Magazyn nurkowy Perfect Diver nr 10 by perfectdiver

nurkowanie

nr 10 4(10)/2020

lipiec/sierpień

cena 19,90 zł w tym 8% VAT

freediving

pasja

wiedza

dwa bieguny Krainy lodowych gigantów

Sardynia „Pilot”. Mój skrawek raju na ziemi Cypr i wszystko jasne ... jak tamtejsze słońce 1

1. KOMUNIKACJA 6° z lekką poświatą XML2 (Cree), 10W / 1300lm Maks. Czas Świecenia: 7h

2. KOMUNIKACJA + VIDEO 6° + 120° XML2 (Cree), 10W / 1300lm 7 x XPG2 (Cree), 30W / 2600lm Maks. Czas Świecenia: 1h 50’

3. VIDEO 120° 7 x XPG2 (Cree), 30W / 2600lm Maks. Czas Świecenia: 2h 30’

3 TRYBY ŚWIECENIA:

s ł ow o w s t ę p n e

Wojciech Zgoła

Redaktor Naczelny

Zaczynamy zimnymi, pięknymi i dzikimi biegunami naszej Planety. Wciąż można spotkać tam niezwykłe zwierzęta i niesamowite zjawiska. Na kolejnych stronach proponujemy podróże głównie do różnych miejsc Europy. Mamy Pilot, większej ilości tekstów, o Sardynii, naszego kolegi redakcyjnego Bartka Pszczółkowskiego. Jest Cypr świetnie poznany i przedstawiony przez Roberta Pietrasa, który debiutuje na łamach Perfect Diver. Właściwie każdego dnia docierają informacje o kolejnych, otwierających się na podróżników państwach. Może więcej nurkujemy w miejscach blisko domu? Natura jest ekscytująca. Podwodne życie, wraki i sam fakt zawieszenia w toni, czynią nas innymi ludźmi. Magazyn wyjątkowo ma aż 80 stron. Mógłby mieć jeszcze więcej, ale nie o to chodzi. Za kolejne dwa miesiące znów będziecie mogli z nami zanurkować wirtualnie, a potem przekuć to w konkretne, własne plany. W Magazynie Perfect Diver pokazujemy Wam różne aspekty nurkowania. Wskazujemy miejsca godne polecenia. Dodajemy mapki i informacje, które umożliwią Wam samodzielny wyjazd nurkowy lub pokażą z kim będzie nam po drodze. Nurkowaliście kiedyś z osobą niedosłyszącą lub głuchą? Mamy mega ciekawostkę o nurkach niesłyszących w ujęciu Karoliny Jakóbczak. Ostatni artykuł to, jak zwykle, bardzo praktyczny poradnik autorstwa Wojtka A. Filipa. Serdecznie zapraszam. Przygotowanie takiego mnóstwa materiału to wysiłek wielu osób. Zachęcam do donacji każdej dobrowolnej kwoty, jaką można wspomóc redakcję.

perfectdiver nr 4(10)/2020

spis treści

18 10 30

wiedza podróże

2 bieguny. Krainy lodowych gigantów

Norwegia

Bornholm z brzegu

Sardynia „Pilot”. Mój skrawek raju na ziemi

Cypr i wszystko jasne ... jak tamtejsze słońce

Gozo w pigułce

Wyspa Phuket

Podróżujący nurek, część 1

„Cicho sza!”. O benefitach nurkowania z głuchym

Recenzja. Godziny grozy

nurkiem

okiem ŻÓŁtodzioba 68

Jak pływać w ABC

planeta ziemia 62

Polowanie na pomuchla

Fregaty. Piraci przestworzy

Wydawca perfect diver wojciech zgoła ul. Folwarczna 37, 62-081 Przeźmierowo redakcja@perfectdiver.com

ISsN 2545-3319

redaktor naczelny

Wojciech Zgoła

felietonistka

Irena Kosowska

archeologia podwodna

Mateusz Popek

freediving fotograf publicysta, fotograf tłumacze języka angielskiego

Agnieszka Kalska Jakub Degee Bartosz Pszczółkowski Agnieszka Gumiela-Pająkowska Arleta Kaźmierczak Reddo Translations Sp. z o.o.

opieka prawna projekt graficzny i skład

Adwokat Joanna Wajsnis Brygida Jackowiak-Rydzak

magazyn złożono krojami pisma

Montserrat (Julieta Ulanovsky) Open Sans (Ascender Fonts) Spectral (Production Type)

porady i ciekawostki

druk

Wieland Drukarnia Cyfrowa, Poznań, www.wieland.com.pl

dystrybucja

Konfiguracje sprzętowe, część 4

centra nurkowe, sklep internetowy

preorder@perfectdiver.com

Dodatek specjalny – techniczny trening dla nurków przygotowujących się do akcji ratowniczych

fotografia na okładce

Nicole Lynn Smoot miejsce

Ross Sea

www.perfectdiver.com

Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych, nie odpowiada za treść ogłoszeń oraz zastrzega sobie prawo do skracania, redagowania, tytułowania nadesłanych tekstów oraz doboru materiałów ilustrujących. Przedruk artykułów lub ich części, kopiowanie tylko za zgodą Redakcji. Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za formę i treść reklam.

Podoba Ci się ten numer magazynu, wpłać dowolną kwotę! Wpłata jest dobrowolna. PayPal.Me/perfectdiver perfectdiver nr 4(10)/2020

r e da kc ja

Wojciech Zgoła

irena kosowska

jakub degee

Często powtarza, że podróżuje nurkując i to

Regionalny Manager Divers Alert Network Polska,

Polski fotograf, zdobywca nagród i wyróżnień

jest jego motto. W 1985 roku zdobył patent

Instruktor nurkowania i pierwszej pomocy, nurek

w światowych konkursach fotografii podwod-

żeglarza jachtowego, a dopiero w 2006 zaczął

techniczny i jaskiniowy. Zakochana we wszystkich

nej nurkował już na całym świecie – z rekinami

nurkować. W kolejnych latach doskonalił swoje

zalanych, ciemnych, zimnych, ciasnych miejscach

i wielorybami w Południowej Afryce, z orkami za

umiejętności uzyskując stopień Dive Mastera.

oraz niezmiennie od początku drogi nurko-

północnym kołem podbiegunowym, na Galapa-

Zrealizował blisko 650 nurkowań w różnych wa-

wej – w Bałtyku. Realizując misje DAN, prowadzi

gos z setkami rekinów młotów i z humbakami na

runkach klimatycznych. Od 2007 roku fotogra-

cykl prelekcji „Nurkuj bezpiecznie” oraz Diving

wyspach Tonga. Bierze udział w specjalistycznych

fuje pod wodą, a od 2008 również filmuje. Jako

Safety Laboratory, czyli terenowe badania nurków

warsztatach fotograficznych. Nurkuje od 27 lat,

niezależny dziennikarz opublikował kilkadziesiąt

do celów naukowych.

zaczął w wieku lat 12 – jak tylko było to formalnie

artykułów, głównie w czasopismach poświę-

możliwe. Jako pierwszy na świecie użył aparatu

conych nurkowaniu, ale nie tylko. Współautor

Hasselblad X1d-50c do podwodnej fotografii su-

wystaw fotograficznych w kraju i za granicą.

per macro. Niedawno, na odległym archipelagu

Jest pasjonatem i propagatorem nurkowania.

