, jak to w naszych wydaniach, zdjęcia. Nie uciekamy od tematów trudnych. Od samego początku troszczymy się o Planetę Ziemię. W środku znajdziecie mocny i konkretny tekst Prof. Hanny Mamzer o uboju rytualnym Grindwali… Piszemy, piórem Agaty Turowicz-Cybuli, o rekinach w Bałtyku, a w naszej rozmowie Laura Kazi wypytuje Siân Williams o żółwie… Zwróćcie uwagę na fantastyczne zdjęcia Karoli Takes Photos. Wszystkiego nie mogę zdradzić, ale jest też podsumowanie Sprzątania Świata, a na samym końcu, jak to już przyjęło się w naszym Magazynie, mamy bardzo praktyczny artykuł o latarkach nurkowych. Wojtek A. Filip pyta, czy moc jest najważniejsza? W waszych rękach (oczach) kolejny dobry numer Magazynu Perfect Diver. Zamykamy rok 2021 i patrzymy w 2022. Co przyniesie Światu? Naszej Planecie, nam samym? Życzę Wam wspaniałych Świąt Bożego Narodzenia, spokoju, wyciszenia i nieprzejadania się. A w Nowym Roku spełniajcie swoje marzenia. PS. Dodam, że już możecie zakupić prenumeratę na jedyny, wychodzący regularnie 2-miesięcznik o nurkowaniu, pełen cudownych zdjęć, merytorycznych treści i wskazówek, ciekawych destynacji. Szczegóły w gazecie 

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

spis treści

12 20

PODRÓŻE 12

Podwodna Chorwacja

Vámonos! Morze Korteza...

WRAKI

40 WYDARZENIA 56

Pierwsza edycja Diving Talks – Międzynarodowego Kongresu Nurkowego

Moja Torpedownia

SPRZĘT

NASZA ROZMOWA 40

W żółwim tempie

Podwodny Decathlon

Samobieżna komora dekompresyjna Ortolan

PLANETA ZIEMIA 36

Dlaczego w Morzu Bałtyckim nie ma rekinów?

Ubój rytualny. Tradycja polowania na grindwale

Błotniaki znad stawu

Podwodne sprzątanie

Wydawca PERFECT DIVER WOJCIECH ZGOŁA ul. Folwarczna 37, 62-081 Przeźmierowo redakcja@perfectdiver.com

na Wyspach Owczych

ISSN 2545-3319

redaktor naczelny

Wojciech Zgoła

archeologia podwodna

Mateusz Popek

publicysta , fotograf marketing i reklama tłumacze języka angielskiego

Bartosz Pszczółkowski Hubert Reiss Agnieszka Gumiela-Pająkowska Arleta Kaźmierczak Reddo Translations Sp. z o.o. Piotr Witek

opieka prawna projekt graficzny i skład

Adwokat Joanna Wajsnis Brygida Jackowiak-Rydzak

magazyn złożono krojami pisma

Montserrat (Julieta Ulanovsky) Open Sans (Ascender Fonts) Spectral (Production Type)

druk

Wieland Drukarnia Cyfrowa, Poznań, www.wieland.com.pl

dystrybucja

centra nurkowe, sklep internetowy

preorder@perfectdiver.com

PORADY I CIEKAWOSTKI 74

Jak wybrać latarkę nurkową?

fotografia na okładce

Mariusz Czajka miejsce

Wrak SS Lina, Chorwacja

www.perfectdiver.com

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz zastrzega sobie prawo do skracania, redagowania, tytułowania nadesłanych tekstów oraz doboru materiałów ilustrujących. Przedruk artykułów lub ich części, kopiowanie tylko za zgodą Redakcji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za formę i treść reklam.

Podoba Ci się ten numer magazynu, wpłać dowolną kwotę! Wpłata jest dobrowolna. PayPal.Me/perfectdiver PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

r e da kc ja

WOJCIECH ZGOŁA

HUBERT REISS

Często powtarza, że podróżuje nurkując i to jest jego motto. W 1985 roku

Z zawodu informatyk, ale z krwi i kości handlowiec, który żadnej pracy się

zdobył patent żeglarza jachtowego, a dopiero w 2006 zaczął nurkować.

nie boi. Nurkowanie zawsze było moim wielkim marzeniem. Na początku

W kolejnych latach doskonalił swoje umiejętności uzyskując stopień Dive

miało być wyzwaniem, krótkim epizodem, a okazało się pasją do końca świata

Mastera. Zrealizował blisko 650 nurkowań w różnych warunkach klima-

i jeden dzień dłużej. Pod wodą odreagowuję i odpoczywam. Jako Divemaster,

tycznych. Od 2007 roku fotografuje pod wodą, a od 2008 również filmuje.

nurek sidemount Razor, a ostatnio również fotograf, realizuję moje marzenia

Jako niezależny dziennikarz opublikował kilkadziesiąt artykułów, głów-

podziwiając i uwieczniając piękno podwodnego świata. „Pasja rodzi profe-

nie w czasopismach poświęconych nurkowaniu, ale nie tylko. Współau-

sjonalizm, profesjonalizm daje jakość, a jakość to luksus w życiu. W dzisiejszych

tor wystaw fotograficznych w kraju i za granicą. Jest pasjonatem i pro-

czasach szczególnie...”

pagatorem nurkowania. Od 2008 roku prowadzi swoją autorską stronę www.dive-adventure.eu. Na bazie szerokich doświadczeń, w sierpniu 2018 stworzył nowy Magazyn Perfect Diver.

MATEUSZ POPEK

BARTOSZ PSZCZÓŁKOWSKI

„Moja pasja, praca i życie znajdują się pod wodą”. Nurkuje od 2009 roku.

Tak się nazywam i pochodzę z Poznania. Z wodą związany jestem praktycz-

Od 2008 roku chodzi po jaskiniach. Z wykształcenia archeolog podwodny.

nie od urodzenia a z nurkowaniem, odkąd nauczyłem się chodzić. Pasję do

Uczestniczył w licznych projektach w Polsce i za granicą. Od 2011 zajmuje się

podwodnego świata zaszczepił mi dziadek, ***instruktor CMAS zabierając

nurkowaniem zawodowym. W 2013 uzyskał uprawnienia nurka II klasy. Ma

mnie w każdej wolnej chwili nad jeziora. Pierwsze uprawnienia zdobyłem

doświadczenie w pracach podwodnych zarówno na morzu jak i śródlądziu.

w 1996 roku. Rok później pojechałem do Chorwacji i dosłownie zwariowa-

Od 2013 nurkuje w jaskiniach, zwłaszcza w górskich, a od 2014 jest instruk-

łem na widok błękitnej wody, ośmiornic i kolorowych rybek;) Kupiłem swój

torem nurkowania CMAS M1. W czerwcu 2020 obronił doktorat z archeologii

pierwszy aparat pod wodę – Olympus 5060 i zacząłem przygodę z podwodną

podwodnej.

fotografią. Swoje doświadczenie nurkowe nabywałem na Wyspach Kanaryjskich, Sardynii, Norwegii, Malediwach i w polskich jeziorach. Obecnie jestem instruktorem Padi oraz ESA, szkolę w Europie zapaleńców nurkowych i przekazuję swoją pasję innym. Wszystkich miłośników podwodnego świata i fotografii zapraszam na Beediver (FB) – do zobaczenia.

s ta ł a w s p ó ł p r ac a

WOJCIECH A. FILIP

ANNA SOŁODUCHA

SYLWIA KOSMALSKA-JURIEWICZ

Ma na swoim koncie ponad 8000 nurkowań. Nur-

Absolwentka Geografii na Uniwersytecie Wrocław-

Podróżniczka i fotograf dzikiej przyrody. Ab-

kuje od ponad 30 lat, a w tym od ponad 20 lat jako

skim, niepoprawna optymistka… na stałe z uśmie-

solwentka dziennikarstwa i miłośniczka dobrej

nurek techniczny. Jest profesjonalistą z ogromną

chem na ustach! Do Activtour trafiła chyba z prze-

literatury. Żyje w zgodzie z naturą, propaguje

wiedzą teoretyczną i praktyczną. Jest instruktorem

znaczenia… i została tu na stałe. Z zamiłowaniem

zdrowy styl życia... jest yoginką i wegetarianką.

wielu federacji: GUE Instructor Mentor, CMAS**,

codziennie spełnia ludzkie marzenia przygotowu-

Angażuje się w ekologiczne projekty, szczególnie

IANTD nTMX, IDCS PADI, EFR, TMX Gas Blender.

jąc wyprawy nurkowe na całym świecie, a sama

bliskie jej sercu są rekiny i ich ochrona, o których

Uczestniczył w wielu projektach i konferencjach

nurkuje już… ponad połowę życia. Każdego roku

pisze w licznych artykułach oraz na blogu www.

nurkowych jako lider, eksplorator, pomysłodawca

eksploruje inny „kawałek oceanu” przypinając

divingandtravel.pl Swoją przygodę z nurkowa-

czy wykładowca. Były to między innymi Britannic

kolejną pinezkę na swojej nurkowej mapie świa-

niem zaczęła piętnaście lat temu przez zupełny

Expedition 2016, Morpheus Cave Scientific Project

ta! W zimie zamienia płetwy na ukochane narty

przypadek. Dzisiaj jest Divemasterem, odwie-

on Croatia Caves, GROM Expedition in Narvik, Tuna

i ucieka w Alpy. Przepis na życie? „Tylko martwy

dziła ponad 60 państw i nurkowała na 5 konty-

Mine Deep Dive, Glavas Cave in Croatia, NOA-MA-

pień płynie z prądem – czółno odkrywców, płynie

nentach. Na wspólną podróż zaprasza z biurem

RINE. Zawodowo jest Dyrektorem Technicznym

w górę rzeki!”

podróży www.dive-away.pl, którego jest współ-

w TecLine w Scubatech, a także Dyrektorem Szko-

anna@activtour.pl

założycielem.

lenia w TecLine Academy.

activtour.pl; travel.activtour.pl; 2bieguny.com

KAROLA TAKES PHOTOS

JAKUB DEGEE

MICHAL ČERNÝ

Karolina Sztaba, a zawodowo Karola Takes Pho-

Polski fotograf, zdobywca nagród i wyróżnień

„Mokre zdjęcia“ fotografował odkąd pamięta. Po

tos, jest fotografem z wykształcenia i pasji. Obec-

w światowych konkursach fotografii podwod-

kilku latach doświadczenia jako nurek zapragnął

nie pracuje w Trawangan Dive Centre na malut-

nej nurkował już na całym świecie – z rekinami

zachowywać wspomnienia z podwodnych zanu-

kiej wyspie w Indonezji – Gili Trawangan, gdzie

i wielorybami w Południowej Afryce, z orkami za

rzeń. Kupił swój pierwszy aparat kompaktowy

zamieszkała cztery lata temu. Fotografuje nad

północnym kołem podbiegunowym, na Galapa-

z podwodną obudową. Z czasem jednak zaczęło

i pod wodą. Oprócz tego tworzy projekty fotogra-

gos z setkami rekinów młotów i z humbakami na

dominować pragnienie posiadania najlepszego

ficzne przeciw zaśmiecaniu oceanów oraz zanie-

wyspach Tonga. Bierze udział w specjalistycznych

zdjęcia, co nie było do końca możliwe w przypad-

czyszczaniu naszej planety plastikiem („Trapped”,

warsztatach fotograficznych. Nurkuje od 27 lat,

ku zastosowanego kompaktu. Dlatego przeszedł

„Trashion”). Współpracuje z organizacjami NBO

zaczął w wieku lat 12 – jak tylko było to formalnie

na lustrzankę Olympus PEN E-PL 5, która pozwala

zajmującymi się ochroną środowiska i bierze ak-

możliwe. Jako pierwszy na świecie użył aparatu

na użycie nawet kilku różnych obiektywów. Wy-

tywny udział w akcjach proekologicznych (ochro-

Hasselblad X1d-50c do podwodnej fotografii su-

korzystuje kombinację połączeń podwodnych

na koralowca, sadzenie koralowca, sprzątanie

per macro. Niedawno, na odległym archipelagu

błysków i świateł. Koncentruje się na fotografii

świata, ochrona zagrożonych gatunków). Jest

Chincorro na granicy Meksyku i Belize, zrobił to

dzikiej przyrody, a nie na aranżacji. Fotografuje

również oficjalnym fotografem Ocean Mimic

ponownie, podejmując udaną próbę sfotografo-

zarówno w słodkich wodach „domowych“, jak

– marką tworzącą stroje kąpielowe i surfingowe

wania oka krokodyla obiektywem makro z dodat-

i w morzach i oceanach świata.

ze śmieci zebranych na plażach Bali. Współpraco-

kową soczewką powiększającą, co jest najwięk-

Zdobywał już liczne nagrody na czeskich i za-

wała z wieloma markami sprzętu nurkowego, dla

szym na świecie zdjęciem oka krokodyla żyjącego

granicznych konkursach fotograficznych. Więcej

których tworzyła kampanie reklamowe. W roku

na wolności (pod względem ilości pixeli, wielkości

zdjęć można znaleźć na jego stronie internetowej,

2019 została ambasadorem polskiej firmy Tecline.

wydruku, jakości).

gdzie można je również kupić nie tylko jako fo-

Od dwóch lat jest nurkiem technicznym.

tografie, ale także jako zdjęcia wydrukowane na płótnie czy na innym nośniku. www.mokrefotky.cz www.facebook.com/MichalCernyPhotography www.instagram.com/michalcerny_photography/

s ta ł a w s p ó ł p r ac a

WOJCIECH JAROSZ

AGNIESZKA KALSKA

LAURA KAZIMIERSKA

Absolwent dwóch poznańskich uczelni – Akademii

„Nie wyobrażam sobie życia bez wody, gdzie w wol-

Obecnie pracuje jako PADI Course Director w Tra-

Wychowania Fizycznego (specjalność trenerska –

nym ciele doświadczam wolności ducha”.

wangan Dive Centre na indonezyjskiej wysepce

piłka ręczna) oraz Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Wydziału Biologii (specjalność biologia doświadczalna). Z tą pierwszą uczelnią związał swoje życie zawodowe próbując wpływać na kierunek rozwoju przyszłych fachowców od ruchu z jednej strony, a z drugiej planując i realizując badania, popychając mozolnie w słusznym (oby) kierunku wózek zwany nauką. W chwilach wolnych czas spędza aktywnie – jego główne pasje to żeglarstwo (sternik morski), narciarstwo (instruktor nar-

● założycielka pierwszej w Polsce szkoły freedivingu i pływania – FREEBODY, ● instruktorka freedivingu Apnea Academy International i PADI Master Freediver, ● rekordzistka świata we freedivingu (DYN 253 m), ● rekordzistka i mistrzyni Polski, członkini kadry narodowej we freedivingu 2013–2019, ● finalistka Mistrzostw Świata we freedivingu 2013, 2015, 2016 oraz 2018,

Gili Trawangan. Założycielka portalu Divemastergilis. www.divemastergilis.com @divemastergilis Od ponad 7 lat mieszka i odkrywa podwodny świat Indonezji. Jest nie tylko zapalonym nurkiem technicznym, ale także twarzą platformy Planet Heroes oraz ambasadorem marki Ocean Mimic. Aktywnie przyczynia się do promowania ochrony koralowców i naturalnego środowiska ryb i zwierząt morskich, biorąc udział w projektach nauko-

ciarstwa zjazdowego), jazda motocyklem, nurko-

● multimedalistka Mistrzostw Polski oraz człon-

wych, kampaniach przeciw zaśmiecaniu oceanów

wanie rekreacyjne i wiele innych form aktywności,

kini kadry narodowej w pływaniu w latach

i współpracując z organizacjami pozarządowymi

a także fotografia, głównie przyrodnicza.

1998–2003,

na terenie Indonezji.

● pasjonatka freedivingu i pływania.

@laura_kazi

AGATA TUROWICZ-CYBULA

ADRIAN JURIEWICZ

IRENA KOSOWSKA

Od dziecka marzyłam, żeby zostać biologiem

Podróżnik, fotograf i filmowiec świata podwod-

Regionalny Manager Divers Alert Network Polska,

morskim i udało mi się spełnić te marzenia. Skoń-

nego, pasjonat kuchni azjatyckiej, instruktor

Instruktor nurkowania i pierwszej pomocy, nurek

czyłam studia na kierunku oceanografia, gdzie od

nurkowania PADI. Odwiedził ponad 70 państw

techniczny i jaskiniowy. Zakochana we wszystkich

niedawna rozpoczęłam studia doktoranckie. Moja

i nurkował na 5 kontynentach (dwa pozostałe są

zalanych, ciemnych, zimnych, ciasnych miejscach

przygoda z nurkowaniem zaczęła się, kiedy mia-

w planach przyszłorocznych wypraw). Od kilku lat

oraz niezmiennie od początku drogi nurko-

łam 12 lat. Kocham obserwować podwodne życie

jest również instruktorem-trenerem lotów bezza-

wej – w Bałtyku. Realizując misje DAN, prowadzi

z bliska i staram się pokazać innym nurkom jak

łogowymi statkami powietrznymi. Współtworzy

cykl prelekcji „Nurkuj bezpiecznie” oraz Diving

fascynujące są podwodne, bałtyckie stworzenia.

biuro podróży dla nurków www.dive-away.pl. Wy-

Safety Laboratory, czyli terenowe badania nurków

prawy dokumentuje zdjęciami i opisami podróży

do celów naukowych.

na blogu www.divingandtravel.pl

piszą dla nas

KATARZYNA CIEŚLAWSKA

MICHAL ŠTROS

TOMEK RAMUTKOWSKI

Mgr turystyki i ekonomii. Nurkuje od kołyski,

Z wykształcenia biolog, zaangażowany w badania

Od zawsze zafascynowany podwodnym światem,

wychowywała się na obozach nurkowych. Udało

nad rakiem w Czeskiej Akademii Nauk w Brnie.

a od początku nurkowej drogi związany z wraka-

Jej się połączyć pracę zawodową z wielką pasją

Wykonywany zawód pozwolił mu podróżować

mi Bałtyku. Aktualnie ma na swoim koncie kilka

nurkowania i podróży – od ponad 10 lat prowadzi

po całym świecie i odwiedzać miejsca uważane

tysięcy zanurzeń, w różnych miejscach na świecie.

nurkowe biuro podróży Activtour.pl, które zajmu-

za najlepsze miejsca nurkowe. Fotografia podwod-

Nurkuje głównie technicznie, wrakowo i jaskinio-

je się profesjonalnym organizowaniem wyjazdów

na stała się częścią jego życia, odkąd zanurkował

wo. Zafascynowany rebreatherami oraz fotografią

nurkowych na całym Świecie (także w obszary

na Wielkiej Rafie Koralowej Australii. Jego „pupi-

podwodną. Tomek jest Instructor Trainerem, in-

arktyczne: na Antarktydę i Arktykę).

lem” jest Canon 80D (obudowa Ikelite, „rybie oko”

struktorem rebreatherowym, technicznym, wra-

Więcej informacji na:

i snoot RETRA). Otrzymał „Wyróżnienie Honorowe”

kowym i sidemountowym w kilku organizacjach

www.activtour.pl

na jednym z najbardziej prestiżowych konkursów

szkoleniowych. Od ponad 10 lat dzieli się swoją

www.activtour24.pl

fotografii podwodnej Ocean Art 2020 (Underwa-

wiedzą z innymi, stawiając na wysoką jakość szko-

www.safari-nurkowe.pl

ter Art). Niektóre z jego podwodnych zdjęć są

leń. Założyciel Stowarzyszenia 4baltic, właściciel

przetwarzane za pomocą kreatywnych narzędzi,

Deepbusters i Wreckbusters.

poprzez połączenie fotografii podwodnej i opro-

www.4baltic.pl

gramowania cyfrowego, aby stworzyć urzekające

www.deepbusters.pl

– czasem nawet surrealistyczne – obrazy.

www.wreckbusters.pl

Jego zdjęcia są regularnie publikowane w maga-

www.facebook.com/tomekramutkowskitechnical

zynach nurkowych i prezentowane na wystawach. Uważa, że pokazywanie publiczności podwodnych zdjęć mogłoby zwiększyć społeczną świadomość w zakresie ochrony mórz. Więcej zdjęć podwodnych, a także informacje o autorze można znaleźć na jego stronie internetowej http://michalstros.cz

REKLAMA

+48 502 138 403 http://www.deepdivingslesin.pl/ baza-nurkowa-honoratka/

BAZA NURKOWA SZKOŁA NURKOWANIA

piszą dla nas

HANNA MAMZER

GRZEGORZ MIKOSZA

Profesor Wydziale Socjologii Uniwersytetu im.

