Magazyn nurkowy Perfect Diver nr 15 by perfectdiver

nurkowanie

nr 15 3(15)/2021

MAJ/CZERWIEC

cena 25,00 zł w tym 8% VAT

freediving

pasja

wiedza

MEKSYK

PODRÓŻ DO WNĘTRZA ZIEMI MOJE ATTERSEE

AUTOMATY ODDECHOWE SERIA V

[JAKOŚĆ | NIEZAWODNOŚĆ | W YTRZYMAŁOŚĆ ] [EN250: 2014 CE1463]

Zdjęcie: Michal Sevecek

s ł ow o w s t ę p n e

WOJCIECH ZGOŁA

Redaktor Naczelny

to z Was nie lubi przygody, ciekawego spotkania… Każde, dosłownie każde, nurkowanie jest przygodą. Nigdy nie wiadomo, co nas spotka i co my

spotkamy, i zobaczymy. W najnowszym numerze przygotowaliśmy pokaźną porcję niesamowitych przygód, spotkań i przedsięwzięć. Okrasiliśmy to przepięknymi zdjęciami i konkretną wiedzą dbając, jak zawsze o Planetę Ziemię. Grono naszych redakcyjnych współpracowników powiększyło się. Piszą dla nas nowe osoby, debiutując na łamach Magazynu Perfect Diver. Grono Autorów staje się bardziej międzynarodowe. Właściwie każdy tekst wciąga czytającego. Nurkujemy wirtualnie, a to poszerza horyzonty, przywołuje miłe wspomnienia, a przede wszystkim powoduje, że w naszej głowie rodzą się plany. Za chwilę wakacje. Natura czeka! Wgryźcie się w to wydanie. Przenurkujcie je, nie zapominając o przystankach bezpieczeństwa, przepłukaniu sprzętu i dobrej kolacji. Polecam w punkt przedstawiony problem i uzależnienie człowieka od plastiku. Zarówno nurek, jak i nie-nurek, powinien przeczytać ten artykuł, a potem zastanowić się, jak wygląda jego symbioza z plastikiem. Każdy prenumerator i każdy, kto zdecyduje się kupić najnowszy numer magazynu otrzyma kolorowankę. Co jest z drugiej strony – sami zobaczcie. Serdecznie zapraszam do środka. Wszystko to dla Ciebie.

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

spis treści

PODRÓŻE 12

Meksyk. Podróż do wnętrza Ziemi

Czym jest Waves&Ice?

Hiszpania, kraj cudownych ludzi

Moje Attersee

WIEDZA

ARCHEOLOGIA

Snoot w fotografii podwodnej

Chirurgia, znikające wraki i wielkie pieniądze

Niezłomni. 998 Straż Pożarna

Od czego się zaczęło. Historia archeologii podwodnej

FREEDIVING 42

Bezdech statyczny. Czynniki wpływające na wyniki

RECENZJA 66

9 i pół tygodnia z MK2i

PLANETA ZIEMIA 48

Plastik. Wróg czy przyjaciel

Żurawie. Elegancja na długich nogach

Wydawca PERFECT DIVER WOJCIECH ZGOŁA ul. Folwarczna 37, 62-081 Przeźmierowo redakcja@perfectdiver.com

ISSN 2545-3319

redaktor naczelny

Wojciech Zgoła

archeologia podwodna

Mateusz Popek

felietonistka

Irena Kosowska

publicysta, fotograf marketing i reklama tłumacze języka angielskiego

Bartosz Pszczółkowski Hubert Reiss Agnieszka Gumiela-Pająkowska Arleta Kaźmierczak Reddo Translations Sp. z o.o.

opieka prawna projekt graficzny i skład

Adwokat Joanna Wajsnis Brygida Jackowiak-Rydzak

magazyn złożono krojami pisma

Montserrat (Julieta Ulanovsky)

Open Sans (Ascender Fonts) Spectral (Production Type) druk

PORADY I CIEKAWOSTKI

Wieland Drukarnia Cyfrowa, Poznań, www.wieland.com.pl

dystrybucja

centra nurkowe, sklep internetowy

preorder@perfectdiver.com

Donatello, prosty i niezawodny komputer firmy Cressi

Automat oddechowy. Część 2, „Odczarowywanie mitów”

fotografia na okładce

Zbigniew Rogoziński miejsce

Meksyk, Cenote Dos Ojos

www.perfectdiver.com

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz zastrzega sobie prawo do skracania, redagowania, tytułowania nadesłanych tekstów oraz doboru materiałów ilustrujących. Przedruk artykułów lub ich części, kopiowanie tylko za zgodą Redakcji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za formę i treść reklam.

Podoba Ci się ten numer magazynu, wpłać dowolną kwotę! Wpłata jest dobrowolna. PayPal.Me/perfectdiver PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

r e da kc ja

WOJCIECH ZGOŁA

MATEUSZ POPEK

Często powtarza, że podróżuje nurkując i to

„Moja pasja, praca i życie znajdują się pod wodą”.

Tak się nazywam i pochodzę z Poznania. Z wodą

jest jego motto. W 1985 roku zdobył patent

Nurkuje od 2009 roku. Od 2008 roku chodzi po

związany jestem praktycznie od urodzenia a z nur-

żeglarza jachtowego, a dopiero w 2006 zaczął

jaskiniach. Z wykształcenia archeolog podwodny.

kowaniem, odkąd nauczyłem się chodzić. Pasję do

nurkować. W kolejnych latach doskonalił swoje

Uczestniczył w licznych projektach w Polsce i za

podwodnego świata zaszczepił mi dziadek, ***in-

umiejętności uzyskując stopień Dive Mastera.

granicą. Od 2011 zajmuje się nurkowaniem zawo-

struktor CMAS zabierając mnie w każdej wolnej

Zrealizował blisko 650 nurkowań w różnych wa-

dowym. W 2013 uzyskał uprawnienia nurka II kla-

chwili nad jeziora. Pierwsze uprawnienia zdobyłem

runkach klimatycznych. Od 2007 roku fotogra-

sy. Ma doświadczenie w pracach podwodnych za-

w 1996 roku. Rok później pojechałem do Chorwa-

fuje pod wodą, a od 2008 również filmuje. Jako

równo na morzu jak i śródlądziu. Od 2013 nurkuje

cji i dosłownie zwariowałem na widok błękitnej

niezależny dziennikarz opublikował kilkadziesiąt

w jaskiniach, zwłaszcza w górskich, a od 2014 jest

wody, ośmiornic i kolorowych rybek;) Kupiłem

artykułów, głównie w czasopismach poświę-

instruktorem nurkowania CMAS M1. W czerwcu

swój pierwszy aparat pod wodę – Olympus 5060

conych nurkowaniu, ale nie tylko. Współautor

2020 obronił doktorat z archeologii podwodnej.

i zacząłem przygodę z podwodną fotografią. Swoje

BARTOSZ PSZCZÓŁKOWSKI

wystaw fotograficznych w kraju i za granicą.

doświadczenie nurkowe nabywałem na Wyspach

Jest pasjonatem i propagatorem nurkowania.

Kanaryjskich, Sardynii, Norwegii, Malediwach

Od 2008 roku prowadzi swoją autorską stronę

i w polskich jeziorach. Obecnie jestem instrukto-

www.dive-adventure.eu. Na bazie szerokich do-

rem Padi oraz ESA, szkolę w Europie zapaleńców

świadczeń, w sierpniu 2018 stworzył nowy Maga-

nurkowych i przekazuję swoją pasję innym.

zyn Perfect Diver.

Wszystkich miłośników podwodnego świata i fotografii zapraszam na Beediver (FB) – do zobaczenia.

IRENA KOSOWSKA

HUBERT REISS

Regionalny Manager Divers Alert Network Polska,

Z zawodu informatyk, ale z krwi i kości handlo-

Instruktor nurkowania i pierwszej pomocy, nurek

wiec, który żadnej pracy się nie boi. Nurkowanie

techniczny i jaskiniowy. Zakochana we wszystkich

zawsze było moim wielkim marzeniem. Na po-

zalanych, ciemnych, zimnych, ciasnych miejscach

czątku miało być wyzwaniem, krótkim epizodem,

oraz niezmiennie od początku drogi nurko-

a okazało się pasją do końca świata i jeden dzień

wej – w Bałtyku. Realizując misje DAN, prowadzi

dłużej. Pod wodą odreagowuję i odpoczywam.

cykl prelekcji „Nurkuj bezpiecznie” oraz Diving

Jako Divemaster, nurek sidemount Razor, a ostat-

Safety Laboratory, czyli terenowe badania nurków

nio również fotograf, realizuję moje marzenia

do celów naukowych.

podziwiając i uwieczniając piękno podwodnego świata. „Pasja rodzi profesjonalizm, profesjonalizm daje jakość, a jakość to luksus w życiu. W dzisiejszych czasach szczególnie...”

s ta ł a w s p ó ł p r ac a

WOJCIECH A. FILIP

ANNA SOŁODUCHA

SYLWIA KOSMALSKA-JURIEWICZ

Ma na swoim koncie ponad 8000 nurkowań. Nur-

Absolwentka Geografii na Uniwersytecie Wrocław-

Podróżniczka i fotograf dzikiej przyrody. Ab-

kuje od ponad 30 lat, a w tym od ponad 20 lat jako

skim, niepoprawna optymistka… na stałe z uśmie-

solwentka dziennikarstwa i miłośniczka dobrej

nurek techniczny. Jest profesjonalistą z ogromną

chem na ustach! Do Activtour trafiła chyba z prze-

literatury. Żyje w zgodzie z naturą, propaguje

wiedzą teoretyczną i praktyczną. Jest instruktorem

znaczenia… i została tu na stałe. Z zamiłowaniem

zdrowy styl życia... jest yoginką i wegetarianką.

wielu federacji: GUE Instructor Mentor, CMAS**,

codziennie spełnia ludzkie marzenia przygotowu-

Angażuje się w ekologiczne projekty, szczególnie

IANTD nTMX, IDCS PADI, EFR, TMX Gas Blender.

jąc wyprawy nurkowe na całym świecie, a sama

bliskie jej sercu są rekiny i ich ochrona, o których

Uczestniczył w wielu projektach i konferencjach

nurkuje już… ponad połowę życia. Każdego roku

pisze w licznych artykułach oraz na blogu www.

nurkowych jako lider, eksplorator, pomysłodawca

eksploruje inny „kawałek oceanu” przypinając

divingandtravel.pl Swoją przygodę z nurkowa-

czy wykładowca. Były to między innymi Britannic

kolejną pinezkę na swojej nurkowej mapie świa-

niem zaczęła piętnaście lat temu przez zupełny

Expedition 2016, Morpheus Cave Scientific Project

ta! W zimie zamienia płetwy na ukochane narty

przypadek. Dzisiaj jest Divemasterem, odwie-

on Croatia Caves, GROM Expedition in Narvik, Tuna

i ucieka w Alpy. Przepis na życie? „Tylko martwy

dziła ponad 60 państw i nurkowała na 5 konty-

Mine Deep Dive, Glavas Cave in Croatia, NOA-MA-

pień płynie z prądem – czółno odkrywców, płynie

nentach. Na wspólną podróż zaprasza z biurem

RINE. Zawodowo jest Dyrektorem Technicznym

w górę rzeki!”

podróży www.dive-away.pl, którego jest współ-

w TecLine w Scubatech, a także Dyrektorem Szko-

anna@activtour.pl

założycielem.

lenia w TecLine Academy.

activtour.pl; travel.activtour.pl; 2bieguny.com

KAROLA TAKES PHOTOS

JAKUB DEGEE

MICHAL ČERNÝ

Karolina Sztaba, a zawodowo Karola Takes Pho-

Polski fotograf, zdobywca nagród i wyróżnień

„Mokre zdjęcia“ fotografował odkąd pamięta. Po

tos, jest fotografem z wykształcenia i pasji. Obec-

w światowych konkursach fotografii podwod-

kilku latach doświadczenia jako nurek zapragnął

nie pracuje w Trawangan Dive Centre na malut-

nej nurkował już na całym świecie – z rekinami

zachowywać wspomnienia z podwodnych zanu-

kiej wyspie w Indonezji – Gili Trawangan, gdzie

i wielorybami w Południowej Afryce, z orkami za

rzeń. Kupił swój pierwszy aparat kompaktowy

zamieszkała cztery lata temu. Fotografuje nad

północnym kołem podbiegunowym, na Galapa-

z podwodną obudową. Z czasem jednak zaczęło

i pod wodą. Oprócz tego tworzy projekty fotogra-

gos z setkami rekinów młotów i z humbakami na

dominować pragnienie posiadania najlepszego

ficzne przeciw zaśmiecaniu oceanów oraz zanie-

wyspach Tonga. Bierze udział w specjalistycznych

zdjęcia, co nie było do końca możliwe w przypad-

czyszczaniu naszej planety plastikiem („Trapped”,

warsztatach fotograficznych. Nurkuje od 27 lat,

ku zastosowanego kompaktu. Dlatego przeszedł

„Trashion”). Współpracuje z organizacjami NBO

zaczął w wieku lat 12 – jak tylko było to formalnie

na lustrzankę Olympus PEN E-PL 5, która pozwala

zajmującymi się ochroną środowiska i bierze ak-

możliwe. Jako pierwszy na świecie użył aparatu

na użycie nawet kilku różnych obiektywów. Wy-

tywny udział w akcjach proekologicznych (ochro-

Hasselblad X1d-50c do podwodnej fotografii su-

korzystuje kombinację połączeń podwodnych

na koralowca, sadzenie koralowca, sprzątanie

per macro. Niedawno, na odległym archipelagu

błysków i świateł. Koncentruje się na fotografii

świata, ochrona zagrożonych gatunków). Jest

Chincorro na granicy Meksyku i Belize, zrobił to

dzikiej przyrody, a nie na aranżacji. Fotografuje

również oficjalnym fotografem Ocean Mimic

ponownie, podejmując udaną próbę sfotografo-

zarówno w słodkich wodach „domowych“, jak

– marką tworzącą stroje kąpielowe i surfingowe

wania oka krokodyla obiektywem makro z dodat-

i w morzach i oceanach świata.

ze śmieci zebranych na plażach Bali. Współpraco-

kową soczewką powiększającą, co jest najwięk-

Zdobywał już liczne nagrody na czeskich i za-

wała z wieloma markami sprzętu nurkowego, dla

szym na świecie zdjęciem oka krokodyla żyjącego

granicznych konkursach fotograficznych. Więcej

których tworzyła kampanie reklamowe. W roku

na wolności (pod względem ilości pixeli, wielkości

zdjęć można znaleźć na jego stronie internetowej,

2019 została ambasadorem polskiej firmy Tecline.

wydruku, jakości).

gdzie można je również kupić nie tylko jako fo-

Od dwóch lat jest nurkiem technicznym.

tografie, ale także jako zdjęcia wydrukowane na płótnie czy na innym nośniku. www.mokrefotky.cz www.facebook.com/MichalCernyPhotography www.instagram.com/michalcerny_photography/

s ta ł a w s p ó ł p r ac a

WOJCIECH JAROSZ

AGNIESZKA KALSKA

LAURA KAZIMIERSKA

Absolwent dwóch poznańskich uczelni – Akademii

„Nie wyobrażam sobie życia bez wody, gdzie w wol-

Obecnie pracuje jako PADI Course Director w Tra-

Wychowania Fizycznego (specjalność trenerska –

nym ciele doświadczam wolności ducha”.

wangan Dive Centre na indonezyjskiej wysepce

piłka ręczna) oraz Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Wydziału Biologii (specjalność biologia doświadczalna). Z tą pierwszą uczelnią związał swoje życie zawodowe próbując wpływać na kierunek rozwoju przyszłych fachowców od ruchu z jednej strony, a z drugiej planując i realizując badania, popychając mozolnie w słusznym (oby) kierunku wózek zwany nauką. W chwilach wolnych czas spędza aktywnie – jego główne pasje to żeglarstwo (sternik morski), narciarstwo (instruktor nar-

● założycielka pierwszej w Polsce szkoły freedivingu i pływania – FREEBODY, ● instruktorka freedivingu Apnea Academy International i PADI Master Freediver, ● rekordzistka świata we freedivingu (DYN 253 m), ● rekordzistka i mistrzyni Polski, członkini kadry narodowej we freedivingu 2013–2019, ● finalistka Mistrzostw Świata we freedivingu 2013, 2015, 2016 oraz 2018,

Gili Trawangan. Założycielka portalu Divemastergilis. www.divemastergilis.com @divemastergilis Od ponad 7 lat mieszka i odkrywa podwodny świat Indonezji. Jest nie tylko zapalonym nurkiem technicznym, ale także twarzą platformy Planet Heroes oraz ambasadorem marki Ocean Mimic. Aktywnie przyczynia się do promowania ochrony koralowców i naturalnego środowiska ryb i zwierząt morskich, biorąc udział w projektach nauko-

ciarstwa zjazdowego), jazda motocyklem, nurko-

● multimedalistka Mistrzostw Polski oraz człon-

wych, kampaniach przeciw zaśmiecaniu oceanów

wanie rekreacyjne i wiele innych form aktywności,

kini kadry narodowej w pływaniu w latach

i współpracując z organizacjami pozarządowymi

a także fotografia, głównie przyrodnicza.

1998–2003,

na terenie Indonezji.

● pasjonatka freedivingu i pływania.

AGATA TUROWICZ-CYBULA

ADRIAN JURIEWICZ

Od dziecka marzyłam, żeby zostać biologiem

Podróżnik, fotograf i filmowiec świata podwod-

morskim i udało mi się spełnić te marzenia. Skoń-

nego, pasjonat kuchni azjatyckiej, instruktor

czyłam studia na kierunku oceanografia, gdzie od

nurkowania PADI. Odwiedził ponad 70 państw

niedawna rozpoczęłam studia doktoranckie. Moja

i nurkował na 5 kontynentach (dwa pozostałe są

przygoda z nurkowaniem zaczęła się, kiedy mia-

w planach przyszłorocznych wypraw). Od kilku lat

łam 12 lat. Kocham obserwować podwodne życie

jest również instruktorem-trenerem lotów bezza-

z bliska i staram się pokazać innym nurkom jak

łogowymi statkami powietrznymi. Współtworzy

fascynujące są podwodne, bałtyckie stworzenia.

biuro podróży dla nurków www.dive-away.pl. Wyprawy dokumentuje zdjęciami i opisami podróży na blogu www.divingandtravel.pl

@laura_kazi

ROZPOCZYNAMY WSPÓŁPRACĘ!

piszą dla nas

BRUNON WALIGÓRA

MICHAL ŠTROS

ALEŠ KOŠTOMAJ

"Świadomość piękna podwodnego świata jest dla

Z wykształcenia biolog, zaangażowany w badania

Nazywam się Aleš Koštomaj. Jestem ze Słowenii.

dziecka pasją całego życia..."

nad rakiem w Czeskiej Akademii Nauk w Brnie.

Mam43 lata. Z tego, co pamiętam, zawsze uwiel-

Jest to myśl która kierowała moim życiem od kiedy

Wykonywany zawód pozwolił mu podróżować

białem snorkeling i freediving. Studiowałem na

tylko pamiętam. Przygodę z akwarystyką rozpo-

po całym świecie i odwiedzać miejsca uważane

Wydziale Sportu w Ljubljanie, gdzie zawodowo

cząłem jako 9 letnie dziecko. Dzisiaj mam już siwą

za najlepsze miejsca nurkowe. Fotografia podwod-

zapoznałem się z freedivingiem. Początkowo

głowę lecz nadal godzinami przesiaduję przed ta-

na stała się częścią jego życia, odkąd zanurkował

uprawiałem łowiectwo podwodne (2001–2009),

flą szkła dzielącą mnie od cudownego świata rafy

na Wielkiej Rafie Koralowej Australii. Jego „pupi-

by całkowicie skupić się na freedivingu. Moim

koralowej. Nurkowanie stało się dla mnie spo-

lem” jest Canon 80D (obudowa Ikelite, „rybie oko”

największym sukcesem jest trzecie miejsce

sobem na obcowanie z podwodną fauną i florą

i snoot RETRA). Otrzymał „Wyróżnienie Honorowe”

w CWT (świat AIDA) w Chorwacji (Lopar, 2011).

w naturze, gdzie mogę poczuć ów świat niejako

na jednym z najbardziej prestiżowych konkursów

W 2017 roku uzyskałem tytuł magistra na Wydziale

wszystkimi zmysłami naraz.

fotografii podwodnej Ocean Art 2020 (Underwa-

Sportu i uzyskałem tytuł magistra nauk o nurko-

Nieodłącznym towarzyszem moich podwodnych

ter Art). Niektóre z jego podwodnych zdjęć są

waniu swobodnym. Od 2017 roku nie startuję już

wypraw jest aparat fotograficzny, który pozwala

przetwarzane za pomocą kreatywnych narzędzi,

w zawodach, ale uwielbiam odkrywać podwodny

wszystkie te cudowne doznania utrwalić nie tylko

poprzez połączenie fotografii podwodnej i opro-

świat z aparatem podczas freedivingu. Prowadzę

w pamięci, ale też na filmach i fotografiach.

gramowania cyfrowego, aby stworzyć urzekające

też badania z czołowymi słoweńskimi freediverami

Zawodowo zajmuję się transportem i logistyką,

– czasem nawet surrealistyczne – obrazy.

(Samo Jeranko, Andrej Ropret, Jure Daić).

choć tę ścieżkę wybrało dla mnie życie niejako

Jego zdjęcia są regularnie publikowane w maga-

Jak dotąd posiadam najwyższe w Słowenii wy-

obligatoryjnie. Ucieczką od codziennego stresu

zynach nurkowych i prezentowane na wystawach.

kształcenie naukowe w zakresie nurkowania swo-

jest dla mnie też żeglarstwo i taniec. Wszystkie

Uważa, że pokazywanie publiczności podwodnych

bodnego (Mag. Aleš Koštomaj).

moje pasje wspierają aktywnie moja żona i córka.

zdjęć mogłoby zwiększyć społeczną świadomość

Pamiętajcie! – „Szklanka życia musi być zawsze

w zakresie ochrony mórz. Więcej zdjęć podwod-

do połowy pełna, nigdy zaś do połowy pusta”.

nych, a także informacje o autorze można znaleźć na jego stronie internetowej http://michalstros.cz

KLAUDYNA BRZOSTOWSKA

MACIEJ SZCZEPAŃSKI

MAXIME CHEMINADE

Instruktorka nurkowania PADI oraz wideografka.

Mam na imię Maciej Szczepański, mam 26 lat, je-

Cześć! Jestem Max, podwodny fotograf i instruk-

Większość czasu spędza w wodzie dokumentując

stem studentem drugiego roku studiów magister-

tor nurkowania z ponad 5000 zarejestrowanymi

fascynujący podwodny świat. Absolwentka ASP

skich na kierunku Wojskoznawstwo na Uniwer-

nurkowaniami na całym świecie. Zacząłem nur-

na kierunku Projektowania Mody w Łodzi oraz Fil-

sytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Interesuję

kować w wieku 7 lat i odkąd pamiętam zawsze

moznawstwa na UAM w Poznaniu, z wykształcenia

się szeroko pojętą historią i starą motoryzacją.

miałem aparat w dłoni. Ale dopiero po kilku latach

krawcowa, a z zamiłowania miłośniczka natury

Kolekcjonuję również militaria, zegarki oraz inne,

pracy na Koh tao połączyłem swoje pasje do foto-

oraz sporej dawki adrenaliny. Kocha wszystko

stare przedmioty.

grafii i do oceanu. Moim celem jest zwiększenie

co z woda związane. Jej przygoda z nurkowaniem

liczby zdjęć, by podnieść świadomości, poprzez

zaczęła się od podroży z plecakiem w 2016 roku.

pokazanie nurków badających ocean. Obejmuje

Podczas pobytu w Tajlandii zanurkowała po raz

to różnorodne środowiska, od wód podlodowych

pierwszy i od tamtego momentu straciła głowę

po głęboko spoczywające wraki. Tworzę treści

i serce dla tego sportu. Spędzając ostatnie lata

edukacyjne o fotografii podwodnej na YouTube.

i większość swoich dni pod woda, ucząc i poka-

Możesz zobaczyć więcej moich zdjęć na Instagra-

zując piękno podwodnego świata wierzy, że nur-

mie @maxime_underwater lub na mojej stronie

kowanie jest jednością – z samym sobą, naturą

internetowej maximecheminade.com

i niezwykłymi stworzeniami. @waterographyk

podróże

Meksyk PODRÓŻ DO WNĘTRZA ZIEMI Tekst ANNA SOŁODUCHA Zdjęcia ZBIGNIEW ROGOZIŃSKI

Ludzie nie potrafią latać, bo nie wierzą, że potrafią. Gdyby nie pokazano im, że mogą pływać, do dziś wszyscy by się topili po wrzuceniu do wody.

podróże

eksyk to jedno z niewielu miejsc na Ziemi, gdzie można zaznać uczucia latania. Swobodnego, samodzielnego, w promieniach światła słonecznego.