Chincorro na granicy Meksyku i Belize, zrobił to

Od 2008 roku prowadzi swoją autorską stronę

ponownie, podejmując udaną próbę sfotografo-

www.dive-adventure.eu. Na bazie szerokich do-

wania oka krokodyla obiektywem makro z dodat-

świadczeń, w sierpniu 2018 stworzył nowy Ma-

kową soczewką powiększającą, co jest najwięk-

gazyn Perfect Diver.

szym na świecie zdjęciem oka krokodyla żyjącego na wolności (pod względem ilości pixeli, wielkości wydruku, jakości).

Mateusz Popek

Agnieszka kalska

„Moja pasja, praca i życie znajdują się pod wodą”.

„Nie wyobrażam sobie życia bez wody, gdzie w wol-

Tak się nazywam i pochodzę z Poznania. Z wodą

Nurkuje od 2009 roku. Od 2008 roku chodzi po

nym ciele doświadczam wolności ducha”.

związany jestem praktycznie od urodzenia

jaskiniach. Z wykształcenia archeolog podwodny. Uczestniczył w licznych projektach w Polsce i za granicą. Od 2011 zajmuje się nurkowaniem zawodowym. W 2013 uzyskał uprawnienia nurka II klasy. Ma doświadczenie w pracach podwodnych zarówno na morzu jak i śródlądziu. Od 2013 nurkuje w jaskiniach, zwłaszcza w górskich, a od 2014 jest instruktorem nurkowania CMAS M1. W czerwcu 2020 obronił doktorat z archeologii podwodnej.

●● założycielka pierwszej w Polsce szkoły freedivingu i pływania – FREEBODY, ●● instruktorka freedivingu Apnea Academy International i PADI Master Freediver, ●● rekordzistka świata we freedivingu (DYN 253 m), ●● rekordzistka i mistrzyni Polski, członkini kadry narodowej we freedivingu 2013–2019, ●● finalistka Mistrzostw Świata we freedivingu 2013, 2015, 2016 oraz 2018,

Bartosz Pszczółkowski

a z nurkowaniem, odkąd nauczyłem się chodzić. Pasję do podwodnego świata zaszczepił mi dziadek, ***instruktor CMAS zabierając mnie w każdej wolnej chwili nad jeziora. Pierwsze uprawnienia zdobyłem w 1996 roku. Rok później pojechałem do Chorwacji i dosłownie zwariowałem na widok błękitnej wody, ośmiornic i kolorowych rybek;) Kupiłem swój pierwszy aparat pod wodę – Olympus 5060 i zacząłem przygodę z podwodną fotografią. Swoje doświadczenie

●● multimedalistka Mistrzostw Polski oraz człon-

nurkowe nabywałem na Wyspach Kanaryjskich,

kini kadry narodowej w pływaniu w latach

Sardynii, Norwegii, Malediwach i w polskich je-

1998–2003,

ziorach. Obecnie jestem instruktorem Padi oraz

●● pasjonatka freedivingu i pływania.

ESA, szkolę w Europie zapaleńców nurkowych i przekazuję swoją pasję innym. Wszystkich miłośników podwodnego świata i fotografii zapraszam na Beediver (FB) – do zobaczenia.

piszą dla nas

wojciech a. filip

anna sołoducha

marcin trzciński

Ma na swoim koncie ponad 8000 nurkowań. Nur-

Absolwentka Geografii na Uniwersytecie Wro-

Absolwent Uniwersytetu Warszawskiego. Fotograf

kuje od ponad 30 lat, a w tym od ponad 20 lat jako

cławskim, niepoprawna optymistka… na stałe

i filmowiec podwodny nurkujący od 1995 roku.

nurek techniczny. Jest profesjonalistą z ogromną

z uśmiechem na ustach! Do Activtour trafiła chy-

Współpracownik Zakładu Archeologii Podwod-

wiedzą teoretyczną i praktyczną. Jest instruktorem

ba z przeznaczenia… i została tu na stałe. Z za-

nej Uniwersytetu Warszawskiego. Publikuje w pol-

wielu federacji: GUE Instructor Mentor, CMAS**,

miłowaniem codziennie spełnia ludzkie marze-

skich i zagranicznych magazynach nurkowych.

IANTD nTMX, IDCS PADI, EFR, TMX Gas Blender.

nia przygotowując wyprawy nurkowe na całym

Właściciel firmy FotoPodwodna będącej Polskim

Uczestniczył w wielu projektach i konferencjach

świecie, a sama nurkuje już… ponad połowę życia.

przedstawicielstwem firm Ikelite, Nauticam, Inon,

nurkowych jako lider, eksplorator, pomysłodawca

Każdego roku eksploruje inny „kawałek oceanu”

Keldan, ScubaLamp.

czy wykładowca. Były to między innymi Britannic

przypinając kolejną pinezkę na swojej nurkowej

www.fotopodwodna.pl,

Expedition 2016, Morpheus Cave Scientific Project

mapie świata! W zimie zamienia płetwy na uko-

m.trzcinski@fotopodwodna.pl

on Croatia Caves, GROM Expedition in Narvik,

chane narty i ucieka w Alpy. Przepis na życie?

Tuna Mine Deep Dive, Glavas Cave in Croatia, NO-

„Tylko martwy pień płynie z prądem – czółno od-

A-MARINE. Zawodowo jest Dyrektorem Technicz-

krywców, płynie w górę rzeki!”

nym w TecLine w Scubatech, a także Dyrektorem

www.activtour.pl,

Szkolenia w TecLine Academy.

anna@activtour.pl

sylwia kosmalska-juriewicz

Adrian juriewicz

wojciech jarosz

Podróżniczka i fotograf dzikiej przyrody. Ab-

Podróżnik, fotograf i filmowiec świata podwod-

Absolwent dwóch poznańskich uczelni – Akademii

solwentka dziennikarstwa i miłośniczka dobrej

nego, pasjonat kuchni azjatyckiej, instruktor

literatury. Żyje w zgodzie z naturą, propaguje

nurkowania PADI. Odwiedził ponad 70 państw

zdrowy styl życia... jest yoginką i wegetarianką.

i nurkował na 5 kontynentach (dwa pozostałe są

Angażuje się w ekologiczne projekty, szczególnie

w planach przyszłorocznych wypraw). Od kilku lat

bliskie jej sercu są rekiny i ich ochrona, o których

jest również instruktorem-trenerem lotów bezza-

pisze w licznych artykułach oraz na blogu www.