Wykłada w Polsce i za granicą, prowadzi szeroko

W Fundacji pełni funkcję głównodowodzącego Ak-

A. Mickiewicza. Psycholożka, socjolożka i biegła

zakrojoną współpracę międzynarodową ze Sta-

cją Sprzątanie świata – Polska oraz kieruje pracami

sądowa z zakresu dobrostanu zwierząt, etologii

nami Zjednoczonymi Ameryki. Działa na rzecz

projektów strategicznych. Realizuje się kreatywnie

psa oraz relacji ludzi i psów. Inicjatorka utworze-

zrozumienia zwierzęcych potrzeb i promowania

w pomysłach na nowe kampanie i sposoby promo-

nia Sekcji Relacji Międzygatunkowych w Polskim

dobrostanu zwierząt w ludzkiej praktyce społecz-

cji w ramach fundacyjnych programów Sprzątanie

Towarzystwie Socjologicznym. Członkini Lokalnej

nej. W pracy naukowej przykłada znaczną wagę

świata – Polska i Ekoedukacja. Układa strategie

Komisji Etycznej ds. Eksperymentów na Zwierzę-

do tworzenia interdyscyplinarnych połączeń mię-

i koordynuje pracami, by wszystko przebiegało

tach. Dwukrotna stypendystka Fundacji Fulbrigh-

dzy różnymi dziedzinami nauki tak by integrować

zgodnie z planem. W czasie działań terenowych,

ta, British Council, Leibniz Institute for Regional

działania i informacje promujące takie podejście

zakłada żółte rękawice i wynosi z natury kilogramy

Development and Structural Planning w Erkner

do relacji ludzi i nie-ludzi, które są oparte na zro-

odpadów. Często staje za sterami fundacyjnego

(Niemcy), Central European University w Buda-

zumieniu potrzeb. Współpracuje z organami ści-

profilu na Facebooku i Instagramie, by porozma-

peszcie, European University Institute we Floren-

gania w ramach dochodzeń z Ustawy o ochronie

wiać o tym, co możemy wspólnie zrobić dla na-

cji, Fundacji im. Stefana Batorego, laureatka akcji

zwierząt. Współpracuje też z organizacjami poza-

szego najbliższego otoczenia. W czasie wolnym

stypendialnej Polityki, licznych nagród i wyróż-

rządowymi, samorządami i schroniskami dla bez-

żegluje, biega i przemierza górskie szlaki.

nień. Wielokrotna uczestniczka programów So-

domnych zwierząt. Prowadzi dom tymczasowy dla

Absolwent Wydziału Zarządzania Informatyki i Fi-

crates Erasmus oraz Socrates Erasmus Mundus.

psów lękowych, wycofanych i nieufnych.

nansów Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu oraz Wydziału Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej Dolnośląskiej Szkoły Wyższej we Wrocławiu. Certyfikowany specjalista w zakresie pozyskiwania funduszy UE oraz komunikowania w Internecie.

REKLAMA

CENTRUM NURKOWE

Jezioro Głębokie Lubuskie

@bazanurkowaextremedivelubuskie extreme-dive.pl

Polska Szkoła Nurkowania

OCTOPUS w Hamburgu +49 176 48664595

mariusbebel@icloud.com

REKLAMA Karola Takes Photos Raja Ampat, Indonezja • Raja Ampat, Indonesia

2022 Poniedziałek Monday

:RMFLHFK =JRĄD Gibraltar • Gibraltar

Środa

Tuesday

Czwartek

Wednesday

Piątek

Thursday

Sobota

Friday

Brunon Waligóra �ezio�o �ł�bokie� �olska � *ĄÛERNLH /DNH 3RODQG

2022

Styczeń • January Wtorek

Saturday

Wtorek

Środa

Czwartek

Piątek

Sobota

Niedziela

Poniedziałek

Wtorek

Środa

Czwartek

Piątek

Sobota

Niedziela

Sunday

Monday

Tuesday

Wednesday

Thursday

Friday

Saturday

Sunday

Monday

Tuesday

Wednesday

Thursday

Friday

Saturday

Sunday

Prima aprilis April Fools’ Day

Trzech Króli Epiphany

9 2

']LHĆ %DEFL Grandmother’s Day

21 28

']LHĆ ']LDGND Grandfather’s Day

2022

Wielki Czwartek Holy Thursday

Wtorek

Monday

Tuesday

8 :LHONL 3LÇWHN Good Friday

0LÛG]\QDURGRZ\ ']LHĆ =LHPL International Earth Day

Środa

Czwartek

2022

Wednesday

Piątek

Thursday

Sobota

Friday

Niedziela

Saturday

Poniedziałek

Sunday

Wielka Sobota Holy Saturday

Wielkanoc Easter

Tuesday

']LHĆ )ODJL 53 RP Flag Day

Środa

Walentynki Valentine’s Day

ĜZLÛWR .RQVW\WXFML 0DMD May 3rd Constitution Day

Wednesday

Thursday

Sobota

Friday

Niedziela

Saturday

Marcin Molenda Vadheim: DS Oldenburg, Norwegia • Vadheim: DS Oldenburg, Norway

2022 Poniedziałek

Sunday

ĜZLÛWR 3UDF\ Labour Day

Monday

Środa

Tuesday

2VWDWNL Shrove Tuesday

Czwartek

Wednesday

3RSLHOHF Ash Wednesday

Thursday

Sobota

Friday

Niedziela

Saturday

Sunday

']LHĆ 0DWNL Mother’s Day

:QLHERZVWÇSLHQLH Ascension Day

']LHĆ .RELHW Women’s Day

29 22

13 11

5µZQRQRF ZLRVHQQD The vernal equinox

=PLDQD F]DVX ] ]LPRZHJR QD OHWQL Time change from winter to summer

Wtorek

Monday

Tuesday

Środa

Czwartek

Wednesday

']LHĆ ']LHFND Children’s Day

Thursday

Sobota

Friday

Niedziela

Saturday

Sunday

=LHORQH ĜZLÇWNL Pentecost

%RľH &LDĄR Corpus Christi

3U]HVLOHQLH OHWQLH The summer solstice

']LHĆ 2MFD Father’s Day

Czwartek

Piątek

Thursday

Sunday

']LHĆ (GXNDFML 1DURGRZHM Education Day

Wtorek

Monday

Tuesday

Środa

Czwartek

Wednesday

2022

Piątek

Thursday

Sobota

Friday

Niedziela

Saturday

Poniedziałek

Sunday

Listopad • November Wtorek

Monday

Środa

Tuesday

Czwartek

Wednesday

Piątek

Thursday

Sobota

Friday

22 29

:V]\VWNLFK ĜZLÛW\FK All Hallows’ Day

Niedziela

Saturday

Sunday

']LHĆ =DGXV]Q\ All Souls’ Day

1DURGRZH ĜZLÛWR 1LHSRGOHJĄRĝFL National Independence Day

$QGU]HMNL St. Andrew’s Day

0LFKDO ÎHUQ¿ �amieniołom ��latn�� ze��y � “Blatná” Quarry, Czech Republic

2022

Wrzesień • September

Poniedziałek

Wtorek

Środa

Czwartek

Monday

Tuesday

Wednesday

Thursday

ĜZLÛWR :3 :QLHERZ]LÛFLH 103 Armed Forces Day Feast of the Assumption

23 =PLDQD F]DVX ] OHWQLHJR QD ]LPRZ\ Time change from summer to winter

Wojciech Pruski Cenota Tajma Ha, Jukatan, Meksyk • Tajma Ha Cenote, Yucatan, Mexico

Sierpień • August

Poniedziałek

Piątek

Sobota

Friday

Niedziela

Saturday

Sunday

Grudzień • December

Poniedziałek

Wtorek

Środa

Monday

Tuesday

Wednesday

Czwartek

Piątek

Thursday

Sobota

Friday

Niedziela

Saturday

Sunday

Barbórka Miner’s Day

0LNRĄDMNL St. Niocholas’ Day

38 3U]HVLOHQLH MHVLHQQH The autumnal equinox

']LHĆ &KĄRSDND Boy’s Day

35 PLN

%RľH 1DURG]HQLH Christmas

3U]HVLOHQLH ]LPRZH The winter solstice

ŚWIETNY PREZENT NA ŚWIĘTA

plus koszty wysyłki

preorder@perfectdiver.com 2022 Jakub Degee �epublika �ołudniowej ��yki � South Africa

PRENUMERTA

2022

numerów

CENA PRENUMERATY:

180 PLN

wraz z dostawą

preorder@perfectdiver.com

4 49

może być Twój za jedyne

Zamów już dzisiaj:

Niedziela

Saturday

KALENDARZ

ZAMÓWIENIE:

Sobota

Friday

Wednesday

Środa

Tuesday

2022

Piątek

Jakub Biewald Panglao, Filipiny • Panglao, Philippines

Czerwiec • June

Poniedziałek

6 13

15 20

Wtorek

Monday

Październik • October

Poniedziałek 26

2022

Piątek

ăXNDV] 0HWU\FNL Wadi Lahami, Egipt • Wadi Lahami, Egypt

Marzec • March Wtorek

2022 Piątek

8 7ĄXVW\ F]ZDUWHN The last Thursday of carnival

Tomek Ramutkowski Zatoka Pucka „Torpedownia”, Polska • Bay of Puck “Torpedownia”, Poland

Czwartek

Maj • May Wtorek

Monday

Niedziela Palmowa Palm Sunday

Hubert Reiss Zalana kopalnia „Honoratka”, Polska • Flooded mine ”Honoratka”, Poland

Luty • February

Poniedziałek

3RQLHG]LDĄHN Wielkanocny Easter Monday

'DQLHO :OD]LĆVNL Abu Dabbab, Egipt • Abu Dabbab, Egypt

2022

Lipiec • July

Poniedziałek

Nowy Rok New Year

3DZHĄ 3DZĄRZVNL Jezioro Tarnobrzeskie, Polska • Tarnobrzeskie Lake, Poland

2022

Kwiecień • April

Niedziela

:LJLOLD Christmas Eve

6\OZHVWHU New Year’s Eve

24 31

%RľH 1DURG]HQLH Christmas

25 52

podróże

Podwodna Chorwacja Tekst i zdjęcia MICHAL ŠTROS

Pomarańczowe gąbki na ścianie cypla Kaprije

Po wielu latach podróżowania w odległe egzotyczne kraje zdecydowałem się z kolegą na kilkudniowy wyjazd nurkowy do niedalekiej Chorwacji, na wyspę Murter i do Parku Narodowego Kornati.

uropejczycy postrzegają Chorwację jako jeden z krajów z dostępem do morza, do którego nie trzeba lecieć samolotem. Poza tym odległe egzotyczne miejsca nie

nadają się na dłuższy weekend czy choćby tygodniowy wyjazd. Muszę przyznać, że po nurkowaniu w Egipcie, na Karaibach, w Indonezji, Australii i innych odległych miejscach, nie miałem zbyt dużych oczekiwań względem różnorodności podwodnego życia w Adriatyku. Tym bardziej zaskoczyło mnie bogactwo

podróże

Łódź do nurkowania w zatoce Tisno

Zadar

MURTER

PARK NARODOWY KORNATI

Szybenik

sno/Murter) i „Just Dive-Croatia” (Biograd na Moru). Żeby nie musieć się włóczyć z nieporęcznym sprzętem do nurkowania, za każdym razem kwaterowaliśmy się w odległości kilku minut spaceru od bazy. NURKOWANIE PRZY WYSPIE MURTER Wokół wyspy Murter jest sporo miejsc do nurkowania, mnóstwo wraków, pięknie ubarwione gorgonie, korale, gąbki i większe ławice ryb, które są magnesem dla nurków rekreacyjnych i technicznych. Ponieważ nurkuje się tutaj w większości na głębokości poniżej 20 metrów, konieczne jest posiadanie uprawnień do nurkowania na głębokości do 30 metrów, np. AOWD lub CMAS P2. Dobrym pomysłem jest także nurkowanie z nitroxem (bezwzględnie wymagane są odpowiednie uprawnienia). Poza kilkoma wyjątkami, podczas zejścia pod wodę nie podmorskiej flory i fauny w okolicy wyspy Murter i w Parku

towarzyszył nam instruktor, ale jak się okazało, w Chorwacji

Narodowym Kornati. Do Chorwacji wyruszyliśmy samochodem

to zupełnie zwyczajna praktyka. Nurkowanie zawsze było po-

wypakowanym pod dach sprzętem do nurkowania, grubymi

przedzone szczegółową odprawą, która pozwalała szybko zo-

kombinezonami z neoprenu, aparatami do fotografii pod-

rientować się pod wodą. Prądy nie były zbyt silne, dzięki czemu

wodnej, jedzeniem i skrzynką piwa w butelkach. Droga do nie-

mogłem w spokoju poświęcić się fotografowaniu. W okolicy

wielkiego nadmorskiego miasteczka Tisno (na wyspie Murter),

wyspy Murter znajduje się kilka wraków statków, ale nas za-

niemal pustymi autostradami, zajęła nam około 10 godzin.

ciekawił niemiecki bombowiec Junkers 87 R-2 (Stuka) z czasów

Naszymi bazami nurkowymi w Chorwacji były „Tramonto” (Ti-

II wojny światowej.

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

podróże

Wrak niemieckiego bombowca nurkującego Junkers 87 „Stuka”

BOMBOWIEC JUNKERS 87 R-2 (STUKA)

w tak dobrze zachowanym stanie jest ciekawe choćby dlatego,

Jesienią 2014 r. niedaleko chorwackiej wysypy Zirje rybacy cał-

że z prawie 6000 wyprodukowanych maszyn na całym świecie

kiem przypadkowo odkryli wrak niemieckiego bombowca Jun-

zostały już tylko trzy.

kers 87 R-2. Jest to jednosilnikowa maszyna z okresu II wojny

Zdaniem historyków 12 kwietnia 1941 r. trzy bombowce

światowej ze składanymi skrzydłami, sztywnym podwoziem

Stuka Ju 87 R-2 pilotowane przez Włochów zostały zaatakowa-

i dwuosobową załogą (pilot i strzelec). Podczas wojny bom-

ne przez dwa jugosłowiańskie okręty wojenne poruszające się

bowiec był powszechnie nazywany „Stuka”, co jest skrótem

niedaleko Szybenika. Okrętom udało się zestrzelić dwie maszy-

od niemieckiego „Sturzkampfbomber”, czyli bombowca nur-

ny, a jedna z nich to wspomniany wcześniej wrak. Nie wiadomo

kującego, co odnosi się do jego toru lotu podczas zrzucania

nic o losie pilotów, ale przypuszcza się, że udało im się przeżyć.

bomb. Główną strategią Stukasów było szybkie wzniesienie się

Wrak został udostępniony do nurkowania w kwietniu 2015 r.,

nad cel, następnie zbliżenie się do niego „na główkę” i zrzucenie

ale nurkować w tym miejscu można tyko z licencjonowanymi

bomb z wysokości około 450 metrów. Większość bombowców

centrami nurkowymi. Dopłynięcie do wraku samolotu łodzią

Stuka była wyposażona w tzw. „trąby jerychońskie”, wydające

nurkową zajmuje około 70 minut. Miejsce, w którym znajduje

charakterystyczny dźwięk syreny, wywołujący strach i panikę

się wrak nie jest w żaden widoczny sposób oznakowane, żeby

wśród ludności cywilnej i jednostek alianckich. Wrak bombow-

osoby niepowołane nie miały do niego zbyt łatwego dostępu.

ca Junkers 87 R-2 leży na głębokości 28 metrów, na piaszczy-

Na powierzchni kołysze się tylko parę plastikowych boi, do któ-

stym morskim dnie, otoczony trawą. Maszyna jest dobrze za-

rych jest przymocowana lina opustowa. Zeskakując z łodzi,

chowana i wygląda jakby właśnie miękko wylądowała. Brakuje

co prawda zauważyliśmy silniejszy prąd, ale lina bezpiecznie

jej tylko kopuły kokpitu i silnika, który najpewniej urwał się

doprowadziła nas do wraku, który dostrzegliśmy już na głębo-

po uderzeniu w dno morskie. Odnalezienie bombowca Stuka

kości 15 metrów.

podróże

Blenna grzebieniasta (Parablennius pilicornis) w postawie odstraszającej

NURKOWISKA W POBLIŻU WYSPY MURTER

będziecie uważnie obserwować życie na dnie morza, na pew-

Do większości nurkowisk w okolicy wyspy Murter można dotrzeć

no zauważycie ryby Parablennius pilicornis, a w szacie roślinnej

RIBem w około 30 minut. Mniej znane miejsca w okolicy to Ku-

lub w pobliżu żółtych gąbek pięknie ubarwione nagoskrzelne.

kuljari, Kaprije, Kablinac i nieco bardzie oddalona wyspa Zirje.

Oprócz innych gatunków ryb, na dnie można dostrzec ławice

Kukuljari

(nazywana także Kukuljar) to mała skalista

salp Sarpa salpa z charakterystycznymi złotożółtymi prążkami

wysepka z latarnią morską, niedaleko Murter. Wysepka wy-

wzdłuż ciała. Zjedzenie tej zaledwie 35 cm ryby wywołuje u ludzi

staje zaledwie trzy metry powyżej poziomu morza, ma płaską

silne halucynacje, dlatego starożytni Rzymianie mawiali o niej

powierzchnię, a jej zbocza są tak strome, że nie sposób się

„ryba, która przywołuje sny”. W płytkich wodach można wypa-

po nich wdrapać. Zachodnia strona jest płytka, a dno poro-

trzeć także ukryte między kamieniami ośmiornice.

śnięte morską trawą łagodnie schodzi w dół. W tym miejscu

Na cyplu

Kaprije zaczyna się ściana z dwoma tarasami.

zwykle czeka zakotwiczona łódź nurkowa. Najpierw schodzi

Jej pierwsza krawędź znajduje się na głębokości 8–12 metrów

się wzdłuż liny opustowej na piaszczyste tarasy rozciągające

i jest gęsto pokryta trawą morską. Taras stopniowo schodzi

się do głębokości 20–30 metrów, gdzie kończy się ostatni taras

do 20 metrów. Druga krawędź dochodzi mniej więcej do 30 me-

i zaczyna się pionowa ściana. Schodzi ona w dół na piaszczyste

trów i jest porośnięta gąbkami. W ścianie mają kryjówki langu-

dno na głębokości 45 metrów. W ścianie jest mnóstwo szcze-

sty i ośmiornice. Sama ściana jest niezwykle kolorowa, a tu i ów-

lin, które są kryjówkami dla niezliczonych zwierząt morskich.

dzie można zobaczyć pomarańczowe i ciemnobrązowe gąbki,

W płytkich wodach można zobaczyć korale, żółte, pomarań-

wielobarwne korale, ukwiały i czerwone rozgwiazdy Echinaster

czowe i ciemnobrązowe gąbki, a także rozwiane ukwiały. Jeśli

sepositus. Ubarwieniem wyróżnia się 15 mm ślimak morski

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

podróże Ślimak morski Thuridilla hopei żerujący na żółtych gąbkach

Tańczący w nurcie wieloszczet osiadły (robak morski)

podróże

Zbliżenie na brodatego robaczka świętojańskiego

Brodaty robaczek świętojański na gorgoniach

Czerwona rozgwiazda „pod mikroskopem”

występujących w Morzu Śródziemnym. Żywi się glonami, z któ-

Innym nurkowiskiem niedaleko wyspy Murter jest Kablinac. Jest to mały skalisty cypelek po północnej stronie wyspy

rych pozyskuje aktywne chloroplasty, dzięki którym w procesie

Maly Tetovinjak. Między wyspami Kablinac a Maly Tetovinjak

fotosyntezy zdobywa dodatkowe pożywienie. Pomimo kwa-

morze jest płytkie i w najgłębszym miejscu ma zaledwie 10 me-

śnej wydzieliny i jaskrawych kolorów, które mają odstraszać

trów głębokości. Spotkanie w ośmiornicami nie jest w tym miej-

potencjalne drapieżniki, jest ulubionym przysmakiem krabów

scu niczym niezwykłym. Mielizna i ławice kolorowych ryb spra-

pustelników. W wodzie falują też przepiękne kremowobiałe

wiają, że jest to idealne miejsce do nurkowania z rurką. Skalisty

macki wieloszczetu osiadłego Protula tubularia, który wygląda

cypelek łagodnie schodzi do głębokości 25 metrów, po czym

niczym „puszek” z regularnie ułożonymi kropeczkami na każdej

ostro opada do 55 metrów na piaszczyste, pokryte trawą dno.

macce. Ściana stromo schodzi do samego dna na głębokości

W szczelinach pionowej ściany pokrytej pomarańczowymi

50–55 metrów. W Chorwacji dość często można zaobserwo-

gąbkami i czerwonymi gorgoniami, które pięknie kontrastują

wać pod wodą około 15 cm nereidy Hermodice carunculata.

z błękitem morza, szukają schronienia langusty. Aby docenić

Ich kolorowe ubarwienie jest ostrzeżeniem dla potencjalnych

ich cudowne kolory konieczna jest dobra latarka.