Wystarczy do tego, tylko kochać nurkowanie. Po prostu. Półwysep Jukatan był prawdziwie sennym miejscem, dopóki

Meksyk

Półwysep Jukatan

nie odwiedził go w 1960 roku Jacques Cousteau. Na karaibskim wybrzeżu, na zacisznych, miałkich i białych jak cukier plażach,

Gwatemala

przepadają zakochani, w zaroślach namorzynów można dostrzec stada egzotycznego ptactwa lub poczuć na sobie wzrok czyhającego na swoją ofiarę kajmana, a statki wycieczkowe cumują w portach – tych samych, które tysiąc lat temu wykorzystywali do swoich potrzeb Majowie. Interior półwyspu to rolnicze miasteczka osadzone w cieniu XVI-wiecznych klasztorów. Każdy z trzech stanów tworzących półwysep: Quintana

niezwykłych miejsc do nurkowania jest dalekie od rzeczywi-

Roo, Campache i Jukatan – to istna paleta stanowisk arche-

stości. Osoby które nie lubią nurkować w miejscach powul-

ologicznych ukrytych głęboko w dżungli. W tym całym tyglu

kanicznych, w obrębie jaskiń, grot, bez środowiska rafowego

rozmaitości, znajduje się również druga pod względem wielko-

– od razu skreślają Meksyk ze swojej listy wybranych destynacji

ści rafa koralowa na świecie, oraz system podziemnych rzek,

nurkowych na świecie… ale czy na pewno nurkowania na tym

ponorów i lejów krasowych, czyli cenotów. Ten cały aglomerat

niezwykłym półwyspie nie są warte grzechu?

spowodował, że Meksyk stał się jednym z bardziej pożądanych i lubianych – kierunków turystycznych na świecie.

Pangea. Jeden z superkontynentów, w języku greckim oznacza „wszech ziemia”. Jako ogromna masa lądu w okresie tria-

Cenoty od zawsze budziły mieszane odczucia w towarzy-

su, czyli ok 200 mln lat temu, na skutek ruchów tektonicznych

stwie osób nurkujących. Częstym jest fakt, że postrzeganie tych

oddzieliła obecny Jukatan od Zatoki Meksykańskiej, zachowu-

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

podróże

jąc jego pozycję po dziś dzień. Ok 40 mln lat temu, półwysep

Wybierając się do Meksyku, na półwysep Jukatan, mamy

był przepiękną, rozwijającą się rafą koralową, znajdującą się

do wyboru kilka turystycznych miejscowości, będących jedno-

pod powierzchnią wody. Epoka lodowcowa powodowała,

cześnie bazą wypadową na nurkowanie. Tulum, Puerto Aven-

że poziom mórz i oceanów stale podnosił się i opadał, zatem

turas, Akumal, Playa del Carmen – to w nich – w zależności

tym samym – półwysep na zmianę wyłaniał się na powierzchnię

od oczekiwań, zazwyczaj decydujemy się spędzić swoje wakacje

lub był całkowicie zalewany wodą. W czasie, kiedy poziom wód

nurkowe. Playa del Carmen to drugi po Cancun, najbardziej po-

był niski, rozpoczynał się proces tworzenia podziemnych jaskiń.

pularny kurort na wybrzeżu Morza Karaibskiego. Tutejsza plaża

Dwutlenek węgla pochodzący z atmosfery – rozpuszczając się

położona jest dokładnie w centrum miasta. Nie ma tu wielo-

w wodzie opadowej tworzył kwas węglowy. W związki z tym,

piętrowych budynków, lecz jedynie niska zabudowa typowa dla

że półwysep (z punktu widzenia geologii) zbudowanych jest

małego miasteczka. To jedno z najbardziej kosmopolitycznych

ze skał osadowych, a dokładnie z porowatych wapieni, kwas

miejsc w Meksyku i najbardziej ekskluzywny kurort Morza Kara-

węglowy przenikał w głąb ziemi rozpuszczając się w skale, a na-

ibskiego. Spora część hoteli porośnięta jest bujną roślinnością,

stępnie rzeźbiąc to, po co jedziemy na nurkowanie do Meksy-

co w połączeniu z restauracją serwującą śniadania na plaży,

ku – kawerny i tunele niekończących się jaskiń. Rozpuszczony

tworzy iście karaibski klimat. Playa del Carmen tętni życiem

wapień przenikający (jako kapiąca woda) do suchych jaskini,

– wszechobecne knajpki serwują przysmaki kuchni meksy-

przez tysiące lat tworzył niewiarygodnie piękne formacje sta-

kańskiej – tacos, quesadilla, burrito, chili con carne, nachos,

laktytów i stalagmitów. Na każde 100 lat – rośnie 2,54 cm da-

enchiladas, zawsze podawane w towarzystwie ekstremalnie

nej formacji krasowej. Po ustaniu ostatniej epoki lodowcowej

pikantnych sosów, przyrządzanych na bazie różnego rodzaju

ok. 8 tys. lat temu, poziom oceanu ponownie wzrósł zalewając

papryk, których w samym Meksyku jest przeszło 120! Ulice są

tym samym system jaskiń. W jaskiniach, w których strop znaj-

barwne i pełne muzyki, a turyści popijają mohito, margaritę

dował się powyżej poziomu i zostały tylko częściowo zalane

lub próbują gatunki meksykańskiej tequili. Spokój i ukojenie

wodą – powstała przestrzeń z powietrzem. Takie jaskinie – czę-

od zgiełku można znaleźć spacerując wieczorami wybrzeżem

ściowo wypełnione powietrzem w swojej górnej części – w pew-

Morza Karaibskiego, przysiadając na nieskazitelnie białej plaży

nym momencie zapadły się tworząc akwen, z pozostawionym

z butelką zimnego piwa…

naturalnym wejściem do podziemnego systemu rzecznego.

Cały półwysep „przesiąknięty” jest centrami nurkowymi po-

Tak powstał cenot, czyli lej zapadliskowy, koliste obniżenie

nieważ turystyka nurkowa w tym miejscu odgrywa kluczową rolę

terenu o pionowych ścianach, wypełnione wodą, którego lu-

w gospodarce kraju. Playa Diving Center, to centrum nurkowe,

stro znajduje się na poziomie zwierciadła wód podziemnych.

z którym współpracujemy już wiele lat, a samo centrum istnieje

Majowie nazwali zalane jaskinie „Dzonot”, a Hiszpanie „Ceno-

już przeszło 20 lat. Znajomość cenotów, logistyka i perfekcyj-

te” (studnia). „Dzonot” z punktu widzenia praktycznego (dla

na organizacja sprawiają, że wyprawy nurkowe do Meksyku są

pragmatyka) to jedyne źródło pozyskiwania świeżej, słodkiej

na stałe wpisane w kalendarium naszych wyjazdów nurkowych.

wody w dżungli, natomiast romantycy znajdą w jego znacze-

Na miejsca nurkowe docieramy samochodami typu pick-up,

niu również przejście do mistycznego, duchownego – pełnego

każda grupa ze swoim przewodnikiem, będącym jednocześnie

magii – świata podziemnego.

kierowcą. W zależności od wybranej cenoty – dojazd trwa

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

podróże

od 20 min do 1 h. Większość trasy przemierza się drogami eks-

• Wchodząc do wody zawsze miej włączoną latarkę – wyłą-

presowymi, aby następnie skręcić w drogę szutrową i… zatracić

czamy ją dopiero przy wyjściu z cenotu, lub wtedy – kiedy

się w dżungli. Ogromna wapienna platforma, gdzie woda płynie

przewodnik na to pozwoli podczas nurkowania.

przez podziemne korytarze utworzyła tysiące otworów w ziemi,

• Pozostawaj zawsze w zasięgu naturalnego światła.

z czego kilkaset znajduję się pomiędzy Cancun i Tulum, na słyn-

• Nie przekraczaj dystansu odległości 60 m (długości)

nej Riviera Maya. Od 1980 roku, setki cenotów zostały zbadane,

od wejścia do kawerny.

ale ich penetracja ciągle trwa. Dziś, trzy najdłuższe na świecie

• Postępuj zgodnie ze stałymi lub tymczasowymi, wytycz-

systemy podziemnych korytarzy to: Ox Bel Ha (129 km), No-

nymi umieszczonymi przez profesjonalnego, kawerno-

hoch Nah Chich (61 km) oraz Dos Ojos (56 km). Przeważnie nurkuje się w kilku różnych cenotach, które należą do jednego – głównego systemu krasowego. Pomimo tak dużej ilości tych akwenów – tylko niewielka ich ilość, udostępniona jest dla nurków rekreacyjnych, a nieco większa – dla nurków jaskiniowych.

wego przewodnika nurkowego. • Miej ze sobą co najmniej jedno źródło światła, a najlepiej główne i zapasowe. • Przestrzegaj zasady 1/3 zużycia powietrza: 1/3 powierza w butli w jedną stronę, 1/3 na powrót, 1/3 w rezerwie.

Ważne, aby znać różnicę między nurkowaniem kawernowym

• 80 barów w butli = koniec nurkowania.

a jaskinowym. Kawerna definiowana jest jako obszar jaskini,

• Maksymalna ilość osób w grupie na 1 przewodnika:

będący w strefie zasięgu naturalnego światła słonecznego, ciągnący się na odległość maksymalnie 60 m od powierzchni. Będąc nurkiem jaskiniowym – wchodzimy już w głąb systemu korytarzy, do których nie dociera światło słoneczne, a tunele ciągną się kilometrami… Jeśli decydujemy się na nurkowanie w tego typu miejscach,

4 osoby nurkujące! • Nurkujemy z uniesionymi nogami (łydkami) ku górze i pływamy „żabką”. • Nie nurkujemy w systemie Buddy – pływamy jeden za drugim, podążając za przewodnikiem i poręczówkami. • Nurkujemy bezdekompresyjnie!

musimy przestrzegać kilku zasad, które omawiane są przez przewodników nurkowych przed pierwszym nurkowaniem w cenocie.

Większość nurkowań w cenotach odbywa się na głębokości 7–15 m, choć jak od każdej reguły, zdarzają się wyjątki. Miej-

podróże

Zdjęcie Łukasz Metrycki

scem, od którego dobrze rozpocząć nurkowania w Meksyku

wzdłuż korytarzy, co jakiś czas spostrzegamy naturalne świetli-

to cenot El Eden (Ponderosa). Jest to duża, przepięknie położo-

ki, przez które wpadają do jego wnętrza wąskie snopy światła.

na cenota, przypominająca kamieniołom lub urokliwe jezioro.

Nie brakuje tu także fragmentów gałęzi drzew, przypominają-

Krystalicznie czysta woda to wizytówka cenotów – tutaj nie mu-

cych osuwisko. Ponadto, w niektórych cenotach mamy okazję

simy obawiać się złej widoczności... no może tylko w niektórych

wynurzyć się w tzw. bańce powietrznej, w której nad głowami

przypadkach, ale o tym później. Ponderosa jest pełna życia kry-

przelatują nam… nietoperze. Wrażenia? Bezcenne!

jącego się wśród dużych bloków zapadniętego wapienia pokry-

Dos Ojos (czyli „dwoje oczu”) to jeden z najsłynniejszych

tego glonami. Można natknąć się w niej na mięczaki, pielęgnice,

systemów korytarzy, i cenotów. Jak wskazuje jej nazwa, do wnę-

węgorze słodkowodne i żółwie. To co urzeka nurków od pierw-

trza jaskini prowadzą dwa wejścia. Długość korytarzy wynosi

szej chwili, to niewiarygodna gra światła – podczas całego, go-

ok. 60 km i łączy się z 25 innymi cenotami. Specyfiką tego akwe-

dzinnego nurkowania, pływamy w promieniach słońca, które

nu jest to, że wykonujemy dwa nurkowania w tym samym miej-

przecinane są gałęziami i konarami drzew, wszędzie wiją się

scu, ale w dwóch różnych korytarzach. Jedna trasa przebiega

pnącza i glony, a przepływając przez wydrążone w skale tunele

wśród scenerii naturalnych kolumn oświetlonych promieniami

– podziwiamy pierwsze nacieki jaskiniowe… Sąsiadującą cenotą

naturalnego słońca, przy maksymalnej głębokości 18 m, druga

jest Tajma-ha, przypominająca bardziej nurkowanie jaskinio-

natomiast prowadzi do jaskini – zdecydowanie ciemniejszej

we. Tutaj, słoneczne refleksy nie towarzyszą już nam podczas

i bardziej mrocznej, pełnej stalaktytów i stalagmitów, pomiędzy

całego nurkowania. Nurkowanie przebiega tunelami, pełnymi

którymi śpi gromada nietoperzy. Jest to jedna z najbardziej po-

stalaktytów i stalagmitów, gdzie po wyłączeniu latarki panuje

pularnych cenot, niestety często tłumnie odwiedzana. Pomię-

całkowita ciemność. Korytarze bywają wąskie, ale zachwycają

dzy nurkowaniami odpoczywamy w cieniu dżungli, a pomiędzy

nas z każdym kolejnym metrem. Ze względu na topografię tra-

nami przemykają iguany, niekiedy węże i pająki…

sy, konieczne są tu ciągłe zmiany głębokości (tutaj dowiecie się

Dream Gate to cenota w „klimacie” Dos Ojos – nagroma-

na pewno, na jakim poziomie jest Wasza pływalność). Płynąc

dzenie formacji krasowych przyprawia o zawrót głowy! Ta

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

podróże

przepiękna kawerna jest częścią jednego z największych podwodnych systemów jaskiń, Sac Aktun. Ze względu na niesamowitą ilość występujących tu delikatnych formacjami stalaktytów, stalagmitów i kolumn oraz warstwę mułu, która pokrywa dno dość ciasnych i ciemnych korytarzy, konieczna jest tu doskonała pływalność. Nie poleca się nurkowania w tym miejscu osobom z klaustrofobią, ale jeśli już zdecydujecie się na ten spot nurkowy – z pewnością nie pożałujecie. Położona pośrodku dżungli, 17 km od Tulum, znajduje się cenota inna od wszystkich. Angelita, czyli aniołek, została odkryta w 1993 roku. Nurkowisko to typowa fojba, czyli cenota nie połączona z żadnym systemem jaskiniowym. Odcięcie Angelity od innych jaskiń spowodowało, że nie ma w niej wymiany wody. Ma średnicę 40–50 m, a jej głębokość sięga 60 m. Pionowe ściany ciągną się w dół i praktycznie nie ma tu występu skalnego: nurkowanie odbywa się praktycznie cały czas w toni. Rozpoczynamy je schodząc na 40 m w całkowitej ciemności, gdzie w świetle latarek zauważamy zwalone konary drzew. Stopniowo wynurzamy się na głębokość 28–30 m i nagle znajdujemy się na chmurce siarkowodoru, która jest wyraźnie zaznaczona na danej głębokości. Z jeziora siarkowych oparów wyłaniają się gałęzie upadłych drzew i szczyt tulusu – stożka materiału

skalnego z oberwanego niegdyś sklepienia jaskini. Po raz kolej-

schody. Osoby które nie mogą obciążać kręgosłupa mogą spu-

ny mamy wrażenie, że latamy!

ścić swój sprzęt po stworzonej dla potrzeb nurków windzie,

Jednym z cenotów, na który czeka się przyjeżdżając

a po nurkowaniu wciągnąć go ponownie na górę. Zanurzając

do Meksyku jest El Pit. Co ważne – planując nurkowanie

się w wodzie, na głębokości 10 m natykamy się na olbrzymi

w El Pit, ważne są warunki atmosferyczne. Podczas sło-

nawis, na którym znajdują się stalaktyty o różnych kształtach

necznego dnia, do najgłębszej cenoty płw. Jukatan, wpadają

i rozmiarach. El Pit zdecydowanie różni się od większości

promienie światła przez 10-metrowy otwór wejściowy. Pit

cenotów – rozmiary studni wprawiają w osłupienie, a nie-

to studnia opadająca na 55 m, z warstwą srebrzystej mgiełki

ustająca gra świateł tworzy idealną scenerię dla fotografów.

i tulusem wystającym z jeziora mgieł niczym mistyczna wyspa!

Na głębokości 30 m przepływamy nad warstwą siarkowodoru

Gigantyczna cenota jest zaledwie przedsionkiem do całego

z martwymi drzewami. Sufit jest piękny i ma wiele stalaktytów

systemu. Na końcu wąskiego korytarza uchodzącego z dna

na wysokości około 12 m i ogromnego drapacza. Ponadto,

cenoty, na 104 m otwiera się znacznie większa pieczara, z któ-

występuje tu również zjawisko „halokliny” – niezwykle po-

rej odchodzi prowadzący do najgłębszego, odkrytego do tej

pularne i charakterystyczne dla nurkowań w meksykańskich

pory miejsca w systemie Dos Ojos i na Jukatanie (119,1 m).

cenotach. Haloklina to zjawisko mieszania się słodkiej wody

Nurkowanie rozpoczyna się z platformy położonej około 10 m

ze słoną. W związku z tym, powstaje efekt lśnienia, co zdecy-

poniżej powierzchni gruntu, do której prowadzą dość strome

dowanie zmniejsza przejrzystość. Słodka woda utrzymuje się

podróże

na powierzchni, ponieważ jest lżejsza od wody morskiej. Kiedy

Nicte ha czy Aktun ha (Car wash) to cenoty, które oprócz

pierwszy raz przepłyniecie przez haloklinę dosięgnie Was wra-

typowych formacji naciekowych urzekają bujną roślinnością

żenie mirażu – zamazanego obrazu, który diametralnie znika,

i podwodną, co jest powszechne w większości kawern i jaskiń

jeśli zmienimy nieco kąt naszego płynięcia. Bez obaw – to nie

na Jukatanie. Potoczna nazwa cenoty „Car wash” położonej nie-

sprawka azotu w naszych tkankach.

daleko Tulum, wzięła się od tego, że miejscowi taksówkarze

Tak be lum i Tak be ha to niedawno odkryte i mało uczęsz-

wykorzystywali ją do mycia swoich samochodów. Miejsce jest

czane cenoty, ale ileż tajemniczości i magii w sobie mają… Wej-

klasycznym przykładem formacji w kształcie leja wypełnionego

ście do Tak be lum jest spektakularne – przez całą pieczarę,

wodą, który z powierzchni wygląda jak wyjątkowo malownicze

w której znajduje się cenota rośnie przepiękne drzewo. Cenota

jezioro. Po wypłynięciu z otwartej części Aktun ha przepływa się

jest ciemna, ale pełna zjawiskowych form naciekowych przy-

przez naturalną barierę z korzeni drzew i liści, która oddziela

pominających wręcz spiczaste, zamkowe wieże, skamieniałości,

płytki staw i głębsze sekcje jaskini. Za kurtyną podziwiać moż-

a ponadto – w niektórych miejscach na ścianach Tak be ha uj-

na w krystalicznie czystej wodzie przepiękne formacje skalne.

rzymy… kryształy. W bańce powietrznej, po raz kolejny spotyka-

W części stawu, znajdują się żywe formacje glonów, z których

my stado nietoperzy, pająki oraz długie, poskręcane korzenie

znana jest ta cenota. Są one w dużej mierze odpowiedzialne

fikusów – które ciągną się od powierzchni aż do lustra wody

za tworzenie doskonałych efektów świetlnych. Wśród wystę-

w cenocie!

pującej tu bujnej roślinności zobaczyć można bogaty wachlarz

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

podróże Zdjęcie Arkadiusz Majewski

średnicy i bardzo grubą warstwą halokliny. W cenotach tych występują spore ilości siarkowodoru, będącego efektem rozkładu materii organicznej z talusów. Absolutnie wyjątkowym nurkowiskiem jest El Zapote. Cenota odkryta przez Vincente Fito – znanego ekploratora i pasjonata nurkowania. Oficjalna nazwa tego miejsca, pochodzi od drzew, które rosną wokół wejścia do cenoty. Lustro wody znajduję się 6 m poniżej poziomu gruntu i prowadzą do niego drewniane schody. Miejsce to położone jest w chętnie odwiedzanym przez turystów parku (o tej samej nazwie) przez co pełno tu atrakcji (platformy do skoków do wody, tyrolka, ślady kultury Majów) i udogodnień (łazienki, toalety, prysznice). To co czyni Zapote miejscem unikatowym, to zupełnie inne formacje krasowe, niż zobaczymy we wszystkich, pozostałych cenotach. Hells Bells, to odwrócone wapienne stożki, przypominające swym kształtem dzwony. Na głębokości 29 m poniżej poziomu wody, ściany cenotu rozchodzą się prawie poziomo, tworząc kopułę o szerokości od 60 do ponad 100 m. Między 30 a 35 m specyficzne warunki biochemiczne pozwoliły na rozrost formacji krasowych. Struktury przypominają swym kształtem dzwony, abażury lub trąbki w przekroju podłużnym i okrągłym, eliptycznym lub poziomym przypominającym podkowę. Nurkowania w otoczeniu tych niesamowitych struktur Zdjęcie Łukasz Metrycki

osiągających 2 m długości (i ciągle rosnących!!!) nie sposób zapomnieć! Hells Bel-

zwierząt wodnych, takich jak mięczaki, ryby i żółwie! Na ko-

ls są mocno przymocowane do podłoża, którym jest poziomy

niec naszym oczom ukazuje się zapierający dech w piersiach

dach kopuły jaskini i są wytworem archeonów – jednokomór-

„ogród” lilii wodnych, bezpiecznie odgrodzonych barierką.

kowych, spokrewnionych z bakteriami, żyjących w środowisku

Bardzo podobną scenerię ujrzymy w Nicte Ha, co w języku

wapiennym. Jest to miejsce unikatowe na skalę światową! El Za-

majów oznacza "kwiat wody", właśnie ze względu na rosnące

pote stało się jeszcze bardziej znane ze względu na odkrycie

lilie wodne na terenie tego akwenu.

szkieletu sporego przedstawiciela plejstoceńskiej megafauny,

Prawdziwą perłą w koronie okazało się nurkowanie w cenote

właśnie przez wspomnianego Vincente Fito. Szkielet, po bliż-

El Zapote. Ruta de los Cenotes to zespół cenot, które znajdują

szych oględzinach okazał się być gigantycznym leniwcem. Ska-

się w odległości od 15 do 25 km na zachód od Puerto Morelos,

mieniałe kości spoczywały na głębokości pomiędzy 50 a 55 m.

jakieś 36 km na południe od Cancun. Znajdują się tu takie ceno-

Szczątki plejstoceńskich leniwców to oczywiście dosyć częste

ty jak: El Zapote, Tortugas, Maravilla, czy Siete Bocas. Wszystkie

znaleziska na półwyspie Jukatan. Należy zauważyć, że ogromne

te cenoty to fojby, czyli studnie krasowe odcięte od systemu.

leniwce z zalanych jaskiń na Riviera Maya przypisywane są zwy-

Charakteryzują się sporą głębokością, wejściem o niewielkiej

kle do gatunku Nothrotheriops shastensis. Zespół naukowców

REKLAMA

kierowanych przez Sarah R. Stinessbeck, który przebadał szczątki plejstoceńskiego stwora z cenoty El Zapote zidentyfikował w nim jednak całkowicie nowy gatunek. Archeolodzy z całego świata zawitali do Meksyku aby zbadać ponad 5-metrowy szkielet. Tym samym, El Zapote – stało się jednym z najbardziej interesujących cenotów na Jukatanie, a Hells Bells (Piekelne dzwony) już nie kojarzą mi się tylko z utworem AC/DC… Półwysep Jukatan to kraina bez jezior i rzek w standardowym rozumieniu, a przecież okryta lasem tropikalnym. Zasila je system wód podziemnych, powstały z opadów przesiąkających przez porowate, wapienne skały. Miejscami, cienka pokrywa wapienna zapada się, wówczas wody wypływają na powierzchnię – powstają ciemnozielone jeziorka albo płytkie, turkusowe laguny. Tych form – odkrytych do tej pory jest ok. 3000, jednak tylko niewielka ich ilość przeznaczona jest dla nurków rekreacyjnych. Niegdyś, woda w cenotach dla Majów czczących Boga deszczu „Chaca” była świętością. Dla nas (płetwonurków) – w obecnych czasach – jest największym i najbardziej właściwym powodem, dla którego warto odwiedzić Meksyk. To jedyne takie miejsce na Ziemi, gdzie woda jest tak klarowna, że mamy wrażenie szybowania pomiędzy stalagmitami, stalaktytami i stalagnatami. To miejsce, w którym bardzo ważną pozycję zajmuje geologia i nurkowanie, gdzie rozrywka, nowoczesność i turystyka, mieszają się z krainą duchów, magii, tajemniczych, starożytnych miast Majów. „Teraz już rozumiem. – Co rozumiesz? – Jak latają ptaki. I dlaczego to kochają.” Meksyku się nie opisuje – w Meksyk się wierzy, z namiętnością i pasją.

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

podróże

Czym jest Waves&Ice? Tekst KLAUDYNA BRZOSTOWSKA

Zdjęcie Julia Ochs

Zdjęcie Berglind Jóhannsdóttir

Waves&Ice to projekt filmowy dokumentujący islandzką wyprawę, w którą zaangażowało się 6 wyjątkowych kobiet.

o ludziach, którzy żyją dla swoich pasji. Zdecydowana większość to opowieści mężczyzn, o mężczyznach i dla mężczyzn. Tym razem powstaje film o sile i determinacji kobiet, które robią dla siebie miejsce w środowiskach zdominowanych przez płeć męską. Reżyserka Sabine M. Probst zaprosiła do projektu 5 kobiet: ` surferki i snowboardzistki: Elín Signý Ragnarsdóttir (@elin-

szystkie dzielimy pasję do sportów ekstremalnych i wody. Każda z nas uwielbia spędzać czas w wodzie i uwieczniać swój obraz świata na kamerze.