łogowymi statkami powietrznymi. Współtworzy

divingandtravel.pl Swoją przygodę z nurkowa-

biuro podróży dla nurków www.dive-away.pl. Wy-

niem zaczęła piętnaście lat temu przez zupełny

prawy dokumentuje zdjęciami i opisami podróży

przypadek. Dzisiaj jest Divemasterem, odwie-

na blogu www.divingandtravel.pl

Wychowania Fizycznego (specjalność trenerska – piłka ręczna) oraz Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Wydziału Biologii (specjalność biologia doświadczalna). Z tą pierwszą uczelnią związał swoje życie zawodowe próbując wpływać na kierunek rozwoju przyszłych fachowców od ruchu z jednej strony, a z drugiej planując i realizując badania, popychając mozolnie w słusznym (oby) kierunku wózek zwany nauką. W chwilach wolnych czas

dziła ponad 60 państw i nurkowała na 5 konty-

spędza aktywnie – jego główne pasje to żeglar-

nentach. Na wspólną podróż zaprasza z biurem

stwo (sternik morski), narciarstwo (instruktor nar-

podróży www.dive-away.pl, którego jest współ-

ciarstwa zjazdowego), jazda motocyklem, nurko-

założycielem.

wanie rekreacyjne i wiele innych form aktywności, a także fotografia, głównie przyrodnicza.

piszą dla nas

margita ślizowska

Michal Černý

Audrey Cudel

vel „Syrenka”. Instruktorka nurkowania NAUI, EFR

„Mokre zdjęcia“ fotografował odkąd pamięta. Po

Jest

(pierwszej pomocy przedmedycznej) oraz ratow-

kilku latach doświadczenia jako nurek zapragnął

i uznanym fotografem podwodnym, o stylu

nictwa tlenowego DAN. Aktorka i wokalistka. Ko-

zachowywać wspomnienia z podwodnych zanu-

rozpoznawalnym w społeczności nurkowania

bieta wszechstronna.

rzeń. Kupił swój pierwszy aparat kompaktowy

technicznego. Specjalizuje się w szkoleniach

Nurkowanie jest jej pasją oraz sposobem na po-

z podwodną obudową. Z czasem jednak zaczęło

w nurkowaniu w konfiguracji bocznej, nurkowa-

maganie każdemu człowiekowi, z którym pracuje

dominować pragnienie posiadania najlepszego

niu technicznym i w nurkowaniu jaskiniowym.

nad i pod wodą. Jej zdaniem nurkowanie to nie

zdjęcia, co nie było do końca możliwe w przypad-

Ma siedzibę na Gozo, ale działa na całym świecie

tylko eksploracja podwodnego świata. To rów-

ku zastosowanego kompaktu. Dlatego przeszedł

zarówno w zakresie szkoleń jak i eksploracji. Jej

nież poznawanie i integracja z własnym „ja”, bu-

na lustrzankę Olympus PEN E-PL 5, która pozwala

adaptacyjne metody szkolenia cieszą się uzna-

dowanie zaufania do siebie oraz sposób na roz-

na użycie nawet kilku różnych obiektywów. Wy-

niem, a ideą szkolenia jest, by każdy uczeń stał

wój umiejętności niezbędnych do pokonywania

korzystuje kombinację połączeń podwodnych

się lepszym nurkiem. Audrey cieszy się też sławą

wszelkich problemów życiowych. Specjalistka ds.

błysków i świateł. Koncentruje się na fotografii

zapalonego fotografa świata podwodnego, koń-

„trudnych” kursantów i dzieci.

dzikiej przyrody, a nie na aranżacji. Fotografuje

czącego każdą sesję szkoleniową i nurkową serią

Właścicielka XDIVERS – Twoja Szkoły Nurkowania.

zarówno w słodkich wodach „domowych“, jak

zdjęć, które stały się znane w branży nurkowej

Nurek trymiksowy, jaskiniowy i gas blender. Jej

i w morzach i oceanach świata.

i w mediach społecznościowych. Jej prace są pu-

największą podwodną miłością są jaskinie, a nur-

Zdobywał już liczne nagrody na czeskich i za-

blikowane w różnych czasopismach, na stronach

kowym priorytetem – BEZPIECZEŃSTWO.

granicznych konkursach fotograficznych. Więcej

agencji nurkowych, w materiałach szkoleniowych

margita@xdivers.pl

zdjęć można znaleźć na jego stronie internetowej,

i na pokazach nurkowania.

instruktorką

nurkowania

technicznego

gdzie można je również kupić nie tylko jako fotografie, ale także jako zdjęcia wydrukowane na płótnie czy na innym nośniku. www.mokrefotky.cz www.facebook.com/MichalCernyPhotography www.instagram.com/michalcerny_photography/

agata turowicz-cybula

karolina jakóbczak

robert tomasz pietras

Od dziecka marzyłam, żeby zostać biologiem

„Morze, gdy raz rzuci urok, na zawsze utrzyma cię

Instruktor nurkowania PADI od 2007 (MI PADI),

morskim i udało mi się spełnić te marzenia. Skoń-

w swej sieci cudów.” – J. Y. Cousteau

instruktor Tec Rec oraz EFR, Instruktor SDI TDI,

czyłam studia na kierunku oceanografia, gdzie od

Od zawsze miałam styczność z wodą w różnej

Instruktor BSAC. Profesjonalny Partner DAN.

niedawna rozpoczęłam studia doktoranckie. Moja

postaci: snorklowanie, żeglarstwo, windsurfing.

Z Cyprem związany od 2011. Nurkuję głównie

przygoda z nurkowaniem zaczęła się, kiedy mia-

W 2015 po raz pierwszy wypuściłam bąbelki pod-

w systemie Sidemount, czasem też rekreacyjnie.

łam 12 lat. Kocham obserwować podwodne życie

czas Intro przy Fuertaveturze, a od 2016 roku

Zimą przebywam w Polsce. Jest to czas, kiedy

z bliska i staram się pokazać innym nurkom jak

aktywnie nurkuję w polskich oraz zagranicznych

szkolę w szkołach i przedszkolach z pierwszej po-

fascynujące są podwodne, bałtyckie stworzenia.

wodach. Z wykształcenia i zawodu grafik kompu-

mocy przedmedycznej oraz uczę dzieci o świecie

terowy, hobbystycznie zajmuję się fotografią arty-

podwodnym. Czasami szkolę też jako instruktor

styczną. Promuję nurkowanie wśród Głuchych na

pływania. Poza tym lubię podróże i czekam, kiedy

profilu Aquakari, do którego serdecznie zapraszam!

będę mógł znowu zanurkować pod lodem. Kontakt ze mną: tel.: +48 605252010 / +357 97667438 e-mail: robert@nurkowanienacyprze.com

NURKOWANIE TECHNICZNE | NURKOWANIE REKREACYJNE | FREEDIVING Ocean - Tech Sp. z o.o, ul. Kaszubska Droga 13, 80 -209 Chwaszczyno, Polska +48 (58) 711 76 85 www.nurkowyswiat.pl

sklep@nurkowyswiat.pl

podróże

2 bieguny Krainy lodowych gigantów Tekst anna sołoducha

Zdjęcie Oceanwide Expedition

Kiedy w 2015 roku sprezentowałam Kasi – właścicielowi firmy ACTIVTOUR – książkę pt. „AntArktyka podwodne zauroczenie” (autorstwa Bartosza Stróżyńskiego), nie sądziłam, że stanie się ona inspiracją i symbolem nowych wyzwań, oraz spojrzeniem tam, gdzie nie sięga wzrok...