Thuridilla hopei, który jest jednym z gatunków powszechnie

nieprzyjaciół przed zbytnią nachalnością. Nereidy poruszają się z łatwością, a ich ciało jest pokryte pęczkami włosków, które są

NURKOWANIE W PARKU NARODOWYM KORNATI

puste w środku i zawierają jad. Nie należy ich dotykać, ponie-

W Chorwacji prawie codziennie wyjeżdżaliśmy na dwa nurkowa-

waż ukłucie wywołuje pieczenie i obrzęk skóry.

nia i wracaliśmy albo tuż popołudniu (Tisno/Murter), albo dopie-

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

podróże Pławikonik sargassowy i trawa morska

Pławikonik sargassowy z bujną „grzywą”

Ślimak nagoskrzely, zwany potocznie pielgrzymem, Cratena peregrina

REKLAMA

Zachód słońca Biograd na Moru

ro późnym popołudniem, po nurko-

skie przez większość dnia są dobrze

waniu w Parku Narodowym Kornati,

ukryte w trawie, a jeśli już się gdzieś

który był bardziej oddalony od mia-

wybiorą, idzie im to dość opornie.

steczka Biograd na Moru. Jeśli po nur-

Niedaleko stąd sfotografowałem ma-

kowaniu na Murter mieliśmy jeszcze

leńkiego ślimaka nagoskrzelnego Cra-

czas, jechaliśmy samochodem do po-

tena peregrina z pięknie ubarwionymi,

bliskiej Vodicy lub Szybenika. Oba

falującymi w wodzie wyrostkami, zwa-

letnie kurorty przyciągają niepowta-

nymi ceratami. Od czasu do czasu wi-

rzalnym urokiem portowych miaste-

dywaliśmy też inne nagoskrzelne, ale

czek. Szybenik to także romantyczne

w porównaniu z popularnymi miejsca-

spacery przy zacumowanych żaglow-

mi dla amatorów makrofotografii, ich

cach, mnóstwo kawiarni i restauracji

występowanie i różnorodność w Chor-

na nabrzeżu. W pobliskim centrum

wacji są dość mizerne. Natomiast i tak

można zapoznać się z historią mia-

udało mi się wypatrzeć przez wizjer

sta i obejrzeć mnóstwo atrakcji tury-

aparatu z zamocowanym obiektywem

stycznych. Po nurkowaniu w Parku

makro mnóstwo drobnych stworzeń

Narodowym Kornati nie zostawało

morskich, a podglądanie ich „co-

nam wiele czasu, dlatego wieczora-

dziennego” życia było niesamowitym

mi zwykle przechadzaliśmy się po na-

doświadczeniem. Park Narodowy Kor-

brzeżu miasteczka Biograd na Moru,

nati zachwyca nie tylko bogactwem

obserwowali morze i przypływające

i rozmaitością podwodnego życia –

łodzie albo wałęsaliśmy się uliczka-

jego wapienne i kredowe wyspy są ra-

mi, chłonąc atmosferę nadmorskie-

jem dla żeglarzy. Na wyspach w Parku

go kurortu.

Narodowym Kornati nie ma rzek ani

Podczas nurkowań w różnych czę-

innych źródeł słodkiej wody, dlatego

ściach Parku Narodowego Kornati

przez większość roku są niezamiesz-

(przy wyspach Balun i Borovnic) kil-

kałe. Piękno Kornati najtrafniej oddaje

kakrotnie mieliśmy okazję podziwiać

cytat z Bernarda Shawa: „Ostatniego

koniki morskie Hippocampus guttula-

dnia Stworzenia Bóg zapragnął uwień-

tus, jedne z najbardziej charyzmatycz-

czyć swoją pracę, tworząc wyspy Kornati

nych zwierząt morskich. Koniki mor-

z łez, gwiazd i swego tchnienia”.

Technically … the best. Hollis gear stands up to any condition. So, how deep will you go?

www.nurkowanie-ecn.pl

podróże

Vámonos! Morze Korteza… Tekst KATARZYNA CIEŚLAWSKA

podróże

Zdjęcie Katarzyna Cieślawska, activtour.pl

ZATOKA KALIFORNIJSKA Meksyk

Zdjęcie Katarzyna Cieślawska, activtour.pl

eksykański stan Sonora – w cieniu amerykańskiej Arizony; Morze Korteza (Sea of Cortez)/ Zatoka Kalifornijska – na szarym końcu, za meksykańskim

Półwyspem Jukatan czy też Archipelagiem Revillagigedo, z legendarnymi miejscami nurkowymi wokół wysp między innymi Socorro. Ktokolwiek z Was był i miał okazję tu zanurkować, myślę, że podzieli moją opinię o tym, jak niezwykłe i czarujące jest to miejsce! Morze Korteza lub inaczej Zatoka Kalifornijska, ma do zaoferowania płetwonurkom tak wiele, że wyostrzy apetyt niejednego z Was – zwłaszcza fotografów podwodnych! Gdyby tak podsumować wszystkie atrakcje jakie tu na nas czekają myślę,

dwie, może trzy łodzie nurkowe, f wspaniałe ściany porośnięte lasami czarnego koralowca, f dom setek, jak nie tysięcy, lwów morskich, które towarzyszą podczas nurkowań wdzięcząc się do obiektywów, f miejsce spotkań rekinów wielorybich, delfinów, a nawet waleni (przy odrobinie szczęścia), f zdumiewający świat makro z najpopularniejszymi: jawfish, blennie, ślimakami nagoskrzelnymi, f czy dla kontrastu potężnymi ławicami trevallerów, sardynek, tuńczyków, barakud a nawet mobuli… Jednym słowem miejsce, które wyostrza apetyt na pod-

że byłyby to:

wodną przygodę! Nie bez powodu Morze Korteza znajduje się

f zachwycające życie morskie,

na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO… Jedyne, wyjątko-

f egzotyka, jeden z ostatnich bastionów pominiętych przez

we, niepozorne…! Wciśnięte pomiędzy stały ląd, a Półwysep

turystykę masową,



f odludny archipelag wysp, wokół których pływają zaledwie

Baja California, miejsce nurkowe owiane światową sławą.

Zdjęcie Mirek Gołaś Postprodukcja Grzegorz Kajstura PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

podróże

Zdjęcie Mirek Gołaś, Postprodukcja Grzegorz Kajstura

Jacques Cousteau nazwał Morze Korteza „akwarium świata”, ponieważ żyje w nim ponad 600 gatunków zwierząt, począwszy od przedstawicieli świata makro: uroczych koników morskich, graników, żabnic, ślimaków nagoskrzelnych, po liczne kolonie większych przedstawicieli fauny: uchatek kalifornijskich, delfinów, mobuli, kaszalotów, finwali, rekinów wielorybich, rekinów oraz wielorybów pilotów. Zatoka Kalifornijska to prawdziwy rarytas, który otwiera się dla łodzi pływających na safari nurkowe przez zaledwie 3 miesiące w roku. W miesiącach letnich, w miejscu gdzie największa meksykańska pustynia Great Altar, bujnie zdobiona kaktusami styka się z morzem, przyciąga swoją uwagę pasjonatów nurkowania z caZdjęcie Andrzej Misiuk

łego Świata. Północny obszar Morza Korteza, zwany Midriff Islands, składający się z systemu wysp, pinakli, wysepek, staje się dostępny dla odwiedzających dzięki okresowi bezwietrznej pogody i mało pofalowanej wody. Na północnym krańcu wybrzeża znajduje się niewielka miejscowość portowa Puerto Penasco, w której wsiedliśmy na pokład naszej łodzi nurkowej. Najłatwiej jest tu dotrzeć z lotniska w Phoenix w USA – ok. 2 h jazdy czy też z portu lotniczego w Hermosillo w Meksyku – ok. 5 h jazdy. Morze Korteza to zapierający dech w piersiach kierunek na mapie podróży nurkowych, zwłaszcza dla fanów podwodnej fotografii i filmowania. Temperatura wody w miesiącach letnich waha się w okolicy 28–29°C, termoklina jest rzadkim

Zdjęcie Katarzyna Cieślawska, activtour.pl

podróże

Zdjęcie Mirek Gołaś, Postprodukcja Grzegorz Kajstura

zjawiskiem, a widoczność na jaką możemy liczyć sięga średnio 20–30 metrów. Podczas całej wyprawy wyjątek stanowiły 1–2 nurkowania z chłodniejszą wodą sięgającą temperatury 25°C i widocznością poniżej 5 metrów. Przy trzech do czterech zanurzeniach dziennie największy komfort cieplny będziemy mieli w piance o grubości 4–5 mm, a dla zmarzluchów polecam spakować docieplenie. Nurkowania w przeważającej większości są spokojne, nie stwarzają większych problemów nawet początkującym płetwonurkom. Przyjęty limit głębokości wahał się najczęściej pomiędzy 20 a 30 metrów, porywcze prądy i pływy trafiły się może kilka razy. Po naszą przygodę wyruszyliśmy na pokładzie niezwykle komfortowej, dedykowanej płetwonurkom łodzi M/Y Rocio del Mar. Jest to niezwykle przestronna jednostka pływająca,

Zdjęcie Mirek Gołaś, Postprodukcja Grzegorz Kajstura

wzbogacona w rzadko spotykany system bocznych pływaków – zapewniający stabilizację podczas falowania, znacznie poprawiający komfort rejsu. Dzienny plan nurkowań wypełniał nam czas od świtu do zmierzchu, gdyż codziennie byliśmy co najmniej trzy jak nie cztery razy pod wodą… Pomiędzy nurkowaniami prawdziwą frajdą był snorkeling z koloniami samic lwów morskich – od czasu do czasu przerywany przez podpływających, zazdrosnych samców, którzy dawali nam wyraźne sygnały, że nie życzą sobie naszego towarzystwa i interakcji z koleżankami z haremu…

Zdjęcie Mirek Gołaś Postprodukcja Grzegorz Kajstura PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

podróże

Zdjęcie Andrzej Misiuk

Tygodniowy rejs z dala od cywilizacji i zasięgu sieci GSM,

dennej: wyglądającymi z jamek Fine-spotted Jawfish z szeroki-

brak towarzystwa innych łodzi, pozwoliły nam zatopić się

mi buziami pełnymi jajek (co charakterystyczne dla gatunku,

w piękno tego miejsca, poczuć pustynny klimat otaczających

to samce inkubują jaja w swoich pyszczkach), wieloma odmia-

wysp i zamieszkujących je zwierząt. Choć na moment prze-

nami bogato kształtnych rybek blenny czy też koloniami wielu

nieśliśmy się do świata, w którym królują ptaki, lwy morskie,

odmian ślimaków nagoskrzelnych – mieniącymi się pomarań-

walenie, mobule… do miejsca, gdzie ze spalonych słońcem zbo-

czami, beżami, fioletami…

czy gór spoglądają nostalgicznie kaktusy. Gdzie atramentowo niebieska woda zaprasza do wspaniałego, podwodnego świata,

Isla San Pedro Martur

w który wyruszaliśmy na pokładzie zodiaków, zwanych przez

Mała, niezamieszkała wyspa zlokalizowana w centralnej części

tutejszych „panga” odwiedzając największe atrakcje pokony-

Morza Korteza. Otaczające szczyty tutejszych wysp noszą cha-

wanej trasy Midriff Islands.

rakterystyczne białe ślady ptasich odchodów – guana, które wi-

Angel Island

wzrok. Co ciekawe w okresie XIX i XX wieku zbieranie tutejszego

Pierwszy cel podróży na trasie naszego safari nurkowego – od-

guana było prężnym businessem, które eksportowane do Eu-

dalona o około 12 godzin rejsu od portu w Puerto Penasco. To

ropy uchodziło za doskonały nawóz. Tutejsze plaże i zbocza gór

tu po raz pierwszy spotkaliśmy liczne kolonie kalifornijskich

to dom jednej z największych kolonii uchatek, chętnie wcho-

uchatek, nurkowaliśmy przy gęsto porośniętych czarnym ko-

dzących w interakcje z naszą grupą. To tutaj, u zboczy wyspy

ralowcem ścianach i odkrywaliśmy zabawnych przedstawicieli

San Pedro Martur mieliśmy niezapomnianą okazję zanurzyć

świata makro. Środek lata to szczyt okresu rozrodczego wielu

się w ławicy sardynek, która budziła spore zainteresowanie

gatunków ryb zamieszkujących okolice Wyspy Angel. Byliśmy

polujących na nie graników i barakud.

zahipnotyzowani zwyczajami i wybrykami mieszkańców strefy

doczne są w zasadzie w każdym punkcie, na którym zawiesi się

podróże

Zdjęcie Mirek Gołaś, Postprodukcja Grzegorz Kajstura

Zdjęcie Mirek Gołaś Postprodukcja Grzegorz Kajstura

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

podróże

Zdjęcie Mirek Gołaś, Postprodukcja Grzegorz Kajstura

Zdjęcie Mirek Gołaś Postprodukcja Grzegorz Kajstura

Bahia de Los Angeles

jednak bez kapryszenia, gdyż ukoronowaniem pobytu w tym

Inaczej Zatoka Aniołów, otoczona nagimi szczytami gór San

rejonie był snorkeling z rekinami wielorybimi, żerującymi przy

Pedro Martir to przepiękna okolica chroniona przed blisko

powierzchni wody. Było ich kilka, wdzięcznie pływały wzdłuż

7-metrowymi pływami przez wyspę Angel de la Guarda. Sze-

kadłuba łodzi rybackiej, z pokładu której próbowaliśmy się

roka zatoka zamieszkiwana jest przez populację dorastających

do nich zbliżyć… łagodne i spokojne pozwoliły na kilkanaście

rekinów wielorybich, które żywią się występującym tu krylem.

minut interakcji.

To właśnie tutaj, w ostatnim dniu naszego safari natrafiliśmy

Zwieńczeniem podróży okazało się kilka dni na lądzie, które

na najchłodniejszą i najmniej przejrzystą wodę. Odbyło się

spędziliśmy podróżując przez największe atrakcje odludnego

REKLAMA

Zdjęcie Katarzyna Cieślawska, activtour.pl

stanu Sonora – zdecydowanie niedocenionego z racji położenia w niewielkiej odległości od amerykańskiego stanu Arizona, z jego najbardziej rozsławionymi atrakcjami, między innymi kanionami: Great Kanion i Kanionem Antylopy, Drogą 66 czy miasteczkiem Sodona. Posępne góry, spalone słońcem równiny, olbrzymie kaktusy, przepiękne plaże Północnego Meksyku, największa meksykańska pustynia, formacje z zastygłej w czasie lawy, księżycowe i wręcz nieziemskie pejzaże kraterów Rezerwatu Biosfery Sierra de Pinacate, wydmy pustyni Altar – meksykańskiej części pustyni Sonora, klify i skaliste zatoczki wpadające wprost do morza, największa meksykańska wyspa Tiburon – dom ludu Seri kultywującego dawne tradycje, który jako jeden z ostatnich otworzył się na elementy kultury europejskiej i chrześcijaństwa oraz pradawne rysunki naskalne – petroglify w okolicy La Proveedora.

Zdjęcie Katarzyna Cieślawska, activtour.pl

To tylko kilka zapowiedzi tej niezwykłej części Meksyku… Zupełnie pominiętej przez turystykę masową. I oby jak najdłużej!

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

wraki

Moja Torpedownia Tekst i zdjęcia TOMEK RAMUTKOWSKI

Jest takie miejsce na nurkowej mapie Polski, którego nikomu przedstawiać nie trzeba. Chyba każdy, kto nurkuje w naszym pięknym kraju lub przynajmniej takim rodzimym nurkowaniem się interesuje, słyszał o Torpedowni w Gdyni Babich Dołach.

kolice Torpedowni przyciągają wiele osób i to nie tylko z naszego lokalnego, trójmiejskiego podwórka. Jest to bowiem miejsce osobliwe w swej istocie,

przyciągające piękną linią brzegową, charakterystyczną dla tej części Morza Bałtyckiego, z pozostałościami poniemieckiego ośrodka badawczego torped, zwanego ówcześnie Torpedowaffenplatz Hexengrund. Ruiny budynku Torpedowni, sterczące ponad powierzchnią wody, w odległości 300 metrów

wraki

POZYCJA: 54° 35' 16" N 18° 32' 44" E

Zdjęcie Andżelika Więcek

CO MOŻNA ZNALEŹĆ POD WODĄ? Zacznę od tego, że biorąc pod uwagę definicję słownikową, Torpedownia nie jest wrakiem, tylko pozostałościami po budynku, ruiną, która de facto wrosła w krajobraz gdyńskich Babich Dołów na dobre. Sam budynek jest w kształcie rozszerzonej litery U, zatem pod wodą można go opłynąć od zewnętrznej strony, poruszając się wzdłuż ścian i nasypu z kamieni. Daje to możliwość od brzegu, w otoczeniu pięknej przyrody, tworzą dość am-

zobaczenia gabarytów budynku, szczególnie trzymając się nie-

biwalentny obraz, symbolizujący nieustanny pęd człowieka

co dalej od ściany, co przy dobrej widoczności, robi bardzo

do zniszczenia.

fajne wrażenie.

To nietuzinkowe połączenie urzeka krajobrazem i przyciąga

Część Torpedowni, nadgryziona zębem czasu, zawaliła

na tyle mocno, że wiele osób wybiera to miejsce do powierzch-

się do wewnątrz, tworząc wyjątkowy podwodny krajobraz.

niowych sesji zdjęciowych.

Mnogość płyt żelbetowych, metalowych konstrukcji, grodzic stalowych („larsenów”) czy kawałków podłogi (wraz z płytka-

No dobrze, ale przecież ma być o nurkowaniu, zatem… :)

mi ceramicznymi), porozrzucanych niczym wielkie klocki lub

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

bierki, pozwalają poczuć się między nimi, jak w podwodnym

MAKRO ŚWIAT

labiryncie.