Efektem dwutygodniowej wyprawy jest krótki film dokumen-

talny o kobietach, które spotkały się na Islandii i wspólnie

signy), Ana Geppart (@anageppert) ` fotografki: Berglind Jóhannsdóttir (@iamberglind), Julia Ochs (@juliaochsphoto) ` oraz polską instruktorkę nurkowania oraz wideografkę: Klaudyna Brzostowska (@waterographyk)

przemierzają ten kraj podążając za swoimi pasjami. Celem

projektu jest emancypacja płci żeńskiej w środowisku outdo-

W kwietniu 2021 roku przyleciałyśmy na miejsce. Po kilku

or’owym. W ostatnich latach sporo powstało dokumentów

odwołanych lotach i 5-dniowej kwarantannie żeńska załoga

podróże

Zdjęcie Berglind Jóhannsdóttir

LODOWATE KĄPIELE I MARTWA FALA 5:00 rano, siedzimy w samochodach i wparujemy się w morze. Szukanie idealnych fal do surfowania to wymagająca misja. Nigdy nie wiadomo czy sprawdzą się prognozy. Jest wiele czynników, które wpływają na idealną falę – martwa fala (ang. swell) kierunek i okres między falami, wiatr, podłoże i oczywiście ilość Zdjęcie Sabine M. Probst

osób w wodzie. Środowisko surferskie na Islandii jest bardzo kameralne, wszyscy się znają i pojawienie się chociażby jednej

wyruszyła w drogę. Ruszyłyśmy w kampervanach okrążając

nowej osoby w wodzie jest wydarzeniem. Bardzo nas ucieszył

Islandię słynną drogą numer 1. Islandia to kraina ognia i lodu,

fakt, że na przestrzeni ostatnich lat coraz więcej kobiet łapie

która nie daje ostrzeżeń. Podczas roadtrip’u doświadczyłyśmy

tamtejsze fale. Elín była jedną z pierwszych kobiet surfujących

jazdy w arktycznej burzy, podczas której wiatr osiągał prędkość

na Islandii, teraz wypatruje kolejne entuzjastki. Ana i Elín ubie-

do 216 km/h. Elin i Beglind zachowały zimną krew, w pełni sił

rają się pierwsze i woskują deski surfingowe przy vanach. Julia

i determinacji zmotywowały mnie do dalszego prowadzenia

i ja wskakujemy w pianki i szykujemy aparaty fotograficzne

samochodu. Udało się, znalazłyśmy schron po kilkugodzinnej

wkładając je w specjalne obudowy. Sabine i Berglind robią

szalonej jeździe. Dopiero po tym doświadczeniu zrozumiałam

zdjęcia z lądu. Ustawiają się na wzgórzu i poszukują idealnego

jak bardzo pogoda wpływa na codzienne wybory i zachowania

kadru – śnieg, góry, morze i surferka na fali.

Islandczyków. Przemierzanie tego kraju tak wygląda i mimo,

Naszym codziennym rytuałem podczas wyprawy były kąpie-

że wszelkie plany dostosowuje się na bieżąco do aktualnych

le w morzu. Niezależnie od pogody wskakiwałyśmy ze sprzę-

prognoz meteorologicznych – niekiedy spotykane są i takie

tem fotograficznym do wody. W zależności od miejsca naszym

niespodzianki. Motywacja do przedostania się z Reykjaviku

celem było albo zamarznąć ;), albo zrobić zdjęcia surferom,

na wschód, a później na północ była duża. Wszystko to w celu

teksturze wody i zapierającej wdech przestrzeni.

poszukiwania najlepszych fal, wymarzonych miejsc nurkowych i dziewiczych tras snowboardowych.

Osobiście uwielbiam zimne wody, jednak za każdym razem jest to wyzwanie, któremu postanawiam sprostać. Na początku

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

podróże

Zdjęcie Julia Ochs

liście. Swoją karierę nurkową rozpoczęłam w 2016 roku w wodach tropikalnych. Pewnego dnia, pracując w Indonezji, kolega wspomniał o Islandii i nurkowaniach w najczystszych wodach świata. Opowiedział o suchym kombinezonie, stercie kamieni, świetnej wizurze – nakreślił mi obraz słynnej Silfry. Od tamtego czasu marzyłam o zanurkowaniu w tamtejszych lodowatych wodach. Stało się to moją małą obsesją. Kiedy dostałam propozycje udziału w projekcie – wiedziałam, że lepszej okazji nie będzie. Kupiłam bilet na Islandię. CZYM (NIE) JEST SILFRA? Obszar Narodowego Parku Thingvellir (UNESCO) jest częścią Grzbietu Śródatlantyckiego – najdłuższego grzbietu śródoceanicznego na Ziemi. Jest to niezwykłe miejsce, gdzie stykają Zdjęcie Julia Ochs

się dwie płyty tektoniczne – euroazjatycka i północnoamerykańska. Co roku odnotowuje się tutaj zwiększenie odległości

jest upiornie zimno. Potem wraz z wzmożoną aktywnością (non

między płytami o około 2 cm. Silfra to jedna z wielu szczelin

stop pływam, kopię płetwami, uciekam ze strefy załamania fali)

w jeziorze Thingvellir, która leży na styku płyt tektonicznych.

i przy wzmożonym skupieniu podczas kręcenia i robienia zdjęć,

Nie jest prawdą, że nurkując w Silfrze dotyka się obydwu płyt.

zimno znika. Pozostają adrenalina i endorfiny. Głębokie i regu-

To marketingowy chwyt i instagramowe faux pas, które popeł-

larne oddechy pomagają mi się wyciszyć i przetrwać kolejne

niają turyści. Jednak nie zmienia to faktu, że Silfra jest szczeliną

fale uczucia zamrożenia. Na szczęście i te mijają, a pozostaje

wyjątkową. Jest wypełniona krystaliczną wodą, która wdziera

uczucie zadowolenia i radości.

się w ową szczelinę poprzez otwarte źródło topniejącej wody z lodowca Langjökull – drugiego największego lodowca na Is-

NURKOWANIE

landii. Stąd właśnie pojawia się przejrzysta czysta woda i wi-

Moim celem podczas wyprawy Waves&Ice było zanurkować

zura, która sięga ponad 100 m. Silfra jest uznana za miejsce

w Narodowym Parku Thingvellir. Zapewne moje zamiłowanie

do nurkowania z najczystszą wodą na świecie.

do zimy i lodowatych wód jest powodem, dla którego to miej-

I tak po kilku latach marzenia o konkretnej szczelinie na Is-

sce jest dla mnie tak ważne. Od kiedy nurkuje było to na mojej

landii, zanurkowałam w 2°C, w krystalicznie czystej wodzie,

REKLAMA

Zdjęcie Klaudyna Brzostowska

otoczona tylko i wyłącznie wielkimi kamieniami. Bardzo kameralne środowisko, które wzbudziło we mnie sporo emocji. Jedną częścią Silfry – nazywaną Katedrą – byłam szczególnie zachwycona. Jest to miejsce relatywnie głębokie, majestatyczne i wzbudzające respekt. Silfra zdecydowanie ma w sobie coś mistycznego – zachwyca i wycisza. Wielu poznanych nurków na Islandii mówi, że od nurkowania w lodowatych wodach nie ma odwrotu, uzależnia i później trudno nurkować gdzie indziej. Kiedy to przeżyłam i poczułam tę adrenalinę,

IT’S A COLD WORLD OUT THERE.

rozumiem dokładnie, o co im chodzi. WZAJEMNE INSPIRACJE Kilkunastodniowa wyprawa okazała się niezapomnianą przygodą, podczas której wspólne pokonywanie trudności i wzajemne inspirowanie się, okazało się najważniejszymi elementami projektu. To zaszczyt dzielić to, co kochasz

BUT BARE KEEPS YOU WARM ON EVERY DIVE.

najbardziej z innymi kobietami, które wykazują ekscytację i determinację, aby spełniać swoje marzenia. I właśnie po to ten film powstaje – aby pokazać innym osobom, że warto wyjść z domu, szukać i podążać za swoimi pasjami. Mam nadzieję, że uda nam się zainspirować inne kobiety do sportów ekstremalnych oraz więzi opartych na wsparciu, a nie rywalizacji. Szczególne podziękowania dla polskich firm, które zdecydowały się na wsparcie projektu Waves&Ice. Dziękuję GRALmarine za użyczenie sprzętu, który pozwolił mi oświetlić moje podwodne kadry. Podziękowania dla ECN Systemy Nurkowe za oddanie do dyspozycji ultra ciepłą piankę firmy BARE, dzięki której mogłam pozostać w lodowatych wodach na dłużej. Dziękuję BlueArrow Patagonia Agent Polska za wsparcie wyprawy swoimi produktami. Trailer filmu Waves&Ice https://www.youtube.com/watch?v=t2AibmGZF2E Crowdfounding page www.indiegogo.com/projects/waves-and-ice/x/26596214

WWW.NURKOWANIE-ECN.PL

podróże

Hiszpania

KRAJ CUDOWNYCH LUDZI Tekst i zdjęcia BRUNON WALIGÓRA

Moja przygoda z nurkowaniem w Hiszpanii rozpoczęła się trochę niejako przypadkiem. Odwiedzałem ten kraj już od bardzo wielu lat praktycznie co roku zwiedzając różne jego regiony. Zachwyciła mnie Cantabria, Rioja, Andaluzja i Katalonia. Ciekawe okazały się również Wyspy Kanaryjskie.

szędzie tam zawsze spotykałem się z wielką gościnnością i otwartością jej fantastycznych mieszkańców i to chyba mnie najbardziej w tym kraju

zachwyciło. Poznałem odrobinę język hiszpański i urzekła mnie jego melodia, to pozwoliło mi zawierać kapitalne znajomości, które pielęgnuję po dzień dzisiejszy. Sprawia to, że wszystkie wspomnienia są nadal żywe i dostarczają ogromnych emocji. Kiedy po raz pierwszy odwiedziłem Katalonię, w miejscowości Lloret de Mar, przechodząc ulicą obok centrum nurkowego, usłyszałem język polski. Okazało się, że jedna z Pań tam pra-

podróże

del Dofi na głębokości 30 m w Sant Feliu de Guixols oraz innych wspaniałych miejsc. Niesamowite było nurkowanie nocne w Lloret de Mar w czerwcową noc Św. Jana, w błyskach sztucznych ogni na powierzchni. Na miejscu jest olbrzymia baza noclegowa w dobrych cenach, dostępna poprzez np. booking.com. Do Katalonii najlepiej jest wybrać się samolotem do Girony, tam wynająć auto na lotnisku i dalej, będąc już mobilnym, zwiedzać czarujące wybrzeże tego regionu. Koniecznie należy zobaczyć Barcelonę, Cadaques, Begur i Tossa de Mar. Genialne nurkowania są również w L'Estartit w rezerwacie wysp Medes, które były już opisane w poprzednim wydaniu PD. Gorąco zachęcam do spotkania się tam z największymi strzępielami jakie widziałem w życiu pośród tęczowych pól gorgonii. Kolejnym miejscem, które odwiedzam już regularnie jest Andaluzja w rejonie Malagi. Tym razem również korzystając z booking.com znalazłem doskonałe miejsce noclegowo-wypadowe w Benalmádena. Apartametowiec BenalBeach znajduje się bezpośrednio przy promenadzie i wyposażony jest we własny aquapark oraz leży w pobliżu cudownego parku Parque de la Paloma, w którym zwierzęta biegają wolno. Polecam tę miejcujących była Polką. Po kilku wymienionych wspólnie zdaniach

scówkę nurkom, którzy podróżują wspólnie z rodziną i dziećmi.

zdecydowałem się na nurkowanie z wypożyczonym ekwipun-

Nie będziecie się tam nudzić!

kiem. Właścicielem Dolphins Diving jest Sergio Infante, który

Tym razem nurkowania były już zaplanowane dużo wcze-

od razu zabrał mnie na nurkowanie w Tossa de Mar do nie-

śniej i z uwagi na ich fotograficzny charakter poprosiłem o prze-

wielkiej jaskini głębokiej na 20 m. Po drodze spotkałem kilka

wodnika tylko dla siebie, aby nie hamować grupy. Wiązało się

muren i okazałego strzępiela. W kolejnych latach wracałem

to oczywiście w wyższymi kosztami, ale cena była do zaakcep-

do Sergio już z własnym sprzętem na następne fantastyczne

towania. Skorzystałem z bazy Simly Diving mieszczącej się obok

nurkowania np. wrak statku Boreas na 30 m w Palamos, ka-

Torremolinos, gdzie poznałem niesamowicie miłego divema-

nion przy Cap de Sa Boquera w Canyelles, albo bardzo trudne

stera o imieniu Martin Dias pochodzącego z Południowej Afry-

nurkowania w po-sztormowej fali do podwójnego archa Cova

ki. Jest to człowiek niezwykle rzeczowy i świetnie zorientowany

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

w panujących tam warunkach. Wybrałem nurkowania w rezer-

zatoki i otwartego morza w punkcie o nazwie Puna de la Mona,

wacie zatoki Marina del Este obok miejscowości La Herradura,

gdzie można spotkać przepływające duże ryby jak np. samo-

gdzie góry Sierra Nevada wpadają do morza Śródziemnego

głowy (Mola Mola) choć dość głęboko na około 20–30 m. Warto

tworząc strome ściany i korytarze pośród zwalonych głazów

pomyśleć o wyborze butli 15 l z uwagi na odległość do po-

i kamieni. Miejsce to jest objęte ścisłą ochroną, a zwierzęta tam

konania pod wodą. Oczywiście polecam suchy skafander dla

żyjące są regularnie dokarmiane co sprawia, że mamy pewność

komfortu termicznego. Temperatura wody w skali roku waha

spotkania ich w naturalnym i nie splądrowanym środowisku.

się od 14 do 28°C. W maju i czerwcu było jakieś 19–20°C, przy

Logistyka nurkowania jest zwykle doskonale zorganizowana. Po porannym zameldowaniu w bazie i załatwieniu formalności, jedziemy busem z zapakowanym ekwipunkiem do zaplanowanego miejsca nurkowania zatrzymując się po drodze

czym poniżej 15 m gł będzie to już tylko max 16°C. Robimy dwa nurkowania z przerwą na lunch wliczonym w cenę. Należy pamiętać o właściwym nawodnieniu i szczególnie w ciepłe dni warto zabrać 3 l wody.

na krótką przerwę na śniadanie w miejscowej restauracji. Do

Jako że moją pasją jest podwodna fotografia poprosiłem

wybrzeża jedzie się stromą serpentyną po zboczu góry pośród

Martina, abyśmy skupili się na zwierzętach. Byłem bardzo za-

ukwieconych posesji. Na miejscu jest spory parking z miejscem

skoczony jego znajomością środowiska i fauny w tej zatoce.

do przygotowania ekwipunku i sprzętu fotograficznego. W za-

Praktycznie co chwilę trafialiśmy na co rusz nowe zwierzęta.

toce można nurkować zarówno po jej lewej stronie, w której

Są tam ośmiornice, mątwy, langusty, krewetki, kraby, rurówki,

dno opada przy ścianach do około 18-20 m, jak i moim zdaniem

strzępiele, wargacze, skorpeny i mnóstwo innych ryb. Na szcze-

ciekawszej, prawej stronie, gdzie trzeba trochę pomaszerować

gólną uwagę zasługuje mnogość gatunków i liczebność ślima-

pieszo i przepłynąć po powierzchni, co bywa męczące ale na-

ków nagoskrzelnych, które dla makrofotografa są wisienką

grodzone fantastycznymi widokami olbrzymich zatopionych

na torcie. Trzeba liczyć się zwykle z zafalowaniem w tej zatoce

głazów tworzących labirynt, którym dopływa się do krawędzi

sięgającym do 15 m głębokości co powoduje, że fotografo-

podróże

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

podróże

wanie staje się bardzo utrudnione. Warto przy tym wyposa-

lobarwnymi dywanami glonów, gąbek i korali. Zatrzymując się

żyć się w pointer i stabilizować swoją pozycję w piasku bądź

na chwilę z uwagą można dostrzec z bliska niezwykłe bogactwo

szczelinach skalnych. Należy poruszać się z dużą ostrożnością

życia nawet na fragmencie skały o powierzchni dłoni.

zachowując doskonałą pływalność z nieopadającym sprzętem

Tak jak w przypadku Katalonii do Malagi dobrze jest lecieć

(np. konsola, octopus), aby nie niszczyć środowiska. Sugerował-

samolotem. Tu również zachęcam do wynajęcia na lotnisku

bym pływać blisko głazów by nie przeoczyć doskonale kamu-

samochodu, który pozwoli zwiedzić południe Hiszpanii. A jest

flujących się zwierzaków. Przejrzystość w wodzie (wizura) sięga

co oglądać! Polecam wizytę w Grenadzie w pałacu i ogrodach

10–20 m w zależności od pogody i prądów. Sporo jest zawiesiny

Alhambry, warto zobaczyć miejscowość Ronda na północ

i planktonu. Warto zabrać ze sobą dobre światło i oczywiście

od Malagi. W samej Benalmádenie jest przepiękna marina

kompas, aby nie zgubić się w labiryncie głazów pokrytych wie-

żeglarska oraz stara część miasteczka o nazwie Benalmádena Pueblo. Blisko jest też do Marbelli i Gibraltaru. Na samym wybrzeżu jest prześliczna miejscowość Nerja, a obok Torrox, gdzie znajduje się baza nurkowa Black Frog Divers prowadzona przez naszego polskiego kolegę Marcina Ogrodowskiego. Realizują nurkowania rekreacyjne i szkoleniowe z brzegu i z łodzi, również w opisanej zatoce Marina del Este. Bardzo dobrym pomysłem są też nurkowania nocne gwarantujące spotkania z drapieżnikami. Myślę już o ponownych wakacjach w Hiszpanii choć sytuacja związana z ograniczeniem podróży ze względu na covid nie sprzyja takim decyzjom. Mam jednak nadzieję, że wkrótce wszystko wróci do normy i ponownie można będzie cieszyć się nurkowaniem i spotkaniem z przyjaciółmi.

REKLAMA

NA KONIEC KILKA PRZYDATNYCH INFORMACJI PRAKTYCZNYCH: ` Średni koszt noclegu w apartamencie 3–4 osobowym to 60–70 €/doba ` Średni koszt zakupu jedzenia jest niewysoki. ` Koszt wynajęcia auta w klasie B/C to 15–30 €/doba + ubezpieczenie kaucji (można mieć swoje), kupując opcję fullcasco na miejscu, dostaniecie z pewnością nowe auto i uwol-

Don’t settle for less.

nicie się od jakichkolwiek problemów. Polecam Firefly Car Rental – https://spain.fireflycarrental.com

Elite design. Top performance.

Świetnie też funkcjonuje na miejscu autobusowa komunikacja publiczna.

With Atomic Aquatics, the only

BAZY NURKOWE:

limits are your own.

` Lloret de Mar, Dolphins Diving, Sergio Infante – http://dolphinsdivingcenter.com ` Marbella i Torremolinos, Simply Diving, Simon Bell – https://www.simplydiving.com ` Torrox, Black Frog Divers, Marcin Ogrodowski – https://www.blackfrogdivers.com

www.nurkowa nie-ecn.pl PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

podróże

Moje Attersee Tekst i zdjęcia MAXIME CHEMINADE Korekta DORIS ASCHAUER

Kiedy przybyłem do Austrii kilka lat temu, nawet nie przeszłoby mi przez myśl, że może to być niezwykłe miejsce do nurkowania. Z tęsknoty za oceanem zdecydowałem się dać tutejszym jeziorom szansę... a to, co odkryłem wprawiło mnie w zachwyt.

Attersee

Wiedeń

Salzburg

kowiska, a 169 metrów głębokości pozwala na nurkowanie na różnych poziomach. Wszystkie nurkowiska są dostępne z brzegu. W każdym z nich znajduje się szczegółowa mapa, na której wskazano podwodne atrakcje. W pobliżu większości nurkowisk można znaleźć parkingi i toalety. W niektórych z nich znajdują się nawet restauracje, stanowiące idealne miejsce, w którym można

coś wypić albo zjeść coś pysznego po nurkowaniu. Widoczność w jeziorze sięga maksymalnie 35–40 metrów Austrii znajduje się ponad 300 jezior słodkowod-

zimą i 10–25 metrów latem. Temperatura wody przy po-

nych, które oferują mnóstwo możliwości zarówno

wierzchni waha się od 4°C w porze zimowej do 23°C w miesią-

dla początkujących, jak i doświadczonych nurków.

cach letnich. Jednak kilka metrów poniżej powierzchni wody

Jednak jedno z jezior zawsze wydawało mi się wyjątkowe – Attersee.

temperatura gwałtownie spada poniżej 10°C. Dzika przyroda budzi się do życia jesienią i rozwija się

Attersee to jedno z największych austriackich jezior, poło-

w okresie letnim. W większości nurkowisk można spotkać golce

żone w Górnej Austrii. Znajdują się tu ponad 24 oficjalne nur-

zwyczajne, palie jeziorowe, karpie, pstrągi, okonie i szczupaki.

podróże

Attersee obfituje jednak nie tylko w ryby, ale również w roślinność. Nurkowiska, takie jak Kohlbauernaufsatz, zapewniają możliwość podziwiania różnorodności obydwu królestw. Na początku maja można nawet zobaczyć zachwycające widowisko w postaci drzew kwitnących pod wodą. Attersee posiada również bogatą historię. Podczas badań archeologicznych odkryto prehistoryczne osady zbudowane na palach, które według szacunków pochodzą z II wieku p.n.e. Chociaż miejsca te zostały sklasyfikowane jako zabytki światowego dziedzictwa UNESCO i nie można w nich nurkować, to można zwiedzić ich rekonstrukcje w nurkowiskach Hinkelsteine, Dixi i Hausboot. Niczym w podwodnym muzeum można tam znaleźć tabliczki informacyjne, przedstawiające fakty na temat osad zbudowanych na palach w różnych językach. Na nurkowisku Dixi położonym we wschodniej części jeziora rekonstrukcja palafitu czeka na odkrywców na głębokości około 9 metrów. Zawsze warto zajrzeć pod budynek – mnóstwo małych rybek uwielbia chować się tam w ciemności. Niedaleko, na głębokości 22 metrów spoczywa żaglówka Dixi, w okolicy której można zobaczyć duże szczupaki. Dixi, panel informacyjny

Dixi, tablica informacyjna na lądzie

Dixi

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

podróże

HausBoot

Podwodny las

REKLAMA

Ścianka

Jeżeli zdecydujemy się wybrać na zachodnią stronę jeziora, swoją bogatą ofertą przyciąga nurkowisko HausBoot. Swoją nazwę zawdzięcza zatopionej barce mieszkalnej, która nie tylko jest jedną z głównych atrakcji tego nurkowiska, ale również źródłem jego nazwy. Nieopodal wraku można zwiedzić kolejną rekonstrukcję obiektu UNESCO – osadę wzniesioną na palach, które tworzą pod wodą swojego rodzaju las. Oba te interesujące miejsca są odpowiednie dla początkujących, jednak mają również wiele do zaoferowania doświadczonym nurkom. Maksymalna głębokość 169 metrów sprawia, że Attersee to raj dla nurków technicznych. Dzięki nieustannie rosnącej popularności nurkowania technicznego mieszanki na bazie helu są obecnie dostępne w miejscowych centrach nurkowych. Najpopularniejsze nurkowisko, w którym można zejść poniżej limitów nurkowania rekreacyjnego, to Schwarze Brücke. Swoją nazwę, „czarny most”, zawdzięcza barwie wody pod mostem, która zawsze wydaje się mieć kolor głębokiej czerni, nawet latem, kiedy brzeg jeziora mieni się odcieniami turkusu. Zaraz po wejściu do wody witają nas imponujące formacje skalne, a już po kilku minutach kontynuujemy nurkowanie wzdłuż zapierającej dech w piersi ściany. Na głębokości około 20 metrów można spotkać węgorze europejskie, skrywające się w niewielkich rozpadlinach. To nurkowisko cieszy się popularnością ze względu na mit dotyczący maksymalnej głębokości większej niż 150 metrów. Towarzysząca nam do tej pory ściana kończy się na głębokości mniej więcej 60 metrów, natomiast kierując się w stronę środka jeziora można zanurzyć się na 100 metrów. Na tej głębokości można znaleźć pozostałości lekkiego pojazdu wojskowego VW Kübelwagen z 1942 r. Nawet po latach nurkowania w Attersee, jezioro nie przestaje mnie zadziwiać, dlatego zostało jednym z moich ulubionych miejsc do nurkowania w Austrii. Możliwość przeżycia w nim wielu przygód sprawia, że jest to idealne miejsce w Europie dla każdego nurka.