d 13 lat, ACTIVTOUR zajmuje się organizacją nurkowań na całym świecie, a w 2017 roku odbyła się (na-

sza) pionierska, wśród organizatorów, wyprawa nurkowa na Antarktydę. Wydaje mi się, że kiedy raz już pokochasz wodę tworzącą jeziora, morza, oceany, niezależnie od tego, w jakim stanie skupienia się ona znajduje – będzie to miłość prawdziwa, głęboka… miłość na zawsze. Patrząc w dal, poza granicę własnej wyobraźni, można dostrzec zupełnie inny świat… niezmierzony świat form, który jest aż nieprawdo-

artykuł sponsorowany

miast, to w przeważającej części pokrywa lodowa Oceanu Arktycznego położona wokół bieguna północnego oraz fragmenty najdalej na północ wysuniętych lądów. Oprócz tego warto wspomnieć, że Antarktyka to w dużej części ląd, a Arktyka to głównie dryfujący lód. Te „2 bieguny” stanowią wrota do poznania samego siebie. Jeśli miejsca znajdujące się w okolicach 60 stopnia szerokości geograficznej północnej i południowej inspirują Cię, zaciekawiają, a nawet wręcz onieśmielają, oferta jaką znajdziesz na stronie 2bieguny.com jest właśnie dla Ciebie. Idea strony powstała z naszej niekończącej się potrzeby i miłości do podróżowania, odkrywania i zdobywania nowych, nieznanych lądów. Zrodziła się w nas chęć, aby przybliżyć Wam do serca – regiony polarne. Wyprawy na 2 bieguny – jak sama nazwa wskazuje, podzielone są na rejsy organizowane w regionie Arktyki oraz Antarktyki. Nieodzownym elementem tych rejsów jest flota 6 statków, z których każdy dostosowany jest do niezwykle surowych (czasem wręcz ekstremalnych) warunków panujących w obszarach polarnych. M/V Hondius, M/V Ortelius i M/V Plancius to potężne lodołamacze, idealnie przystosowane do ekspedycji polarnych. Nie tylko bogactwo udogodnień dla naszych pasażerów stanowi zaletę statków. Bezcennym atutem jest także dbałość o środowisko naturalne regionów polarnych. Zastosowane technologie oświetlenia LED, ogrzewania parowego, biodegradowalne farby i smary oraz nowatorski system zarządzania energią pozwalają zredukować emisję CO2 oraz zużycie paliwa – co bezpośrednio wpływa na ekologię. Ciekawostką jest fakt, że jeden z nich – M/V Ortelius został zbudowany w 1989 roku w Gdyni, jako jednostka badań oceanograficznych Rosyjskiej Akademii Nauk. Od tego czasu przeszedł gruntowną renowację i został przystosowany do obsługi ponad 120 pasażerów turystyczno-ekspedycyjnych rejsów na Antarktydę spełniając maksymalnie wszelkie normy bezpieczeństwa. Rebrandt van Rijn oraz Noorderlicht to doskonałe żaglowce, przystosowane do

podobny, jakby z innej galaktyki. Rzeźbiarsko, architektonicznie, szaleńczo i absurdalnie piękny. Tam historia kryje się w lodzie, w śniegu i w miejscach, gdzie, aby dostrzec prawdziwy skarb, trzeba przesunąć swój horyzont. Piękno jest przecież w oczach patrzącego… Antarktyka, znajdująca się na półkuli południowej to termin geograficzny obejmujący kontynent – stały ląd zwany Antarktydą pokryty lądolodem, wyspy, lodowce szelfowe, góry lodowe i wody Oceanu Południowego. Arktyka nato-

Zdjęcie Oceanwide Expedition

perfectdiver nr 4(10)/2020

artykuł sponsorowany

wód arktycznych. Najnowsza i najszybsza jednostka pływająca we flocie naszej firmy to M/V Janssonius. Doskonały, ekskluzywny statek wyprawowy, który z powodzeniem można nazwać pływającym hotelem! Wszystkie statki zabierają na pokład ponad 100 pasażerów, doskonałą pod każdym względem załogę oraz całą rzeszę biologów, geomorfologów, geografów, oceanografów, fotografów, którzy prowadzą prelekcje i wykłady specjalne, przybliżające uczestnikom rejsów faunę i florę regionów polarnych. Uczą jak zrobić najlepsze zdjęcie w tak trudnych warunkach lub nakręcić film. Tym, co może Was – osoby nurkujące, ale także nienurkujące – urzec w tych wyprawach, to cały wachlarz aktywności realizowanych w ramach rejsów po wodach dwóch biegunów. Trekking, alpinizm, wędrówki w rakietach śnieżnych to najlepszy rodzaj eksploracji regionów polarnych, podziwiania dzikiej fauny i zjawiskowych krajobrazów. Jeśli lubisz eksplorować lodowe i śnieżne tereny jako pierwszy, jako ten który pierwszy odciśnie ślad na nieskazitelnym puchu… musisz spróbować ski alpinizmu! Wyprawy tego typu obejmują zarówno zjazdy na nartach jak i górską wspinaczkę, czasem nawet po ścianach bardziej stromych niż nachylenie 35 stopni. Ski Zdjęcie Activtour

alpinizm uprawiany jest w małych grupach na wymagającym, stromym terenie, często w głębokim śniegu. Kajakarze będą mieli szansę odbycia wielu ciekawych wycieczek w celu penetracji tej części lądu, która pozostanie niemożliwa do zdobycia na pokładzie dużego statku M/V Plancius… Przy użyciu jedno- i dwuosobowych kajaków będziemy pływać w scenerii lodowych gigantów! Miłośnicy przyrody i natury skorzystają z możliwości noclegu w profesjonalnych namiotach w obozowisku rozbitym na lądzie, a na wybranych rejsach ujrzymy śnieżne królestwo z nieco innej perspektywy… podczas lotu helikopterem. W tym miejscu nie może zabraknąć informacji o nurkowaniu. Kombinacja przebijających się przez wodę refleksów świetlnych oraz niezwykłych formacji lodowych zachwyci Was bez reszty! Magicznej barwy woda odkryje przed nami niezwykłe życie morskie: lasy kelpowe, węże morskie, olbrzymie kraby, zdumiewające odmiany ślimaków, wiele gatunków ryb arktycznych i antarktycznych, meduzy, rozgwiazdy, kryl, wielkie równonogi oraz jeżowce. Podróż będzie unikalną szansą zobaczenia na własne oczy lamparta morskiego, lwa morskiego, kotika, kilku odmian waleni oraz podglądania znad powierzchni wody, wszechobecnych pingwinów. Wyprawą, która zawiera wszystkie wymienione aktywności, jest ekspedycją w formie Basecampu. Tylko od Ciebie będzie zależeć, którą z proponowanych opcji wykorzystasz. Żeglując z nami, doświadczasz części świata, która nie jest podobna do żadnej innej. Górzyste lodowce, zalane śnie-