Przyroda ma to do siebie, że dość dobrze sobie radzi z rekon-

Szczególnie w środkowej części budynku, otoczonej ściana-

walescencją po szkodliwej ingerencji człowieka. Nie inaczej

mi, widok porozrzucanych bezładnie elementów konstrukcyj-

stało się na Torpedowni, gdzie pozostałości dawnej nazistow-

nych, jest zdecydowanie wart obejrzenia.

skiej świetności z czasów II Wojny Światowej, stały się miejscem

Całe nurkowanie odbywa się na dość małej głębokości, po-

Dla kogoś zainteresowanego podwodną fauną i florą,

miejscu, a 12 metrami w najgłębszym miejscu. Średnio jednak

to miejsce może być prawdziwym eldorado! Wystarczy wpra-

pływa się na 5–6 metrach. Co za tym idzie, pod wodą jest raczej

wione oko i trochę czasu spędzonego pod wodą, żeby prze-

jasno, co dodaje ogromnego uroku temu miejscu.

konać się, jak dużo podwodnego życia znajduje się w wodach

W słoneczny dzień, promienie słońca przyjemnie wdzierają

okalających Torpedownię.

się pod powierzchnię wody, tworząc tym samym malownicze

Znaleźć tam można przepiękne formacje gąbek i innych ro-

refleksy świetlne, dodatkowo potęgujące pozytywny odbiór

ślin, całe kolonie małży oraz wiele gatunków ryb – jak chociażby

tego podwodnego krajobrazu.

kilka gatunków Babek, charakterystyczne Wężynki i Iglicznie,

Ze względu na wszystkie powyższe aspekty, Torpedownia jest często odwiedzana przez nurków-fotografów, lubujących

zasiedlonym przez wiele gatunków roślin i zwierząt.

nieważ jej zakres waha się między 3 metrami w najpłytszym

zakopujące się w piasku Dobijaki i Tobiasze, płaskie jak deska Stornie, a czasem nawet Taszę czy Kura Diabła.

się w fotografii wide angle. Szczególnie w okresie od późnej

Oprócz tego, spotkać można kilka gatunków krewetek, któ-

jesieni, do wczesnej wiosny, kiedy widoczność pod wodą osią-

re niczym małe androidy poruszają się w charakterystyczny dla

ga maksymalny wymiar, dochodzący nawet do kilkunastu me-

siebie sposób, gromadząc się przy tym nierzadko, w większe

trów, warto wybrać się tam z aparatem w poszukiwaniu ide-

grupy. W niewielkiej odległości od zgromadzenia krewetek,

alnych kadrów. Niezależnie jednak od pory roku, widoczność

znaleźć można przyczajonego Krabika Amerykańskiego, któ-

jest tam w miarę dobra, a to ze względu na piaszczyste dno.

rych ostatnio bardzo dużo w wodach Zatoki. Czasem okazuje

wraki

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

wraki

się też, że jeden czy drugi krabik, wcale nie jest taki przyczajony, tylko wymachuje szczypcami, patrząc złowrogo :), jeśli podpłynie się do niego za blisko. Oczywiście krabik jest kilkucentymetrowy, więc jedyne co wywołuje swoim zachowaniem, to uśmiech na twarzy nurka :) Pomimo tego, że część z funkcjonujących tam żyjątek, to nie są gatunki endemiczne (rodzime), to jednak na tyle wrosły w nasz ekosystem, że należy je traktować jak część tego ekosystemu, przyglądając się im i podziwiając. Cały ten zoologiczno-botaniczny podwodny świat, ze wszystkimi jego mieszkańcami, jest po prostu magiczny! DLA KOGO ZATEM JEST NURKOWANIE NA TORPEDOWNI? Prawda jest taka, że na Torpedowni zanurkować może każdy nurek, począwszy od poziomu OWD, do zaawansowanych nurków rebreatherowych i każdy z nich znajdzie tam coś dla siebie! Co prawda jest kilka istotnych elementów, na które trzeba zwrócić uwagę, chcąc się tam wybrać, ale generalnie jest to miejsce względnie bezpieczne nawet dla początkujących nurków. Co ciekawe, w miesiącach zimowych, kiedy z wiadomych powodów nie ma wypłynięć wrakowych, Torpedownia przeżywa prawdziwe nurkowe oblężenie, często w wykonaniu nurków w konfiguracjach technicznych czy na rebreatherach. Nie jest zatem wcale powiedziane, że techniczny, to musi tylko głęboko i na trimixie :) JAK DO NIEJ DOTRZEĆ? No właśnie. Na wstępie warto powiedzieć, że są dwie możliwości: ● morska – kiedy nurkowanie odbywa się z jednostki pływającej, ● lądowa – kiedy do wody wchodzimy z brzegu. W przypadku drogi morskiej, trzeba umówić się z bazą lub centrum nurkowym. Plusem takiego rozwiązania jest to, że łódź transportuje nas bezpośrednio w okolice ruin, a po skończonym nurkowaniu odwozi wygodnie do portu.

3. Zanieść cały niezbędny sprzęt na plażę, skąd będziemy wchodzić do wody. Do przejścia jest bardzo mała odległość, bio-

Z kolei w przypadku wejścia z brzegu, jesteśmy zupełnie

rąc pod uwagę, że jeszcze całkiem niedawno do Torpedowni

niezależni od jednostki pływającej i mniej zależni od pogody,

można było dojść tylko stromymi schodami, znajdującymi się

dzięki czemu właśnie w okresie zimowym możemy tam zanur-

na zboczu klifu, kilkaset metrów wcześniej. Była to wówczas

kować. Wówczas logistyka takiego nurkowania jest nieco bar-

trasa dla naprawdę zmotywowanych nurków. Aktualnie do-

dziej utrudniona. Jest to jednak najbardziej popularna forma nurkowania w tym miejscu, dlatego skupię się właśnie na niej.

stanie się na plażę, nie nastręcza większych trudności. 4. Przepłynąć około 300 metrów w kierunku ruin Torpedowni. Można płynąć po powierzchni (jeśli ktoś lubi :)) bądź

Żeby zanurkować z brzegu na Torpedowni, trzeba:

pod wodą. Najpierw trzeba płynąć wzdłuż palisady, będącej

1. Podjechać samochodem pod wejście na plażę – w mapie

pozostałością po pomoście biegnącym w kierunku budynku.

Google wystarczy wpisać „Torpedownia Babie Doły – ruiny”

Na jej końcu skręcić w prawo, żeby po kilku metrach trafić

i nawigacja ładnie was skieruje na miejsce.

na początek poręczówki prowadzącej wprost do pierwszych

2. Wypakować sprzęt w okolicy wejścia na plażę i przestawić samochód na parking znajdujący się przy ulicy Zielonej, kilkadziesiąt metrów wcześniej.

elementów porozrzucanych w pobliżu budynku. 5. Czas płynięcia z płetwy jest różny w zależności od twardości płetw, efektywności i tempa płynięcia czy kondycji fizycznej

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

wraki

Zdjęcie Andżelika Więcek

nurka i waha się średnio od 15 do 25 minut płynięcia w jedną stronę. Warto wziąć to pod uwagę, podczas ustalania rezerw gazów na to nurkowanie. 6. Dobrym rozwiązaniem w przypadku eskapad z brzegu może okazać się DPV (podwodny skuter), który pomoże w sprawnym dostaniu się na miejsce. Chociaż z drugiej strony, płynąc wolniej za pomocą płetw, można baczniej przyglądać się wszystkiemu co po drodze i z pewnością więcej można zauważyć. ZAGROŻENIA Pomimo tego, że nurkowanie na Torpedowni należy do z pozoru łatwych, jest kilka zagrożeń, których warto się spodziewać planując nurkowanie w tym miejscu: 1. Wystające pręty i betonowe elementy – w samych ruinach jest dużo wystających elementów, w które można przypadkowo uderzyć głową czy zahaczyć o sprzęt nurkowy. Pływając wewnątrz, warto bacznie się rozglądać i utrzymać bezpieczną odległość od wystających elementów. 2. Zerwanie poręczówki – warto przed zanurzeniem wziąć sobie namiar kompasowy na budynek, bo zdarza się, że poręczówka prowadząca do ruin jest zerwana, więc lepiej w razie potrzeby być zorientowanym w przestrzeni. Posiadanie kompasu i umiejętność jego podstawowej obsługi są zatem wskazane.

REKLAMA

KURSY

TECHNICZNE I REKREACYJNE

SIDEMOUNT WRAKOWE INSTRUKTORSKIE

3. Przepływające nad głową łodzie i skutery wodne – głównie w sezonie letnim zdarza się, że ruch małych jednostek pływających w okolicy ruin Torpedowni jest wzmożony. Dlatego posiadanie boi dekompresyjnej i wypuszczenie jej w przypadku chęci wynurzenia się na powierzchnię jest bardzo zalecane. Warto też zachować szczególną ostrożność w momencie, kiedy słyszycie silnik przepływającej łodzi. 4. Prądy – zdarza się, że na trasie do Torpedowni jest wyraźny prąd, utrudniający płynięcie. Warto być właściwie wytrymowanym, pływać we właściwej pozycji, być dobrze wyważonym i wytrenowanym nurkiem, z właściwym, dobrze dopasowanym i opływowym sprzętem, o nienagannej technice poruszania się, dzięki czemu płynięcie pod prąd nie będzie stanowiło aż tak dużego problemu :) 5. Falowanie – przy wietrze wiejącym w kierunku brzegu, czyli od północnego do południowo-wschodniego, falowanie może być dość uciążliwe, szczególnie dla mniej wytrenowanych, początkujących nurków, ale i dla nurków bardziej zaawansowanych nurkowanie w takich warunkach staje się mniej przyjemne. Duże falowanie, w połączeniu z małą głębokością po drodze, powoduje znaczne pogorszenie widoczności. Dlatego przy silnym wietrze z powyższych kierunków, warto wybrać inne miejsce nurkowania :) PODSUMOWANIE Niezależnie od wszystkiego, warto zadać sobie trud zanurkowania na Gdyńskiej Torpedowni. Warto zajrzeć w to wyjątkowe miejsce, najlepiej przy słonecznej pogodzie i dobrej widoczności, żeby jeszcze mocniej poczuć jego niesamowity klimat. Warto odwiedzić ten mały ekosystem i poszukać stałych mieszkańców Torpedowni, których powinniśmy traktować z szacunkiem, bo jesteśmy przecież ich gośćmi. W końcu, warto tam być i spróbować spojrzeć na to miejsce, moimi oczami, tak jak ja patrzę na Moją Torpedownię.

WWW.DEEPBUSTERS.PL

p l a n e ta z i e m i a

Dlaczego w Morzu Bałtyckim nie ma rekinów?

Tekst AGATA TUROWICZ-CYBULA Zdjęcia ŁUKASZ METRYCKI

Morze Bałtyckie uważane jest przez naukowców za najsłodsze morze na naszej planecie, ale co to właściwie oznacza?

W 36

edług Encyklopedii geograficznej świata: Oceany i mo-

Morza i oceany zawierają takie same sole, a woda z poszcze-

rza zasolenie wody morskiej to „stężenie miesza-

gólnych zbiorników różni się między sobą jedynie ich stężeniem,

niny jonów soli morskiej mierzone w umownych

czyli stosunkiem ich ilości do ilości wody. Naukowcy oszacowali,

jednostkach praktycznej skali zasolenia”, czyli mówiąc wprost:

że średnie zasolenie mórz i oceanów wynosi 35 PSU, co oznacza,

ile gram soli znajduje się w jednym litrze wody.

że w każdym litrze wody morskiej średnio znajduje się 35 gram

planeta ziemia

soli. Najbardziej słonym morzem na Ziemi jest Morze Czerwone,

rzęta żyjące na lądzie. Oprócz większych oporów jakie stawia

którego zasolenie wynosi 42 PSU, a do najbardziej słonych zbior-

woda, regulowania zmian ciśnienia spowodowanych różnicą

ników należą: jezioro Asal w Dżibuti (348 PSU), Patience w Ka-

głębokości, ryby muszą poradzić sobie przede wszystkim z tak

nadzie (428 PSU) i staw Don Juan na Antarktydzie (do 402 PSU).

zwaną osmoregulacją.

Średnie zasolenie Morza Bałtyckiego to jedynie 7,5 PSU.

Osmoregulacja to zbiór procesów zachodzących w żywym

Ok, ale dlaczego w artykule dotyczącym obecności rekinów

organizmie, który sprawia, że utrzymywane jest odpowiednie

w Bałtyku jest tyle szczegółowych informacji na temat zasole-

stężenie płynów ustrojowych zwierzęcia. Tak samo jak woda

nia? Dlatego, że to właśnie ono sprawia, że w naszym morzu

słona będzie mieszać się z wodą słodką w szklance, aby mieć ta-

nie spotkamy rekinów.

kie samo stężenie soli w całej swojej objętości, tak samo woda,

Rekiny, w przeciwieństwie do większości ryb zamieszkujących wszystkie zbiorniki na naszej planecie, należą do ryb

w której pływa ryba będzie chciała „wymieszać się” z płynami ustrojowymi ryby, aby mieć takie samo stężenie.

chrzęstnoszkieletowych (Chondrichthyes). Jak sama nazwa

Ryby kostnoszkieletowe (np. okonie), które żyją w wodzie

wskazuje mają one szkielet zbudowany z tkanki chrzęstnej,

słodkiej, np. jeziorach, mają wyższe stężenie jonów soli znaj-

a nie kostnej jak u większości znanych nam ryb. Ciała rekinów

dujących się we wnętrzu ich organizmu niż stężenie jonów soli

pokryte są specyficznymi, szorstkimi łuskami (tzw. łuskami pla-

w otaczającej ich wodzie. Mówimy wtedy, że ryba jest hiperto-

koidalnymi), nazywanymi potocznie zębami skórnymi. Chrzęst-

niczna w stosunku do otaczającego je środowiska (hiper, czyli

noszkieletowe nie posiadają pęcherza pławnego, a swoją

dużo, powyżej). Woda, która otacza rybę będzie próbowała na-

pływalność regulują dzięki zawartości tłuszczy w wątrobie,

płynąć do wnętrza organizmu, natomiast jony soli znajdujące

niektóre z nich jednak przez całe swoje życie mają ujemną

się w płynach ustrojowych będą próbowały uciekać z wnętrza

pływalność więc aby utrzymać się na odpowiedniej głębokości

ryby do wody. Aby utrzymać odpowiednią gospodarkę wodno-

muszą pozostawać cały czas w ruchu.

-elektrolitową taka ryba będzie wydalać duże ilości bardzo roz-

Jako zwierzęta wodne, wszystkie ryby muszą radzić sobie

cieńczonego moczu, aktywnie pobierać sole minerale z wody

z wieloma utrudnieniami, z którymi nie muszą zmagać się zwie-

przez skrzela, żeby uzupełniać ich niedobory i nie będzie mu-

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

p l a n e ta z i e m i a

siała pić wody, ponieważ napływająca przez skórę woda wy-

wać z organizmu przez specjalne komórki solne w skrzelach,

starczy jej do prawidłowego nawodnienia.

które wyłapują sól i usuwają ją na zewnątrz.

Z zupełnie odwrotną sytuacją mamy do czynienia w przy-

Rekiny z procesem osmoregulacji radzą sobie w zupełnie od-

padku ryb kostnoszkieletowych (np. tuńczyka) zamieszkujących

mienny sposób. Otóż utrzymują praktycznie takie samo stęże-

wody słone (np. Morze Śródziemne). W takiej sytuacji stęże-

nie soli w swoim organizmie, jak w otaczającym je środowisku.

nie jonów znajdujących się w organizmie ryby jest niższe niż

Oznacza to, że są zawsze izotoniczne w stosunku do otaczają-

stężenie soli w otaczającej jej wodzie. Mówimy wtedy, że ryba

cego je środowiska (izo – czyli równy). Robią to poprzez umie-

jest hipotoniczna w stosunku do otaczającego ją środowi-

jętność utrzymywania wysokiego stężenia mocznika w swojej

ska (hipo – czyli poniżej). Oznacza to, że woda znajdująca się

krwi. Dlatego proces osmoregulacji w ich organizmie właściwie

w płynach ustrojowych tuńczyka będzie próbowała wypłynąć

nie zachodzi, a wymiana wody i jonów nie ma miejsca.

na zewnątrz, a jony z otaczającej go wody będą przenikać

Rekiny z natury występują w morzach o pełnym zasoleniu.

przez skórę do wnętrza organizmu. Aby utrzymać odpowied-

Gdyby jednak taki rekin wpłyną do Morza Bałtyckiego, którego

nią gospodarkę wodno-elektrolitową taka ryba będzie wydalać

zasolenie jest bardzo niskie, okazałoby się, że stężenie jonów

niewiele moczu, który będzie bardzo stężony, pić dużo wody

w jego płynach ustrojowych znacznie przewyższa stężenie soli

morskiej, aby uzupełnić jej braki, a nadmiary soli będzie usu-

w wodzie bałtyckiej. Brak umiejętności efektywnego przeprowadzenia procesu osmoregulacji sprawiłby, że taki rekin zwyczajnie nie poradziłby sobie w tak nieprzystępnym dla niego środowisku. Oczywiście jak od każdej reguły i w tym przypadku znajdziemy wyjątki. Bardzo rzadko, ale zdarza się, że w Bałtyku możemy odnotować obecność jednego z trzech gatunków rekina: żarłacza śledziowego (Lamna nasus), kolenia (Squalus acanthias) lub rekinka psiego (Scyliorhinus canicula). Przy bardzo dużym szczęściu spotkamy je w Cieśninach Duńskich, gdzie zasolenie jest wyższe niż w pozostałych częściach Bałtyku i wynosi od 20–30 PSU. Pamiętajmy jednak, że są to tylko goście, a nie stali mieszkańcy Morza Bałtyckiego.

n a s z a r o z m owa

W żółwim tempie Wstęp i pytania LAURA KAZIMIERSKA Zdjęcia KAROLA TAKES PHOTOS

nasza rozmowa

d wieków dźwigają na barkach ciężar tego globu

ną ogromnej plaży, która zna-

tylko po to, by stać się wojowniczą ikoną popkul-

na jest jako żółwie lęgowisko.

tury. To one były moją motywacją, by zagłębić się

Wstawałam późno w nocy, aby

Są symbolem długowieczności i nieśmiertelności, w Mezopotamii utożsamiano je z bogiem oceanu, a w chińskiej symbolice są patronami wszechświata.

w tajniki podwodnego świata. Nasze pierwsze spotkanie

sprawdzić ślady wychodzących

tylko utwierdziło to, co czułam od dawna, że należę do tej

na plażę samic, dokonywałam po-

podwodnej krainy i chcę ją chronić, a one będą mi towa-

miarów aby je zidentyfikować i staran-

rzyszyć w ekscytujących eskapadach. Mowa tu o żółwiach,

nie liczyłam jaja. Każda minuta tego projektu była dla mnie

morskich oczywiście!

niesamowicie ekscytująca.

Ich obecność jest widoczna w mitologii wielu kultur. Są sym-

Gdy przeniosłam się na Gili Trawangan, zauważyłam, że na tu-

bolem długowieczności i nieśmiertelności, w Mezopotamii utoż-

tejszych rafach było znacznie więcej żółwi morskich niż na ma-

samiano je z bogiem oceanu, a w chińskiej symbolice są patro-

lezyjskich wyspach Perhentian. Szokujące jest to, że nie prowa-

nami wszechświata. Mimo tego, że przemierzają naszą planetę

dzono tutaj nawet odpowiedniego programu ochrony gatunku.

od ponad 100 milionów lat, w ostatnim stuleciu żółwie stały się

Lokalsi po prostu uważali ich populację za pewnik. Jedynym

gatunkiem krytycznie zagrożonym. O tym jak poprawić sytuacje

żółwim „sanktuarium” była turystyczna pułapka znajdująca

naszych ukochanych towarzyszy nurkowań, niesamowitym cy-

się tuż przy plaży. Składała się z trzech zbiorników, w których

klu życiowym i Covidowych realiach na tropikalnej wyspie, opo-

małe żółwie trzymano w płytkiej, mętnej wodzie przez ponad

wie nam eko-wojowniczka z Indonezji Siân Williams.

6 miesięcy oferując turystom za odpowiednią opłatą oczywiście, wypuszczenie ich do morza. Dziś już wiemy, że trzymanie

Laura Kazimierska: Co sprawiło, że zaczęłaś się intereso-

młodych żółwi w takich warunkach jest nieskutecznym, a tym

wać ochroną żółwi morskich w Indonezji?

bardziej nieetycznym sposobem ochrony populacji, a wypusz-

Siân Williams: Mój pierwszy wolontariat na rzecz ochrony

czone na otwarte wody maleństwa mają niezmiernie niski

przyrody był w Malezji w 2007 roku. Zajmowaliśmy się ochro-

wskaźnik przeżywalności.

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

n a s z a r o z m owa

Sanktuarium po latach walki zostało zlikwidowane, a nasza

Nadal niewiele wiadomo o latach, które spędziły na morzu,

organizacja Gili Eco Trust zaczęła bliżej przyglądać się sytuacji

znanych jako „Lata stracone”. Większość specjalistów uważa,

żółwi na wyspie. Do niedawna byliśmy powiadamiani o żółwich

że z racji tego, że młode żółwie są słabymi pływakami będą

gniazdach i cieszyliśmy się wsparciem lokalnej społeczności.

dryfować na prądach oceanicznych chroniąc się przed drapież-

W 2020 roku wszystko się zmieniło. Wyspy Gilis utrzymują się

nikami pod dryfującymi odpadkami, coraz częściej tymi z plasti-

wyłącznie z turystki, gdy większość mieszkańców straciło moż-

ku. Najnowsze badania wykazały, że żółwie używają nawigacji

liwość zarobku zaobserwowaliśmy szybki wzrost liczby kłusow-

ryb pelagicznych, które prowadzą do miejsc, w których mogą

nictwa na żółwie jaja.

się schronić i zdobyć pożywienie. Wciąż mamy multum ciekawostek do odkrycia o cyklu życio-

Co jest najbardziej fascynującego w żółwiach?

wym żółwi morskich, co sprawia, że ochrona ich siedlisk lęgo-

Na pewno to, że są wielkimi podróżnikami i tak naprawdę na-

wych jest tym ważniejsza.

dal nie wiemy, gdzie spędzają większość swojego dzieciństwa.