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

wiedza

Snoot w fotografii podwodnej Tekst i zdjęcia MICHAL ŠTROS

„Madonna z dzieciątkiem“

wiedza

Snoot RETRA LSD Ultimate przymocowany do lampy błyskowej YS-D1 Sea & Sea

komercyjnych dodano laser w celu lepszego lokalizowania kie-

Fotografowanie w lokalizacjach optymalnych do wykonywania zdjęć makro sprzyja fascynującym spotkaniom z najdrobniejszymi i zazwyczaj najosobliwszymi mieszkańcami mórz na naszej planecie.

runku błysku (ten typ stożkowego tubusa nie wykorzystywał światła pomocniczego lampy błyskowej w celu zlokalizowania kierunku błysku). Rozmiar otworów był ograniczany za pomocą szeregu połączonych ze sobą śrubami rurek o różnych średnicach. Mimo iż obsługa w warunkach domowych wydaje się nieskomplikowana, pod wodą pojawił się problem, jak nie pogubić pojedynczych rurek i móc je jak najszybciej ponownie w siebie wkręcić. Powierzchnia oświetlana lampą błyskową przy zastosowaniu tych snootów była względnie duża a jej kształt nie stanowił idealnego koła, nie miał ostrych granic a laser często

iększość tych potworków lub też maleńkich pięk-

pozostawiał na zdjęciu czerwone punkty. Inne snooty wykorzy-

ności widuje się na nijakich, częstokroć zasłanych

stywały do przewodzenia światła lampy błyskowej dwa świa-

śmieciami piaszczystych dnach. Fotografowane

tłowody. Mimo iż wydaje się to korzystne, trudności sprawiało

obiekty są nie tylko filigranowe, lecz zdarza im się również sku-

wycelowanie obu snootów na dany motyw.

tecznie maskować algami lub gąbkami o zbliżonych kolorach

Każdy taki tubus stożkowy jest jednakże skonstruowany

i teksturach. W takiej sytuacji warto dysponować tak zwanym

w taki sposób, że nie wytwarza błysku, lecz wyłącznie umoż-

„snootem“ (stożkowy tubus) – specjalną nasadką instalowaną

liwia skupianie i kierowanie wiązki światła. Najwyższej jakości

na zewnętrznej lampie błyskowej w celu oświetlenia samego

snooty nie mogą ograniczać intensywności błysku, bo muszą

obiektu z pominięciem zakłócającego go tła. Snoot nadaje zdję-

być wówczas rekompensowane wyższą czułością (ISO) lub

ciu czarne tło, co buduje dramatyzm, wydobywa kolor, kontrast

większą przesłoną. Tego typu kompensacje mogą prowadzić

i plastyczność. Zostają przy tym również wytworzone cienie

do zwiększonej intensywności szumów i zbyt dużego kontrastu

podnoszące kreatywne walory zdjęć.

na zdjęciu. W mojej opinii, najlepszym dostępnym w sprze-

Pierwsze konstruowane indywidualnie snooty wyglądały

daży komercyjnej snootem jest obecnie "RETRA LSD Ultimate

niczym lejki i ograniczały oświetlaną powierzchnię fotografo-

Light Shaping Device" (w skrócie RETRA, www.retra-uwt.com),

wanego obiektu. Z czasem, snooty ewoluowały a do urządzeń

system soczewek optycznych przepuszczający światło lampy

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

wiedza

Canon 80D w obudowie podwodnej Ikelite i Snoot RETRA LSD Ultimate przymocowany do lampy błyskowej YS-D1 Sea & Sea

błyskowej bez zmniejszania jego intensywności. Wymienne

KIEDY WARTO UŻYWAĆ SNOOTA A KIEDY LEPIEJ

szablony snoota RETRA mają różne średnice i kreatywne wzo-

Z NIEGO ZREZYGNOWAĆ?

ry, określające rozmiar i kształt błysku. Szablony wsuwa się

Mimo iż skupianie i kierowanie wiązki światła za pomocą sno-

nadzwyczaj łatwo i szybko w szczelinę snoota, by błyskawicznie

ota umożliwia osiąganie zdumiewająco interesujących wyników,

wymieniać je pod wodą. Każdy szablon jest wyposażony w ma-

czasami panujące pod wodą warunki nie są idealne do fotogra-

gnes a po stronie urządzenia RETRA także znajdują się dwa

fowania z snootem. Dotyczy to w szczególności intensywnego

magnesy, dzięki czemu można tam tymczasowo przechowywać

światła słonecznego, czy też silnych prądów. Światło pomocni-

nieużywane szablony. RETRA świetnie się dla mnie sprawdzi-

cze przechodzące przez stożkowy tubus wskazuje, w którym

ła, przy czym mamy do czynienia z wyrobem o wysokiej ja-

miejscu zostanie oświetlony obiekt, jednak próba dostrzeżenia

kości wykończenia. Odległość robocza od motywu głównego

tego w świetle słonecznym będzie najprawdopodobniej da-

jest w przypadku RETRY – w porównaniu z innymi snootami

remna – zwłaszcza około południa na głębokościach do 10 m.

– względnie duża (około 15 cm lub więcej, mierząc od przedniej

Proszę mi uwierzyć, że kiedy fotografują Państwo z snootem,

krawędzi snoota), co w przypadku bardzo płochliwych stwo-

trudno o większą frustrację, niż gdy próbują Państwo wypatrzyć

rzeń stanowi niezmierną korzyść. RETRA może być mocowana

na piaszczystym dnie, gdzie dokładnie skierowane jest Państwa

na lampie błyskowej na łatwy w obsłudze zatrzask i trzyma się

światło pomocnicze, kiedy nad Państwa głowami bezustan-

bardzo stabilnie.

nie migają promienie tropikalnego słońca. Na głębokościach

Chociaż zasada działania stożkowego tubusa jest niezwy-

od 15 metrów w dół, światło słoneczne jest mniej intensywne,

kle prosta, jego perfekcyjne zastosowanie to już zupełnie inna

tak że światło pomocnicze lampy błyskowej łatwo dojrzeć także

historia. Z tego względu, w niniejszym artykule podejmę pró-

w dzień. Na małych głębokościach (do 10 m) polecam stoso-

bę opisania nie tylko trudności, jakie niesie za sobą fotogra-

wanie snoota z światłem pomocniczym tylko wcześnie rano

fowanie podwodne z użyciem snoota, lecz również sposobów

lub późnym popołudniem. Oprócz lepszej widoczności światła

skutecznego radzenia sobie z tymi ograniczeniami pod wodą.

pomocniczego istnieje jeszcze inny powód, dla którego warto

wiedza

Na polowaniu (żółta ryba yellow angler fish)

Ślimak nagoskrzelny Thecacera sp.

fotografować z snootem w godzinach porannych lub późnych

du lub z boku. Gdy lampa błyskowa jest zainstalowana na re-

popołudniowych. W ciągu dnia, na głębokościach poniżej 15 m,

gulowanych ramionach, ruchomość zamontowanego snoota

przy słonecznej pogodzie muszą Państwo ustawić krótszy czas

jest mocno ograniczona. W praktyce oznacza to konieczność

naświetlania 1/250s i większą przysłonę (f/16-29), aby uzyskać

nieustannego i wysoce niepraktycznego poluzowywania zaci-

czarne tło. Z tego względu trudno osiągnąć nieostre tło poprzez

sków i ponownego mocowania każdorazowo po osiągnięciu

ustawienie małej przesłony obiektywu (f/2.8-4) bez jednoczesne-

odpowiedniego położenia snoota. Z tego powodu preferuję

go prześwietlenia zdjęcia. Wszystkie te rozważania sprowadzają

mocowanie lampy błyskowej na uchwycie aparatu z możli-

się do stwierdzenia, że najlepszą widoczność światła pomocni-

wością wyzwalania przyciskiem. Ostateczne pozycjonowanie

czego i najkorzystniejszą orientację snoota (niezależnie od głę-

lampy błyskowej nad obiektem odbywa się wówczas ruchem

bokości nurkowania) uzyskuje się podczas nurkowań nocnych.

lewej ręki, podczas gdy moja prawa dłoń trzyma aparat i ob-

Kolejną przeszkodę w fotografowaniu z użyciem snoota sta-

sługuje wyzwalacz. Jeżeli mają Państwo możliwość skorzysta-

nowi wzburzona i spieniona woda (oraz wszelkie prądy). Mimo

nia z pomocy swojego partnera nurkowego przy precyzyjnym

iż mój partner nurkowy lub przewodnik pomagali mi przy kie-

manipulowaniu snootem i jego pozycjonowaniu, w sprzyjają-

rowaniu wąskim strumieniem światła pomocniczego w takich

cych okolicznościach pozbędą się Państwo jednego problemu.

warunkach, nieprzerwana kipiel była dla mnie prawdziwym

Dużą wadę stanowi jednak fakt, że Państwa partner nurkowy

koszmarem – nie tylko ze względu na kwestię stabilnego trzy-

nie będzie w stanie odgadnąć, co widzą Państwo na wizjerze,

mania aparatu, lecz przede wszystkim z uwagi na ustawienie

a wszystko to znacznie zwiększa ryzyko niewłaściwego oświetle-

idealnej ostrości na najmniejszych obiektach takich jak dwu-

nia. Kolejnym minusem jest utrata możliwości oświetlenia jedy-

milimetrowe oczy lub rinofory.

nie wybranych fragmentów obiektu, co zazwyczaj prowadziłoby do uzyskania zachwycająco kreatywnych zdjęć podwodnych.

UMIEJSCAWIANIE SNOOTA Zasadniczo, snoot może być umieszczany nad obiektem, z przo-

Czasami w ogóle nie da się przewidzieć, czy w fotografowaniu w danej lokalizacji obfitującej w motywy makro sprawdzi

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

wiedza

Ślimak nagoskrzelny Flabellina sp.

Chapiteau (krewetka przysiadowa Thor amboinensis)

się snoot. Poza tym, w trakcie nurkowania często zdarza się,

jednak celowo małej przysłony (f/2.8-5.6), by osiągnąć efekt nie-

że warunki ulegają zmianom (np. prądy, wzburzenie i spienie-

ostrego tła. Ponieważ ustawiam intensywność błysku ręcznie,

nie wody czy też intensywne światło słoneczne na niewielkiej

najpierw fotografuję kilka przypadkowo wybranych motywów

głębokości) lub zwyczajnie postanowią Państwo sfotografować

z błyskiem o różnej intensywności w celu uzyskania optymal-

coś innego, do czego nie nadaje się snoot. Z tego względu,

nego oświetlenia. Niekiedy postępuję też w taki sposób, że od-

do swojej obudowy aparatu mam zawsze przymocowane dwie

dalam snoota od motywu bez zmiany intensywności błysku.

lampy błyskowe – po lewej stronie z snootem a po prawej tylko

Wszystkie te testy przeprowadzam na początku nurkowania,

z zamontowanym dyfuzorem. Do wykonywania zdjęć bez snoota

zanim rozpocznę właściwe fotografowanie. Później dochodzą

umiejscawiam prawą lampę błyskową nad obudową kamery lub

do tego niewielkie korekty ustawień aparatu, intensywności

z prawej strony, w różnej odległości od obiektywu. Fotografowa-

błysku i odległości snoota od obiektu.

nie z snootem nie ogranicza się jednak tylko do ujęć makro, lecz także znajduje zastosowanie przy wykonywaniu imponujących

OBRÓBKA ZDJĘĆ

szerokokątnych zdjęć podwodnych z obiektywami typu rybie

Wykonuję wszystkie zdjęcia podwodne w formacie plików RAW,

oko. W takich przypadkach lewa lampa błyskowa z snootem jest

po czym poddaję je w domu obróbce w Camera Raw i Photosho-

wykorzystywana do intencjonalnego oświetlania interesującego,

pie (Adobe). W Camera Raw najpierw przeprowadzam balans

mniejszego motywu na pierwszym planie, tworzącego kontrast

bieli a następnie dopasowuję ekspozycję, kontrast, światła i cie-

z mało oświetlonym tłem (prawa lampa błyskowa jest całkowicie

nie, zmiany tekstury, wyrazistość i balans kolorów. W później-

wyłączona lub ustawiona na niską moc oświetlania).

szych krokach kontynuuję obróbkę np. poprzez czyszczenie tła, zwiększanie ostrości i kadrowanie zdjęć w Photoshopie (wszyst-

USTAWIANIE INTENSYWNOŚCI BŁYSKU

kie zdjęcia w tym artykule zostały wykonane na Bali – Seraya

Aby otrzymać czarne tło, ustawiam czas naświetlania w prze-

Secret/Melasti/Amed i Padangbai aparatem Canon 80D z obiek-

dziale pomiędzy 1/150-1/250s (w zależności od typu makro-

tywami makro 60 mm lub 100 mm, z lampą błyskową YS-D1 Sea

obiektywu) i stosuję przysłonę f/11-29. Okazjonalnie używam

& Sea i urządzeniem RETRA LSD Ultimate Snoot).

REKLAMA

DIVE STRONG. DIVE ZEAGLE. Ślimak nagoskrzelny Doto greenamyeri

NA ZAKOŃCZENIE – DOBRA RADA (Makro-) fotografia podwodna jeszcze nigdy nie była tak elastyczna, kreatyw-

Every mission. In every condition. Zeagle has your back.

na, wszechstronna i względnie prosta, jak przy zastosowaniu snoota. Mimo to, warto zaznajomić się z fotografowaniem z użyciem snoota najpierw w idealnych warunkach, przykładowo na basenie, a dopiero później spróbować wykonywania tego typu zdjęć w morzu. Niemniej jednak powinni się Państwo uzbroić w wielką cierpliwość, jeśli chcą Państwo zostać autorami pięknych zdjęć podwodnych – nie tylko przy użyciu snoota. W tym celu muszą Państwo wykonać wiele tuzinów zdjęć tego samego obiektu. Najlepsze rezultaty można bowiem osiągnąć dopiero poprzez zastosowanie się do znanego przysłowia: „Ćwiczenie czyni mistrza”. Więcej informacji o autorze znajdą Państwo na jego stronie internetowej: www.michalstros.cz Tłumaczenie z języka niemieckiego Alina Lizakowska

www.nurkowanie-ecn.pl

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

freediving

Bezdech statyczny CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA WYNIKI Tekst i zdjęcia ALEŠ KOŠTOMAJ

Zawody w bezdechu statycznym

STRESZCZENIE

Debata dotycząca ostatecznej granicy ludzkich możliwości utrzymania bezdechu oraz czynników, które na nią wpływają, toczy się od czasu zorganizowania pierwszych zawodów w nurkowaniu głębinowym. Od tego czasu nurkowie przewyższyli wszystkie wcześniejsze przewidywania fizjologów dotyczące głębokości i czasu nurkowania. Czynnikiem występującym w każdej dyscyplinie sportowej, w której bezdech odgrywa ważną rolę, jest czas utrzymania bezdechu, który można wydłużyć na wiele różnych sposobów pozwalających na zwiększenie pojemności oddechowej płuc albo tolerancji na niedotlenienie czy też obniżenie tempa metabolizmu. Te główne czynniki ograniczające można dalej podzielić na czynniki fizjologiczne i psychofizjologiczne, które zostaną omówione w tym artykule.

pod wodę bez korzystania z dodatkowych urządzeń zewnętrznych, które umożliwiałyby oddychanie. Ćwiczenia pozwalają na bardzo szybkie osiąganie postępów w nurkowaniu na wstrzymanym oddechu. Niestety metody i strategie wykorzystywane w takim rodzaju nurkowania są mniej znane w środowisku naukowym oraz trudno jest je wyjaśnić, ponieważ obecnie prowadzenie badań w środowisku wodnym za pomocą dostępnej technologii nie jest prostą sprawą. BEZDECH STATYCZNY Utrzymanie bezdechu statycznego zależy wyłącznie od umiejętności wstrzymywania oddechu, ponieważ nurek utrzymuje się swobodnie na powierzchni wody. Umiejętność wstrzymywania oddechu to podstawa we wszystkich innych dyscyplinach i technikach nurkowania. Maksymalny czas wstrzymania

WPROWADZENIE Pojęcie „bezdech” to prawdopodobnie kalka greckiego pojęcia a-pnoia, które oznacza „bez oddychania”. Pochodzenie słowa nie jest związane z wodą, ale obecnie pojęcie bezdechu jest stosowane jako synonim nurkowania na wstrzymanym oddechu albo nurkowania swobodnego. Oznacza to zanurzanie się

oddechu zależy od trzech czynników: 1. całkowitej ilości tlenu (O2) w organizmie (w płucach, krwi i tkankach); 2. umiejętności radzenia sobie z niedotlenieniem (brakiem tlenu) i hiperkapnią (nadmiarem dwutlenku węgla); 3. tempa metabolizmu.

freediving

Bezdech statyczny

1. Całkowita ilość tlenu w organiźmie płuca

ilości powietrza do płuc, które są już maksymalnie wypełnione, za pomocą jamy ustnej i języka, nurek może zwiększyć ich pojemność o nawet 4 litry. Wadą tej metody jest zwiększenie

Wielokrotnie stwierdzano, że czynnikiem wyróżniającym nur-

ciśnienia w płucach, które zmniejsza dopływ krwi żylnej i może

ków specjalizujących się w nurkowaniu na wstrzymanym od-

prowadzić do utraty przytomności, jeżeli nurek nie zanurzy się

dechu jest duża pojemność płuc. Duża pojemność płuc jest

pod wodę odpowiednio szybko. Dodatkowa objętość pobrane-

przydatna zarówno w utrzymywaniu bezdechu statycznego, jak

go powietrza pozwala na dłuższe utrzymanie bezdechu, po-

i w nurkowaniu głębinowym i innych dyscyplinach uprawianych

nieważ zapewnia dodatkowy tlen (O2) oraz zmniejsza stężenie

na głębokościach. W jednym z badań wykazano, że średnia

dwutlenku węgla (CO2) dostarczanego przez krew. Pakowanie

pojemność życiowa płuc (vital lung capacity, VC) u 14 najlep-

płuc, połączone z innymi ćwiczeniami rozciągającymi klatkę

szych nurków wynosiła 7,3 litra, czyli około 2 litry więcej, niż

piersiową, można również stosować jako metodę zwiększania

w grupie kontrolnej, w której uczestnicy byli w podobnym wie-

pojemności płuc. Jednakże pakowanie nie powinno być sto-

ku i formie fizycznej. Pojemność życiowa płuc poszczególnych

sowane jako główna metoda mająca na celu długoterminowe

nurków była związana z ich wynikami w nurkowaniu. Nasuwa

zwiększenie pojemności płuc.

się więc pytanie, czy zwiększona pojemność płuc jest wynikiem autoselekcji, czy raczej rezultatem ćwiczeń. Pojemność życiowa

krew

płuc zazwyczaj zwiększa się podczas dorastania, jednakże wie-

Krew to płynna tkanka, a jedną z jej funkcji jest transport tlenu.

le badań wykazało, że określone ćwiczenia mogą ją zwięk-

Składa się ona z płynu wewnątrznaczyniowego, czyli osocza, i ko-

szyć. W toku innych równoległych badań stwierdzono również

mórek krwi. Tlen i dwutlenek węgla są transportowane przez

znaczny wpływ ćwiczeń pływackich i przebywania na dużych

krwinki czerwone, czyli erytrocyty. Krwinki czerwone to najlicz-

wysokościach na pojemność płuc.

niejsze komórki krwi. Większość tlenu (98 %) jest transportowa-

wpływ różnych technik oddechowych

na przez krwinki czerwone w postaci związanej z hemoglobiną, a niewielka jego część jest rozpuszczona bezpośrednio we krwi.

Pakowanie płuc (oddychanie językowo-gardłowe) to często

Ilość krwi u ssaków zdolnych do nurkowania jest wyższa niż u in-

stosowana metoda, mająca na celu skuteczne zwiększenie po-

nych grup ssaków. U fok i morsów objętość krwi odpowiada

jemności płuc. Zazwyczaj maksymalna objętość wdechu zależy

10–20 % ich masy ciała, podczas gdy u ssaków lądowych – 7–8 %

od maksymalnego skurczu mięśni wdechowych i klatki pier-

masy ciała. Ilość krwi ludzkiej może zostać zwiększona poprzez

siowej oraz podatności płuc. Wprowadzając dodatkowe małe

zwiększenie objętości osocza, do czego dochodzi na skutek przy-

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

freediving

Zawody w bezdechu statycznym

stosowania organizmu do ćwiczeń wytrzymałościowych i ćwi-

dwutlenku węgla. Nurkowanie na wstrzymanym oddechu,

czeń w wysokich temperaturach. Zwiększenie ilości erytrocytów

a w szczególności nurkowanie głębinowe, może zapewniać

będzie miało pewien niewielki wpływ na zwiększenie ilości tlenu

silniejsze bodźce wywołujące wytwarzanie erytropoetyny niż

w organizmie. Krótkotrwałe zmiany są spowodowane skurczami

przebywanie na dużych wysokościach.

śledziony podczas bezdechu i oddychania w warunkach hipoksji. Najlepsi nurkowie specjalizujący się w nurkowaniu

skurcze śledziony

na wstrzymanym oddechu mają wyższe stężenie hemoglobiny

Śledziony u ssaków zdolnych do nurkowania stanowią dodat-

we krwi niż biegacze narciarscy i osoby nieuprawiające spor-

kowy magazyn erytrocytów. Przedłużony bezdech powoduje

tów. Przyczyną takiego stanu rzeczy są ćwiczenia w nurkowaniu

uwolnienie tych erytrocytów. Skurcze śledziony u ludzi utrzy-

na wstrzymanym oddechu albo autoselekcja. Ilość erytrocy-

mujących bezdech zaobserwowano po raz pierwszy u nurków

tów we krwi jest regulowana przez erytropoetynę (EPO), która

Ama (azjatyckich nurków, wykorzystujących tradycyjne metody

jest wytwarzana przez nerki w warunkach hipoksji. Wiadomo,

nurkowania na wstrzymanym oddechu do wyławiania pereł

że przebywanie na dużych wysokościach powoduje zwiększe-

i muszli). Niecałe dziesięć lat temu stwierdzono, że najlepsi nur-

nie wytwarzania erytropoetyny. Jednakże niecałe dziesięć lat

kowie nurkujący na wstrzymanym oddechu posiadają również

temu wykazano, że wytwarzanie erytropoetyny można również

największe śledziony o objętości do 600 ml. Różnica w skur-

zwiększyć na skutek ćwiczeń w nurkowaniu na wstrzymanym

czach śledziony najlepszych nurków nurkujących na wstrzyma-

oddechu. Stężenie hemoglobiny można jeszcze bardziej zwięk-

nym oddechu pomiędzy największą a najmniejszą objętością

szyć dzięki określonym intensywnym ćwiczeniom wstrzymy-

śledziony odpowiadała różnicy 30 sekund w utrzymywaniu

wania oddechu w nurkowaniu oraz diecie bogatej w żelazo

bezdechu. Skurcz śledziony to czynny skurcz wywoływany czę-

– pozwoli to na bardziej wydajny transport tlenu i usuwanie

ściowo przez niedotlenienie, a nie jest to odruch nurkowania,

freediving

ponieważ wykształca się w pełni dopiero po wielu nurkowa-

psychiczna odporność na silne skurcze mięśni oddechowych.

niach na wstrzymanym oddechu.

Można ją zwiększyć tylko poprzez długotrwałe ćwiczenia.

tkanka

stężenie dwutlenku węgla w organizmie i wydłużyć pierwszą

Tlen gromadzony w tkankach jest kolejnym ważnym źródeł

fazę bezdechu. Jednakże hiperwentylacja niesie za sobą ryzyko

tlenu w metabolizmie tlenowym. W tkankach magazynowane

utraty przytomności, ponieważ stężenie tlenu nie rośnie w ta-

jest jedynie 2–3 % tlenu gromadzonego w organizmie. Najwię-

kim samym tempie co spadek stężenia dwutlenku węgla, co z ko-

cej tlenu jest zmagazynowane w mioglobinie (Mb) mięśniowej.

lei zwiększa ryzyko utraty przytomności pod koniec utrzymywania

U ssaków morskich stężenie mioglobiny może być 10 razy więk-

bezdechu. Z tego względu hiperwentylacja nie jest zalecana.

sze niż u ssaków lądowych. Mioglobina zawarta w mięśniach

Nurkowie stosują różne formy hiperwentylacji, aby obniżyć

jest ważna w każdym rodzaju nurkowania na wstrzymanym

niedotlenienie i funkcjonowanie mózgu

oddechu, a szczególnie w dyscyplinach dynamicznych (pływa-

Liczne badania wykazują, że ćwiczenie utrzymywania bezdechu

niu na większe odległości).

obniża stężenie tlenu wymagane do funkcjonowania mózgu.

2. Umiejętność radzenia sobie z niedotlenieniem i hiperkapnią etapy bezdechu

Podczas zawodów u nurków często występuje spowodowana niedotlenieniem utrata kontroli mięśni, a czasami nawet utrata przytomności, ale szybko ustępują, gdy nurkowie uzyskają pomoc swoich asekurantów. Jednakże nasuwa się pytanie, czy powoduje to długotrwałe zaburzenia w funkcjonowaniu

Czas utrzymania bezdechu zależy od umiejętności radzenia

mózgu. Badanie dotyczące funkcji neurologicznych nurków

sobie z niedotlenieniem i hiperkapnią. U instruktorów rato-

wstrzymujących oddech pod wodą nie wykazały negatywnych

wania załóg okrętów podwodnych, nurków Ama i hokeistów

długoterminowych skutków ćwiczeń bezdechu dla funkcjono-

podwodnych zaobserwowano nieznaczna odpowiedź odde-

wania mózgu; uważa się, że jest to spowodowane regulacją

chową na obecność dwutlenku węgla. Jednakże u osób nie-

ochronnych białek stresowych. Obecnie nie ma dowodów

zajmujących się nurkowaniem dwutlenek węgla jest głównym

na to, że utrata przytomności na skutek utrzymywania bezde-

czynnikiem pobudzającym oddychanie i niepozwalającym

chu ma negatywne skutki dla mózgu człowieka. Wielu nurków,

na utrzymanie bezdechu. Nurkowie tolerują bardziej nasiloną

którzy biorą udział w zawodach, zna swój własny próg niedo-

hiperkapnię i niedotlenienie.

tlenienia i zdaje sobie sprawę, że tylko długotrwałe ćwiczenia

Istnieją dwie fazy bezdechu: początkowa „łatwa” faza, podczas której nie czujemy potrzeby nabrania wdechu oraz druga faza walki z trudnościami, podczas której nagromadze-

bezdechu mogą ten próg podnieść.