Zdjęcie Activtour

giem brzegi, wieloryby i niedźwiedzie polarne oraz rozległe kolonie pingwinów tworzą ten świat i wszystkie one są częścią surrealistycznego ekosystemu, który możesz oglądać przed sobą podczas swojej przyszłej wyprawy na ocean. Decydując się na rejs na biegun południowy, swoją podróż będziemy rozpoczynać w Ushuaia, mieście wysuniętym najbardziej na południe na całej kuli ziemskiej. Turyści wracają stamtąd z pieczątkami w paszporcie, na których widnieją słowa: „Fin del mundo”, koniec świata. Nasze rejsy przebiegają przez Falklandy, Orkady Południowe, Szetlandy Południowe, Georgię Południową, zjawiskowe Morze Rossa z najaktywniejszym stratowulkanem na Antarktyce – Erebusem, czy Morze Weddela z Półwyspem Antarktycznym. Antarktyda to rejon wiecznego lodu, dni trwających sześć miesięcy, błędnych wskazań kompasów, ogromnych populacji gatunków endemicznych – m.in. pingwinów cesarskich, to miejsce spotkania wszystkich południków. Trasy, które przemierzają nasze jednostki pływające, olśniewają urodą – lód mieni się tęczą odbitego światła, a na tle błękitnego nieba zobaczymy albatrosy, petrele, fulmary, kormorany, burzyki… Wody południowego kontynentu, dzięki występowaniu kryla i wielu składników odżywczych są miejscem byZdjęcie Franco Banfi

perfectdiver nr 4(10)/2020

Zdjęcie Nicolo de Cata

Zdjęcie Oceanwide Expeditions

artykuł sponsorowany

Zdjęcie Ivo Madder

perfectdiver nr 4(10)/2020

Zdjęcie Ivo Madder

Zdjęcie Jamie Scherbeijn

Zdjęcie Ivo Madder

reklama

artykuł sponsorowany

towania niezwykle bogatej fauny: wielu odmian waleni (wieloryba biskajskiego, kaszalotów, sejwali, finwali, orek, płetwali błękitnych, delfinów, płetwali karłowatych) fok, uchatek, lampartów morskich, kotików – to wszystko będziemy mieli szansę zobaczyć na własne oczy nurkując pośród lodowców. Zamrożona w czasie i lodzie Antarktyda pozwoli nam na poznanie historii słynnego irlandzkiego podróżnika i odkrywcy, badacza Antarktydy Shackletona oraz jeszcze bardziej „uczuli” na problemy ekologii, ocieplenia klimatu a co za tym idzie – topnienia lodowców. Nauczy patrzenia dalekosiężnego. Udając się w kierunku przeciwnym – na biegun północny, jednym z najbardziej spektakularnych doświadczeń, będzie obserwacja zjawiska zorzy polarnej! Nasze rejsy obejmują Archipelag Svalbard ze Spitsbergenem, Północną Norwegię, Grenlandię, Islandię… Zobaczymy dawne, górnicze osady, stacje badawcze, malownicze fiordy, lodowce i dziką tundrę. Niedźwiedź polarny to prawdziwa ikona Arktyki jeśli chodzi o strefę lądową, pod wodą zaś królują walenie oraz foki. Regiony arktyczne są środowiskiem odmiennym, różniącym się od wszystkich innych, znajdujących się na Ziemi. Znajdziemy tu ogromne przestrzenie, obecność mórz, na wpół zamarznięty ocean. Kraina mroczna i pustynna w zimie, ożywia się nagle, kiedy dni stają się długie. Arktyka to region rozciągający się na północ od koła polarnego aż do bieguna północnego. To jeden z ostatnich, dzikich bastionów naszej planety. Tu przetrwają tylko najwytrwalsi i najlepiej dostosowani. Arktyczne zwierzęta miały ok. 3 mln lat, żeby przystosować się do panujących tu surowych warunków. Przez 10 miesięcy w roku skuta lodem i wieczną zmarzliną, przez cztery pogrążona w ciemnościach. Co dokładnie znajduje się pod wierzchołkiem góry lodowej? Pionierski duch, który łączy wszystkich podróżników a tym samym, sprowadza ich do regionów polarnych (niezależnie od wieku i pochodzenia). Nasze wyprawy są pełne pasji, zaangażowania, inspiracji i mają na celu przybliżyć Cię do serca Arktyki i Antarktydy... czy to już nie czasem, polarne zauroczenie?

Zdjęcie Johan Vesters

perfectdiver nr 4(10)/2020

podróże

Norwegia Tekst i zdjęcia Michal ČernÝ

Jak większość nurków europejskich, do

populacji. W przeszłości krajobraz był modelowany przez kilka lodowców. Dzięki nim powstały typowe dla Norwegii

niedawna kierowałem wyprawy nurkowe

fiordy, które w rzeczywistości są zalewanymi przez morze

głównie na ciepłe morza koralowe. Tym razem

dolinami lodowcowymi. Są niezliczone, a niektóre z nich roz-

postanowiliśmy spróbować nieco innego nurkowania w zimnej wodzie i jako miejsce docelowe wybraliśmy Norwegię, a konkretnie miejsca wokół byłej stolicy Norwegii – Bergen.

ciągają się na wiele kilometrów w głąb lądu, dlatego Norwegia jest często nazywana krainą fiordów. Do nurkowania wybraliśmy obszar wokół Bergen, który do 1299 r. był stolicą Norwegii, a dziś, z 250 000 mieszkańców, jest drugim co do wielkości miastem w kraju. Do Koła Podbiegunowego jest jeszcze długa droga, ale nawet tutaj latem jest praktycznie jasno w nocy. Słońce zachodzi za horyzont tylko na chwilę, powodując bardziej zmierzch niż noc. Latem możemy zapo-

Geografia

mnieć o klasycznych nurkowaniach nocnych.

Norwegia znajduje się na zachodzie Półwyspu Skandynawskiego i jest ósmym co do wielkości państwem euro-

Transport

pejskim. Jest około cztery razy większa niż Czechy, ale ze

Do Bergen można łatwo dotrzeć samolotem, ale jeśli

względu na małą gęstość zaludnienia ma tylko około połowy

chcesz zabrać ze sobą własny sprzęt do nurkowania, zde-

podróże

cydowanie lepiej wybrać podróż samochodem. Istnieje

zdecydowanie nie warto przekraczać tych limitów, ponieważ

kilka opcji do wyboru, za pomocą promu lub mostów mię-

grzywny nie są małe. Oczywiście po przybyciu do Norwegii

dzy Danią a Szwecją, które są płatne. Zdecydowaliśmy się

można zgłosić przekroczenie limitu i zapłacić cło.

skorzystać z promów. Po drodze jechaliśmy przez Niemcy

Opłaty za przejazd wymagają autostrady i wybrane drogi

i Danię robiąc około 1200 kilometrów, by dotrzeć do por-

(głównie mosty i tunele). Pobór opłat odbywa się automa-

tu Hirtshals, gdzie wsiedliśmy na prom. Po około czterech

tycznie drogą elektroniczną na podstawie przejścia przez

godzinach żeglugi dotarliśmy do Larvik w Norwegii. Bilety

bramkę poboru opłat. Nie jest płatny na miejscu, za to otrzy-

promowe należy kupić z dużym wyprzedzeniem, polecam

mujesz fakturę, którą musisz opłacić kartą kredytową lub

również zakup miejsca w restauracji, w której serwowane są

przelewem bankowym. Z tego powodu, przed wjazdem do

posiłki w formie bufetu, a wybór, w tym ryby i owoce morza,

Norwegii, dobrze jest zarejestrować pojazd, którym podró-

jest bardzo szeroki, więc podróż ucieknie bardzo szybko.

żujesz, w systemie opłat drogowych przez Internet.

Od Larviku do Bergen jest około 450 kilometrów, ale dzięki wąskim i krętym drogom podróż zajmuje około 8 godzin.