Żółwie odbywają jedną z najtrudniejszych podróży w króle-

Skoro wokół wysepek Gili i generalnie Indonezji jest

stwie zwierząt. Spędzają zaledwie kilka dni z rodzeństwem,

ogromna populacja żółwi, dlaczego potrzebują ochrony?

wykopując się z jednego gniazda i gramoląc przez plażę ku

Dwa gatunki żółwi, które często występują na Gilis, to żółw szyl-

księżycowemu odbiciu na tafli oceanu. Zaraz po wykluciu gro-

kretowy (Eretmochelys imbricata) i zielony (Chelonia mydas). Oba

madzą energię, która starcza zaledwie na 72 godziny. Liczy się

znajdują się na czerwonej liście IUCN pod szyldem krytycznie

każda minuta, a wysiłek jest ogromny. W tym czasie muszą

zagrożone. Jako mieszkańcy tej części świata, mamy ogromne

przedostać się przez zdradliwą rafę, gdzie czeka na nich wiele

szczęście być świadkami tych zapierających dech w piersiach

drapieżników, i wydostać się na otwarty ocean.

stworzeń podczas prawie każdej wyprawy nurkowej lub snorke-

Przez lata naukowcy nie byli w stanie powiedzieć, co tak na-

lingowej. I to właśnie dlatego nasze wyspy powinny stać się sank-

prawdę się z nimi wkrótce potem dzieje. Wiele „nastoletnich”

tuarium dla tych gatunków, gdzie każda część cyklu ich życia pod-

żółwi wraca na rafy dopiero po osiągnięciu dojrzałości płciowej.

dana jest ochronie. Dla przyszłych pokoleń i jako środek zarobku

Może to być od 7 do 20 lat.

dla lokalnych społeczności z turystyki nurkowej i ekologicznej.

REKLAMA

Opowiedz mi o projekcie śledzenia żółwi i kto brał w nim udział? Z racji tego, że wyspa jest popularnym punktem przyciągającym turystów oglądających

Trudno zdefiniować największe pojedyncze zagrożenie dla populacji żółwi w tym obszarze, ale bez wątpienia każde z nich jest oparte na ingerencji człowieka.

malownicze zachody słońca i spędzających czas na plażach do późnych godzin nocnych, przed pandemią często otrzymywaliśmy wiadomości i telefony ostrzegające nas o żółwiach gniazdujących na plaży. Na początku sezonu 2020 zdałam sobie sprawę, że straciliśmy tę metodę raportowania i zbierania danych, a tym samym śledzenia, lokalizacji i ochrony gniazd. Szybko przystąpiłam do stworzenia zespołu wolontariuszy. Z racji tego, że większość z nas zastanawiała się co zrobić z wolnym czasem w trakcie wyspowego lockdownu, nie musiałam szukać daleko. Mój nowy team składał się z instruktorów nurkowania, właścicieli hosteli i restauracji mieszkających na wyspie od lat, podróżników którzy „utknęli” z nami z powodu pandemii oraz lokalnej społeczności. Stworzyłam prosty program śledzenia i zbierania danych, by każdy laik mógł się dołączyć. Zgodnie z podstawami „citizen science”, wdrożyłam protokoły, które testowaliśmy i ulepszaliśmy w trakcie monitorowania i śledzenia gniazdujących samic biorąc za przykład projekt z Malezji. Dzięki krótkiemu szkoleniu (1,5 godziny) wolontariusze nauczyli się rozpoznawać gatunki, oceniać zachowanie i rejestrować miejsca gniazdowania, a wszystko to na podstawie śladów pozostawionych na plaży. Idealnie byłoby, gdybyśmy monitorowali okolice co kilka godzin przez całą noc, aby uzyskać dokładniejsze dane, ale mając 7 km linii brzegowej i 9 stałych wolontariuszy, chcieliśmy zrobić wszystko, co w naszej mocy, w obecnej sytuacji. Obchód linii brzegowej w poszukiwaniu charakterystycznych żółwich śladów zaczynał się bladym świtem. Po dwugodzinnym spacerze naszym zadaniem było zarejestrowanie danych, takich jak współrzędne lokalizacji i zdjęcia wszel-

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

n a s z a r o z m owa

jaja nie odnotowano żadnych lęgowisk w ostatnich latach ze względu na udostępnianie plaż restauratorom i hotelom. Rządowy projekt wyburzenia wszelkich budynków znajdujących się na plażach dawał nam dużo nadziei. Jednak pozostawiony gruz i brak odpowiedniej utylizacji pozostałych materiałów budowlanych, zagracił obszary nadające się do lęgowisk. Co powiesz na brak aktywności turystycznej podczas COVID, czy miało to wpływ na żółwie? OGROMNY! Podczas nurkowań, przez ostatni rok, obserwujemy ich wzmożoną obecność na rafach koralowych, można je teraz podziwiać na wszystkich nurkowiskach, zarejestrowaliśmy także więcej lęgowisk niż w latach poprzednich. Obniżona aktywność turystyczna przyczynia się do odrodzenia wielu raf koralowych, które zazwyczaj były przeludnione. Dla naszych żółwi konsekwencją braku turystyki jest mniejsze zagrożenie kolizji z łodzią, nikt nie pędzi za nimi z go-pro, by mieć fantastyczne selfie na insta, wzrost liczby udanych wylęgów. Ma to również swoje ciemne strony. Kryzys gospodarczy sprawił, że lokalni mieszkańcy wracają do kłusownictwa na żółwie jaja i młode żółwie, sprzedając je do sklepów zoologicznych. Jakie jest główne zagrożenie dla populacji żółwi wokół Gilis? Trudno zdefiniować największe pojedyncze zagrożenie dla populacji żółwi w tym obszarze, ale bez wątpienia każde z nich jest oparte na ingerencji człowieka. Kłusownictwo, zanieczyszczenia plaż i oceanu, erozja lądu spowodowana nieodpowiedzialnym zarządzaniem przez władze lokalne, nieetyczne wycieczki nurkowe lub snorklingowe, gdzie odbywa się chwytanie żółwi, blokowanie wyjścia na powierzchnię po oddech i ciągłe gonitwy za wspaniałą fotką. Te problemy zagrażają nie tylko żółwiom, ale również wielu innym gatunkom na całym świecie. Z punktu widzenia ekolożki mieszkającej na małej indonekich znalezionych śladów lub gniazd. I tak oto spędzaliśmy po-

zyjskiej wysepce, co jest największym wyzwaniem?

ranki od połowy kwietnia do końca października.

Poczucie bezradności wobec globalnych problemów. Zmiany klimatyczne czy zanieczyszczenie oceanów nie mogą być roz-

Czy zauważyłaś jakieś szczególne zmiany w zachowaniu

wiązane na Gili Trawangan. Choć bardzo się staramy. Niedawno

żółwi w ostatnich latach?

zorganizowaliśmy udawany protest z uczniami lokalnej szkoły

Nasze gniazdujące żółwie zawsze mnie zaskakiwały. Są bar-

Montessori. W ramach edukacji o kryzysie klimatycznym stwo-

dzo odporne i przystosowane do ryzyka, może mniej ostroż-

rzyliśmy plakaty, sprzątaliśmy plażę i sadziliśmy drzewa, by

ne. Niektóre zupełnie nie przejmują się światłami, hałasem

kształcić i inspirować młode pokolenie mieszkańców Gili T.

i zanieczyszczeniem na plażach. W przeszłości wzywano mnie

Nie ma zieleni bez błękitu. Nie możemy oczyścić oceanu i od-

do żółwi gnieżdżących nie tylko w ruchliwych restauracjach,

budować raf lokalnie, nie mając efektywnego zarządzania od-

ale też takich, które podczołgały się do baru i zaczęły szykować

padami. Aby to osiągnąć, musimy skoncentrować się na dzia-

legowisko pod stołkiem barowym!

łaniach na lądzie, takich jak codzienny odbiór i wywóz śmieci,

Ze względu na relatywnie krótki czas obserwacji gatunków,

projekty recyklingu, szkolenia w zakresie zrównoważonego

brakuje nam dokładnych danych, aby móc je precyzyjnie po-

rozwoju, to tylko kilka z nich. To ogromne zadanie dla tak ma-

równać. Z pewnością zauważyliśmy wzrost utraty siedlisk przy-

łej organizacji pozarządowej i polegamy na pomocy darowizn

brzeżnych. W miejscach, gdzie samice niegdyś często składały

i wolontariuszy, aby utrzymać nasze projekty przy życiu.

REKLAMA

Jak możemy pomóc? We wrześniu przeprowadziliśmy ogromną kampanię informującą opinię publiczną o stanie naszych żółwi lęgowych, zwłaszcza po zamknięciu i braku turystyki. Rozpoczęliśmy kampanię crowdfundingową, aby zbudować jedną z pierwszych etycznych wylęgarni w Indonezji (taką, która nie wykorzystuje technik headstartingu). Nie tylko udało nam się ukończyć (obecnie trwającą) zbiórkę pieniędzy, ale także zawarliśmy umowę z lokalnym eko-kurortem na Gili Trawangan, który ma idealną działkę do wybudowania wylęgarni w odległości mniejszej niż 50 metrów od plaży. Możesz zasponsorować żółwie gniazdo za pośrednictwem naszej zbiórki pieniędzy lub co miesiąc zaadoptować żółwia, aby wspomóc finansowo i zapewnić kontynuację wspaniałej pracy naszych żółwich strażników w przyszłym sezonie! insta: https://www.instagram.com/giliecotrust/ -turtles/ contact: sian@giliecotrust.com

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

FOT: KAROLATAKESPHOTOS

support & donate: https://www.globalgiving.org/projects/save-gili-endangered-

p l a n e ta z i e m i a

UBÓJ RYTUALNY TRADYCJA POLOWANIA NA GRINDWALE NA WYSPACH OWCZYCH Tekst i zdjęcia HANNA MAMZER

planeta ziemia

W latach 2017–2019 (do 6 lipca 2019) na Wyspach Owczych zabito 2330 grindwali długopłetwych oraz 755 innych waleni, głównie definowców białookich.

Dzięki uprzejmości Hanna Mamzer Wydział Socjologii UAM (mamzer@amu.edu.pl) prezentujemy fragmenty szerszej publikacji na temat „barbarzyńskiej rzezi” grindwali na Wyspach Owczych, która odbywa się rok do roku. Cały artykuł możecie przeczytać tu: Ubój rytualny – tradycja polowania na grindwale na Wyspach Owczych.1, 2

ABSTRAKT Polowania na grindwale są przez Farerczyków traktowane jako dziedzictwo kulturowe, pomimo tego, że zwyczaj ten nie jest już dzisiaj niezbędny dla pozyskania pożywienia i walki o przetrwanie ludzi. Jego odtwarzanie pełni inne funkcje. W opinii publicznej poza Wyspami Owczymi zwyczaj jest opisywany bardzo krytycznie, zazwyczaj w konwencji „barbarzyńskiej rzezi”. Z punktu widzenia medycyny weterynaryjnej i biologii, sposób zabijania grindwali jest formą uboju rytualnego, przebiegającego przy pełnej świado-

Islandia

mości zwierząt. Grindwale zaś to zwierzęta wysoce społeczne,

WYSPY OWCZE

inteligentne o rozbudowanych systemach komunikacji. Z tego punktu widzenia tradycyjny sposób polowania na grindwale Norwegia

należy uznać za procedurę narażającą zwierzęta na wysoki poziom dystresu. W świetle poziomu rozwoju cywilizacyjnego i materialnego dobrostanu, praktyka zabijania grindwali jawi się jako nieadekwatny relikt przeszłości. Socjologiczne koncepcje uogólniające tendencje zmian

Wielka Brytania Dania Irlandia

społecznych wskazują, że społeczności ponowoczesne kładą bardzo mały nacisk na tradycję, przestaje ona stanowić istotny element spajający społeczności. Coraz częstszą praktyką jest też generowanie neo-tradycji, a raczej pewnego rodzaju

1 Bardzo dziękuję prof. dr hab. Janowi Marcinowi Węsławskiemu z Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk za umożliwienie udziału w projekcie badawczym Arctic benthic ecosystems under change: the impact of deglaciation and boreal species transportation by macroplastic (ADAMANT), dzięki czemu powstał niniejszy tekst. 2 Tekst jest skróconą wersją artykułu o tym samym tytule publikowanego w innych miejscach: Mamzer H., (2020). Ubój rytualny – tradycja polowania na grindwale na Wyspach Owczych. W H.Mamzer (red.) (2020). Różnice kulturowe w traktowaniu zwierząt. Atut. Wrocław; Mamzer H. (2019). Ubój rytualny – tradycja polowania na grindwale na Wyspach Owczych, cz. 1. Życie Weterynaryjne • 2019 • 94(11), s.753-758; Mamzer H. (2019). Ubój rytualny – tradycja polowania na grindwale na Wyspach Owczych, cz.2. i Życie Weterynaryjne • 2019 • 94(12), s.814-820

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

p l a n e ta z i e m i a

zindywidualizowanych zwyczajów, które są modyfikowane

najprawdopodobniej zawsze przez jakąś zbiorowość ludzi, pro-

w oparciu o indywidualne wybory i preferencje ich uczestni-

ponowany podział będzie uznawany za krzywdzący. Nie może

ków (Giddens 2002), a które spełniają funkcje tradycji grupowo

to jednak usprawiedliwiać porzucenia tematu. W takich oko-

podzielanych.

licznościach należy podjąć przynajmniej próbę zdefiniowania

Faktem jest też jednak, że w obliczu intensywnych zmian

tego co jest, a co nie jest akceptowane w kontekście różnic

globalizacyjnych, pojawiają się trendy zmierzające do re-kulty-

kulturowych. Ustalenie jednej zasady jest ogromnym wyzwa-

wacji starych tradycji, lub wybranych zwyczajów, bardzo często

niem. Proponuję jednak rozważyć jako możliwą propozycję,

zmodyfikowanych w taki sposób by stanowiły adekwatne od-

wyznaczenie granicy w oparciu o to, czy dane praktyki za-

niesienie do rzeczywistości społecznej (por. Maffesoli 2008). Ich

kładają fizyczne naruszenie powłok ciała człowieka lub in-

społeczno-kulturowa funkcja jest taka sama, jak funkcje trady-

nego zwierzęcia wbrew ich woli. Jest to kryterium radykalne,

cji kultywowanych w społeczeństwach tradycyjnych: mają one

ale jego przyjęcie pozwoliłoby na zobiektywizowanie narzędzia

integrować, dawać poczucie przynależności do danej wspól-

oceny praktyk kulturowych. W tym kontekście należy spojrzeć

noty, generować poczucie przewidywalności świata oraz sta-

na polowania na grindwale. (…)

nowić pewien rodzaj punktów referencyjnych wyznaczających wartości, których należy przestrzegać. Część różnego rodzaju

GRINDWAL JAKO PODMIOT (?) LUDZKICH PRAKTYK

tradycji nadal kultywowanych, przyjmuje postać czysto symbo-

KULTUROWYCH.

liczną i ma bardzo skromne znaczenie praktyczne (lub wręcz

Grindwale (Globicephala) są ssakami z rodziny delfinowatych

nie ma go w ogóle) Taką tradycją jest polowanie na grindwale

(Delphinidae). Ich nazwa pochodzi od charakterystycznego

na Wyspach Owczych. (…)

okrągłego kształtu ich głowy – nazwa rodzajowa jest połącze-

Wyznaczenie granic, pomiędzy tym jakie praktyki kulturo-

niem łacińskiego słowa globus – „piłka, kula” oraz greckiego

we są akceptowalne a jakie nie, jest kontrowersyjne, bowiem

słowa κεφαλη kephalē – „głowa”. Zwierzęta te żyją we wszyst-

planeta ziemia

Silne więzi społeczne grindwali sprawiają, że inni członkowie stada nie opuszczają rannych czy zabitych zwierząt, lecz płyną za nimi i przez to także często również giną.

kich oceanach i morzach, w temperaturach od 0 do 25°C, a ich powszechność na pewno przyczyniła się do prowadzenia polowań na te ssaki, chociaż dokładna liczebność populacji oraz jej siła wzrostowa nie są znane. Ogólna liczebność grindwali jest szacowana na około 780 000 osobników żyjących w Północnym Atlantyku, jednak niedokładność danych powoduje, że w ra-

Przedmiotem szczególnego pożądania na Wyspach Owczych

portach IUCN (International Union for Conservation of Nature)

są grindwale długopłetwe (Globicephala melas). Gatunek ten zo-

dane wskazujące na liczebność grindwali długopłetwych mają

stał opisany w 1809 przez Thomasa Stewarta Trailla (1809), jest

status „danych brakujących” (por. Hay 1982). Co więcej bada-

to jeden z największych przedstawicieli rodziny delfinowatych:

nia wskazują, że w niektórych regionach populacje grindwali

samce osiągają długość do 8,5 metra i wagę do 3,5 tony, zaś

długopłetwych są bardzo nieliczne – np. w rejonie Giblartaru

samice odpowiednio do 6 m i wagę do 2,5 t. Ubarwienie zwie-

ocena rozwojowa populacji liczącej obecnie 250 osobników

rząt przyjmuje kolory od metalicznie szarego po czarne, z jasno

wykazała 85% prawdopodobieństwo wyginięcia tej populacji

szarymi lub białymi znakowaniami na gardle (w kształcie ko-

w ciągu następnych 100 lat, na co mają wpływ – wirusowe cho-

twicy) i brzuchu, w postaci smugi za okiem, a także w okolicach

roby, które zdziesiątkowały populację w latach 2006 i 2007 oraz

płetwy grzbietowej tworząc tak zwaną „łatę siodłową”. Gruba

czynniki wynikające z antropopresji: zmiany klimatyczne, wzra-

płetwa grzbietowa przyjmuje kształt sierpowaty, i znajduje się

stający ruch morski, podniesienie zanieczyszczenia środowiska

w jednej trzeciej długości grzbietu zwierzęcia. Nazwa grindwali

oraz wpływ przemysłu rybołówczego (Verborgh, Gauffier, Es-

długopłetwych nawiązuje do ich długich, sierpowatych płetw

teban, Giménez, Cañadas, Salazar-Sierra, de Stephanis 2016).

piersiowych, których długość osiąga 18 do 27 procent długości

Grindwale to dwa odrębne, jednak bardzo do siebie zbliżone

całego ciała (Jefferson, Webber, Pitman, 2015). Grindwale mają

gatunki: długopłetwe i krótkopłetwe.

jeden otwór oddechowy.

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

Grindwale długopłetwe utrzymują bardzo silne więzi społecz-

Niezaprzeczalnie grindwale długopłetwe, jak zresztą inne

ne i są zwierzętami towarzyskimi – tworzą grupy złożone z kilku

gatunki delfinowatych, są zwierzętami bardzo wysoko rozwi-

do tysiąca osobników (por. Bloch, Desportes, Mouritsen, Ska-

niętymi a ludzka wiedza o ich życiu i sposobie funkcjonowania

aning, Stefansson 1993) choć najczęściej spotykane grupy złożo-

ich zmysłów, jest bardzo ograniczona. Nasza niemożność od-

ne z kilkudziesięciu do stukilkudziesięciu osobników. Grindwale

czucia tego, jak to jest być w ich skórze, ogranicza możliwość

żywią się drobnymi rybami i kałamarnicami. Samice dojrzewają

zrozumienia tych fascynujących i tajemniczych zwierząt. Pro-

w wieku 8 lat, samce w wieku lat 12. Ciąża trwa do 16 miesięcy

blem ten zarysował w 1974 roku Thomas Nagel w swoim słyn-

a samica w ciągu swojego życia rodzi do pięciu młodych. Roz-

nym eseju „Jak to jest być nietoperzem?”, w którym wskazywał

mnażanie zachodzi rzadko w ramach jednej grupy rodzinnej,

niemożność doświadczania świata przez człowieka, tak jak go

najczęściej dochodzi do zapłodnień gdy spotykają się obce sobie

doświadczają inne żywe gatunki. W oparciu o dostępną czło-

grupy – i może się to dziać w zasadzie przez cały rok, choć naj-

wiekowi wiedzę o waleniach, należy przyjąć bardzo ostrożnie

częściej zdarza się na wiosnę i wczesnym latem. Cielęta rodzą

traktować je jako „coś”, bo jest jednak wysokie prawdopodo-

się gdy mają około 2 metrów długości i ważą około 75 kg. (…)

bieństwo, że są „kimś”.