3. Tempo metabolizmu

nie dwutlenku węgla jest głównym powodem coraz silniejszej potrzeby nabrania wdechu. Pierwsza faza trwa do momentu

Trzeci czynnik ograniczający czas utrzymywania bezdechu

samoistnego skurczu mięśni oddechowych (początek nagro-

to metabolizm. Im wolniejsze tempo metabolizmu, tym mniej-

madzania się dwutlenku węgla). Samoistne skurcze mięśni

sze zużycie tlenu i dłuższy czas utrzymywania bezdechu.

oddechowych wywołują dyskomfort i stanowią obciążenie psychiczne, w związku z czym pozwalają na określenie granicy

sercowo-naczyniowy odruch nurkowania

pomiędzy dwoma etapami utrzymywania bezdechu. Jednakże

Irving (1963) był pierwszą osobą, która zaobserwowała odruch

druga faza zależy również od indywidualnej motywacji i wytrzy-

nurkowania u ludzi. Pierwszy główny skutek odruchu nurko-

małości. Wykazano, że długotrwałe ćwiczenia bezdechu wpły-

wania to zwężenie naczyń krwionośnych w mięśniach, które

wają nie tylko na czas utrzymywania bezdechu, ale pozwalają

znajdują się najdalej od płuc albo mózgu (w palcach u rąk i nóg).

również wydłużyć jego pierwszą fazę.

Inny główny skutek to zwolnienie akcji serca. Później ustalono,

Większość niedoświadczonych nurków kończy bezdech

że wywołuje to dwa dodatkowe skutku: utrzymanie stężenia

na początku fazy walki z trudnościami. Najlepsi nurkowie

tlenu i wydłużenie bezdechu. Odruch nurkowania jest wywo-

specjalizujący się w nurkowaniu na wstrzymanym odde-

ływany przez bezdech w każdych warunkach. Uaktywnia się

chu wyróżniają nawet trzy fazy bezdechu: po drugiej fazie walki

on w całości w przypadku zanurzenia twarzy, w szczególności

przychodzi trzecia faza zmagań, podczas której potrzeba od-

czoła i oczu. Odruch nurkowania występuje już po 30 sekun-

dychania jest nasilona poprzez połączenie hiperkapnii i niedo-

dach utrzymywania bezdechu.

tlenienia. Podczas tego etapu nurkowie nie są zrelaksowani,

Odruch nurkowania nie ulega zmianom w przypadku wie-

a utrzymują bezdech dzięki sile mięśni. Dla utrzymania bez-

lokrotnego bezdechu, ale nasila się na skutek długotrwałych

dechu statycznego w tej ostatniej fazie zmagań kluczowa jest

ćwiczeń bezdechu.

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

freediving

Bezdech statyczny

temperatura

ków nurkujących na wstrzymanym oddechu przywiązuje dużą

Nasilenie odruchu nurkowania w największym stopniu zależy

wagę do odżywiania, inni je ignorują.

od temperatury wody. Zimna woda wpływa na szybkość wystąpienia odruchu nurkowania. Jednak ciepła woda ma więk-

techniki relaksacyjne

sze znaczenie dla czasu utrzymywania bezdechu. Metabolizm

W dyscyplinie sportowej, w której minimalne zużycie tlenu jest

i zużycie tlenu w zwierząt zmiennocieplnych jest powiązane

ważniejsze od maksymalnego, oczywistym jest, że techniki re-

z temperaturą ich ciała. U ssaków reakcją na niższą tempera-

laksacyjne będą miały znaczny wpływ na osiągane wyniki. Jest

turę ciała jest przyspieszenie metabolizmu oraz, przede wszyst-

to szczególnie zauważalne w przypadku bezdechu statycznego.

kim, dreszcze. Dreszcze powodują dwa razy większe zużycie

Specjalne techniki relaksacyjne, z naciskiem na techniki oddy-

energii przez komórki mięśniowe, co skraca czas utrzymywania

chania, zostały zaczerpnięte z jogi i dostosowane do otrzymy-

bezdechu. Każdy, kto jest w stanie wytrzymać spadek tempe-

wania bezdechu. Prawie każdy czołowy nurek specjalizujący

ratury i nie wystąpią u niego dreszcze, będzie w stanie dłużej

się w nurkowaniu na wstrzymanym oddechu korzysta z nich

utrzymać bezdech.

przed zawodami. Oczekuje się, że cykliczne techniki relaksacyj-

Kiedyś uważano, że najlepiej przystosowani do zimnej

ne oparte na jodze mogą obniżyć zużycie tlenu o 32 %.

wody są nurkowie Ama. Badania wykazały, że stosowanie skafandrów neoprenowych spowodowało utratę tego przy-

WNIOSKI

stosowania. U osób o lepszej izolacji cieplnej dreszcze zu-

W porównaniu z osobami nieuprawiającymi nurkowania, nur-

żywają mniej energii, a ich organizmy mogą obniżyć swoją

kowie nurkujący na wstrzymanym oddechu mogą znacząco

temperaturę zamiast marnować energię na utrzymanie stałej

zwiększyć ilość tlenu w organizmie, a dzięki regularnym ćwi-

temperatury ciała. Temperatura ciała wpływa na reakcję ser-

czeniom mogą nauczyć się radzić sobie z niedotlenieniem

cowo-naczyniową, która ma duży wpływ na czas utrzymywa-

i hiperkapnią. Tempo metabolizmu można spowolnić dzięki

nia bezdechu.

specjalnym technikom medytacji. Obecnie nie posiadamy wy-

post i odżywianie

starczającej wiedzy, aby móc określić maksymalny potencjalny czas wstrzymywania oddechu przez człowieka. Jednakże znamy

Post to metoda często stosowana przez nurków w celu uzy-

pewne czynniki, które mogą wpłynąć na wydłużenie tego czasu,

skania lepszych wyników w nurkowaniu. Jeżeli chodzi o zu-

występujące u niektórych ssaków morskich. Czynniki te należy

życie energii, wykazano, że post obniża tempo metabolizmu

zbadać również u ludzi. Najlepsi nurkowie specjalizujący się

o nawet 17%. Najlepsze rezultaty w utrzymywaniu bezdechu

w nurkowaniu na wstrzymanym oddechu uważają, że mak-

statycznego można osiągnąć poszcząc i wielu nurków wyko-

symalny próg bezdechu statycznego wynosi około 15 minut.

rzystuje ten fakt podczas ćwiczeń oraz na zawodach. Jednakże,

pomimo tych wyników badań, niektórzy nurkowie nurkujący

LITERATURA

na wstrzymanym oddechu przyjmują suplementy węglowo-

Osoby zainteresowane dodatkową literaturą i informacjami

danowe bezpośrednio przed zawodami, aby uzyskać lepsze

szczegółowymi mogą skontaktować się ze mną za pośrednic-

wyniki. Zadziwiające jest to, że chociaż wielu najlepszych nur-

twem poczty elektronicznej.

Rehasport - medycyna ruchu

UMÓW WIZYTĘ ONLINE Specjalizacja lub nazwisko Miasto

Szukaj

Znajdź uraz Wybierz część ciała, w której odczuwasz dolegliwości bólowe.

www.rehasport.pl PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

p l a n e ta z i e m i a

Plastik

WRÓG CZY PRZYJACIEL Tekst LAURA KAZIMIERSKA Zdjęcia KAROLA TAKES PHOTOS

Mimo że towarzyszy nam zaledwie od ponad stulecia szybko zdominował każdą dziedzinę naszego życia. Plastik to dla niektórych uosobienie wszelkiego zła, dla innych zbawienie.

edno jest pewne, gdziekolwiek się dzisiaj znajdujesz rozejrzyj się dookoła, a na pewno znajdziesz coś z tego najtrwalszego tworzywa na świecie.

KRÓTKA HISTORIA

Potoczna nazwa plastiku pochodzi od tworzyw plastycznych, łatwych do modelowania i przybierania rozmaitych kształtów. Kto by pomyślał, że do jego powstania przyczyniły się, wzrost

planeta ziemia

Nasza ludzka skłonność do nieodpowiedzialnego

dzenia naturalnego, a czer-

sprzątania po sobie może

pano go z celulozy dostępnej

przysporzyć nam kłopotów.

wszechobecnie w naturze. Ma-

Ryzykujemy utratę nie tylko

teriał okazał się wspaniały, acz-

wielu gatunków w oceanie,

kolwiek nie do wyrobu kul ale

ale i na lądzie.

imitacji wielu tkanin i tworzyw naturalnych. Rewolucyjne odkrycie skłoniło naukowców z całego świata, by szukać tańszych, a zarazem wytrzymałych materiałów, z których można by

wyrabiać przedmioty codziennego użytku, wcześniej dostępne tylko dla zamożnych. Początek XX wieku, mechaniczna rewolucja i postęp naukowy w dziedzinie chemii, ułatwił tworzenie nowych rozwiązań i pierwsze syntetyczne plastiki trafiły do przemysłu. W tym samym czasie wybuch II Wojny Światowej ugruntował użycie jakże odpornego i trwałego surowca. Plastikowy szał trwał do początku lat 60-tych, gdy po raz pierwszy dostrzeżono go w oceanie. Entuzjazm naukowców szybko przerodził się w pytanie, jakie konsekwencje ten niezniszczalny materiał będzie miał dla naszej planety? Niestety było już za późno. Wielkie koncerny doceniły ogromny spadek kosztów wyrobu i transportu, by wycofać lukratywny wynalazek na rzecz dobra środowiska. IS PLASTIC SO FANTASTIC?!? Biorąc pod uwagę cenę, różnorodność zastosowania i wytrzymałość, plastik, jako materiał, jest jednym z lepszych wynalazków XX wieku. Zrewolucjonizował on bowiem gospodarkę i życie każdego z nas. To głównie dzięki niemu dokonaliśmy postępu technologicznego w ostatnim pięćdziesięcioleciu. Bez niego nie byłoby sprzętów medycznych czy choćby ukochanego sprzętu nurkowego. Warto więc pamiętać, że plastik plastikowi nierówny. A to, co razi nas w oczy i zaśmieca każdy skrawek naszej planety, to plastikowe opakowania i tak zwane produkty jednorazowego użytku. Współczesny problem z plastikiem polega na tym, że zbyt szybko zachłysnęliśmy się nowym budulcem bez namysłu o konsekwencjach. Tani, elastyczny materiał zastąpił właściwie każdy aspekt funkcjonalnego życia od mebli i ubrań po szczoteczkę do zębów. Wiele krajów zaczęło wprowadzać ustawy o zakazie propopularności gry w bilarda, a zarazem drastyczny spadek

dukcji torebek plastikowych, by pokazać, że problem zanie-

populacji słoni, których cenna kość słoniowa używana była

czyszczania środowiska nie może być już dłużej ignorowany.

do wyrobu właśnie kul do bilarda. Szukanie nowych rozwiązań

I tak oto reklamówka stała się współczesnym symbolem walki

i tworzyw miało de facto chronić, jak i ułatwić życie na na-

z plastikiem.

szej planecie.

Plastikowe torby są wykonane z nieodnawialnych źródeł

Naturalne tworzywa plastyczne, tak zwane polimery, może-

i w znacznym stopniu przyczyniają się do zmiany klimatu.

my znaleźć w roślinach i skorupach bądź szkieletach zwierząt.

Większość toreb plastikowych jest wykonana z polipropylenu,

Pierwszy plastik wytworzony pod koniec XIX wieku był pocho-

materiału wytwarzanego z ropy naftowej i gazu ziemnego. Pod-

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

p l a n e ta z i e m i a

czas produkcji wytwarzane są gazy cieplarniane, co pogłębia

raniem muszelek, a raczej kolekcję plastikowych przedmio-

nasz obecny problem dotyczący zmian klimatycznych. Sektor

tów wyrzucanych przez morze. Codziennie! Zarówno na, jak

produkcji opakowań odpowiada za prawie połowę plastiku

i pod powierzchnią wody, widać świadectwo ludzkiej inwencji,

na świecie.

za którą jest mi wstyd i ciężko jest mi usprawiedliwić cały

Plastikowe torby są szkodliwe dla dzikiej przyrody i życia

nasz postęp.

morskiego. Ptaki, zwierzęta lądowe i morskie, w tym żółwie,

Od plastikowych torebeczek, opakowań i butelek, między

często mylą plastikowe torby i inne plastikowe materiały z po-

którymi zwinnie uwijają się żółwie morskie i ławice ryb, do po-

żywieniem. Kiedy konsumują te tworzywa sztuczne, ich układ

zostawionych sieci rybackich, które stają się bezsensownym

pokarmowy zostaje zatkany, co powoduje infekcje zdrowotne,

narzędziem połowu, niosącym zniszczenie rafom koralowym

a nawet uduszenie. Zwierzęta mogą również łatwo zaplątać

i wszelkim innym stworzeniom napotkanym na drodze.

się w plastik.

Coraz częściej w trakcie nurkowania spotykam się z problemem zanieczyszczeń raf koralowych i zamiast cieszyć się

NIEKOŃCZĄCA SIĘ OPOWIEŚĆ

pięknem natury niestrudzenie zbieram śmieci do kieszeni BCD

Indonezja, jest krajem złożonym z 17 000 wysp w większości

lub specjalnie przeznaczonych do tego celu mesh bags. W trak-

otoczonym rafą koralową z różnorodnością podwodnej przyro-

cie sezonu deszczowego nierzadko wynurzamy się z morza

dy niespotykanej nigdzie indziej na świecie. Mimo niezrówna-

plastikowych opakowań. W ubiegłym roku mimo braku tury-

nego bogactwa naturalnego jest to również kraj, który na równi

stów udało nam sie zebrać ponad pięć ton śmieci na naszych

z Chinami, w najwyższym stopniu przyczynia się do zanieczysz-

cotygodniowych sprzątaniach plaży, a to zaledwie wierzchołek

czenia oceanów.

góry lodowej.

Mieszkając na jednej z małych indonezyjskich wysepek,

Plastik w oceanie służy również jako pływające urządzenie

którą obejść można w dwie godziny, szybko zdałam sobie

transportowe, które umożliwia obcym gatunkom podróżo-

sprawę, że spacer po plaży ma niewiele wspólnego ze zbie-

wanie autostopem do nieznanych części świata, zagrażając

planeta ziemia

Przeciętny człowiek codziennie produkuje ćwierć kilograma odpadów bioróżnorodności. Globalne ocieplenie

z tworzyw sztucznych. Nic

dodatkowo wspomaga ten proces, czyniąc

dziwnego, że oceany

mogą się przyczynić do bezpłodności,

niedostępne niegdyś obszary, takie jak Ark-

wypełniają się

cukrzycy, chorób serca a także wszelkiego

tyka, przyjaznym do kolonizacji gatunków in-

odpadami!

wazyjnych, które mogą być bardzo szkodliwe dla lokalnych gatunków. Mikroplastiki (cząsteczki plastiku od mikroskopij-

ki chemiczne wchodzące w skład plastiku

rodzaju nowotworów. Mikroplastik znajdujący się w spożywanych przez nas owocach morza i rybach jest w stanie przedostać się do naszego organizmu i zaburzyć pracę

nych do 5 mm), porzucone narzędzia połowowe i inne za-

hormonalną. Cząsteczki plastiku znaleziono w wodach, osa-

nieczyszczenia z tworzyw sztucznych należą do naszych naj-

dach i nawet najgłębszych częściach oceanów. Badanie ponad

większych zagrożeń dla środowiska morskiego. A co za tym

700 gatunków od mikroskopijnego zooplanktonu do ogrom-

idzie całej planety.

nych ssaków morskich wykazało, że posiadają mikroplastik. Na dodatek, cząsteczki plastiku odkryto nawet w roślinach!

CZEGO OCZY NIE WIDZĄ...

Jak uchronić się przed spożywaniem trujących substancji?

Mieszkając z dala od natury łatwo jest zapomnieć, gdzie nasze

Ograniczenie spożywania ryb i owoców morza to pierwszy krok

śmieci kończą swoją podróż. Łatwo jest nam również obwiniać

we właściwym kierunku.

kraje trzeciego świata za zanieczyszczenie oceanu. Prawda jest

Jednak jedną z najskuteczniejszych opcji, którą wszyscy mo-

taka, że do problemu przyczynia się każdy z nas. A im szybciej

glibyśmy zrobić jako członkowie tego delikatnego ekosystemu,

zdamy sobie z tego sprawę tym łatwiej będzie nam dokonać

jest odpowiadanie za nasze śmieci. Gdy mamy taką możliwość,

zmiany. A powodów jest mnóstwo!

powinniśmy starać się unikać kupowania produktów pakowa-

Plastik zagraża zdrowiu nie tylko stworzeniom morskim, ale

nych w plastik, wybierać opakowanie, które można poddać re-

i nam wszystkim. Badania potwierdzają że na każdym szczeblu

cyklingowi, a na zakupy przynieść własną torbę, używać butelki

wyrobu produktów plastikowych cierpi nasze zdrowie. Związ-

wielokrotnego użytku i oczywiście nie zaśmiecać.

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

p l a n e ta z i e m i a

80 %

mikroplastików pochodzi ze źródeł lądowych, takich jak butelki i torby.

ZŁO KONIECZNE

technologii medycznych, wykorzystywane do produkcji oku-

Uzależnienie od plastiku pogar-

larów, protez, w wielu różnych implantach medycznych i in-

sza się z każdym rokiem. Wszyst-

nych urządzeniach, które pomagają nam utrzymać się przy

kie urządzenia elektroniczne wy-

Bez plastiku utknęlibyśmy w 1870 roku, nadal używając

plastiku to także życie bez telefonów ko-

nietrwałego i niebezpiecznego lakieru i gumy do izolacji prze-

mórkowych, komputerów czy internetu. Gdyby nie plastik nie

wodów. Ale przynajmniej nie zanieczyszczalibyśmy Ziemi jed-

udałoby się napisać czy przeczytać tego artykułu. Ale to nie

norazowymi kubkami do kawy, butelkami z wodą, szczotecz-

wszystko, puszki aluminiowe napojów gazowanych wyłożone

kami do zębów i innymi plastikowymi przedmiotami. A śmieci

są żywicą z tworzywa sztucznego. Gdyby nie to, napój skoro-

z tworzyw sztucznych nie miałyby wpływu na tysiące gatunków

dowałby w ciągu trzech dni. Kubki papierowe, z których pijesz

morskich i lądowych.

kawę na wynos również kryją cienką warstwę plastiku. Brak

Konieczne jest stworzenie alternatywnych tworzyw sztucz-

plastiku oznaczałby brak torebek na herbatę, ponieważ są one

nych, które będą tak samo lekkie, trwałe i wygodne jak kon-

zgrzewane polietylenem.

wencjonalne tworzywa sztuczne. Jednym z takich rozwiązań są

Opakowania z tworzyw sztucznych wspierają bezpieczną dystrybucję żywności na duże odległości i minimalizują mar-

tworzywa sztuczne pochodzenia roślinnego, czyli biotworzywa wytwarzane ze skrobi kukurydzianej lub trzciny cukrowej.

notrawstwo, utrzymując żywność świeżą znacznie dłużej, jak

Ale ma też to swoje wady. Ogromna inwestycja kapitału,

i stanowią barierę dla bakterii. Od czasu pandemii ilość żyw-

pola pod uprawę i specjalistyczne punkty recyklingu są koniecz-

ności pakowanej w plastik diametralnie wzrosła.

ne, by biotworzywa nie przemieniły się w szkodzące środowi-

Plastik to główna część większości przyborów kuchennych. Tworzywa sztuczne są również ważną częścią naszych

życiu i zachować dobrą kondycję.

magają tworzyw sztucznych. Życie bez

sku wytwórnie metanu, gazu znacznie bardziej szkodliwego dla klimatu od dwutlenku węgla.

planeta ziemia

PRZYSZŁOŚĆ JEST W NAS

-upów zaczęło zaspokajać rosnące zapotrzebowanie na produk-

Prawda jest taka, że plastik będzie towarzyszył nam przez na-

ty, które nie są szkodliwe dla środowiska. Choć czasem droższe

stępne tysiąclecia. A jedyną opcją ograniczenia użycia i oczysz-

warto jednak wspierać te marki w imię ochrony naszej planety.

czenia naszej planety jest totalny zakaz produkcji opakowań, sło-

Crowdfoudingowe platformy takie jak Plane Heroes łączą

mek czy butelek jednorazowego użytku, które z łatwością można

ludzi z całego świata tworząc alternatywną formę zarobku dla

zastąpić innym tworzywem. Przemysł tekstylny także potrzebuje

lokalnych społeczności i osób organizujących sprzątania, pro-

reformy, ale i nasz apetyt na posiadanie musi się zmniejszyć.

mując zarówno troskę o środowisko.

Rządy czerpią ogromne pieniądze od wielkich koncernów,

Nacisk na rząd i władze lokalne jest tak samo niezbędny.

które przykładają się do zanieczyszczenia środowiska, także

Badania pokazują, że zakazy dotyczące wyrobu plastikowych

obowiązek spada na nas, konsumentów. Każdy jest w stanie

toreb wykazały 64% spadek produkcji! Co za tym idzie? Zmniej-

dokonać zmiany poprzez wybór produktów nieszkodliwych

szenie śladu węglowego związanego z produkcją tworzyw

dla środowiska. Gdyby każdy z nas zrobił to samo żylibyśmy

sztucznych w porównaniu z sytuacją, gdy nie było zakazu do-

w czystszym, piękniejszym świecie.

tyczącego tych produktów.

Warto więc włączać się w akcje promujące ochronę środo-

Jako nurkowie możemy także wspierać organizacje takie

wiska, kampanie przeciwko plastikowi w mediach socjalych,

jak Project AWARE, czy Shark Guardian organizować podwodne

organizować sprzątania plaż, lasów czy ulubionych nurkowisk.

clean-upy czy rejestrować porzucone pod wodą sieci rybackie

Zastąpić przedmioty codziennego użytku wykonane z plastiku

poprzez aplikację Global Ghost Gear initiative.

ekologiczną alternatywą. A także kupować lokalne i sezonowe produkty żywnościowe. Ostatnia dekada pokazuje ogromną transformację w społecznej świadomości, a co za tym idzie, mnóstwo małych firm i start-

Tak naprawdę wszyscy powinniśmy być zaangażowani. Dokonanie prostych zmian w życiu codziennym jest konieczne, zanim będzie za późno i unicestwimy życie oceaniczne, a nawet własne.