Zanurz się w Bergen

Jest to podróż cudowna, wiedzie przez niesamowity norwe-

Naszym celem i drugim domem na tydzień było centrum

ski krajobraz, piękne góry z wiecznie ośnieżonymi szczytami,

nurkowe Dive Bergen, zlokalizowane na południu wyspy So-

turkusowo-niebieskie jeziora górskie i wysokie wodospady.

tra, około 40 kilometrów od Bergen. Centrum jest częścią ho-

W drodze powrotnej wybraliśmy trasę promu bezpośrednio

telowego kurortu Panorama, który oferuje nurkom bardzo

z Bergen do Hirtshals w Danii, która trwa w sumie 18 godzin

przyjemne zakwaterowanie w domach apartamentowych

(można kupić kabinę i spokojnie się wyspać).

z widokiem na fiord. Ponadto, zakwaterowani nurkowie

Norwegia nie jest członkiem Unii Europejskiej i istnieją

mają bezpłatne nurkowanie przy rafie domowej. Napełnia-

stosunkowo surowe ograniczenia dotyczące importu alko-

nie butli jest już wliczone w cenę zakwaterowania, w tym

holu, tytoniu i żywności. Są one często sprawdzane, więc

Nitrox do EAN 32.

perfectdiver nr 4(10)/2020

Ponieważ ściany opadają na głębokość około 40 metrów, Nitrox jest absolutnie idealny do tych nurkowań. Byliśmy również bardzo mile zaskoczeni entuzjazmem personelu, który bardzo dobrze opisał nam, gdzie nurkować, gdzie nie ma sensu. Dali nam wskazówki dotyczące nie tylko rafy domowej, ale także innych interesujących miejsc w okolicy, do których można dojechać samochodem. Mogliśmy nurkować całkowicie swobodnie, zgodnie z tym, czego chcieliśmy. Kompresor był bezustannie dostępny i moglibyśmy napełniać butle, kiedy tylko potrzebowaliśmy. Pełna swoboda i wolność. Centrum nurkowe zapewnia również nurkowanie na wrakach, bardziej odległych ścianach lub w lesie kelpowym. Do dyspozycji jest szybki zodiak, używany głównie do krótszych wypraw na jedno nurkowanie lub duży luksusowy jacht, którym pływamy na jednodniowe wyprawy nurkowe. Łódka ma oczywiście wszystkie udogodnienia, a także świeżą kawę lub miejsce na odpoczynek po nurkowaniu. Nurkowanie Oczywiście jest to zupełnie inne nurkowanie niż w morzach koralowych czy Morzu Śródziemnym. Woda jest zimniejsza, jest mniej kolorowa, a widoczność wydaje się słabsza ze względu na ilość planktonu. Niemniej nurkowanie jest absolutnie fascynujące, a pod wodą spotkasz zwierzęta, których nie spotkasz nigdzie indziej. Do nurkowania w Norwegii z pewnością dobrze jest wyposażyć się w suchy kombinezon, ponieważ nawet w lecie temperatura wody na większych głębokościach ma zaledwie 7-8°C. Na powierzchni jest to maksymalnie około 15°C. Płytsze wody obfitują w kelp. Można go spotkać prawie wszędzie. Mówi się, że u wybrzeży Norwegii wodorosty zajmują powierzchnię do 5800 km². Kelp jest oczywiście naturalnym domem i schronieniem dla wielu zwierząt, głównie mniejszych. Można znaleźć tu różne gatunki jeżowców, rozgwiazdy, skorupiaki, małe ryby i oczywiście, moje ulubione, ślimaki nagoskrzelne. Dla mnie osobiście, jednym z powodów wyjazdu do Norwegii była żabnica. Tak, ta brzydka ryba, która jest tak brzydka, że jest piękna. Występuje w bardzo dużej liczbie w Norwegii, co mogę teraz w pełni potwierdzić. Zaraz podczas pierwszego nurkowania spotkaliśmy dwie żabnice, a podczas kolejnych nurkowań ich ilość tylko wzrosła. Niektóre osiągnęły ponad metr długości. Ta ryba jest absolutnie idealna dla podwodnych fotografów, po prostu leży w jednym miejscu i praktycznie się nie porusza. Czasami więc macha wyrostkiem na głowie, który ma przypominać robaka, a tym samym przyciągać inne ryby, które następnie trafiają

podróże

do ogromnej paszczy olbrzyma. Spędziłem nawet dwadzie-

Odwiedziliśmy kilka z nich:

ścia minut na robieniu zdjęć niektórym osobonikom, które

„Wiosna” – do wraku tego 65-metrowego statku towaro-

w tym czasie ani razu się nie poruszyły. Znalezienie żabnicy

wego można dotrzeć także z brzegu. Statek zatonął w nocy

w wodzie nie jest jednak łatwe, ponieważ ma bardzo dobry

16 stycznia 1914 r. po zderzeniu z innym statkiem, kiedy

kamuflaż i czasami dosłownie wtapia się w dno. Niektóre

zaczął szybko nabierać wodę. Kapitan wciąż próbował ura-

zauważyłem dopiero podczas przeglądania zdjęć, kiedy na

tować statek, kierując go w stronę brzegu. Dzięki jednak

przykład uwieczniałem część ładunku z wraku, nawet nie

stromemu dnu statek zatonął całkowicie. Załoga przeżyła

zauważyłem, że obok niego leżała żabnica.

w całości. Dziś wrak leży zaledwie kilka metrów od brzegu

Tutejsze wody są bardzo bogate w ryby, a różnorodność

na spadzistym dnie na głębokości od 8 do 50 m. Rufa jest

gatunków jest stosunkowo duża. Na dnie, oprócz wspomnia-

odłamana, ale reszta wraku jest stosunkowo dobrze zacho-

nej już żabnicy, znajdują się również duże ilości gładzić (flą-

wana. Nie zaleca się jednak wpływania do wraku z powodu

drowate), zębaczy lub głowonogów. Na wodach otwartych

możliwego zawalenia się konstrukcji.

widać głównie dorsza, istnieją następujące rodzaje dorsza:

„Siggen” – zaledwie kilka minut łodzią od centrum nurko-

pospolity, ciemny, bez brody, jednoplamkowy lub pollock.

wego znajduje się malownicza wyspa z latarnią morską, a na

Często można tu spotkać rybę, która wygląda jakby zabłądzi-

głębokości od 30 do 40 m parkuje wrak starego parowca lub

ła i że w ogóle nie powinno jej tu być. Ma głęboki niebiesko-

to, co z niego zostało. Parowiec zatonął podczas złej pogody

żółty kolor i jest to wargacz tęczak.

w styczniu 1892 r. Podczas swojej pierwszej podróży uderzył o małą wyspę. Dzisiaj możemy wciąż zobaczyć pozostałości

Wraki

kadłuba, śmigła, kotwicy, a zwłaszcza silnika parowego, który

W wodach Norwegii jest wiele wraków, ale nie wszystkie

zaskakuje swoimi wymiarami. Wrak stał sie mieszkaniem dla

są dostępne dla nurków rekreacyjnych z powodu głębokości.

wielu ryb i innych zwierzęt morskich. Spotkaliśmy tutaj, na

Wraki można podzielić na dwie grupy według metody zata-

przykład, kraby kamczackie.