Fakt, że padają one notorycznie ofiarami polowań w tych samych miejscach wskazywać może na to, że samice grindwa-

POLOWANIA NA GRINDWALE: ZARYS HISTORYCZNY

li długopłetwych nie przekazują członkom stada informacji

I TERAŹNIEJSZOŚĆ GRINDU

o zagrożeniach (albo nie potrafią tych zagrożeń zidentyfiko-

Największe udokumentowane polowanie na grindwale miało

wać). Proces transmisji takiej wiedzy jest na pewno utrudniony

miejsce w 1918 roku na Chatham Islands, archipelagu nale-

przez fakt, że Farerzy starają się zabijać całe stada, rzadko kiedy

żącym do Nowej Zelandii, kiedy to zabito tysiąc zwierząt (por.

więc pozostają osobniki ocalałe przy życiu, które byłyby zdolne

http://www.doc.govt.nz/nature/habitats/offshore-islands/cha-

do przekazania wiedzy innym zwierzętom. (…)

tham-islands/chatham-islands-marine-mammals/). Polowania

planeta ziemia

na grindwale określa się na Wyspach

w pojedynkę. Zwierzęta pozostawione przy życiu nie odpływają przez długi czas – pły-

Owczych mianem grindu lub grindadra-

wają w zatoce pełnej krwi, próbując towarzyszyć zabitym członkom stada – rodziny.

pu – są one nadal kultywowane. Najin-

Po polowaniu, które odbyło się 27 sierpnia 2019 roku w Vestmannie, 4 pozostałe

tensywniejsze polowania odbywają się

przy życiu grindwale przynajmniej przez półtorej godziny po zabiciu pozostałych

latem, gdy walenie najliczniej pojawiają

członków stada, pływały w wodzie zatoki. Całe polowanie trwało pięć godzin, sam

się w pobliżu brzegów. Zbijane są wtedy

proces zabijania 98 zwierząt – dwanaście minut. W pierwszej kolejności zabijany jest

grupy liczące do około 200 osobników. Polowania na grindwale to w zasadzie typowe polowania zbiorowe z nagonką, odbywające się w ten sposób, że kiedy stado podpływa do zatoki i ktoś je zauważy, jest wręcz zobowiązany powiadomić społeczność o tym fakcie. Farerczycy przerywają wszystkie zajęcia, które w danym momencie wykonują i biegną do motorówek, którymi potem zapędzają zwierzęta w kierunku plaży na której mają zostać zabite. Zwierzęta zabija się po wyciągnięciu ich na piasek, zazwyczaj wszystkie, ponieważ jako wysoce społeczne, nie potrafią radzić sobie

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

Wszystkie zabijane zwierzęta wiedzą, że zabijani są także pozostali członkowie stada: zwierzęta komunikują się ze sobą wokalnie i behawioralnie.

przywódca stada (raczej przywód-

stopniowego wykrwawiania się. Przecina się też długim nożem

czyni zważywszy na matrylinearny

kark i boki szyi zwierzęcia, po to by pozbyć się krwi (w celu pod-

schemat przywódczy u grindwali).

niesienia walorów konsumpcyjnych mięsa). Martwe zwierzęta

Reszcie zwierząt ludzie utrudniają

często przeciąga się w wodzie do portu, w miejsce w którym

komunikację poprzez generowanie hałasu: walenie drewnianymi kijami

są oprawiane. (…) Mięso i tłuszcz grindwali dzielone jest przez uczestników

w wodę i uderzanie o burty łodzi.

polowania pomiędzy wszystkich członków społeczności, którzy

Kiedy zwierzęta zostaną zagonione na plażę, do wody wcho-

brali w nim udział. Surowego mięsa z zasady się nie sprzedaje,

dzą ludzie i zahaczają na ich otworach oddechowych specjal-

natomiast suszonego grindwala okazjonalnie można znaleźć

ne metalowe haki zakończone z jednej strony metalową kulką

w marketach INN i Miklagardur oraz w kioskach rybnych (np.

a z drugiej przytwierdzonymi do nich linami, służącymi do wy-

w Klaksvik). Cena zależy od wielkości suszonego kawałka, ale

ciągania zwierzęcia na piasek (musi to być bolesne dla zwie-

zazwyczaj przedział to 50–100 dkk (około 25–50 zł). Organizacja

rząt). Tam po względnym ustabilizowaniu zwierzę jest zabijane

aktywistyczna sprzeciwiająca się polowaniom na grindwale Sea

przez wbicie specjalnego rodzaju dwustronnego ostrza w ka-

Sheppherd podnosi jednak, że mięso grindwali jest sprzeda-

nał rdzeniowy kręgosłupa (wedle wytycznych ostrze powinno

wane do sklepów wskazując np. doniesienie z lokalnej gazety

być wbite między czaszkę a atlas kręgosłupa, tak by przerwać

farerskiej „Dimmalaetting” z 4 sierpnia 2017 roku, na temat

rdzeń kręgowy a następnie powinno byś przesunięte w prawo

tego że grindwale sprzedawano do sklepów za cenę 25,000 ko-

i lewo by przeciąć naczynia krwionośne doprowadzające krew

ron farerskich za sztukę (około 12,000 pln) (por. https://www.

do mózgu zwierzęcia). Ostrze ma szerokość 4,7 cm a kanał

seashepherd.org.uk/campaigns/operation-bloody-fjords/?fbclid=I-

rdzeniowy średnicę około 5 cm. Zwierzę nie traci świadomo-

wAR3kEgHIucH3EPYpUAIf_5ZQQQE7eQmPXSEpzSbGD8sANuWrXO

ści i nie umiera na skutek przecięcia rdzenia, ale na skutek

_7AzAv0AQ). Idea rozdzielania mięsa bezpłatnie wśród członków

REKLAMA

społeczności jest istotnym argumentem wykorzystywanym w uzasadnianiu sensu tego rodzaju polowania. (…) Silne więzi społeczne grindwali sprawiają, że inni członkowie stada nie opuszczają rannych czy zabitych zwierząt, lecz płyną za nimi i przez to także często również giną. Corocznie zabijanych jest w ten sposób około 400–1000 grindwali. Obecnie polowania te nie mają uzasadnienia ekonomicznego, są jedynie elementem tradycji. Farerscy zwolennicy tej tradycji bronią jej, jako własnego dziedzictwa kulturowego, ale z wielu powodów wydaje się, że tradycja ta powinna zostać poddana rewizji. (…) W latach 2017–2019 (do 6 lipca 2019) na Wyspach Owczych zabito 2330 grindwali długopłetwych oraz 755 innych waleni, głównie definowców białookich (Lagenorhynchus acutus) 3. (…) SZKODY DLA ZWIERZĄT Największą, obiektywną i bezdyskusyjną stratą dla grindwali w czasie grindu jest utrata życia. Jednak proces ten jest okupiony dodatkowym cierpieniem somatycznym i psychologicznym zwierząt, na które rzadko zwraca się uwagę w powszechnej debacie na ten temat. Obowiązujące przepisy, określające w jaki sposób można legalnie zabijać grindwale, należy traktować jako racjonalizację – proces mający na celu przytłumienie emocji jakie powinny towarzyszyć zabijaniu. Precyzyjny opis procedur i narzędzi, tworzy ułudę kontroli nad rzeczywistością. Nie uwzględnia on wrażliwości zwierząt, nie obniża ich „złostanu”. Spisanie procedur tworzy WRAŻENIE, że proces jest pod kontrolą i że uwzględnia się w nim dobrostan zwierzęcia. Argument, że zabijanie jest kontrolowane za pośrednictwem wytycznych, często jest używany przez zwolenników tych polowań. (…) Wszystkie zabijane zwierzęta wiedzą, że zabijani są także pozostali członkowie stada: zwierzęta komunikują się ze sobą wokalnie i behawioralnie. Jest oczywiste, że rozumieją co się dzieje (por. Butterworth, Andrew & Brakes, Philippa & Vail, Courtney S. & Reiss, Diana 2013). Praktyki tego rodzaju, narażające zwierzęta na stres są niedopuszczalne ani w przypadku ubojni, ani w przypadku zwierząt laboratoryjnych. (…) Polowania na grindwale, mają jeszcze jeden aspekt, którego nie rozwijam w niniejszym tekście. Jest nim mianowicie zagadnienie "własności" zwierząt w morzu, stosownie do regulacji Wspólnej Polityki Rybackiej UE, ryby i inne zasoby żywe, nie są własnością żadnego państwa ani osoby, tylko Wspólnoty, która decyduje o ilości i sposobie połowu. Z tego powodu, rybacy którym foka zjada ryby, nie mają żadnych podstaw prawnych by domagać się odszkodowań- dopóki ryba nie zostanie wyciągnięta na pokład jest własnością wspólnoty unijnej. Większość grindwali to stada żyjące na wodach Unii Europejskiej, do której nie należą ani Islandia, ani Norwegia ani też Wyspy Owcze. 3

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

p l a n e ta z i e m i a

Polowania na grindwale w świetle wiedzy weterynaryjnej, zoologicznej i psychologicznej, jednoznacznie należy traktować jako znęcanie się nad zwierzętami nie ludzkimi. Pomimo szacunku dla różnic kulturowych jestem przekonana, że szczególnie ten rodzaj polowań powinien zostać prawnie zakazany ze względu na poziom cierpienia jakiego doznają ich ofiary. Jest to rodzaj tradycji całkowicie odstającej od czasu i sytuacji

To co co więc wydaje się bardzo kontrowersyjne to fakt niehu-

zamożnego społeczeństwa Europy Zachodniej.

manitarnie długo trwającego procesu polowania – zajmującego kilka godzin naganiania zwierząt do lokalizacji, która przez ludzi

KONKLUZJE

jest uznawana za odpowiednią do ich zabicia.

W świetle przedstawionych informacji, szczególnie medyczno-

Z kolei fakt, że sama tradycja podlega transformacjom

-weterynaryjnych, polowania na grindwale długopłetwe należy

i modyfikacjom – np. jeszcze w roku 1927 naganianie zwie-

definiować w kategoriach uboju rytualnego, ze względu na:

rząt do zatok odbywało się przez wykorzystanie łodzi wiosło-

po pierwsze – osadzenie tego sposobu zabijania zwierząt w tra-

wych, podczas kiedy dziś są wykorzystywane łodzie motorowe.

dycji i jego postrzeganiu jako istotnego elementu kulturowego

W przeszłości uczestnicy grindu musieli sobie radzić wykorzy-

a po drugie – ze względu na przyjętą jako obowiązującą techni-

stując codzienną odzież do izolowania się od niskiej temperatu-

kę zabijania, przy zastosowaniu której zwierzę pozostaje świa-

ry wody, dziś korzystają z ubrań piankowych lepiej izolujących.

dome i umiera bez ogłuszenia, na skutek wykrwawienia się.

W roku 2014 wprowadzono regulacje dotyczące dozwolone-

Jest to wyjątkowo okrutny sposób zabijania zwierząt – bowiem

go sposobu zabijania grindwali, co jednoznacznie wyłączyło

po przerwaniu rdzenia kręgowego jego funkcje motoryczne są

prawnie możliwość stosowania innych metod (North Atlantic

wyłączone, więc nie może ono uciekać ani się bronić, zacho-

Marine Mammal Commission Instruction manual on Pilot whaling)

wuje jednak świadomość tego co się dzieje i jakim dalszym

wskazuje, że zakres zmiany są możliwe i że ustalenie tego, jak

działaniom jest poddawane. Tego rodzaju sposób zabijania

dalece powinny one iść jest kwestią uzgodnień społeczności

zwierząt jest etycznie i moralnie niedopuszczalny. Niestety po-

ludzkich. Brak ekonomicznego uzasadnienia dla potrzeby za-

wszechna wiedza na temat przebiegu zabijania zwierząt nie jest

bijania grindwali, lokuje tę praktykę w sferze tradycyjnych dzia-

pogłębiona i postronnym obserwatorom może się wydawać,

łań symbolicznych, które są odtwarzane jedynie na podstawie

że sparaliżowanie zwierzęcia po przerwaniu rdzenia kręgowe-

historycznie osadzonych konwencji, ale które mogą być zmie-

go, jest jednoznaczne z jego natychmiastową śmiercią. Nie jest.

nione na mocy „społecznej umowy” – lub społecznie wygene-

Umieranie może trwać nawet ponad 4 minuty (por. Butterworth,

rowanej redefinicji tego zwyczaju. Jak wskazywałam wcześniej

Andrew & Brakes, Philippa & Vail, Courtney S. & Reiss, Diana 2013).

procesualny charakter zmian tradycji może obejmować także

REKLAMA

Polowania na grindwale w świetle wiedzy weterynaryjnej, zoologicznej i psychologicznej, jednoznacznie należy traktować jako znęcanie się nad zwierzętami nie ludzkimi.

Ocalałe po rzezi

intencjonalne modyfikacje. Nie ma żadnych przeszkód by taki proces modyfikacji rozpo-

cząć w odniesieniu do grindu. Społeczna opinia publiczna spoza Wysp Owczych wydaje się oceniać negatywnie polowania na grindwale, co odzwierciedlone jest w charakterze doniesień medialnych. Na samych Wyspach Owczych opinia w tym zakresie także nie jest niejednorodna. Percepcja ludzkich relacji ze światem zwierząt nieludzkich, w tym ludzi i grindwali, jest bezpośrednio uzależniona od poziomu świadomości i empatii ludzi. Podnoszenie poziomu tych psychologicznych kompetencji wydaje się być jedyną metodą podnoszenia dobrostanu zwierząt nie ludzkich i być może skutecznego oddziaływania na rzecz wprowadzenia zakazu polowania na walenie. Walenie zaś jako bardzo wysoko rozwinięte społecznie, psychologicznie i somatycznie organizmy są świadome tego, jakim są poddawane działaniom ludzkim. Odczuwają je na poziomach somatycznym i psychologicznym i aktywnie próbują się przed tymi działaniami bronić. Polowania na grindwale w świetle wiedzy weterynaryjnej, zoologicznej i psychologicznej, jednoznacznie należy traktować jako znęcanie się nad zwierzętami nie ludzkimi. Pomimo szacunku dla różnic kulturowych jestem przekonana, że szczególnie ten rodzaj polowań powinien zostać prawnie zakazany ze względu na poziom cierpienia jakiego doznają ich ofiary. Jest to rodzaj tradycji całkowicie odstającej od czasu i sytuacji zamożnego społeczeństwa Europy Zachodniej. PS. Podejmowane były także próby opłacenia zaprzestania polowań na grindwale

Don’t settle for less.

we wrześniu 2018 roku, organizacja Sea Sheppherd złożyła parlamentowi Wysp

Elite design. Top performance.

Owczych ofertę finansową. W zamian za zaprzestanie polowań na grindwale

With Atomic Aquatics, the only

parlament miał otrzymywać co roku 910,000 funtów (dziewięćsetdziesięćtysięcyfuntówbrytyjskich) przez 10 kolejnych lat.

limits are your own.

(https://www.independent.co.uk/environment/whales-killed-faroe-islands-whaling-sea-shepherd-uk-photos-a9085396.html). Oferta została odrzucona…

www.nurkowa nie -ecn.pl PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

w y da r z e n i a

Pierwsza edycja DIVING TALKS – Międzynarodowego Kongresu Nurkowego – przyczyniła się do rozkwitu sceny nurkowej. Przede wszystkim, był to niesamowity weekend ze starymi przyjaciółmi, jak i świetna okazja do poznania tych nowych. Do następnej edycji wciąż jest wiele do poprawy, jednak pozytywne opinie niezmiernie zachęcają organizatorów do dalszego działania.

elem Diving Talks było zorganizowanie w Portugalii wydarzenia umożliwiającego promowanie

i dzielenie się wiedzą na temat środowiska podwodnego i nurkowania. Organizacja Diving Talks wyznaczyła sobie cztery główne cele: 1. Zorganizowanie wydarzenia na skalę międzynarodową; 2. Sprowadzenie do Portugalii czołowych odkrywców, nurków oraz naukowców pracujących obecnie nad rozwojem istotnych i innowacyjnych projektów; 3. Stworzenie w Portugalii centrum szkoleniowego z zakresu technik

REKLAMA

podwodnych, które przyczyni się do rozwoju potencjału eksportowego kraju; 4. Promowanie najnowszych odkryć technologicznych w dziedzinie nurkowania oraz zachęcenie do dyskusji na ich temat. W pełni udało nam się osiągnąć następujące cele: 1. Diving Talks – Portugal 2021 zyskał międzynarodową rozpoznawalność i był szeroko określany jako najważniejsze wydarzenie nurkowe roku 2021; 2. Zebraliśmy w Portugalii ponad 20 osób z międzynarodowej społeczności nurkowej; 3. Przedstawiliśmy lokalnych nurków, odkrywców oraz naukowców, których umiejętności pozwalają na zaangażowanie się w międzynarodowe projekty będące istotnym wkładem w eksport krajowej przedsiębiorczości; 4. Zorganizowaliśmy kilka cieszących się dużą frekwencją debat opartych o panele i prezentacje zawarte w programie. W Kongresie wzięły udział 202 osoby, co nie pozwoliło jednak osiągnąć zakładanej liczby 250 uczestników. Oprócz wydarzenia lokalnego odbyła się jego transmisja internetowa, która wraz z inicjatywami promocyjnymi

DIVE STRONG. DIVE ZEAGLE. Every mission. In every condition. Zeagle has your back.

w sieci, czyli publikacją tzw. Talks, przyczyniła się do osiągnięcia 50 000 wyświetleń, co było celem organizacji. Wiemy, że mamy jeszcze wiele do poprawy, jednak pozytywne opinie niezmiernie zachęcają nas do dalszego działania. Dlatego Diving Talks –

Pamiętajcie! W dniach 7–9 października 2022 roku spotykamy się na półwyspie Tróia. Nie przegapcie tego!

Portugal 2022 bez wątpienia się odbędzie. Druga edycja wydarzenia będzie miała miejsce w dniach 7–9 października. Wydarzenie to już wkrótce chcemy uczynić obowiązkowym miejscem spotkań dla każdego europejskiego nurka czy miłośnika oceanów.

www.nurkowanie-ecn.pl

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

sprzęt

Jak już pewnie część z Was drodzy Czytelnicy zauważyła, w jednym z wcześniejszych numerów PD komunikowaliśmy Wam rozpoczęcie współpracy z marką Decathlon. Czas więc na rozwinięcie tego komunikatu 

Do redakcji Perfect Diver dotarły dwa spore kartony… pierwsza myśl… pewnie będzie „sieciówkowo”. Duża skala i liczba sklepów może wskazywać na ofertę basic, ekonomicznie uzasadnioną ceną. Po rozpakowaniu każdy był mile zaskoczony i skupił większą uwagę na tych produktach. Kupiliśmy do testów: ` Zestaw BCD – Jacket nurkowy typu skrzydło SCD 500B roz. L/XL ` Automat oddechowy – Subea SCD 100 DIN z 1. stopniem nieodciążonym 300 B ` Octopus – Subea SCD 500 ` Płetwy – Subea SCD 500 OH Regulowane

` Maska nurkowa – Subea SCD 500 V2 Mono jednoszybowa o długich rozmowach z marką Decathlon uznaliśmy,

` Rękawiczki nurkowe SCD z neoprenu 5 mm

że nie będziemy testować tylko jednego z produktów,

` Osłona neoprenowa do paska maski nurkowej SCD

który znajduje się w kategorii nurkowanie. Artykuł i test musi

` Torba/pokrowiec na automat nurkowy SCD

zawierać informacje, które dla naszych czytelników oraz osób

` Torba nurkowa podróżna trolley SCD 90

rozpoczynających przygodę z nurkowaniem będą odpowiedzią kompleksową, w odniesieniu do całego zestawu osprzętu

Tak, zestaw pokaźny, ale już spieszymy z szczegółami 

potrzebnego do nurkowania i tak właśnie zrobiliśmy.

Pierwsze wrażenie – każdy produkt bardzo estetycznie i sta-

Każdy sprzęt jaki przychodzi do redakcji na testy jest spo-

rannie spakowany. Ocena wizualna jakości wykonania – dobry

rym wydarzeniem bo mamy okazję przetestować i dotknąć

i bardzo dobry poziom. Choć w ofercie jest również zestaw

produktów, które bardzo często nie są jeszcze dostępne na sklepowej półce, lecz czekają na zakup i wysyłkę z magazynu centralnego. Naszym kryterium był wybór produktów z marki własnej sygnowanej logo Subea.

automatów wraz z manometrem to jednak postanowiliśmy wybrać wersję do samodzielnego skręcenia, do której dołożyliśmy manometr. Testy sprzętu nurkowego najlepiej jednak wykonuje się nie wzrokiem, a w naturalnym

W asortymencie Decathlon są również pro-

środowisku, czyli w wodzie… tak więc cały

dukty znanych producentów sprzętu nur-

zestaw wyruszył z nami na wojaże nur-

kowego, a nam zależało na teście tego

kowe. Sprzęt testowaliśmy na dwóch

co nieznane, a potencjalnie kuszące

różnych zbiornikach oraz na różnych

swoją ceną, dostępnością i… no właśnie

głębokościach, tak żeby miarodajnie

czy również jakością?

stwierdzić jak radzi sobie on w naszych

sprzęt

polskich wodach i różnych temperaturach otoczenia. Nurkowa-

żony automat SUBEA działa równie dobrze w ciepłych, jak i zim-

liśmy w Jeziorze Niedackim w Borach Tucholskich oraz w Bazie

nych wodach. Wymaga jedynie większego wysiłku oddechowe-

Nurkowej Piechcin – kamieniołom Piechcin.

go w zależności od głębokości. Nie posiada regulacji oporów powietrza, co może nie przypaść do gustu każdemu nurkowi.