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

p l a n e ta z i e m i a

Żurawie

ELEGANCJA NA DŁUGICH NOGACH Tekst i zdjęcia WOJCIECH JAROSZ

Dzięki długim nogom żurawie świetnie się czują nawet w głębszej wodzie

dzi, żwirząt i ptaków kstałty, przypadki i obyczaje są właśnie

Ptaków tych nie da się w zasadzie przyłapać w niezgrabnej pozycji. Niezależnie od tego czy stoją, przechadzają się po podmokłej łące, czy też lecą wśród chmur – zawsze wszystko to robią z wręcz jaśniepańską gracją.

wypisane. A zwłaszcza ku czasom dzisiejszym naszym niejako przypadające” rok 1562), a znacznie później Jan Brzechwa poświęcił żurawiowi wiersz – co prawda wraz z czaplą, ale jednak w tytule żuraw stoi na pierwszym miejscu. Wymieniać pozycje literatury można by długo, ale nie temu poświęcony jest ten tekst przecież. By wątek inspiracji żurawiami zakończyć, wspomnę wspaniałej urody oleje na płótnie Józefa Chełmońskiego: „Żurawie” (znane też jako „Odlot żurawi”, 1870), „Po-

witanie słońca – żurawie” (1910), „Żurawie o poranku” (1913)

dy zaczynają tańczyć tworzą magiczny spektakl pełen cho-

i „Żurawie w obłokach” (1913-1914, dzieło nieukończone), które

reograficznych smaków, i to smaków iście wykwintnych!

to dzieła są nadzwyczaj udaną kontynuacją trendu malarskiego

To właśnie dlatego żurawiami zachwyca się ludzkość od za-

polegającego na przedstawianiu scen z życia żurawi, a rozpo-

wsze. Odniesień w literaturze nie sposób więc zliczyć, a by nie

czętego przez naszych przodków. Ich prehistoryczne dzieła

pozostać gołosłownym wymienię jako pierwszą Iliadę Homera.

w postaci malowideł naściennych można podziwiać na stano-

Żuraw jest wymieniany również w Biblii, co można interpreto-

wiskach w Europie, Afryce i Australii. Może jeszcze tylko słowo

wać jako wskaźnik dobrej jego rozpoznawalności, to jest uzna-

o nagrodzonym Złotą Palmą lirycznym dramacie wojennym

wania go za przedstawiciela awifauny dobrze znanej człowie-

Michaiła Kałatozowa „Lecą żurawie”(1957), w którym do naj-

kowi. W dawnej Polsce Mikołaj Rej z Nagłowic herbu Oksza

ważniejszych, symbolicznych motywów należy tytułowy klucz

pisał o żurawiu w swym zbiorze epigramatów „Źwierzyniec”

żurawi, pojawiający się na początku i na końcu filmu. Wróćmy

(pełna nazwa: „Żwierzyniec, w którym rozmaitych stanów, lu-

już jednak do kwestii nieco bardziej przyrodniczych.

planeta ziemia

Gdy zaczyna się sezon godowy, żurawie żerują w parach

Taniec dla żurawi jest nie tylko formą zalotów – to wręcz

jak moja Żona) i do tego szykowne i bardzo gustowne kolory. Za-

forma komunikacji. Tańczą bowiem nie tylko ptaki dojrzałe już

wsze modne szarości łączone z bielą i czernią, z wisienką na tor-

do godów (warto w tym miejscu dodać, że ptaki płci przeciwnej

cie w postaci czerwonej plamy na głowie występującej u doro-

zazwyczaj tworzą parę na całe życie), ale także młode osobniki.

słych ptaków. Wysztafirowanego wizerunku dopełnia wykwintny

Dla nich jest to sposób na wejście w życie społeczne stada,

niby ogon, który ozdabia ptaka, gdy ten nie lata, a w zasadzie

a przy okazji pozwala wspomagać ich rozwój fizyczny. Żura-

wtedy, gdy skrzydła ma złożone. Ten tylny pióropusz tworzą

wie to ptaki stadne, szczególnie poza okresem lęgowym. Życie

bowiem charakterystycznie uformowane lotki, a sam ogon

w dużych grupach wymusza więc na tych ptakach stosowanie

żurawia (z piór zwanych sterówkami) jest zupełnie niepozorny.

zachowań ułatwiających funkcjonowanie w grupie i taniec jest

Wspomniane kolory nie dla każdego gatunku żurawia są jed-

jednym z narzędzi do tego służących. Można więc zaobserwo-

nakie – opis dotyczy żurawia zwyczajnego (Grus grus), jedynego

wać niekiedy wiele ptaków tańczących jednocześnie. W reper-

występującego w Europie. O pozostałych będzie trochę później.

tuarze mają między innymi podskoki, marsze z rozpostartymi

Poza tańcem i prezencją żurawie kojarzymy z charaktery-

skrzydłami, skłony, a nawet podrzucanie nad siebie obiektów

stycznym głosem. Ich trąbienie zwane klangorem, które nieść

znalezionych na gruncie. Wszystko to z wrodzoną im lekkością

może się kilometrami, dla wielu jest jednym z najwcześniejszych

i wdziękiem, rzecz jasna.

zwiastunów nadchodzącej wiosny. Odzywają się w ten sposób

Żurawie są pełne wdzięku ze względu na sposób poruszania,

ptaki obu płci i to zarówno podczas przelotów, jak i w czasie

ale i wygląd mają czarowny – długie nogi, długa szyja (zupełnie

godów. Nawoływania odpowiadających sobie samicy i samca

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

p l a n e ta z i e m i a Podczas żerowania chętnie korzystają z obsianych pól

niosą się pośród pól i łąk, gdy zajęte żerowaniem ptaki nie chcą tracić kontaktu. Donośność żurawiego głosu jest efektem ich wyjątkowej anatomii. Posiadają one bowiem tchawicę, która jest zapętlona i zagłębiona w mostku. Taka wewnętrzna struktura umożliwia wydobywanie bardzo głośnych dźwięków. Zapewne specjalista od rezonansu fal dźwiękowych mógłby podpowiedzieć czy żurawiej tchawicy bliżej jest do saksofonu barytonowego, waltorni czy może suzafonu. Gdzie można zobaczyć żurawie? Najłatwiej oczywiście na niebie podczas przelotów. Najłatwiej dlatego, że przez Polskę wędruje ok. 20% globalnej populacji żurawia zwyczajnego. Charakterystyczne klucze nie dość że widać, to jeszcze całkiem dobrze słychać. Często żurawie zatrzymują się w okolicach zbiorników wodnych, szczególnie w płytkich ich częściach chętnie żerując. Pożywienie zarówno roślinne jak i zwierzęce – są wszystkożerne – zdobywają na łąkach, polach, zalewowych lasach – wszędzie tam, gdzie w spokoju mogą oddać się żerowaniu. Niespecjalnie tolerują żurawie obecność człowieka, który swoją obecnością ten spokój im zaburza. Są bardzo płochliwe

i jeziorami. Obecnie żurawie zobaczyć jest nieco łatwiej niż jesz-

i ciężko podejść te ptaki tak, by gołym okiem dobrze im się przyj-

cze kilka, kilkanaście lat temu. Przyczyną tego jest zwiększająca

rzeć. W dawnym powiedzeniu „czujny jak żuraw” z pewnością

się liczebność tych ptaków w Polsce. Prowadzony od 2000 roku

jest wiele prawdy – wiadomo przecież nie od dziś, że przysłowia

Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych wskazał żurawia, obok

mądrością narodu są. Spektakularne obrazy tysięcy ptaków

dzięcioła zielonego i pleszki, jako gatunek wykazujący największe

w jednym miejscu możliwe są do obejrzenia na tak zwanych

tendencje wzrostowe w odniesieniu do liczebności populacji. To

zlotowiskach. W trakcie przelotów żurawie często odpoczywają

bardzo dobra wiadomość!

stadnie, wystawiając wartowników i mogą to robić w stadach

Żurawie można podziwiać na wszystkich kontynentach z wy-

kilkudziesięciu, kilkuset a nawet wielu tysięcy osobników! Bada-

jątkiem Ameryki Południowej. W Afryce występują coraz rzad-

nia obserwacyjne pokazują, że najchętniej ptaki wybierają w tym

sze żuraw koralowy (G. carunculata) i żuraw rajski (G. paradisea).

celu miejsca zlokalizowane w dolinach rzecznych, nad stawami

W Jakucji i Zachodniej Syberii żyje (niestety również coraz mniej

Para żurawi zwyczajnych w locie

liczny i obecnie krytycznie zagrożony wyginięciem) żuraw biały, zwany inaczej śnieżnym (Leucogeranus leucogeranus). To tego gatunku przedstawiciel dzierży rekord długowieczności – ptak o imieniu Wolf przeżył 83 lata, za które to osiągnięcie wpisany został do Księgi Guinnessa. Ponadto w Azji zobaczyć można żurawia stepowego (G. virgo) – ten na szczęście nie jest zagrożony, pięknego żurawia mandżurskiego (G. japonensis) oraz nie mniej urodziwe: żurawia białogłowego (G. monacha) i żurawia białoszyjego (Antigone vipio), które także są członkami klubu gatunków ginących… Klub ten udało się szczęśliwie opuścić w ostatnich latach żyjącemu na Wyżynie Tybetańskiej i północnych Indiach żurawiowi czarnoszyjemu (G. nigricollis). À propos

REKLAMA

Młodsze osobniki nie mają wyraźnej, czerwonej czapeczki

NEED A DIVE BUDDY?

OCEANIC IS BUILT FOR ADVENTURE. ARE YOU?

Niezależnie, czy przechadzają się podczas żerowania, czy odpoczywają – żurawie zawsze pozostają czujne

Wyżyny Tybetańskiej – warto wspomnieć, że żurawie zwyczajne potrafią wznieść się podczas lotu na tyle wysoko by przelecieć nad Himalajami! Najczęściej wybierają oczywiście niższe przełęcze, ale latać mogą nawet na 10 000 m n.p.m! W Indiach żyje jeszcze żuraw… indyjski, zwany też od łacińskiej nazwy antygoną (Antigone antigone) – to najwyższy ptak latający świata (do 178 cm wysokości i 280 cm rozpiętości skrzydeł). W Ameryce północnej natomiast, natknąć się możemy na żurawia kanadyjskiego (A. canadensis) i znacznie mniej licznego żurawia krzykliwego (G. americana). Stawkę zamyka srebrnoszary przedstawiciel rodziny żurawi z antypodów – żuraw australijski (Antigone rubicunda). Podobnie jak szanowni Czytelnicy, żurawie też lubią wodę. Będąc więc nad wodą wypatrujcie ich, gdy brodzą na swych długich nogach. Gdy usłyszycie charakterystyczny klangor dochodzący z nieba, podnieście wzrok, by nacieszyć oczy widokiem tych pięknych ptaków.

www.nurkowanie-ecn.pl

wiedza

Niezłomni 998 STRAŻ POŻARNA Tekst HUBERT REISS Zdjęcie Piotr Zwarycz

Bogu na chwałę, ludziom na ratunek

społeczną (Ochotnicza Straż Pożarna – OSP) oraz zakładową (np. przy lotniskach, rafineriach czy zakładach chemicznych). Wchodzą one w skład Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśni-

Skoro już wiemy, że jednym z uprawnionych do wezwania LPR – Lotniczego Pogotowia Ratunkowego, o którym pisałem w poprzednim numerze Perfect Diver jest Straż Pożarna to zdecydowanie warto przyjrzeć się właśnie tej formacji.

Potencjał KSRG: ` 502 jednostki ratowniczo-gaśnicze (ok. 29 739 strażaków), ` 4 544 jednostki OSP włączone do ksrg, ` 5 zakładowych straży pożarnych, ` 2 Lotniskowe Służby Ratowniczo-Gaśnicze, ` 16 jednostek Wojskowych Straży Pożarnych. W każdym mieście na prawach powiatu lub powiecie znaj-

oczątki straży pożarnej lub jak dawniej nazywano

duje się jedna lub kilka Jednostek Ratowniczo-Gaśniczych

ogniowej, sięgają 6 roku naszej ery! Tak, tak, właśnie

(JRG), w których strażacy pełnią służbę 24h na dobę przez

w 6 roku n.e. w starożytnym Rzymie cesarz Oktawian

wszystkie dni w roku, w gotowości do natychmiastowego wy-

August zorganizował formację o nazwie „Militia Vigilum” (w wol-

jazdu. W razie konieczności Miejskie/Powiatowe stanowiska

nym tłumaczeniu czuwający piechur/żołnierz). Była to formacja

kierowania PSP dysponują do działań także jednostki OSP,

wojskowa wyspecjalizowana właśnie w gaszeniu pożarów.

które udzielają wsparcia w ludziach i sprzęcie strażakom PSP.

Obecnie w Polsce struktura straży pożarnej jest podzielona na straż zawodową (Państwowa Straż Pożarna – PSP), straż

czego (KSRG).

Strażacy PSP używają hełmów koloru czerwonego, a OSP koloru białego.

wiedza

Zdjęcie OSP Swarzędz

Istotą całego KSRG jest czas dotarcia na miejsce zdarzenia czyli 15 minut! Każdego divera zapewne zainteresuje charakter działania Specjalistycznych Grup Ratownictwa Wodno-Nurkowego. Wchodzą one w skład Jednostek Ratowniczo Gaśniczych (JRG). Na terenie całego kraju jest ich 47. Są to grupy wyszkolonych płetwonurków specjalizujące się w poszukiwaniu zaginionych osób na danym akwenie czy zbiorniku wodnym. Najczęściej są wyposażeni w suche skafandry oraz maski pełnotwarzowe z wykorzystaniem komunikacji radiowej z brzegiem lub partnerem pod wodą. Na swoim wyposażeniu posiadają łodzie motorowe/pontony oraz sonary. W okresie zimowym, gdy powierzchnię wody pokryje lód ekwipunek jest poszerzany o sanie lodowe. Oczywiście na wyposażeniu danej jednost-

Zdjęcie PSP JRG nr 1 Poznań GRWN

ki zgodnie z rozporządzeniem powinny być 2 pełne zestawy osprzętu dla ratowników. Ich liczba powinna być odpowiednio dopasowana do ilości osób biorących udział w akcji.

` Na wyposażenie samochodu przeznaczonego do prowadzenia ratownictwa wodnego w zakresie podstawowym znaleźć można:

` Pełna lista wyposażenia indywidualnego ratownika biorące-

• koło ratunkowe lub pas ratowniczy typu „węgorz”,

go udział w działaniach ratowniczych na obszarach wodnych:

• lina ratownicza na bębnie o długości min. 80 m,

• ubranie wypornościowe lub suchy skafander ratowniczy,

• radiotelefon przenośny,

• kamizelka asekuracyjna z uprzężą i sygnalizatorem

• megafon (tuba głośnomówiąca),

świetlnym o wyporności min. 80 kg,

• GPS,

• rzutka ratownicza na pasie,

• urządzenie do oświetlenia terenu akcji ratowniczej,

• sprzęt ABC (płetwy, półmaska nurkowa, fajka),

• zestaw do oznakowania i zabezpieczenia terenu akcji

• kask ochronny z możliwością zamocowania oświetlenia z przeznaczeniem do ratownictwa wodnego,

ratowniczej, • zestaw do działań ratowniczych na lodzie (np. łódź Ja-

• nóż ratowniczy zawieszany,

cek 2, deska lodowa, sanie lodowe, tratwa pneumatycz-

• gwizdek zawieszany.

na – wraz z wyposażeniem).

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

wiedza

Zdjęcia na stronie PSP JRG nr 1 Poznań GRWN

Jak widać wyposażenie

stało zorganizowane przez Fundację Nasza Ziemia oraz naszą

ratownika nie bardzo różni

redakcję. Wsparła nas Specjalistyczna Grupa Ratownictwa

się od tego, z którego sami

Wodno-Nurkowego z JRG-1 Poznań wspólnie z OSP Mistral.

korzystamy podczas nurko-

Właśnie podczas takich inicjatyw mamy niebywałą okazję wymienić swoje spostrzeżenia o bezpieczeństwie podczas

wania. Dzięki uprzejmości zarządu

nurkowania i wspólnie je zaplanować. W tym przypadku dla

i członków Ochotniczej Straży

przyjemności, a nie jak na co dzień podczas akcji ratunkowej.

Pożarnej w Swarzędzu mieliśmy,

Pomimo, że straż pożarna dysponuje grupami ratownictwa

jako redakcja Perfect Diver, okazję oso-

wodno-nurkowego to w szeregach całej formacji można zna-

biście zobaczyć sprzęt, którego uży-

leźć sporą rzeszę strażaków, którzy jako umiejętność doszka-

wają przy akcjach ratunkowych na i pod wodą. Bardzo często strażacy

Wynika to w dużej mierze z tego, że Polska dysponuje

wspiera-

aż 602 kąpieliskami. Plaże Bałtyku, jeziora Mazurskie czy inne,

dobroczyn-

są mekką dla turystów oraz płetwonurków. Niestety wody te

ne czy proekologiczne, jak

co roku zabierają wiele istnień ludzkich, jednak cały system

na przykład 27 edycję akcji

KSRG pozwala zminimalizować te statystyki i docierać w miej-

pod nazwą „Sprzątanie świa-

sce wypadku na czas.

ją

czynnie

lającą wybierają właśnie nurkowanie.

inicjatywy

ta”. Wydarzenie miało miejsce

Na kursie nurkowym Rescue, który jest bardzo wymagający

na Jeziorze Strzeszyńskim i zo-

(i bardzo dobrze, bo nic tak nie poprawia umiejętności, jak wy-

REKLAMA

Zdjęcie OSP Swarzędz

Zdjęcie PSP JRG nr 1 Poznań GRWN

soki poziom kursu i mozolne powtarzanie scenariuszy czy pamięci mięśniowej w wykonywaniu czynności ratowniczych), mój Instruktor powiedział do mnie: nurek OWD ma klapki na oczach – skupia się na sprzęcie i oddychaniu oraz ekscytuje zejściem na 18 m pod wodę. Nurek AOWD zaczyna się czuć pozornie pewnie – rozgląda się pod wodą dostrzegając rybki oraz roślinność i rozwija swoje dotychczasowe umiejętności z kursu podstawowego OWD. A rescue? Jako nurek-ratownik będziesz osobą, która nieustannie wypatruje sytuacji zagrożenia u osób, które są z tobą w grupie nurkowej. I faktycznie tak jest, ponieważ po ukończeniu kursu nawyk ten pozostaje i trzeba się do niego przyzwyczaić  Ogromną rolę w skutecznym niesieniu pomocy oraz zabezpieczeniu w tym przypadku miejsca wypadku nurkowego jest czas dotarcia grup ratowniczych. Wobec tego każdy nurek posiadający uprawnienia powinien (oby!) pamiętać z kursu, że najważniejsze jest odpowiednie zaplanowanie nurkowania z partnerem. Dlatego jako redakcja Perfect Diver zdecydowanie zalecamy wybieranie na cel naszych wojaży nurkowych bazy nurkowe, które są odpowiednio wyposażone i przygotowane do udzielenia pierwszej pomocy oraz regularne odświeżanie w naszej pamięci oraz praktyce zasad udzielania jej drugiej osobie.

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

a r c h e o l og i a

Chirurgia, znikające wraki i wielkie pieniądze Tekst i zdjęcia MACIEJ SZCZEPAŃSKI

Kiedy chirurg sięga po skalpel, lub pacjent zostaje poddany badaniu rezonansem magnetycznym, szanse, że oba te narzędzia zostały skonstruowane z liczącej sobie ponad 70 lat stali są bardzo duże.

szystko związane jest z końcowym okresem II wojny światowej, kiedy Amerykanie po raz pierwszy użyli bomby atomowej w celach militarnych. Od

tego okresu produkcja stali zmieniła się nieznacznie, proces Bessemera został zastąpiony procesem BOS (basic oxygen steelmaking), jednak w obu powietrze (a w przypadku BOS tlen) pozyskiwane jest poprzez wykorzystanie powietrza atmosfe-

rycznego. Jednak w przypadku stali z okresu przedwojennego

w ramach umowy wraków – głównie z okrętów celowo zatopio-

powietrze nie było nasycone radioaktywnymi cząsteczkami, jak

nych przez załogi, lub zniszczonych w ramach samozatopienia

ma to miejsce dzisiaj. Dlatego też stal ta, posiadająca lepsze

w Scapa Flow, tuż po I wojnie światowej. Prawo bowiem zakazu-

właściwości i wytrzymałość, jest pożądana na całym świecie

je eksploatowania wraków oznaczonych jako mogiły wojenne.

do produkcji chociażby specjalistycznego sprzętu chirurgicz-

Są jednak firmy, które za nic mają sobie te prawa i pozyskują

nego, czy przedmiotów typu „novelty”, jak noże firmy Böker

stal z dna mórz i oceanów na całym świecie. W ostatnich latach

produkowane ze stali pozyskanej z wraku niemieckiego pan-

wielu rybaków i żeglarzy na morzu Jawajskim, oraz na wodach

cernika KMS Tirpitz. Pożądanym metalem jest również fosfo-

Pacyfiku donosi o nieoznakowanych jednostkach, na których

robrąz1, z którego tworzone były chociażby śruby okrętowe.

pokładach znajdują się rdzewiejące fragmenty metalu. W roku

Problemem, który narasta w związku z rosnącą wartością

2017 połączone siły Indonezyjskich i Malezyjskich służb za-

„starej” stali jest szabrownictwo morskie. Firmy, które posiada-

trzymały załogę chińskiej pogłębiarki, na pokładzie której mia-

ją legalne pozwolenia na eksploatację wraków przestrzegają

ły znajdować się fragmenty okrętów wojennych z okresu II

wszelkich norm prawnych. Pozyskują one stal z określonych

wojny światowej. Wraki znajdujące się w tamtejszych wodach

REKLAMA

KMS Tirpitz Źródło pl.wikipedia.org

zawierają szczątki tysięcy marynarzy japońskich, amerykańskich, brytyjskich, czy holenderskich, dlatego też ważne jest, aby podjąć działania mające na celu zatrzymanie tej nielegalnej działalności. Lista wraków, które zostały uszkodzone wciąż rośnie, w roku 2014 wra-

HMS Repulse, zatopiony w 1941 r. Źródło en.wikipedia.org

ki HMS Repulse i HMS Prince of Wales, oficjalnie uznane za zbiorowe mogiły zostały zniszczone, a cenne metale (fosforobrąz, stal i aluminium) zostały zabrane. Oba te okręty są miejscem wiecznego spoczynku ponad 800 marynarzy. Nurkowie z Malezji są świadomi tego procederu i regularnie dokumentują niszczenie wraków, wysyłając ich zdjęcia do odpowiednich służb. Za sprawą zdjęcia wraku HMS Perth, grobu dla 350 ludzi, australijskie służby podjęły dialog ze stroną malezyjską nalegając na wdrożenie dodatkowych patroli w rejonie, w którym operuje malezyjska marynarka wojenna. Jednak to może być niewystarczające. Wiele z wraków zostało bezpowrotnie utraconych, w ich miejscu pozostał już tylko piaszczysty ślad odciśnięty w dnie morskim. Według Davida Yiu, dyrektora Friendly Water Seaports Pte., pogłębiarki, które nielegalnie pozyskują metale bezczeszczą też zwłoki, o czym świadczyć ma fakt, że szczątki marynarzy z wraków znajdowane są setki metrów od miejsca zatonięcia. Dyrektor Yiu, jak i wielu przedstawicieli rządów Australii, czy Wielkiej Brytanii, od lat walczy również o lepsze zabezpieczenie wraków, w każdy możliwy sposób, jednak bez odpowiedniego podejścia ze strony służb międzynarodowych jest to niemalże niemożliwe. Przypuszcza się, że zwiększona aktywność szabrowników w tych rejonach związana jest nie tylko z rosnącą ceną coraz rzadszej stali ‘niskoemisyjnej’, ale z ogólnym wzrostem cen złomu w Chinach. Według „The Guardian” wrak nawet małej jednostki (jak niszczyciel) może przynieść zysk rzędu miliona funtów brytyjskich. Obecna technologia pozwala naukowcom, historykom i archeologom odnajdować wraki nawet w miejscach niedostępnych dla nurków, jednak

Technically … the best. Hollis gear stands up to any condition. So, how deep will you go?

ta sama technologia jest wykorzystywana przez ludzi dążących do zysku, nawet jeśli miałoby to oznaczać naruszenie miejsca wiecznego spoczynku tysięcy marynarzy. Źródła: https://www.theguardian.com/world/ng-interactive/2017/nov/03/worlds-biggest-grave-robbery-asias-disappearing-ww2-shipwrecks https://www.dw.com/en/scavengers-pillage-wartime-wrecks-in-southeast-asia/a-39027260 https://www.theguardian.com/world/2017/feb/09/images-reveal-three-more-japanese-wwii-shipwrecks-torn-apart-for-scrap

www.nurkowanie-ecn.pl

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

a r c h e o l og i a

Od czego się zaczęło? HISTORIA ARCHEOLOGII PODWODNEJ

Tekst MATEUSZ POPEK

Zdjęcia ANDRZEJ PYDYN

Od czego się zaczęło? Kto był na początku? Takie i podobne pytania zadają sobie historycy na całym świecie. Nierzadko jednak ustalenie początku, tej pierwszej iskry, od której się zaczęło jest niezwykle trudne.

o czy za początek nurkowania powinniśmy uznać

rożytne zabytki z jeziora Nemi. Zabytki te, a dokładnie wraki

dokonania Jacqua Costeau? Czy może nurków kla-

dwóch statków Kaliguli. Stały się sławne po tym jak Musollini

sycznych, a może jednak poławiaczy gąbek? Pomimo

kazał osuszyć jezioro by ułatwić ich badanie. Niestety zabytki

tak niejednoznacznego początku, całe środowisko przyjęło, że to francuskiego oficera będziemy uznawać za praojca wszystkich płetwonurków.

Znane są też przekazy wykorzystania dzwonów nurkowych do wydobywania przedmiotów z wody. Wiele zmieniło wprowa-

Podobnie jest w przypadku archeologii podwodnej. Jej

dzenie hełmu nurkowego, który pozwolił na długie i stosunko-

geneza to raczej proces niż zdarzenie. Jednak podobnie jak

wo bezpieczne przebywanie pod wodą. W ten właśnie sposób

w nurkowaniu za ojca tej nauki uznano jednego człowieka:

w XIX wieku nurkowie wydobywali działa z wraku Mary Rose,

George’a F. Bass’a, który zmarł w marcu 2021 roku. Odejście

która stała się później najsłynniejszym zabytkiem nautycznym

tego człowieka było inspiracją do stworzenia tego artykułu,

Wielkiej Brytanii.

gdyż musimy sobie uświadomić, że historia zawsze tworzy się

Kolejną potężną zmianą dla eksploratorów podwodnych

na naszych oczach. Natomiast postaci, które zmieniały tę hi-

obiektów było stworzenie akwalungu przez Jacques-Yves Co-

storię chodzą wśród nas. Nie pozwólmy wspomnieniom tych

usteau i Emila Gagnan’a. W porównaniu z hełmem klasycznym

ludzi odejść, bo są niezwykle cenne, a wiemy jak kruche potrafi

sprzęt tych dwóch wynalazców był lekki i łatwy w transporcie.

być życie zwłaszcza w ostatnich latach.