piania. Mianowicie na wraki II wojny światowej oraz na wraki

„Fusa” – norweski parowiec o długości 34 metrów został

statków, które zatonęły z powodu złej pogody rozbijając się

zatopiony podczas II wojny światowej 8 stycznia 1945 r. Po

o skały. W okolicach Bergen znajdują się wraki z obu tych

ataku około piętnastu brytyjskich samolotów, mimo że był

grup, niektóre są dostępne bezpośrednio z brzegu, a na inne

wyraźnie oznaczony norweskimi emblematami narodowy-

trzeba płynąć łodzią.

mi. Samoloty przeprowadziły w sumie trzy ataki na statek,

perfectdiver nr 4(10)/2020

do 40 m widać część ładunku tego statku, który wypadł z niego, gdy tonął. Możemy znaleźć kilka podwozi samochodów i ciężarówek, motocykli, przyczep samochodowych, a na niektórych nawet armaty. Statek zatonął rano 20 listopada 1944 r. Po dwudniowym ataku samolotów alianckich. „Helene Jensen” – jest jednym z nowszych wraków w okolicy, statek towarowy zbudowany w Holandii w 1931 roku zatonął przy złej pogodzie po uderzeniu o małą wyspę 11 marca 1980 roku. Stosunkowo krótki czas pod wodą sprawił, że wrak jest dobrze zachowany, w tym niektóre drewniane nadbudówki. Wrak ten leży również pionowo na zboczu, dziób ma na głębokość 12 m, a rufę na 35 m. Na tym wraku udało nam się znaleźć kilka gatunków ślimaków. Inne atrakcje i możliwości Oczywiście nie musisz tu nurkować. Można skorzystać z szerokiej gamy innych sportów wodnych i lądowych. Można wypożyczyć kajak morski, skuter wodny lub łódź i łowić ryby w fiordach. Głównie biorą tu dorsze, więc wybraliśmy się również na wyprawę wędkarską, by móc zjeść świeże ryby na obiad. W niecałe dwie godziny udało nam się złapać piętnaście dorszy, które następnie przygotowaliśmy na grillu. Pomiędzy nurkowaniami z łodzi odwiedziliśmy jedną z farm łososia, których jest niezliczona ilość w lokalnych fiordach. Tutaj nie tylko próbowaliśmy świeżego łososia, ale także poznaliśmy sposób hodowli ryb w gospodarstwie, co było bardzo interesujące. Niedaleko kurortu znajduje się również twierdza z festynów Fjell z II wojny światowej. Była to największa niemiecka forteca w Norwegii. Można zobaczyć wystawy sprzętu wojskowego i broni zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz. Oczywiście samo Bergen jest warte odwiedzenia, ponieważ ma typową architekturę z drewnianymi domami w porcie. Jest tu także targ rybny, na którym można nie tylko kupić owoce morza, ale większość z oferowanych zostanie przygotowana dla ciebie od razu, dzięki czemu możesz spróbować zabijając osiem osób i raniąc wiele innych. Statek ostatecznie

naprawdę świeżych specjałów prosto z morza. Z pobliskiego

zatonął na głębokości od 25 do 35 metrów, gdzie dziś stoi

wzgórza, do którego można dojechać kolejką linową, roz-

na piaszczystym dnie w pozycji pionowej. We wraku wciąż

tacza się piękny widok na całe miasto z portem i fiordami.

można znaleźć resztki wyposażenia, takie jak talerze i inne przybory kuchenne.

Byliśmy bardzo podekscytowani nurkowaniami i pobytem w Norwegii. Na pewno wrócimy tu w nadchodzących

„August Bolten” – wrak tego 110-metrowego statku to-

latach, ponieważ nie widzieliśmy jeszcze wszystkiego. Na

warowego znajduje się na głębokości około 140 m i jak dotąd

przykład zabrakło wilka – nie pokazał się nam, więc mamy

nurkowało na nim tylko kilku nurków. Jednak na głębokości

powód, aby powrócić do tego pięknego kraju.

Kontakt z bazą: Zanurz się w Bergen, Panorama Hotell & Resort AS, Austefjordveien 165, 5379 Steinsland tel .: (+47) 56 31 90 00, e-mail: booking@panoramahotell.no, www.divebergen.no

perfectdiver nr 4(10)/2020

podróże

Bornholm z brzegu Tekst i zdjęcia Marcin trzciński

podróże

Niezbyt głośny huk nastąpił niemalże w tej samej chwili co gwałtowne szarpnięcie kierownicą. Na tyle silne, że o mało nie wyrwało mi jej z rąk. Mocno hamując skręciłem ostrożnie na pobocze prowadzącej na północ, w kierunku na Sassnitz autostrady, podczas gdy wyrwane z głębokiego snu towarzystwo usiłowało załapać o co chodzi.

pona. Prawy tył. Leżała rozciągnięta na dobrych stu me-

na zamówione poprzedniego dnia części. Na razie mogliśmy

trach, na czarno znacząc drogę przymusowego hamo-

sobie ponurkować z brzegu. Taaa…

wania. Nie było w tym zresztą niczego dziwnego. Wsiedliśmy

Dobrze, że przynajmniej położony na południowo-

przecież do Vitka w pięć osób, w tym trzy mocno nadwymia-

-wschodnim krańcu wyspy Mollers Dueodde Camping

rowe. Do tego dorzuciliśmy jeszcze twiny, stage i cały ten

działał, jak należy. A otrzymany domek był… fantastyczny.

nurkowy szpej, bez którego tak trudno wejść do wody. No

A mówiąc fantastyczny mam na myśli, że z przyjemnością

i walizy Peli z aparatami i kamerami, oraz żarcie na pięć dni.

zamieszkał bym w nim na stałe, ciesząc się komfortem so-

Ale myślę, że przeważyły napoje. Mówiłem, że wożenie ich

snowego lasu i pobliskiej piaszczystej plaży.

do ojczyzny Carlsberga trąci trochę perwersją, ale poszło

***

o ceny. Swoją drogą to dziwne, że pozostałe opony też nie

Słoneczny ranek przywitał nas świergotem ptaków i ha-

odmówiły nam współpracy. A także zawieszenie i jeszcze

łasem przerzucanych przez Darka garnków. Jako pierwszy

kilka innych mocno przeciążonych elementów.

w kolejności objął dyżur w kuchni i miał przygotować ja-

Dobrze, że było dopiero kilkanaście minut po czwartej

jecznicę. Błahostka, którą nieznacznie tyko komplikował fakt

rano, więc na autostradzie było zupełnie pusto. Inaczej

braku patelni. W końcu jednak najedzeni i życzliwie nasta-

Niemcy mieliby spory ubaw widząc, jak wypakowujemy

wieni do świata mogliśmy ruszyć w kierunku portu w Vang.

wszystkie nasze manele tworząc na poboczu istny arabski

Brzmiało groźnie, bo był to praktycznie przeciwległy koniec

kram, tylko po to, by podnieść auto i zmienić koło. A tak,

wyspy, ale Google mówiło o raptem 51 kilometrach. Betka.

w czterdzieści minut było po kłopocie. I to licząc ze sprząta-

Peer już czekał na nas przy pirsie, obok którego mieliśmy

niem z jezdni co większych kawałków gumy.

nurkować. Podobno była to najlepsza na całej wyspie miej-

***

scówka na flądry. Cóż, należało spróbować.