Miła informacja na wstępie jest taka, że SKRZYDŁO jest wy-

Wyposażony jest w 1 wyjście wysokiego ciśnienia (HP – 7/16")

posażone bardzo szczodrze w akcesoria. W zestawie stan-

oraz 4 wyjścia średniego ciśnienia (LP– 3/8). Daje to możliwość

dardowo otrzymujemy dwie kieszenie balastowe z systemem

użycia go w konfiguracji z suchym skafandrem, gdyż jest port

szybkiego zrzutu, dwie kieszenie trymujące na pasie tylnym,

do dodatkowego węża zasilającego zawór dodawczy. Roz-

dwa uchwyty do przymocowania octopusa i manometru

planowanie portów – w formie rozety, jest mało komfortowe

do D-ringów (łącznie jest ich aż 7–5 metalowych oraz 2 plasti-

w rozmieszczeniu węży po odpowiednich stronach jacketu.

kowe), gwizdek umieszczony w klamrze piersiowej oraz kieszeń

RĘKAWICZKI wykonane z miękkiego 5 mm neoprenu są zde-

mocowaną pod kieszenią balastową do schowania zapasowej

cydowanie produktem, który przypadł nam w redakcji bardzo

maski nurkowej, a to wszystko spakowane w transparenty

do gustu. Będąc podwodnym fotografem, nie tylko istotne

worek umożliwiający wygodne wysuszenie skrzydła. Worek

jest mieć swobodę poruszania dłonią ale i palcami. W tych

powietrzny wykonany z poliamidu 420 czyli bardzo wytrzyma-

rękawiczkach można śmiało ten komfort uzyskać i poczuć.

ły. Choć większość producentów stosuje podwójną Cordure

Są podbite dodatkowym materiałem wzmacniającym od we-

w celu zabezpieczenia worka przed przebiciem czy przetar-

wnętrznej strony. Bardzo wygodne do zakładania i co naj-

ciem, to w przypadku tego skrzydła mówimy o wersji lekkiej,

ważniejsze ciepłe!

ekonomicznej cenowo, która będzie dobrą inwestycją dla osoby wykonującej kilka nurkowań w roku lub potrzebującej własnego sprzętu na wyjazd bez konieczności pożyczania w bazach nurkowych. Wszystkie elementy konstrukcyjne są wykonane z materiału Poliester 600D, co w dotyku daje bardzo przyjemne uczucie solidnie wykonanego skrzydła. Do dyspozycji są aż trzy zawory szybkiego zrzutu powietrza ze skrzydła. Dwie „spłuczki” oznaczone żółtymi uchwytami oraz jedna ukryta w inflatorze (wystarczy pociągnąć za inflator). Dzięki układowi worka wypornościowego w literę U jesteśmy w stanie stabilnie poruszać się w trymie pod wodą. ZESTAW AUTOMATÓW – decydując się na jego zakup należy pamiętać, że spełnia on normę EN250:2014 i to standardowy automat „klubowy”, który łatwo poddać konserwacji. Nieodcią-

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

sprzęt

PŁETWY – ilu nurków tyle opinii i zdań na temat, które płetwy lepsze i do czego. W Decathlonowej odsłonie pod logo Subea kryją się bardzo dobrze wykonane płetwy wyposażone w wygodną gumę bungee, regulowane, idealnie pasujące czy to do buta neoprenowego, czy od suchego skafandra. Pióra można określić jako średnio twarde, bardzo wygodne do manewrowania pod wodą i płynięcia żabką nurkową – dają bardzo dobry napęd i precyzję ruchu pod wodą. MASKA – wygodnie leży na twarzy, nie przecieka, po wstępnym „zahartowaniu” efekt parowania występował, ale w znacznie mniejszym stopniu, niż przy dziewiczym użytkowaniu. Wyposażona w pudełko transportowe. Wersja jednoszybowa z czarnym silikonem ozdobiona od frontu neonową limonkową ramką prezentuje się bardzo nowocześnie i daje komfort patrzenia pod wodą. Otrzymaliśmy również strap neoprenowy do zabezpieczenia gumy i faktycznie to bardzo dobre rozwiązanie, zwłaszcza dla osób z dłuższymi włosami nie nurkujących w kapturze  TORBY – użytkowe, bardzo solidnie wykonane. Case na automaty praktycznie usztywniony, co daje większą pewność, że automaty będą w bezpieczny sposób przechowywane i transportowane. Torba podróżna o pojemności 90L jest mega funkcjonalna. Posiada kółka ułatwiające przemieszczanie się z ciężkim sprzętem i wysuwaną teleskopowo rączkę. Torba pozwala na transport mokrego sprzętu bez obaw o zalanie samochodu czy innego środka lokomocji. Wyposażona w 3 kieszenie (dwie zewnętrzne i jedną wewnątrz, która mieści się w klapie). Usztywniona od spodu daje dodatkową pewność zabezpieczenia przewożonego szpeju. Całość testowanego zestawu cenowo oscyluje w granicach 2700 zł – czyli patrząc z perspektywy nurka rekreacyjnego, który ma kilka nurkowań w ciągu roku jest to bardzo przystępna cena za własny sprzęt. Testowany zestaw spełnia swoją funkcję i daje możliwość realizowania swojej pasji. Tekst Hubert Reiss Zdjęcia z wody Redakcja Zdjęcia sprzętu strona Decathlon 60

Rehasport - medycyna ruchu

UMÓW WIZYTĘ ONLINE Specjalizacja lub nazwisko Miasto

Szukaj

Znajdź uraz Wybierz część ciała, w której odczuwasz dolegliwości bólowe.

www.rehasport.pl PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

sprzęt

Samobieżna komora dekompresyjna ORTOLAN Tekst HUBERT REISS Zdjęcia REDAKCJA

W redakcji Perfect Diver nie zwalniam tempa… a do odkrycia i odwiedzenia pod wodą oraz na powierzchni jest jeszcze sporo miejsc 

sprzęt

a zaproszenie Centrum Szkolenia i Techniki Nurkowej

Budowa i modernizacja tego pojazdu, który mieliśmy okazję

Akwanauta w Toruniu mieliśmy okazję zobaczyć i do-

podziwiać, trwała 2 lata, a wykonawcą technicznym była firma

świadczyć sprężenia oraz porozmawiać z właściciela-

Jana Waraksy ze Szczecina, która wykonywała modernizacje

mi Panami Andrzejem Denisem i Szymonem Denisem o… no właśnie, komorze dekompresyjnej i to mobilnej!

komór dekompresyjnych na okrętach Marynarki Wojennej. Komora posiada instalację wewnętrzną do oddychania tle-

Mowa bowiem o samobieżnej komorze dekompresyjnej

nem oraz mieszaninami oddechowymi. Maksymalne ciśnienie

ORTOLAN na podwoziu samochodu Star 266. Choć historycz-

robocze w komorze wynosi 10 bar, co odpowiada 100 metrom

nie to sprzęt z minionej epoki, to egzemplarz, którym dysponu-

głębokości. Komora ma zainstalowane analizatory, które po-

je klub Akwanauta Toruń jest wręcz perełką… Pieczołowicie wy-

zwalają na bieżąco kontrolować skład atmosfery i rejestrować

remontowany, pomalowany i poddany wszelkim koniecznym

parametry sprężania.

atestom tak, żeby spełniać swoją funkcję. Chociaż wojsko dysponuje już nowoczesnymi komorami, a Ortolany są najczęściej wystawione na sprzedaż przez Agencję Mienia Wojskowego w stanie bardzo różnym – zdecydowanie najczęściej w bardzo kiepskim – to jednak można dzięki pasji i zaangażowaniu spotkać egzemplarz wręcz muzealny  Taką samobieżną komorą dekompresyjną dysponują, a na pewno dysponowały wszystkie jednostki wojskowe mające pododdziały nurków – saperzy, jednostki pancerne, jednostki zwiadu i specjalne. Pełniąc służbę i prowadząc działania podwodne jednostki wojskowe musiały mieć w razie wypadku zabezpieczenie właśnie w postaci komory dekompresyjnej – Ortolan.

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

sprzęt

W komorze istnieje możliwość przeprowadzenia sprężeń

tuacji nurka czy poszkodowanego kieruje się do komory de-

treningowych oraz jak można zauważyć na zdjęciu jest czas

kompresyjnej, w której zostaje poddany sprężeniu, tak żeby

na… chwilę relaksu i lekturę czasopisma Perfect Diver  I tak

organizm mógł bezpiecznie wydalić zagrażające zdrowiu i życiu

właśnie obalamy mity w redakcji, że wersja papierowa jest tylko

pęcherzyki azotu. Choroba ta rzadko występuje u osób, które

do czytania na powierzchni wody ;)

nie oddychały gazem pod zwiększonym ciśnieniem (freediving).

Treningi odbywają się maksymalnie do głębokości:

Jedyną i skuteczną metodą zapobiegania chorobie ciśnie-

f 55 metrów w przypadku zastosowania sprężonego powietrza

niowej jest przestrzeganie zasad dekompresji, czyli odpowied-

f 95 metrów w przypadku zastosowania mieszanin odde-

nio wolnego wynurzania się na powierzchnię, aby nadmiar azo-

chowych.

tu zdążył się wysycać normalną drogą, to jest z tkanek do krwi,

Do sprężania w komorze dopuszczane są osoby posiadające

do płuc i dalej na zewnątrz. Szybkość wynurzania się nurka

ważne badania lekarskie i odpowiednie uprawnienia nurkowe.

zależy od głębokości i czasu przebywania pod wodą. Do obli-

I tu warto podkreślić słowo trening a nie sprężenie medyczne!

czania czasu dekompresji służą tabele dekompresyjne, których

W świetle przepisów i ustaw o ochronie zdrowia obsługa i me-

użycie i zrozumienie ma ogromne znaczenie w bezpiecznym

dyczne poddawanie dekompresji musi być realizowane przez le-

nurkowaniu. Jednak obecnie nurkowie coraz częściej polegają

karza specjalizującego się w chorobach i urazach ciśnieniowych

na komputerach nurkowych – elektronice, która może zawieść.

No dobrze, ale po co właściwie ta komora dekompresyjna

Dobrze zaplanowane nurkowanie zakłada właśnie uwzględnie-

jest potrzebna? Wujek Hubert już spieszy z odpowiedzią.

nie tych tabel i obliczenie bezpiecznego profilu nurkowego.

Zacznijmy od samej definicji, czyli czym jest choroba de-

Zazwyczaj dekompresję przeprowadza się pod wodą. W awa-

kompresyjna – DCS (z ang. Decompression sickness). To zespół

ryjnych wypadkach, gdy nurek w sposób niekontrolowany

objawów dotykających osobę wystawioną na zbyt szybko

znajdzie się na powierzchni, istnieje możliwość rozprężenia

zmniejszające się ciśnienie zewnętrzne. Właśnie w takiej sy-

w komorach dekompresyjnych. Nurek zostaje umieszczony w komorze, w której po hermetycznym zamknięciu następuje podwyższenie ciśnienia do wartości, jaka panowała na głębokości, z której awaryjnie wypłynął na powierzchnię. Następnie przeprowadza się dekompresję przy zachowaniu prawidłowej prędkości rozprężania.

Choroba dekompresyjna może wystąpić w sytuacjach, kiedy: ● nurek zbyt szybko wynurzy się na powierzchnię bez zastosowania odpowiedniej prędkości i przystanków dekompresyjnych, ● samolot po wystartowaniu dla bezpieczeństwa w kontrolowany sposób obniża w środku ciśnienie (samolot jest szczelny),

REKLAMA

● robotnik opuszcza keson lub kopalnię, do których wpompowano powietrze w celu pozbycia się wody. Następuje wówczas zmniejszanie ciśnienia otoczenia, co powoduje z kolei powstawanie pęcherzyków gazu obojętnego (zazwyczaj azotu) w tkankach i płynach ustrojowych organizmu. Z perspektywy nurka różnorodność symptomów DCS utrudnia postawienie diagnozy i to nawet lekarzom. Mimo tego objawy choroby dekompresyjnej posiadają pewne cechy charakterystyczne. Choroba dekompresyjna objawia się z pewnym opóźnieniem, czasami nawet po 36 godzinach, mimo że w około połowie przypadków objawia się już w ciągu godziny po zakończeniu nurkowania. Stan chorego szybko pogarsza się.

Medycyna wyróżnia następujące typy choroby dekompresyjnej: ● Typ I: objawy skórne (wysypka) i stawowe (ból) ● Typ II: objawy poważniejsze obejmujące układ krwionośny i nerwowy ● Typ III: choroba dekompresyjna ucha wewnętrznego (bardzo silne zaburzenia równowagi i objawy neurologiczne) ● Typ IV: jałowa martwica kości (opóźnione następstwo nieprawidłowych dekompresji)

Spotyka się również prosty podział na dwa typy: ● Typ I: prosty – objawy bólowe stawów i skórne, nie zagrażające życiu ● Typ II: poważny – wszystkie pozostałe objawy, zagrażające życiu Obie grupy objawów mogą wystąpić równocześnie, w zależności od tego, gdzie powstaną i gdzie będą się gromadzić pęcherzyki azotu. W świetle przepisów oraz norm, jakie obowiązują obecnie w kraju oraz na świecie komora dekompresyjna musi mieć odpowiednio przyjęte wymiary, średnicę włazu oraz być obsługiwana przez lekarza i technika. Jako redakcja Perfect Diver zawsze propagujemy bezpieczne nurkowanie! Czyli takie, gdzie przygotowanie i plan nurkowy – briefing są zrealizowane dokładnie i bez pośpiechu. To właśnie dzięki zachowaniu procedur, omówieniu naszego nurkowania i systemowi partnerskiemu możemy bezpiecznie cieszyć się tak pięknym sportem i pasją, jaką jest nurkowanie 

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

p l a n e ta z i e m i a

Błotniaki znad stawu Tekst i zdjęcia WOJCIECH JAROSZ

Zazwyczaj dokładnie je ukrywają, bo choć same polują na ptaki

Z lekkością właściwą tylko najlepszym lotnikom błotniaki suną nisko nad trzcinami wpatrując się w szuwary. Nie tylko patrzą, a wzrok mają sokoli (na marginesie są dalekimi kuzynami sokołów), ale i nasłuchują.

poddawać zanadto presji ze strony drapieżników. Zupełnie to zrozumiałe i wpisujące się w regułę rządzącą światem organizmów żywych, by raczej być zjadającym, a nie zjadanym. Błotniaki dbają o swoją rodzinę w zasadzie podobnie jak my, ludzie. Zajmują się dziećmi pieczołowicie do czasu nabycia lotności. Gdy młode ptaki potrafią już latać i opuszczają rodzinne gniazdo, rodzice uznają, że poradzą sobie same i nadchodzi czas dla młodzieży, by zacząć życie na własny rachunek (à pro-

łotniaki mają bowiem na głowie szlarę z piór – nie tak wy-

pos wylatywania młodych ludzi z gniazda, to znaczy z rodzinne-

bitnie wykształconą jak u sów (również dalekie kuzynki),

go domu, polecam szanownym Czytelnikom piękną piosenkę

ale jednak pomagającą w ustaleniu położenia potencjal-

„Je vole” Michela Sardou, ale koniecznie w wykonaniu Louane

nej ofiary. Wspomniane kuzynostwo nie pozostawia złudzeń – błotniaki są ptakami szponiastymi ze wszystkimi atrybutami podniebnych drapieżców.

w trzcinach się gnieżdżące, to nie chcą swych własnych piskląt

z filmu „La Famille Bélier” – „Rozumiemy się bez słów”). Gniazda w postaci pływających platform budują samice, choć samce mogą pomagać znosić materiał. W zasadzie

Błotniaki stawowe (Circus aeruginosus) to, zgodnie z ich

za wszystko, co dzieje się w gnieździe odpowiedzialność dziel-

nazwą rodzajową i gatunkową, ptaki terenów mokrych, ale

nie bierze na siebie pani błotniakowa. Nie dość, że sama bu-

i otwartych jednocześnie. Najlepiej czują się nad brzegami wód

duje gniazdo, to sama również wysiaduje jaja, aż do wylęgu

stojących, które porośnięte są trzcinowiskami. Wśród trzcin nie

piskląt. Samiec w tym czasie dostarcza pożywienie przekazu-

tylko szukają pożywienia, lecz także zakładają swoje gniazda.

jąc je samicy podczas powietrznych akrobacji (takie prezenty

planeta ziemia

w locie samiec przekazuje samicy również w czasie toków, po-

szy polne i inne gryzonie. Gryzonie, a zwłaszcza wspomniane

przedzających sezon lęgowy). Co ciekawe, gdy pożywienia jest

norniki, stają się ich głównym pokarmem w czasie swych maso-

pod dostatkiem, samiec może obsługiwać w ten sposób więcej

wych pojawów, które mają miejsce co kilka lat. Może trzeba by

niż jedną samicę, a więc mamy tu do czynienia z poligynią lub

napisać, że miały miejsce co kilka lat, bo w dobie ocieplającego

bardziej swojsko brzmiącym wielożeństwem. Ta forma poliga-

się klimatu coraz częściej zmiany liczebności tych zwierząt mają

mii wymaga od samca wiele pracy, bo utrzymanie wysiadującej

charakter chaotycznych fluktuacji, a nie regularnie występują-

samicy, a po wylęgu również i młodych to zadanie niełatwe.

cych szczytów liczebności populacji. Wracając do błotniaków.

Dlatego tego typu sytuacje obserwuje się u błotniaków jedy-

Podczas lotu, gdy wyszukują kandydatów na stanowisko do-

nie podczas sezonów, gdy dostępność pożywienia rzeczywiście

starczyciela kalorii podczas najbliższego posiłku, potrafią za-

jest większa niż zazwyczaj. Wtedy mniejszym nakładem energii

wisać w powietrzu. Najpewniej ta zdolność była inspiracją dla

można schwytać wystarczającą liczbę ptasich piskląt (a czasem

inżynierów, gdy nadawali nazwę Harrier (w języku angielskim

i jaj), gryzoni, żab i innych dostępnych kręgowców. Zresztą bez-

oznaczająca błotniaka) legendarnemu, odrzutowemu samo-

kręgowców też, ale to częściej podczas zimowania w rejonach

lotowi szturmowemu, którego najbardziej charakterystyczną

tropikalnych, gdzie podstawą jadłospisu mogą być owady pro-

i jednocześnie wyjątkową cechą jest możliwość pionowego

stoskrzydłe, w tym szarańcze, szczególnie wtedy, gdy wchodzą

startu i lądowania. Ptasie zdolności do lotu są u błotniaków

w tzw. fazę stadną i nie ma problemu z ich dostępnością.

wyjątkowo dobrze dostosowane (tak, jak to tylko Matka Natura

Swe ofiary błotniaki chwytają w szpony, często spadając

używając doboru naturalnego potrafi) do trybu życia i sposobu

z wysokości kilku metrów na obrany cel. Błotniaki stawowe po-

polowania. Mają długie i wąskie skrzydła, długi ogon i do tego

lują nie tylko w obrębie nadbrzeżnych trzcinowisk, gdzie lokują

są bardzo lekkie – mają np. aż trzykrotnie niższy stosunek masy

swe gniazda. Spotyka się je podczas patrolowania przyległych

do powierzchni skrzydeł w porównaniu do sokoła wędrowne-

pól i łąk, gdzie ich łupem najczęściej padają norniki, ale też my-

go (swoją drogą również niezrównanego lotnika, choć latające-

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

p l a n e ta z i e m i a

go zupełnie inaczej). Bardzo charakterystyczna jest też sama

Samce błotniaka stawowego są niezwykle ubarwione.

sylwetka w locie, z uniesionymi powyżej poziomu skrzydłami,

Grzbiet mają brązowy, głowę i pierś żółtobiałą lub żółtoszarą,

co często opisywane jest jako kształt mocno rozwartej litery V

ogon niebieskopopielaty, a na skrzydłach znaleźć można co naj-

i opuszczoną głową. Bardzo często latają pod wiatr, co pozwala

mniej trzy barwy, tj. popielatą, jasnoszarą i wyraźnie odcinają-

im na skuteczne korzystanie z siły nośnej podczas powolnego

cą się czerń na końcówkach skrzydeł (lotki pierwszorzędowe).

przelotu ponad patrolowanym terytorium. Smukła budowa

Spód ciała zaś mają rdzawobrązowy. Samice są większe od sam-

ciała i uniesione skrzydła podczas lotu to niejedyne cechy po-

ców, a ich ubarwienie jest czekoladowobrązowe z odznaczają-

zwalające rozróżnić błotniaka od innych ptaków drapieżnych.

cym się jasnożółtym gardłem, wierzchem głowy (jakby gustowna całkiem czapeczka) i takąż też przednią krawędzią skrzydeł. Podobne do samic ubarwienie mają również ptaki młodociane, które po 2–3 latach osiągną dojrzałość płciową i przywdzieją szaty dorosłe. W tym miejscu warto dodać, że błotniak stawowy, którego dotyczy artykuł, to najliczniejszy, ale niejedyny gatunek błotniaka występujący w środkowej Europie. Jego bliscy krewni to błotniak łąkowy (C. pygargus) gniazdujący w Polsce, choć mniej licznie, błotniak zbożowy (C. cyaneus) kiedyś lęgowy, lecz dzisiaj już niestety nie. Jest jeszcze zalatujący błotniak stepowy (C. macrourus), ale to raczej rzadki gość. Błotniaki te mają wiele cech wspólnych, ale i różnic, głównie dotyczących wielkości i ubarwienia. Stawowy jest największy w „rodzinie”, ale ogólna sylwetka w locie i ciemne lotki pierwszorzędowe u samców to cecha obecna u wszystkich wymienionych gatunków. Poza

REKLAMA

NEED A DIVE BUDDY?