Dlatego też łatwiej było nurkom docierać do podwodnych

Zainteresowanie zatopionymi obiektami sięgało najdawniejszych czasów. Oczywiście przed wynalezieniem akwalungu czy

nie przetrwały II wojny światowej.

obiektów i je wydobywać. Jednak do lat 60. XX wieku nie można było mówić o naukowym podejściu tych akcji.

hełmów nurkowych zasilanych przewodowo ludzie radzili sobie

To właśnie w szóstej dekadzie dwudziestego wieku nastą-

pod wodą wstrzymując oddech. Źródła podają, że już w XV wie-

piła eksplozja naukowych projektów, które można nazywać

ku we Włoszech nurkowano na bezdechu żeby wydobyć sta-

archeologią podwodną. W Szwecji wydobyto i rozpoczęto

archeologia

konserwację Vasy. Duńczycy odkryli zatopione wikińskie statki

Lata 80. to przede wszystkim badanie wraku Uluburun. Nie-

w Skuldelev, a w Turcji George Bass rozpoczął badania wraku

samowitego odkrycia statku z epoki brązu z ładunkiem między

na Przylądku Gelidonya.

innymi sztab brązu w kształcie zwierzęcych skór. To ten wrak

George Fletcher Bass urodził się w 1932 roku w Południo-

stał się na wiele lat wizytówką INA i Georga Bassa pozostając

wej Kalifornii. Od najmłodszych lat interesowało go morze

właściwie do niedawna najstarszym odkrytym wrakiem statku.

oraz astronomia. Studia języka angielskiego rozpoczął w John

Bass nie zamknął swoich zainteresowań do wraków Mo-

Hopkins University, w trakcie których trafił na Sycylię, gdzie

rza Śródziemnego. Badał wraki w jeziorze Champlain w USA

zachwyciły go antyczne zabytki. To też było przyczyną zmia-

czy zatopione statki w Morzu Japońskim. Był bardzo aktywny

ny kierunku na archeologię. Po studiach spędził dwa lata

zarówno jako terenowy archeolog ale również płodny pisar-

w The American School of Classical Studies at Athens (ASCSA),

sko. Opublikował wiele książek i artykułów naukowych. W cią-

po czym w 1957 roku wstąpił do wojska spędzając 2 lata w Ko-

gu 39 lat pracy George F. Bass był beneficjentem 36 grantów

rei Południowej.

badawczych przyznanych przez Towarzystwo National Geor-

W 1960 roku miał rozpocząć badania na Przyglądku Gelido-

gaphic. W 2002 roku uzyskał najwyższe oznaczenie jakie może

nya jednak wtedy jeszcze nie umiał nurkować. Tuż przed ekspe-

otrzymać naukowiec w USA – National Medal of Science. Zmarł

dycją zdążył odbyć zaledwie kilka lekcji nurkowania. Nie prze-

2 marca 2021 roku.

szkodziło mu to w szybkim czasie razem z Joan du Plat Taylor,

George Bass z pewnością sam nie stworzył archeologii pod-

zostać liderem ekspedycji. W latach 60. Prowadził też badania

wodnej jaką znamy dzisiaj. Wokół niego było mnóstwo postaci,

na wraku Yassiada w Turcji, oraz na wraku Kyrenia na Cyprze.

które razem z nim zmieniały wydobywanie skarbów z wody

Doskonale wykorzystał sukces pierwszych podwodnych

w naukę. Jednak można stwierdzić, że był on iskrą, która na-

badań archeologicznych i w 1972 został jednym z fundatorów

pędzała tą machinę i inspirowała ludzi do dalszych badań. Mój

Institute of Nautical Archaeology, a rok później wybrano go

dawny promotor i kierownik poznał Bassa i był z nim na bada-

na prezydenta tej organizacji. Lata 70. XX wieku to czas dyna-

niach. Ja nie miałem możliwości bliższego poznania Bassa, ale

micznych zmian. Oprócz założenia organizacji zajmującej się

byłem na jego wykładach, a książka z jego autografem stoi tuż

archeologią podwodną Georg Bass doprowadził do przemiany

obok gdy piszę te słowa.

Muzeum w Bodrum na Muzeum Archeologii Podwodnej, gdzie były prezentowane materiały z jego wykopalisk.

Pamiętajmy, że pionierzy są wśród nas i starajmy się zachować ich wspomnienia póki są jeszcze z nami.

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

r e c e n z ja

9 i pół tygodnia z MK2i CZYLI SUBIEKTYWNA RECENZJA NURKOWEGO MULTITOLLA OD GARMINA Tekst WALDEMAR RYDZAK

Zdjęcia REDAKCJA

Nie była to miłość od pierwszego wejrzenia. Nie było to też techniczne zauroczenie, jak podejrzewał podczas naszej rozmowy o MK2i Jacek Michno, szef Bazy Nurkowej Diving Center Extreme-Dive nad Jeziorem Głębokim (jednego z dwóch miejsc, w których dokonaliśmy naszych testów). Był to po prostu romans – krótki, początkowo szorstki, burzliwy i zakończony rozstaniem, po którym zostało uczucie pustki.

MK2i to topowy model drugiej edycji komputerów nurkowych

do testów otrzymaliśmy także dwa transmitery bezprzewodo-

oferowanych przez firmę Garmin. Alternatywą dla MK2i jest

we Descent T1. Nie chcieliśmy jako redakcja tworzyć klasycznej

okrojona z niektórych funkcji i materiałów wersja MK2. Okro-

recenzji opierającej się na enumeratywnym wyliczeniu co MK2i

jona nie znaczy zła. Po prostu nie każdy potrzebuje tytanowej

potrafi. Ze specyfikacją techniczną zawsze można zapoznać się

koperty czy współpracy z bezprzewodowym transmiterem.

na stronach naszej konkurencji lub na stronach producenta,

Do testów dostaliśmy MK2i, z szafirowym szkłem oraz tyta-

ale doświadczeń klienckich raczej się na nich nie znajdzie. Nam

nową obudową z diamentopodobną powłoką węglową. Po te-

zależało na opisaniu odczuć, emocji, spostrzeżeń związanych

stach sprzęt nie miał śladów zużycia, zadrapań na kopercie

z codziennym użytkowaniem MK2i z T1. I o tym będzie kilka

więc w tym zakresie Garmin trzyma poziom. Na naszą prośbę

słów w następnych akapitach.

recenzja

Już na stracie romans z MK2i był obarczony traumą poprzed-

ga użycia krótkiego węża wysokiego ciśnienia, który połączy

niego związku. Seria Fenix HR ma co prawda swoje zalety,

pierwszy stopień z T1. Instrukcja ma pomóc najmniej doświad-

ale miała też i swoje wady, w tym jedną poważną – długi czas

czonemu nurkowi w przygotowaniu sprzętu do użytkowania.

oczekiwania na gotowość GPS. Wyobraźcie sobie, ten moment

Niby wszystko w niej jest, ale… dostrzegamy obszary do dal-

kiedy idziesz np. biegać z grupą znajomych, uruchamiasz zapis

szej optymalizacji. Dla przykładu w polskiej wersji językowej

treningu i czekasz, czekasz, czekasz. Nie będę opisywać róż-

instrukcji dla MK2i jest opis instalacji T1 na stronie 5, który

nic między serią Fenix i Descent, bo to dwie inne linie, choć

brzmi: „… sprawdź, czy regulator został rozhermetyzowany

mają ze sobą wiele wspólnego. Nie będę także opisywać różnic

i odłączony od butli z tlenem…”*. I tu powinna opaść kurtyna,

obecnej serii w stosunku do pierwszej edycji Descent. Przygo-

bo w wersji ENG brzmi to „Confirm the regulator is depressurized

towując się do oceny MK2i rzetelnie przejrzałem opinie innych

and detached from a scuba cylinder”. Butla nurkowa, a butla

użytkowników, czy też recenzje wideo obecnej i poprzedniej

z tlenem. Temat niejednej dyskusji w środowisku nurkowym

serii. Oprócz opisania własnych doświadczeń i zmierzenia się

odnośnie wiedzy dziennikarzy o nurkowaniu, a tu proszę po-

z własnymi obawami co do szybkości działania GPS chciałem

ważny producent i takie tłumaczenie.

sprawdzić, czy krytyczne uwagi innych, odnośnie MK2i, uda się potwierdzić w moich testach. Czasami

W naszej konfiguracji T1 został przykręco-

krytyka użytkowników opiera się na subiek-

ny bezpośrednio do Apeksa ATX100, a ten

tywnych odczuciach, źle przeczytanych instrukcjach. Trudno wtedy winić producenta i krytykować za wady, których w rzeczywistości nie ma. Czasami jednak krytyczne uwagi są jak najbardziej uzasadnione. Do którego wariantu przypisałbym Garmina MK2i? Pierwszy etap po zakupie to oczywiście, poza rozpakowaniem, konfiguracja komputera. Do testów dostaliśmy MK2i, ale bez

Przygotowując się do oceny MK2i rzetelnie przejrzałem opinie innych użytkowników, czy też recenzje wideo obecnej i poprzedniej serii.

do butli zawierającej powietrze, choć oczywiście ze specyfikacji technicznej wynika, że MK2i poradzi sobie także z O2 do 100 %, a także z powietrzem, nitroxem, trimixem; 1 gazem dennym i do 5 gazów dekompresyjnych i/lub gazów rezerwowych. Butla nurkowa może zawierać różne gazy, więc niestety tłumacz na język polski nie popisał się znajomością tematyki. Zastanawiam się czy jest tam więcej takich „smaczków”.

instrukcji. Poczułem się jak – „pro”. Wiado-

W wypadku drugiego zestawu, którego uży-

mo – w naszej redakcji mamy tylko perfekcyj-

liśmy do testów, układ głowicy Tecline i do-

nych nurków, po co nam instrukcja. W efekcie przy pierwszej

stępność w nim portów HP wymusiły zastosowanie przewodu

konfiguracji pozycjonowania satelitarnego i ustawiania według

wysokiego ciśnienia długości ok. 10 cm. Nie był to jakiś większy

zajmowanej pozycji czasu zamiast wybrać bazowy tryb konfi-

problem, ale warto o tym pamiętać przed wybraniem się nad

guracji GPS+Glonass czy Galileo, wybrałem opcję UltraTrac.

wodę, bo jeśli w terenie nie będzie zaprzyjaźnionej, dobrze

W efekcie otrzymałem komunikat o poszukiwaniu sygnału

zaopatrzonej bazy, a sami nie przewidzieliśmy takiej sytuacji,

i sugestię wystawienia zegarka na teren otwarty. Skorzystałem

pierwszy montaż MK2i może zakończyć się niepowodzeniem.

z okazji, ale sesje 3 x po 30 minut nie dały rezultatu. Wróciłem do ustawień bazowych i pierwsza konfiguracja zakończyła

Samo sparowanie T1 z komputerem jest szybkie i proste, choć

się powodzeniem. Później nie wracałem do trybu UltraTrac,

wymaga ciśnienia wyższego niż atmosferyczne. Bez niego

więc trudno stwierdzić jak często określa swoją pozycję MK2i

urządzenie przechodzi w tryb uśpienia, który pozwala ograni-

w tym trybie. Tym samy doszedłem do wniosku, że instrukcja

czyć zużycie baterii. Z początku wydawało się to irytujące, ale

także powinna być przedmiotem niniejszej recenzji, i… jest.

to kwestia nawyków. Urządzenia paruje się rzadko, a dłuższe

W Internecie udało mi się ją odszukać i z nią zapoznać. Do-

życie baterii może wynagrodzić początkową niedogodność.

brze napisana instrukcja przyspiesza możliwość skorzystania

Moja irytacja wynikała z tego, że nawet w moim starym, wysłu-

z produktu, źle skonstruowana może popsuć początkowe wra-

żonym Suunto Cobra, w celu oszczędności baterii przewidziano

żenia, jak i poprawne wykorzystanie wszystkich funkcjonalno-

wyłącznik czasowy uruchamiany po wykryciu braku sytuacji,

ści. W przypadku Garmina instrukcja transmitera Descent T1

którą można uznać za nurkową. Jest jednak jednocześnie me-

w mojej opinii wymagałaby dodatkowej optymalizacji. Chodzi

chaniczny przycisk pozwalający na wybudzenie komputera

o alternatywne sposoby montażu transmitera do I stopnia. Od

na powierzchni. Chciałem szybko, w zaciszu domowym, jesz-

samego początku nowy użytkownik powinien mieć obrazkowo

cze przed wyjazdem nad wodę, sparować oba transmitery.

pokazane, że nie do każdego I stopnia można zainstalować T1

Jednak, aby tego dokonać zmuszony byłem podpiąć automat

bezpośrednio do głowicy. Czasami poprawna instalacja wyma-

z T1 do nabitej butli. Co prawda miałem w niej tylko 44 ATM,

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

r e c e n z ja

ale to wystarczyło do wybudzenia transmitera. Po wykryciu

ekranu, który urósł z 1,2 cala do 1,4. Dzięki temu poprawiła się

ciśnienia T1 bardzo szybko wszedł w tryb gotowości. Procedu-

czytelność danych wyświetlanych na ekranie, oraz zwiększył

ra jego sparowania z MK2i trwała krócej niż 1 minutę. Nazwę

się deklarowany przez producenta czas użytkowania. Domyśl-

nadajnika można spersonalizować. Jest to przydatna funkcja

ne ustawienia kolorów, kontrast i natężenie podświetlenia

nie tylko w konfiguracji dla jednego nurka, ale także dla gru-

były fabrycznie na tyle dobrze ustawione, że nie wymagały

py znajomych, którzy mają identyczny zestaw Garmina i chcą

zmiany. W tym zakresie złe doświadczenia pochodzą u mnie

podczas nurkowania kontrolować nie tylko swoje zużycie

z innego komputera, którego jestem użytkownikiem. Zakupi-

i pozostałą ilość gazów, ale także pozostałych osób w grupie.

łem go w wersji Nitrox licząc, że będzie dobrym backupem.

Przetestowaliśmy to w parze i działa. Choć nie udało się po-

Polski producent i początkowo dobry marketing powodowa-

twierdzić max zasięgu 10 m, w których transmitery widzą się

ły, że komputer znikał z półek w Polsce jak świeże bułeczki.

z komputerem. Czasami traciłem dostęp do czujnika partnera

Obecnie leży u mnie na półce, pokrywa się kurzem. Czeka

nurkowego będąc od niego ok. 3 m, a cza-

na chwilę wolnego czasu, aby go wysłać

sami w odległości 4 m odczyt był stabilny.

do sprzedaży. MK2i to inna półka cenowa

Sam producent wskazuje szereg warunków jakie trzeba spełnić, aby uzyskać max, więc a priori założyłbym, że dla własnego komfortu warto trzymać się w grupie bliżej siebie. Porównując odczyty głębokości z różnych komputerów (Suunto, Genz, Garmin) nie dostrzegłem różnic w tym zakresie. Jedynie w przypadku ciśnienie gazów Suunto Cobra na wężu dawał odczyt o 3 ATA niższy niż MK2i zamontowany bezpośrednio do 1

Po ponad dwóch miesiącach testów mogę stwierdzić, że Garmin Descent MK2i nie ma już chorób wieku dziecięcego, na które narzekali użytkownicy MK1.

stopnia. Różnica wartości utrzymywała się

i inny typ urządzenia. Oczywiście 1,4 cala to nie kilka cali dostępnych, w niektórych klasycznych komputerach nurkowych. MK2i ma podobną wielkość ekranu jak Shearwater Teric (1,39 cala), który przez niektórych wskazywany jest jako bezpośrednia konkurencja dla modelu MK2i Garmina. W mojej opinii różnice obu urządzeń są jednak większe niż wskazuje się w recenzjach nurkowych. Patrząc na specyfikację, jako komputer nur-

przez cały czas, więc nie było to jakieś okresowe zaburzenie

kowy Shearwater Teric jest porównywalny z tym co oferuje

odczytu. Nie wchodziliśmy podczas testów w dekompresję.

MK2i. Cenowa różnica jest niewielka, raptem kilkuset złotych,

Algorytm jaki jest zastosowany w Garminach wszystkich kom-

co przy sprzęcie za kilka tysięcy nie czyni z niej game chan-

puterach nurkowych serii Descent to sprawdzony Bühlmann

gera. Garmin MK2i, jeśli zestawić go z Shearwaterem Teric,

ZHL-16c z gradientami. Domyślnie komputer po wykryciu głę-

wydaje się mieć kilka przewag, które mogą być decydujące

bokości niższej niż 1,2 m szybko kończy nurkowanie, a ponow-

dla ludzi aktywnych fizycznie. Jest multitollem – jak słynne

ne zanurzenie traktuje jako nowe. Ten czas można edytować,

scyzoryki marki Victorinox. Można wykorzystać go nie tylko

więc uwaga dotyczy ustawień domyślnych. W nurkach szuwa-

podczas nurkowania, ale w trakcie uprawiania różnych innych

rowych, nastawionych na eksplorację litoralu przekraczanie

sportów czy też turystyki. Moje ogólne poczucie zadowolenia

bariery 1,2 m może zdarzać się częściej niż raz i trwać krócej

w tej kwestii burzy mocne akcentowanie gry w golfa przez

niż założył producent. Osoby zliczające liczbę swoich nurko-

Garmina. Niby można to wykluczyć w ustawieniach zegarka,

wań pewnie docenią takie konserwatywne podejście, pozostali

ale i tak później golf wraca jak bumerang w aplikacji.

muszą pamiętać o zmianie ustawień. Po zakończonym nurkowaniu informacja „no Fly” może wyświetlać się z poziomu

Przez dwa miesiące testów MK2i nie było sytuacji, w któ-

informacji głównego ekranu zegarka w sposób graficzny i cy-

rej gorączkowo poszukiwałbym kabla zasilającego. Owszem

frowy. Niby nic, ale jednak tym między innymi różni się MK2i

ładować go trzeba, ale zaskakująco rzadko jak na zegarek,

od klasycznym komputerów nurkowych. Te ostatnie trafiają

który miał celowo uruchamiane wiele funkcji/czujników w tym

do kuwety/na półkę, a my ćwiczymy pamięć w ograniczeniach

samym czasie. Tak, aby zweryfikować szybkość drenowa-

lotów. W przypadku komputerów z funkcją zegarka informacja

nia baterii. To, co przyjemnie mnie zaskoczyło, to nie tylko

ta jest cały czas na widoku.

szybkość rozładowywania (np. 2 % przy ok. 40-minutowym nurkowaniu i dwóch sparowanych T1, co daje ok. 33 godzin

Po ponad dwóch miesiącach testów mogę stwierdzić, że Gar-

pracy, przy deklarowanych 32 godzinach przez producenta),

min Descent MK2i nie ma już chorób wieku dziecięcego,

ale także szybkość ładowania. Mając doświadczenie z mode-

na które narzekali użytkownicy MK1. Zniknęła większość

lami Fenix niższych niż 6 seria spodziewałem się wielu go-

z nich np. z softwarem, żywotnością baterii, czy wielkością

dzin ładowania. Tymczasem, niezależnie czy ładowałem MK2i

recenzja

z zapalniczki w samochodzie, portu USB w komputerze czy

zaciśnięty pasek i zamiast 98 % mamy… np. 89 % procent

klasycznej ładowarki osiągnięcie 100% poziomu naładowania

saturacji (najniższy odczyt jaki zauważyłem). Taki odczyt nie

subiektywnie oceniam jako szybkie. Co prawda mój telefon

jest dla ludzi o słabych nerwach, zwłaszcza jeśli potraktuje

ładuje się szybciej, ale wobec komputera nurkowego nie mam

się je jako wsparcie w diagnostyce COVID. Na szczęście moż-

aż takich wymagań.

na wymusić ponowne uruchomienie czujnika. Niestety tryb manualnego uruchomienia ponownego pomiaru, w krótkim

MK2i to komputer nurkowy, ale jednocześnie o wiele wię-

odstępie od pomiaru automatycznego, skutkuje w większo-

cej. Zegarek ma funkcję Garmin Pay. W połączeniu z kartą

ści prób wyświetleniem wartości z pomiaru dokonanego au-

Revolut’a działało to podczas testów świetnie. Nie było pro-

tomatycznie. Mimo informacji, że rozpoczęto nowy pomiar

blemów z odrzuceniem płatności. Oczywiście dla bezpieczeń-

poziomu saturacji. W takiej sytuacji warto po prostu wrócić

stwa lepiej nie podpinać głównej karty, ale prepaid lub kar-

do ręcznego pomiaru, ale dopiero po kilkunastu minutach.

tę z niskimi limitami. Funkcja płatności dawała mi poczucie wygody. Biegając, czy jeżdżąc na rowerze, nie zabierałem ze sobą kart płatniczych czy portfela. Po zakończonym treningu mogłem kupić coś do picia lub jedzenia także bez połączenia zegarka z telefonem. Zabezpieczeniem płatności jest pin, którego podanie jest wymagane co 24 godziny, lub za każdym razem po zdjęciu zegarka z ręki i utracie danych z czujnika pulsu. Pozostając stale na ręku MK2i staje się osobistym trenerem, który podpowie codzienne treningi wysiłkowe. Nie ma przymusu ich realizacji. Samą funkcjonalność dla osób, które nie planują, a chciałyby uprawiać sporty w sposób bardziej przemyślany jest to niezłe rozwiązanie. W moim wypadku podczas testów używałem MK2i podczas morsowania (na początku marca jeszcze zdarzyło się kilka okazji), biegania, jazdy na rowerze w terenie i szosie. W domu służył do sprawdzania poziomu saturacji krwi. Warto jednocześnie pamiętać, że pulsoksymetr w Garminie nie jest urządzeniem medycznym. Wystarczy zakłócenie kontaktu z ciałem, słabiej

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

r e c e n z ja

Podczas testów pod wodą błędów nie odnotowałem. Multitoll nie zawiesił się i pracował stabilnie. Cóż, ten komputer potrafi uzależnić, choć pewnie nie na wszystkich zadziała jego czar. Co jeszcze nie działało na początku optymalnie? Odtwarzenie muzyki i aplikacje służące do nawigacji na bazie map podmiotów zewnętrznych dostępnych w sklepie Garmina IQ. W przypadku muzyki sposób likwidacji błędnego działania znalazłem na forach dyskusyjnych związanych z Garminem z serii Fenix. Nie wiedzieć czemu mając już w zegarku aplikację Deezer, po zainstalowaniu Spotify, ta druga nie chciała działać. Odinstalowanie Deezera rozwiązało problem. Ten sam problem pojawił się w przypadku chęci skorzystania z aplikacji Locus. Konflikt oprogramowania powodował, że musiałem odinstalować aplikację podobnego typu, ale innego producenta. Na początku recenzji wspomniałem, że druga edycja Garmin Descent to dwa modele – MK2i czy MK2. To „i” w nazwie ma kolosalne znaczenie. Nie tylko ze względu na różnice między modelami tej samej serii. Zagrożenie czyha także przy zakupie. Jeśli przyjdzie Wam do głowy dokonać zakupu np. poprzez Ebay, to musicie być czujni, aby nie zakupić zestawu,

który zestawem de facto nie jest. Niektórzy co obrotniejsi

ry, zaufany Garmin z serii Fenix HR. W sercu, co cóż… ogólne

sprzedawcy łączą model Descent MK2 (okrojoną wersję)

wrażenia z użytkowania tego multitolla są bardzo pozytywne.

z transmiterem Descent T1. Tymczasem T1 dedykowany jest

Jest to pełnoprawny komputer nurkowy, pełnoprawny zegarek

wyłącznie do współpracy z modelem MK2i. O pułapkach ce-

sportowy, smartwatch. Oczywiście co dla jednego jest zaletą,

nowych piszę celowo. Cena producenta ustalona na potrzeby

dla innych może być wadą. MK2i nie był testowany w różnych

rynku europejskiego jest moim zdaniem trochę zawyżona.

konfiguracjach sprzętowo-gazowych. Nie mam więc pewności,

O ile można zrozumieć, że Garmin stara się uniknąć „impor-

że czymś nie zaskoczy negatywnie. Producent zabezpiecza się

tu” wewnątrzunijnego, o tyle różnice kursowe między Euro

na taką okoliczność wyświetlając podczas pierwszej konfigura-

i USD powodują, że nabywcy z zacięciem do oszczędzania

cji informację o możliwości pojawienia się błędnych komunika-

mogą próbować optymalizować koszty zakupu. W dniu pisa-

tów podczas użytkowania. U innych takie ostrzeżenia pisane są

nia poniższej recenzji wg. kursu Revolute 1898 EUR (1499 EUR

mały drukiem, więc doceniam odwagę Garmina w tej kwestii.

za MK2i +399 EUR za T1) dawało w przeliczeniu ok. 8627 PLN

Podczas testów pod wodą błędów nie odnotowałem. Multitoll

za zestaw MK2i i T1. Nabywca dokonujący zakupu tego sa-

nie zawiesił się i pracował stabilnie. Cóż, ten komputer potrafi

mego zestawu, ale w sklepie z walutą USD ma do zapłace-

uzależnić, choć pewnie nie na wszystkich zadziała jego czar.

nia 1898 USD (1499 USD za MK2i + 399 USD za T1), co daje

I na tym polega piękno wolnego rynku – spory wybór towarów

7092 PLN. Szybko licząc – 1535 PLN różnicy. To dużo, choć

alternatywnych i próby dopasowania cech produktów/usług

pewnie producent ma na to jakieś uzasadnienie.

do zróżnicowanych potrzeb konsumentów.

Po 9,5 tygodniach romans z MK2i zakończył się. Pozostało

*https://www8.garmin.com/manuals/webhelp/GUID-4A2D-

uczucie pustki – w sercu i na nadgarstku. Na nadgarstku uczu-

3019-BA14-49BD-B371-4214D187D493/PL-PL/Descent_Mk2i_OM_

cie braku było chwilowe, bo na miejsce po MK2i wrócił sta-

PL-PL.pdf

prosty i niezawodny komputer firmy Cressi

Donatello to nowy komputer nurkowy i free divingowy firmy Cressi Sub, zaprojektowany i produkowany we Włoszech, został wprowadzony na rynek w 2020 r. Elegancki wyraz prostego, funkcjonalnego designu i pozycja obowiązkowa dla

ryjnych. Podświetlenie jest aktywowane przyciskiem lub po włączeniu alarmu.

nurków rozpoczynających ten sport i dla

Energooszczędny procesor i bateria

tych, którzy „po prostu chcą nurkować”.

CR2430 wymieniane przez użytkownika

Całkowicie modułowy, wytrzymały kom-

bez użycia narzędzi. Wyraźnie widoczny

puter z szerokim wyświetlaczem UFDS,

wskaźnik żywotności baterii i wyraźne

który zapewnia łatwość nawigacji

alarmy

i dostępu do menu kompute-

dźwiękowe

dostarczają

krytycznych informacji i za-

ra. Ma m.in pełne zarzą-

pewniają spokój ducha podczas nurkowania.

dzanie Nitroxem, tryb

Komputer może

głębokościomierza / Gage/, opcję rese-

być

towania i program

ny do Interfejsu

FREE.

Algorytm

obejmuje

podczerwień

z komputerem nur-

RGBM

i Deep Stopy.

kowym i za pomocą

Menu i system

kabla USB. Oprogra-

nawigacji jest identycz-

mowanie interfejsu jest

ny z pozostałymi komputerami nurkowymi Cressi (Leonardo,

podłączo-

kompatybilne ze wszystkimi wersjami komputerów z systemem

Giotto) z łatwym odczytem, dostępem

Windows i Mac. Interfejs jest dostępny

do informacji i modyfikacją parametrów

również z łącznością Bluetooth do podłą-

zanurzenia. Interfejs z jednym przyci-

czenia urządzenia do smartfona.

skiem udostępnia tryby Air, Nitrox, Gauge i Free.

Jakość komputera zapewni wieloletnie bezawaryjne użytkowanie. Poprzednikiem

Donatello został wyposażony w nowo-

jest Leonardo znany i ceniony ze względu

czesny jasny wyświetlacz z podświetleniem

na trwałość i prostotę. Cena Donatelllo po-

a rozmiar wyświetlanych znaków jest naj-

niżej średniej ceny komputerów tej klasy

większy z dostępnych na rynku kompute-

na rynku.

rów. Wszystkie prezentowane informacje

Dostępny w wielu atrakcyjnych kolo-

są oddzielone liniami, aby ułatwić czytanie

rach i posiada w standardzie opakowa-

nawet w sytuacjach stresowych lub awa-

nie ochronne.

Więcej informacji znajdziesz w na stronie www.nurkowyswiat.pl, mediach społecznościowych i na stronie producenta: www.cressi.com Materiał udostępniony dzięki uprzejmości sklepu www.nurkowyswiat.pl

REKLAMA

Donatello

p o r a d y i c i e k aw o s t k i ACADEMY

Automat oddechowy CZĘŚĆ 2 „ODCZAROWYWANIE MITÓW” Tekst WOJCIECH A. FILIP

Jeżeli automat bez zabezpieczonego przyłącza wpadnie mi do wody to grozi mi nurkowy koniec świata (zwykle przyłącze ma postać „śruby”, którą wkręcamy w zawór butli)? Czy przebicie membrany suchej komory jest niebezpieczne? W drugiej części artykułu o automatach oddechowych przeczytacie m.in. o tym dlaczego zalanie automatu nie stanowi żadnego problemu, a przedziurawienie membrany suchej komory może podnieść bezpieczeństwo nurkowania…

Na początek wyjaśnijmy formalnie kwestię zalania automatu

Każdy automat oddechowy, na którym znajdziecie ozna-

wodą. Dlaczego formalnie? Bo jest to dokładnie opisane w nor-

czenie EN250:2014 możemy zalać wodą, a w zasadzie

mie dopuszczającej automaty oddechowe do użytku.

możemy wrzucić do słonej wody i pozostawić w niej na 8 godzin pozwalając na całkowite zalanie. Następnie wyjmujemy go na powierzchnię i pozostawiamy do wyschnięcia na 16 godzin (bez płukania) po czym… automat musi normalnie działać. Czy to oznacza, że mogę bezkarnie zalewać wnętrze automatu słoną wodą? Niestety nie, automat po zalaniu będzie poprawnie pracował, ale pozostawiony na dłużej ze słoną wodą w środku zacznie korodować, a tego nie lubimy. Wniosek nr 1 Automat można zalać wodą słodką, a nawet słoną i będzie działał dalej  Wniosek nr 2 Trzeba przeczytać ten artykuł do końca żeby dowiedzieć się co zrobić, aby nie tylko działał, ale też nie korodował 

Zdjęcie Bartek Trzciński

porady i ciekawostki

ACADEMY

Co to jest norma EN 250:2014?

ciem bardzo dużego mięśnia zwanego przeponą i wielu innych

Producenci automatów nazywają ją „nową” normą, bo zastą-

mniejszych mięśni.

piła starą EN250. Jest to zbiór informacji, który wskazuje para-

Czyli żeby móc oddychać, musimy się trochę napracować.

metry materiałów, z których zbudowane powinny być automa-

Wysiłek związany z oddychaniem odczulibyśmy szybciej gdyby

ty, poprzez określenie zachowań tych materiałów w różnych

zanurzyć się na 50 m, gdzie gaz, którym oddychamy będzie,

warunkach np. węże do automatów powinny utrzymać ciężar

w dużym uproszczeniu, blisko 6 razy gęstszy. Czyli gdyby opaść

100 kg, albo: automaty nie mogą się w żaden sposób zdefor-

na podwodną ławkę na 50 metrach i nic nie robiąc pooddychać

mować, jeżeli przez kilka godzin będą przechowywane w tem-

sobie przez automat możemy się zmęczyć wielokrotnie bardziej

peraturze różniącej się o 100 stopni Celsjusza (-30°C do +70°C).

niż oddychając na powierzchni?

Czy np. to, jak powinny pracować automaty, badane są na głę-

Dokładnie tak, a sytuację możemy jeszcze bardziej pogor-

bokościach 30 i 50 m (stara norma dotyczyła badań automatów

szyć ustawiając pokrętła regulacyjne w naszych 2 stopniach

tylko na głębokości 50 m, nowa dodała bardzo ważne badanie

na „minus”.

na głębokości 30 m).

Warto dodać, że nurkowie oprócz oddychanie poruszają

Jedną z najistotniejszych, dla nas nurków, częścią normy

się, pozują do zdjęć, uciekają przed rekinami czy zajmują się

jest ta, opisująca jaką pracę możemy maksymalnie wykonać

wydobywaniem sieci. Zatem nasza praca w czasie nurkowania

pod wodą oddychając przez automat. Ta część EN250:2014

będzie zdecydowanie większa niż ta, która wynika z samego

kojarzy się z serwisowaniem automatów i ustawianiem opo-

oddychania przez automat.

ru oddechowego*. Pamiętajmy, że na pracę oddechową ma wpływ nurek, który może używać różnych ustawień pokrętła regulacji oporów i dźwigni wspomagania (szczegóły opisałem

Oddychanie związane jest z zaangażowaniem wielu

w poprzednim numerze Perfect Diver).

mięśni – im głębiej nurkujemy, tym praca oddechowa

* właśnie dlatego serwisant powinien być wyposażony w urządzenie pozwa-

będzie większa. Aby poprawić komfort nurkowania

lające zmierzyć wielkość tego oporu

używajmy pokrętła oporów oddechowych i dźwigni efektu wspomagania ustawiając je na „plus” w cza-

Wszystko to, aby nurkowanie było bezpieczne i sprzyjało re-

sie każdego nurkowania, minimalizując opory od-

laksowi 

dechowe. Innym sposobem na zmniejszenie pracy oddechowej jest zastosowanie helu jako dodatku do powietrza albo nitroksu, którym oddychamy. Taka mieszanina nazywana jest trimixem, z powodu użytych w niej 3 gazów. Trimixu używają nurkowie techniczni, na większych głębokościach, ale także zaawansowani nurkowie rekreacyjni na głębokościach 25–40 m. Taki „rekreacyjny” trimix nazywany jest zwykle triox.

Zdjęcie Karola Takes Photos

Jak to „jaką pracę możemy wykonać oddychając”? Jeżeli usiądziemy wygodnie na dnie, na 10 m i w bezruchu sku-

Bądź świadomym nurkiem – naucz się używać i zawsze używaj pokrętła oporów oddechowych i dźwigni wspomagania tak, aby zminimalizować opory oddechowe.

pimy się na oddychaniu to… wykonamy pracę związaną z uży-

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

ACADEMY

jeden bardzo spokojny wdech nurka to 500 ml czyli 20 razy

Wróćmy do zalewania automatu

więcej. Należy to rozumieć tak, że gdybyśmy kompletnie zalany

Przecież ciągle słyszymy, że nie wolno wkładać I stopnia

automat podłączyli do butli i nacisnęli przycisk przedmuchu-

do wody bez zabezpieczenia przyłącza, albo że nie wolno naci-

jący, to osuszyłby się całkowicie po niespełna 2 sekundach 

skać przycisku przedmuchującego w czasie płukania automatu,

Czy można zalać I stopień przez zanurzenie II stopnia z na-

to skąd pomysł na to, że nic się nie stanie kiedy wlejemy wodę

ciśniętym przyciskiem przedmuchującym?

do środka?

Można, ale wymaga to czasu i wytrwałości. Im dłuższy wąż

Wiecie już, że to nie tyle pomysł, co norma dopuszczająca

łączący I i II stopień tym zalewanie zajmie nam więcej czasu.

każdy automat do użycia, czyli automat musi działać niezależ-

Warto też wiedzieć, że ta sztuka nie uda się, jeżeli I stopień

nie od tego jak bardzo jest zalany.

będzie miał nakręconą szczelną osłonę.

Jeżeli spojrzymy na sprawę bardziej technicznie, to łatwiej

Tak czy inaczej, skutecznie oczyścimy wszystko z wody przez

będzie nam zrozumieć dlaczego woda w automacie to nic

naciśnięcie by-passu, wzięciu oddechu, naciśnięciu przycisku

nadzwyczajnego.

dodawczego inflatora lub suchego skafandra. Krótkie użycie

Ile wody może się zmieścić do I stopnia?

każdego z urządzeń podłączanych do poszczególnych węży da

Jeżeli mamy któryś z największych I stopni, z obrotową głowicą,

nam pewność, że są one oczyszczone z wody.

to bardzo się starając wlejemy do środka ok. 25 ml wody czyli

Warto dodać, że w nurkowaniu technicznym zalewanie au-

1–1,5 dużej łyżki, którą zjadamy zupę jarzynową. Tymczasem

tomatów to sytuacja niemal codzienna w przypadku nurków używających kilku butli bocznych. Co zrobić z automatem zalanym słoną wodą?

Po wrzuceniu do wody, automat oddechowy potrzebu-

Należy pamiętać, że woda pozostawiona w automacie nawet

je dłuższego czasu aby woda go wypełniła. Jest to czas

na kilka godzin nie stanowi żądnego problemu. Kłopot zaczyna

mierzony raczej w godzinach niż minutach. Zdarzyć się

się rodzić wraz z częstym zalewaniem słoną wodą i pozostawia-

może, że wpadniemy na pomysł aby użyć automatu wła-

niem automatu zalanego na słono żeby sam wysechł. W takiej

śnie wyciągniętego spod wody, gdzie spędził kilka godzin.

sytuacji wnętrze automatu zacznie z dużym prawdopodobień-

W takiej sytuacji, po wkręceniu I stopnia w zawór butli,

stwem korodować, a to oznacza konieczność wykonania serwi-

a przed jego odkręceniem, należy nacisnąć i przytrzymać

su. Bardzo zaniedbane automaty, przetrzymywane w słonym

w czasie odkręcania zaworu przycisk przedmuchujący

środowisku i suszone ze słoną wodą w środku mogą wymagać

na II stopniu. Woda jest nieściśliwa i bezpieczniej będzie

wymiany korpusu i innych elementów, które uległy uszkodze-

wskazać jej którędy ma opuścić nasz automat.

niu w wyniku korozji.

Zalałem I i II stopień słoną wodą POMOCY! I stopień Po zalaniu słoną wodą i wyjęciu automatu na powierzchnię, należy go przedmuchać, aby usunąć słoną wodę, a następnie kilka razy zalać wodą słodką przedmuchując po każdym zalaniu. Im dokładniej zalejemy automat na słodko, tym lepiej oczyścimy go z soli (przy okazji można się przekonać jak trudno jest zalać automat  Sposób szybszy od zanurzania w misce z wodą: wykręcamy dwa porty LP i przy użyciu strzykawki wlewamy do środka słodką wodę, albo… używamy do tego węża ogrodowego i śmiało płuczemy kilka razy automat. Po każdym zalaniu przedmuchujemy, wciskając przycisk by-pass jeszcze przed odkręceniem zaworu butli. II stopień Zauważyliście, że po powrocie z serii nurkowań w słonej wodzie (np. safari w Egipcie) powietrze delikatnie ucieka przez II stopień? To dlatego, że na połączeniu gniazdo/grzybek czyli w zaworze II stopnia osadziła się sól. Aby się jej pozbyć należy zawsze dokładnie płukać II stopnie z wciśniętym przyciskiem przedmuchującym. Dokładnie, czyli przez pełne zanurzenie w słodkiej wodzie poruszając w tym czasie dynamicznie puszką automatu. Po wypłukaniu krótkie przedmuchanie usunie resztki wody ze środka.

porady i ciekawostki

ACADEMY

Wiele czasu poświęciłem w obydwu częściach tego artykułu na opisanie powodów ograniczania wzrostu CO2 w czasie pobytu pod wodą.

Ciekawostka pozwalająca na zaoszczędzenie niemałych pieniędzy! Wiecie już, że dla zmniejszenia zużycia gazu, poprawy kon-

Wiemy, że z różnych względów ilość CO2 może w naszym or-

troli pływalności czy ograniczenia narkozy azotowej ważnym

ganizmie rosnąć. Bardzo ważne jest, aby nie pozwalać na zale-

może być ustawienie pokrętła regulacji oporów oddechowych

ganie tego gazu i starać się go pozbywać. I stopnie automatów,

oraz efektu wspomagania na „plus”. Tymczasem bardzo wielu

z których węże wystają w górę, za głową nurka mogą uniemoż-

nurków kupuje automat wyposażony w możliwości regulacji i…

liwiać podnoszenie głowy wysoko, a przez to utrudniać łatwe

ustawia jedną i drugą na „minus”.

wydychanie CO2 z naszego organizmu. Prostym i bardzo skutecznym sposobem na inne poprowadzenie węży jest użycie specjalnych przyłączy kątowych pozwalających na poprawne skonfigurowanie węży w każdym automacie.

Przypomina to jazdę sportowym samochodem ze stale zaciągniętym hamulcem pomocniczym. Pomijając powody takiej decyzji warto wziąć ją pod uwagę kupując dla siebie automat.

Zdjęcie Bartek Trzciński

Warto rozważyć użycie „kątówek” przy połączeniu węży LP z II stopniami automatów. Mogą one znacząco pogorszyć możliwość łatwego podawanie automatu w sytuacji „brak gazu” (OOG) . Dużo łatwiej jest chwycić wąż klasycznie skonfigurowany i podać automat biorcy. Powiązaną sprawą jest właściwy dobór długości węży, bo może on wpłynąć nie tylko na łatwość operowania II stopniami automatów, zmniejszenie oporów w czasie pływania na skuterze czy niebezpieczeństwa związane z zahaczeniem pętlą węża np. o element wraku, ale także poprawić komfort oddychania pozwalając na lekkie przytrzymywanie automatu w ustach zamiast silnego zagryzania w obawie przed wyrwaniem go przez zbyt krótki wąż (co zwykle jest powodem stosowania wspomnianych przyłączy kątowych przy II stopniach). Dobrze dobrana długość węży LP i HP powoduje, że przy pełnym komforcie używania, zawsze przylegają one do ciała nurka nie tworząc niepotrzebnych pętli. Dotyczy to każdego rodzaju konfiguracji stosowanych przez najbardziej początkujących do bardzo zaawansowanych nurków. Zdjęcie Karola Takes Photos

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

ACADEMY

Wysokiej klasy automat, wyposażony w obydwie regulacje ustawione na „minus” działa dokładnie tak, jak jego kuzyn pozbawiony regulacji, ale jest on sporo tańszy. Jeżeli nie chcemy nauczyć się jak korzystać ze sprzętu nie wydawajmy niepotrzebnie dużych sum i kupmy automaty naprawdę nam odpowiadające. Kolejnym elementem automatów oddechowych, który budzi czasem kontrowersje jest długość kierownicy wydechu. Pojawienie się tzw. „krótkich” kierownic związane było z redukcją ciężaru automatu, łatwiejszym operowaniem II stopniami przy ich częstych zmianach (np. jak w konfiguracji sidemount) czy pływaniu na skuterze. Producenci nazywają te kierownice zintegrowanymi, a nurkowie „krótkimi”. Wymyśliliśmy sporo różnych powodów, dla których te „krótsze” są gorsze od „dłuższych”. Jak złudna może być perspektywa niech pokaże zdjęcie obok. Jeżeli zmierzyć krótką i długą kierownicę wydechu może okazać się że…  Jeżeli ktoś nie jest zainteresowany częścią dla nurków zaawansowanych, to zachęcam aby zerknąć na przydatną końcówkę tego artykułu  Zdjęcie Bartek Trzciński

Dla zaawansowanych

Podobnie jak w poprzedniej części artykułu użyteczne infor-

3. „Overbalanced*” – w tym przypadku chodzi mi o zjawi-

macje dla nurków zaawansowanych zamieszczam w formie

sko odcięcia gazu w automatach sterowanych membra-

hasłowej. Jeżeli coś Was zainteresuje – z przyjemnością rozwinę

ną, wyposażonych w suchą komorą. Wszystkie automaty

temat na kanałach Perfect Diver.

dostępne na naszym rynku testowane są zgodnie z nor-

1. W czasie długich nurkowań OC warto rozważyć stosowanie

mą EN do 50 m, a overbalanced zachodzi znacznie głębiej

puszek II stopni o większej pojemności.

i związane jest z niedoskonałością konstrukcji automatów.

Takie automaty mają zbliżoną do neutralnej pływalność,

W zasadzie każdy ze znanych, tak sterowanych automatów

co bardzo pomaga przy długiej dekompresji w zimnej

może się zablokować przy ciśnieniu otoczenia w przedziale

wodzie.

19–23 atmosfery. Różne charakterystyki automatów powo-

2. Używanie uszczelnień o podwyższonej odporności na dzia-

dują, że nurek odczuwa zjawisko „przebalansowania” jako

łanie tlenu (np. Viton) nie zapewnia całkowitej odporności

pozytywne (większa ilość dostarczanego gazu na bardzo du-

o-ringów na tlen, szczególnie w czasie długotrwałych eks-

żych głębokościach), ale szybko okazuje się, że zaraz potem

pozycji. Uszczelnienia tracą swoją elastyczność i zużywając

gaz jest odcinany. Najprostszym sposobem zapobiegania

się mogą niepotrzebnie komplikować trudne nurkowania.

jest usunięcie uszczelnienia suchej komory. M.in. dlatego

Proponuję rozważyć ich wymianę/serwis automatów tleno-

w wielu rebreatherach stosowane są automaty membra-

wych używanych często, 2 razy do roku.

nowe z mokrą komorą. Ze względu na budowę, zjawisko

porady i ciekawostki

ACADEMY

to nie dotyczy automatów tłokowych. Ciekawym rozwiąza-

Element oznaczony 1. to uszczelnienie suchej komory. Jego

niem tego problemu jest automat tłokowy z uszczelnieniem

przebicie, uszkodzenie czy wręcz usunięcie nie wpływa

membranowym.

na charakterystykę pracy automatu, a w przypadku nurko-

*overbalanced to również forma pracy automatu, związana z podawa-

wań głębokich podnosi bezpieczeństwo.

niem większej ilości gazu mających równoważyć jego gęstość – uzyskuje

Element oznaczony 2. to właśnie membrana sterująca au-

się to przez zastosowanie wyższego IP.

tomatem. To przez nią automat nazywany jest „membranowym” mimo, że jest ona niewidoczna.

Niestety nie wiem jak overbalanced określa się w języku

4. Przy eksploracyjnych nurkowaniach w konfiguracji sidemo-

polskim, za co bardzo przepraszam. Jako formę pracy au-

unt, prowadzonych w miejscach z mulistym, albo miksto-

tomatu mówi się o wysterowaniu nadciśnieniowym, ale

wym dnem, dużo łatwiej jest oczyścić zapchany kamieniami

w kontekście opisywanego, negatywnego zjawiska nie spo-

II stopień automatu, kiedy nie ma w nim deflektora. Jednak

tkałem się z naszym określeniem.

usunięcie deflektora znacznie pogarsza komfort oddy-

Przy okazji: jeżeli ktoś z początkujących nurków dotarł

chania – mamy więc sytuację patową. Warto zapoznać się

do tego miejsca, to chciałbym wspomnieć, że przedziurawie-

z konstrukcją II stopnia Tec2 Tecline, w którym przesunię-

nie uszczelnienia suchej komory (nazywanej często mem-

cie kanału wylotowego gazu w obudowie zaworu II stopnia,

braną) nie stanowi żadnego problemu dla pracy automatu,

spowodowało znaczny spadek oporów i możliwość całkowi-

a w przypadku nurkowań bardzo głębokich jest konieczne

tej rezygnacji z deflektora.

aby automat nie odciął gazu. Jeżeli masz swój automat,

5. Planując długie wyjazdy ekspedycyjne, w okolicy uniemoż-

to pewnie pomyślisz: pewnie tak się dzieje w innych, bo mój

liwiającej szybki dostęp do części/serwisu sprzętu, warto

to najlepszy automat wyprodukowany przez firmę: (tutaj na-

zorientować się, czy producent oferuje uszczelnienia wy-

leży wpisać producenta ). Niestety, z bardzo dużym praw-

konane z materiału nazywanego EPDM, który ma znacznie

dopodobieństwem Twój automat też przestanie podawać

lepsze właściwości od typowej gumy (NBR) w kontekście

gaz jeżeli sterowanie będzie odbywać się za pośrednictwem

odwracalnej deformacji. Inaczej mówiąc, o-ringi z EPDM są

suchej komory.

dużo bardziej odporne na deformację przy długich obciążeniach mechanicznych od typowych o-ringów.

Aby wyjaśnić co jest bezpieczne, a co zdecydowanie nie, zerknijcie proszę na poniższe zdjęcie:

6. Powyższe opisy zdecydowanie należy brać pod uwagę w przypadku automatów używanych dla zasilania rebreatherów.

Zdjęcie Bartek Trzciński

PERFECTDIVER nr 3(15)/2021

ACADEMY

Zakończenie, a może próba podsumowania? Temat automatów to prawdopodobnie najczęstszy przyczynek do niekończących się dyskusji wśród nurków. Lubimy swój sprzęt i potrafimy jak lwy bronić swojego automatu niezależ-

Nowa norma nie zmieniła za to konieczności nauki jak eliminować CO2 z procesu oddychania. Poproście instruktora albo doświadczonego nurka o pomoc jeżeli mamy wątpliwości.

nie od tego czy argumenty naszego interlokutora mają jakieś podstawy czy nie 

Czy wiesz, że zmywarka do naczyń może bardzo pomóc

Świat automatów zmienił się po wprowadzeniu normy

w utrzymaniu Twoich automatów w idealnym stanie? Może

EN250:2014 – na rynku pozostały tylko najwyższej klasy urzą-

zaciekawi Cię to, że w przypadku bąblowania II stopnia przy-

dzenia. Spowodowało to, że nawet początkujący nurek może

czyny należy szukać w I stopniu? Zainteresowało Cię zjawisko

kupić automat nie obawiając się, że dokonał złego wyboru,

overbalanced i chciałbyś sprawdzić na jakiej głębokości Twój

bo może wybrać ten, który najbardziej mu się podoba i… bę-

automat przestanie podawać gaz?

dzie on działał tak samo dobrze, jak najlepszy automat nurka technicznego o mrocznym spojrzeniu, w którym można wyczy-

…a może nie wierzysz w to, że można bezpiecznie zalać I stopień automatu ?

tać „co wy wiecie o automatach?” 

Zdjęcie Ash Embi

Zapraszam do Akademii Tecline. Budujemy tu nie tylko urządzenie do testowania automatów mających pracować na ekstremalnych głębokościach, ale także pozwalamy każdemu chętnemu zalewać nasze automaty  Do zobaczenia! WAF.

https://teclinediving.eu/pl/akademia-tecline/#/ 78

Magazyn nurkowy Perfect Diver nr 15

Articles inside

Automat oddechowy. Część 2, „Odczarowywanie mitów

Od czego się zaczęło. Historia archeologii podwodnej

Moje Attersee

Donatello, prosty i niezawodny komputer firmy Cressi

Meksyk. Podróż do wnętrza Ziemi

Czym jest Waves&Ice?

Plastik. Wróg czy przyjaciel

Żurawie. Elegancja na długich nogach

Hiszpania, kraj cudownych ludzi