OCEANIC IS BUILT FOR ADVENTURE. ARE YOU?

tymi na świecie żyje znacznie więcej, bo łącznie aż 15 gatunków błotniaków. Najciekawsze pod względem ubarwienia, moim skromnym zdaniem, są: błotniak czarny (C. maurus) z Afryki Południowej, niestety ginący, wschodnioazjatycki błotniak czarnogłowy (C. melanoleucos), który na szczęście jakoś się trzyma, jak chodzi o liczebność populacji, i w końcu wspomniany już euroazjatycki błotniak stepowy, z którego liczebnością nie jest najlepiej. Na koniec jeszcze o błotniakowych wędrówkach. Błotniaki euroazjatyckie jedynie w ciepłej części roku są z nami. Na czas zimy, wzorem wielu gatunków swoich ptasich krewniaków, odlatują do miejsc cieplejszych, gdzie łatwiej o pożywienie. Choć błotniaki stawowe poza sezonem lęgowym są raczej samotnikami, na czas wędrówek i na zimowiskach mogą tworzyć grupy. Ptaki gniazdujące w środkowej i północnej Europie zimują najczęściej w Afryce (północne populacje mogą pokonywać nawet 5 000 km) i w rejonie Morza Śródziemnego. Podczas kolejnych nurkowań, pływań czy po prostu spacerów w sąsiedztwie trzcinowisk wypatrujcie błotniaków – bo to piękne ptaki są i spotkania z nimi zawsze zapewniają dużo pozytywnych wrażeń!

www.nurkowanie-ecn.pl

p l a n e ta z i e m i a

Podwodne sprzątanie W tym roku

300 tysięcy osób

posprzątało swój kawałek Polski w ramach Akcji Sprzątanie Świata. Wśród sprzątających byli również Wolontariusze – nurkowie zaproszeni przez Magazyn Perfect Diver, którzy wspólnie z zespołem Fundacji Nasza Ziemia posprzątali w finale jezioro Ciecz w województwie Lubuskim.

planeta ziemia

SZUKAJCIE, A ZNAJDZIECIE

doświadczenia wystarczają, aby zauważyć, że jedną z „atrakcji”

Zdarza się, że na pierwszy rzut oka nie dostrzegamy śmieci, któ-

podwodnego świata, są tak dobrze mi znane śmieci.

re znajdują się w naszym otoczeniu. Ale wystarczy, że zajrzymy pod kilka krzaków, a znajdziemy tam porzucone: „małpeczki”,

WRZESIEŃ TO CZAS NA SPRZĄTANIE

puszki, czy inne opakowania. To bardziej niż pewne. Po prostu,

Tradycyjnie, w trzeci weekend września, cała Polska sprząta. Już

czasami trzeba się schylić, żeby zobaczyć to, co jest przed nami

wiemy, że tak dużej mobilizacji jak w tym roku, nie notowaliśmy

ukryte. Możemy też… zejść pod wodę.

od lat. Ponad 3.500 zarejestrowanych grup, od Bałtyku po Tatry

Nie będę ukrywać, moje doświadczenia z nurkowaniem,

sprzątało pod sztandarami Akcji Sprzątanie świata – Polska.

w porównaniu z Szanownymi Czytelnikami Perfect Diver,

Na oficjalne wyniki jeszcze musimy chwilę poczekać, ale już

w żadnej mierze nie mogą zostać zaliczone do imponujących.

teraz możemy szacować, że w Akcji wzięło udział 300.000 Po-

W zasadzie ograniczają się do spontanicznego nura w Adriatyku

laków! W tym roku szczególną uwagę poświęciliśmy odpadom,

w czasie żeglarskich wypadów. A jednak, nawet te moje mizerne

które są pozostałością po naszych aktywnościach wypoczyn-

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

p l a n e ta z i e m i a

...od zeszłego roku podwodne sprzątania na stałe zostały wpisane do finału Akcji.

lówki, z którymi raczej nikt nie chciał się specjalnie rozstawać. Do tej kategorii zaliczyłbym również wszelkiego rodzaju części garderoby, kąpielówki i majtki, ale tutaj każdy musi uruchomić swoją wyobraźnię i dopowiedzieć sobie, jak się tam znalazły. Druga kategoria to właśnie te nieszczęsne śmieci „weekendowe”. To już nie dzieło przypadku, że w wyławianych workach można było znaleźć butelki po piwie praktycznie każdego polskiego browaru, puszki, słoiki i opakowania po jedzeniu. Co z oczu to z serca? Niestety nie tym razem, ponieważ wyłowione tego dnia odpady, kuły po oczach i były widocznym świadectwem tego, co tak bardzo chcemy zmienić w zachowaniu Polek i Polaków – śmiecenia w naturze. kowych i rekreacyjnych – my nazywamy te śmieci „weekendo-

I trzecia kategoria. Ta boli mnie najbardziej. To duży ga-

wymi”. A jak weekend, to wiadomo – woda. Zatem od zeszłego

baryt. Pozostałości po remontach, budowach, całe zestawy

roku podwodne sprzątania na stałe zostały wpisane do finału

kuchenne, talerze, kubki, garnki, wózki, krzesła, no i oczywi-

Akcji. I tak, drugiego dnia tegorocznego finału, 18 września,

ście opony. Myśleliście, że dzikie wysypiska to tylko problem

razem z Magazynem Perfect Diver i zaproszonymi nurkami,

wywożonych śmieci do lasów? Niestety nie! Dzikie wysypiska

pojechaliśmy do Łagowa, by tam zejść pod wodę i posprzątać.

to również problem polskich zbiorników wodnych, tylko tych nie widać i mało kto o nich mówi. Może czas zacząć? Mamy dla

PODWODNE SKARBY

nich nawet chwytliwą nazwę: „dzikie utopiska”.

Zapytacie zapewne co znaleźliśmy na dnie pięknego jeziora

Ciecz? Obserwując i skrupulatnie odbierając co chwilę kolej-

CIĘŻKA PRACA PRZED NAMI

ne worki raszlowe od wypływających na powierzchnię wody

Ile wysiłku kosztuje wyciągnięcie worka pełnego śmieci z lasu?

nurków, miałem okazję przyjrzeć się im z bliska. Podzieliłem

Każdy uczestnik Akcji Sprzątanie świata wie, że nie jest to lekkie

je na trzy kategorie: Pierwsza, to odpady, które znalazły się

zadanie. Ale to nic, w porównaniu z wysiłkiem nurka w czasie

w wodzie przez przypadek. To okulary słoneczne, które chwilę

sprzątania pod wodą. W Łagowie, worek za workiem, w naszej

temu były na czyimś nosie, by przez moment nieuwagi właści-

Kwaterze Głównej pojawiało się coraz więcej śmieci. W do-

ciela wylądować w wodzie. To telefony komórkowe i krótkofa-

słownie dwie godziny urosła naprawdę imponująca ich góra,

REKLAMA

534,1 kilogramów śmieci! Za ten ogromny wysiłek i zaangażowanie chciałbym wszystkim a na koniec dnia, zamknęliśmy całą akcję wynikiem

nurkującym serdecznie podziękować! Ogromne zielone serce dla Was! Niestety, nawet tak imponujący wynik to, kropla w morzu. I tutaj wkracza nasze najważniejsze zadanie, aby każdej akcji sprzątania towarzyszyły działania edukacyjne i promujące postawę nie śmiecenia w naturze. W końcu nie chodzi o to, aby cały czas sprzątać zalegające na dnie śmieci. Myślę, że zgodzicie się ze mną, że są zdecydowanie ciekawsze rzeczy do roboty pod wodą. Tegoroczna,

28 już Akcja prowadzona była pod hasłem „Myślę, więc nie śmiecę”.

W Akcji Sprzątanie świata – Polska chodzi przede wszystkim o wspólny manifest przeciwko śmieceniu w naturze. W tym roku ten manifest wybrzmiał

IT’S A COLD WORLD OUT THERE.

szczególnie głośno w mediach, Internecie i w społeczności lokalnej. I niech brzmi dalej! Na lądzie i dzięki Wam i Magazynowi Perfect Diver – pod wodą!  Grzegorz Mikosza  Główny Koordynator Akcji Sprzątanie świata – Polska

BUT BARE KEEPS YOU WARM ON EVERY DIVE.

WWW.NURKOWANIE-ECN.PL

p o r a d y i c i e k aw o s t k i ACADEMY

Jak wybrać LATARKĘ NURKOWĄ? W ARTYKULE

SKUTECZNY TEST

JAK WYBRAĆ NAJODPOWIEDNIEJSZĄ DLA SIEBIE LATARKĘ

Tekst WOJCIECH A. FILIP

Każdy z nas słyszał o tym, że któraś z latarek jest najlepsza. Nie mając specjalistycznej wiedzy, często ulegamy reklamie opartej na „NAJ”: NAJwięcej lumenów, NAJwięcej watów, NAJjaśniejsza.

Zdjęcie Tomasz Płociński

porady i ciekawostki

ACADEMY

Zdjęcie Mariusz Czajka

Początkujący mogą sądzić, że skoro coś ma 10000 lumenów, to jest lepsze od tego co ma ich 1000. Tymczasem to fałszywy trop. Byłoby najlepiej gdybyśmy mogli usunąć wszystkie reklamy, opisy i nie wiedząc nic na temat różnych latarek wybrać z nich najlepszą, porównując kilka pod wodą. Oto 3 sposoby jakich używamy zwykle przy wyborze latarki – sprawdźcie jak wybraliście swoją. SPOSÓB 1

● latarka pozwoli na skuteczną komunikację i doświetlanie detali w każdym typie nurkowań ● latarką możesz doświetlać filmy nagrywane przy pomocy małej kamerki Minusy: ● prawdopodobny jest większy koszt latarki ● powinieneś przeczytać ten artykuł do końca ● nie będziesz w grupie osób posiadających latarkę o największe mocy i 100000xxx lumenów  SPOSÓB 2

Logiczny

„Bo wszyscy tak mówią”

Konieczne jest poznanie podstaw działania światła i latarki

Wystarczy posłuchać reklam 

pod wodą, i skuteczne oparcie się reklamie: dużo lumenów

Na czym polega ten sposób?

i watów, to parametry, które niezwykle rzadko sprawdzają się

Na akceptacji tego, że najważniejsze jest aby latarka miała naj-

pod wodą, a świetnie opisują super latarkę powierzchniową.

więcej watów, lumenów, luxów i innych parametrów, a to jak

Na czym polega ten sposób?

sprawdzi się pod wodą pozostawiamy przypadkowi.

Skupiasz się na tym, aby przetestować kilka modeli latarek wybierając ten, który spełnia proste kryteria opisane w teście, który znajdziesz w drugiej części tego artykułu.

Plusy: ● opakowanie, na którym napisane jest, że to najmocniejsza, a przez to najlepsza latarka 

Plusy: ● latarka dobrze sprawdzi się w wodach o ograniczonej przejrzystości

Minusy: ● jeżeli takiej właśnie latarki potrzebujesz, to nie ma ona minusów

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

ACADEMY

W związku z tym, że bardzo niewielu z nas ma specjalistyczną wiedzę o świetle połączoną z dużym doświadczeniem nurkowym, potrzebujemy prostego i skutecznego sposobu na ocenę latarki. Producenci wykorzystują to podpowiadając, że im parametry latarki są opisane wyższymi liczbami, tym latarka lepsza. Brzmi to dosyć logicznie, ale nie jest prawdą w przypadku latarki nurkowej. Wybierając latarkę nurkową, należy unikać tych najmocniejszych. Takie z dużym prawdopodobieństwem będą głównie przeszkadzały w nurkowaniu.

SPOSÓB 3

„Bo tak” – czyli miłość od pierwszego wejrzenia… Każdy z nas ma taki moment, że chce coś kupić, bo mu się to po prostu podoba. Na czym polega ten sposób? Nie przejmujesz się nikim i niczym, kupujesz to, o czym zawsze marzyłeś  Plusy: ● wszystkie, a jeżeli zakup związany jest ze Sposobem 1, to spełniając swoje marzenie kupiłeś naprawdę dobrą latarkę Minusy: ● istnieje prawdopodobieństwo, że nie masz opakowania, na którym napisane jest, że to najmocniejsza, a przez to najlepsza latarka  Zdjęcie Mariusz Czajka

Zdjęcie Mariusz Czajka

porady i ciekawostki

ACADEMY

Zdjęcie Mariusz Czajka

SKUTECZNY 3 ETAPOWY TEST ŚWIATŁA LATAREK NURKOWYCH Potrzebne będą:

Niezaliczone: widzisz oślepiającą Cię białą plamę – latarka

● wetnotes lub tabliczka do pisania pod wodą

będzie cię głównie oślepiać.

● linka o długości 6 m ● miejsce nurkowe z typową dla naszych nurkowań widocznością

Etap 2. Czy latarka nadaje się do komunikacji? Złap koniec 6 m linki, a drugi podaj partnerowi, który odpłynie

● dno, platforma lub pokład jakiegoś urokliwego wraku 

6 metrów od ciebie ustawiając się tyłem. Ustal z nim, że jeżeli

● kilka różnych latarek, które chcemy przetestować

zauważy poruszający się poziomo punkt świetlny z twojej latarki, to nie odwracając się wysunie swoją rękę w bok. Następnie,

Na tabliczce umieszczamy napis drukowanymi literami o wy-

kilka razy wolno poruszaj latarką z góry do dołu. Jeżeli ten ruch

sokości 1 cm:

będzie widoczny partner bez odwracania się podniesie swoją

NAJLEPSZA LATARKA

rękę w górę.

Etap 1.

Zaliczone: partner nigdy nie ma wątpliwości co do kierunku Czy latarka nadaje się do nurkowania w wodzie

w jakim poruszasz latarką – ma ona wiązkę światła wystar-

o słabej przejrzystości takiej jaką mamy np. w Polsce.

czająco wąską aby umożliwić komunikację

Wysuń najdalej przed siebie trzymaną w ręce tabliczkę z napi-

Niezaliczone: partner ma wątpliwości, albo nie rozpoznaje

sem, odsuń latarkę na nieco ponad pół metra i zaświeć cen-

kierunku ruchu twojego światła – latarka świeci zbyt szeroko.

tralnie na tabliczkę.

Niezaliczone x 2: nie widzisz dokładnie partnera, bo światło

Zaliczone: od razu możesz odczytać zamieszczony tam na-

odbijając się od niego oślepia Cię – to latarka o zbyt dużej

pis – latarka dobrze sprawdzi się w wodzie o ograniczonej

ilości lumenów/mocy. Nadaje się do oświetlania obiektów

przejrzystości

na powierzchni.

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

ACADEMY

Dobra nurkowa latarka powinna bez problemu zaliczyć wszystkie 3 etapy testu. Zdjęcie Tomasz Płociński

Etap 3. Czy latarka nadaje się do podwodnych poszukiwań (oświetla dobrze drobne elementy)? Ustaw się około 1 metr nad dnem albo wrakiem, na którym leży tabliczka albo wetnotes. Świeć przed siebie. Popatrz z góry w kierunku dna przez strumień świetlny twojej latarki.

Dokładnie wykonałeś test? Bądź taki przy wyborze swojej latarki – powinna być ona doskonałym podwodnym narzędziem mającym jak najmniej słabych stron. Odrzucaj te latarki, co do których masz wątpliwości – inwestuj w bezpieczeństwo.

Zaliczone: widzisz dno, tabliczkę elementy wraku – latarka ma dobrze dobraną ilość lumenów/watów do prowadzenia akcji

poszukiwawczych oraz nurkowań wrakowo-jaskiniowych.

Pamiętaj, to Ty decydujesz co chcesz zabrać pod wodę: jeżeli

Niezaliczone: widzisz biały, nieprzezroczysty strumień świa-

nie ma dla Ciebie znaczenia to, że latarka zamiast oświetlać

tła  skontaktuj się z Lukiem Skywalkerem: pomyłkowo

oślepia, nie nadaje się do komunikacji czy nurkowań wrako-

zamiast latarki zabrałeś pod wodę miecz JEDI. Taki sprzęt

wych, akcji ratunkowych, ale ma za to naprawdę dużo lume-

będzie mocno przeszkadzał w zaawansowanym nurkowa-

nów, mam dla ciebie dobrą wiadomość: nie trać czasu na testy

niu (ma zbyt dużą moc/ilość lumenów).

bo każda latarka będzie dla ciebie ok 

porady i ciekawostki

ACADEMY

9 przykazań dla poszukujących latarki idealnej:

Podsumowanie Mam nadzieję, że nie przeszkadza wam nieco luźna forma opisująca ten poważny problem.

Światło

Problem, bo od wielu lat niewiele się w kwestii doboru latarek

1. Nie może oślepiać w wodzie o słabej widoczności

zmieniło: nurkowie początkujący poszukując jakiegoś sposobu

2. Powinno mieć strumień komunikacyjny

na szybką ocenę latarek – nie mając niczego lepszego do dys-

3. Powinno móc świecić szeroko (filmowanie)

pozycji opierają się na reklamach. Producenci skutecznie to wykorzystują i oferują nam czasem niezwykle solidnie wykonane

Funkcjonalność

latarki, które bardziej oślepiają niż oświetlają, a my sądzimy,

4. Prosty, łatwo dostępny przełącznik trybów świecenia

że tak to już musi być…

5. Możliwość korzystania na lądzie

Czy na pewno? To zależy wyłącznie od nas!

6. Łatwe korzystanie w czasie pływania na skuterze

Macie wątpliwości? Zapraszam do Akademii Tecline na seminarium dotyczące

(DPV)

praktycznego użycia światła pod wodą. Podróżowanie

Jeżeli nie masz na to czasu to: weź pod wodę 2 latarki i wybierz

7. Lekka

tę, która z bliska dokładnie doświetli drobne detale, a na fil-

8. Nie zajmująca dużo miejsca

mie, który nakręcisz zamiast białej plamy, będziesz mógł te

9. Dopuszczona do transportu lotniczego przez linie

detale oglądać.

lotnicze

Niech umiarkowana moc będzie z wami   WAF 

Zdjęcie Tomasz Płociński

https://teclinediving.eu/pl/akademia-tecline/#/

PERFECTDIVER nr 6(18)/2021

LATARKA LATARKA TA TA KTYC KTYC ZZ N N AA AKCJ AKCJ EE PP OO SZ SZ UU KI KI WAWC WAWC ZZ EE RATOWN RATOWN II CTWO CTWO PP OO DWO DWO DD N N EE