Już z górnego pokładu promu Ronne wyglądało bajko-

Wreszcie znów byłem pod wodą. Cichy szum automatu,

wo. Oświetlone promieniami popołudniowego słońca ni-

ostatnia kontrola i mogłem zacząć buszować nad pokrytym

skie domy tworzyły takie cukierkowe miasteczko z piękną

kamieniami i kępami zieleniny piaszczystym dnie. Zwłaszcza

przystanią i górującą nad okolicą wieżą kościoła Świętego

że nie najgorsza widoczność, na poziomie pięciu metrów

Mikołaja. Kubeł zimnej wody spłynął na nas dopiero w bazie

dawała szansę na kilka ujęć. Ale mijały minuty, a ja tylko

Dykkergaarden. Nici z nurkowań. Silnik RIB’a którym mieli-

utwierdzałem się w swojej ułomności. Widzicie, pod wodą

śmy śmigać na kolejne wraki wyzionął ducha i Peer czekał

staję się spostrzegawczy inaczej i często nawet gdy ktoś mi

perfectdiver nr 4(10)/2020

czego szukać. Zamaskowanych, wystających tuż nad dno

Zszokowana obrotem spraw ryba przez chwilę wytrzeszczała bezradnie oczy, po czym ... gwałtownymi ruchami ciała pomknęła w toń,

oczu. Eeee… Szukaliście kiedyś schowanych w piasku ślepi? Kątem oka zobaczyłem jakiś ruch. Kolejna spłoszona przez kogoś ryba szybowała tuż nad dnem, po czym opadła na nie delikatnie i gwałtownymi ruchami zaczęła usypywać sobie

zostawiając za sobą unoszące się w wodzie drobiny

przykrycie. Tu cię mam! Podpłynąłem dwa metry po czym

piasku. Dobra, teraz i ja wiedziałem czego szukać.

delikatnie podsunąłem się do podejrzliwie przyglądającego

Zamaskowanych, wystających tuż nad dno oczu. Eeee… Szukaliście kiedyś schowanych w piasku ślepi?

mi się zwierzaka. Trochę za dużo nasypał na siebie tego pyłu, więc delikatnym ruchem ręki zacząłem go oczyszczać. O dziwo wcale nie uciekał, cierpliwie znosząc zmianę dekoracji. Gdy po półtorej godzinie w wodzie w końcu zmuszony przez pęcherz wyszedłem na brzeg wcale nie czułem niedosytu spowodowanego brakiem wraków. Wręcz przeciw-

coś pokazuje nie potrafię tego dostrzec. No chyba że tak jak

nie, dawno się tak nie ubawiłem lajtowym pływaniem na

Peer wsunie delikatnie rękę w piach po czym uniesie zdu-

kilku metrach.

mioną płastugę metr nad dno. Zszokowana obrotem spraw

***

ryba przez chwilę wytrzeszczała bezradnie oczy, po czym

Poranna zbiórka na parkingu przed Dykkergaarden

coś jej jednak zaskoczyło w mózgownicy i gwałtownymi ru-

w Ronne miała się już ku końcowi. Przytłoczony ilością chęt-

chami ciała pomknęła w toń, zostawiając za sobą unoszące

nych na nurkowanie Peer szukał w myślach miejsca, które

się w wodzie drobiny piasku. Dobra, teraz i ja wiedziałem

pomieściłoby 14 osób. Wyglądało na to, że na tak małej wy-

podróże

spie może być z tym kłopot. No ale w końcu podjął decyzję

węgorzyca. Łagodnymi wygięciami długiego, wysmukłego

– jedziemy do Hullehavn. Na wschodnie wybrzeże, trochę na

ciała zgrabnie prześlizgiwała się pomiędzy dającą jej schro-

południe od Svaneke.

nienie zieleniną. Warto było poczekać. Ruszyłem w ślad za

Falujący w rytm ruchów wody gęsty kobierzec roślinności pokrywał całe skaliste dno. Był jak nasza piłkarska repre-

grupą, ostrożnie wypatrując kolejnych mieszkańców głębin. ***

zentacja na Mistrzostwach Świata. Niedobrze się robiło od

Łódź Peera nadal tkwiła bezczynnie przy pirsie. Brak czę-

samego patrzenia. Trzeba było szybko uciekać choć trochę

ści. Zdegustowana tym reszta naszej ekipy zostawiła mnie

głębiej, ale klarowanie sprzętu szło dzisiaj niektórym wy-

samego na żer wikingom, ruszając na objazd wyspy. Cóż,

jątkowo ślamazarnie. Podczas gdy połowa grupy tkwiła już

zapakowałem się do czarnego Nissana Skyline i ruszyliśmy

w wodzie reszta nawet nie założyła jeszcze skafandrów. Pies

z hukiem silnika połączonym z piskiem palonej gumy w kie-

im mordę lizał. Opadłem w kierunku dna, starając się zejść

runku Listed. To auto było spełnieniem marzeń zakochanego

na tyle głęboko, by cholerne falowanie wreszcie ustało. Uda-

w Szybkich i Wściekłych Svena. Czarne, w japońskiej specy-

ło się, gdy tylko minąłem granicę 6 metra. Teraz mogłem cze-

fikacji i z kierownicą po prawej stronie. Mój nowy znajomy

kać. Więc czekałem. I czekałem. Na moje oko Ziemia zdążyła

samorzutnie mianował się duńskim buntownikiem i za nic

obrócić się ze dwa razy wokół własnej osi, nim szeroka ława

mając przepisy, rwał przed siebie przez pokryte łąkami rów-

nurków nadpłynęła wzdłuż stoku i ruszyła dalej wypatrując

niny. Bo wiecie, wszyscy Duńczycy zawsze jeżdżą dozwolo-

czegoś wartego uwiecznienia w kadrze. Dobra, niech płyną.

ne 80 km/h, podczas gdy my z pogardą śmierci i obłędem

Zostałem mocno z tyłu, delektując się samym nurkowaniem.

w oczach mknęliśmy prawie dziewięćdziesiąt. A raz, w chwili

Wisiałem prawie nieruchomo, od czasu do czasu poruszając

zapomnienia zjeżdżając z górki Sven złapał nawet 92! Rany,

tylko płetwami, gdy lekko w dole, po lewej pojawiła się duża

był z niego taki renegat jak z posłanki Grodzkiej Miss Polonia.

perfectdiver nr 4(10)/2020

Choć swoją drogą ciekawy typ. Żołnierz, który po odsłużeniu dwóch tur w Afganistanie z braku wrażeń poprosił o przeniesienie… do szkoły saperów podwodnych. Mieszczącej się właśnie tu, na Bornholmie. Bo podobno w Bałtyku wciąż zalegało całkiem dużo różnego śmiecia z I i II wojny. Na szczęście zejście do wody nie zapowiadało żadnych tego typu sensacji. Znów pokryte gęstym lasem dno i sporo swobody, bo postanowiłem wziąć się za zdjęcia makro. Gdy tylko zanurzyłem się w przyjemnie chłodnej wodzie ze wszystkich stron otuliła mnie jasna zieleń Bałtyku. Opadające początkowo dość ostro dno wypłaszczyło się formując w głębsze, biegnące równolegle kaniony. Ciekawe co dzisiaj znajdę? Albo może raczej czy coś dzisiaj znajdę? Sunąc tuż nad warstwą roślin przypatrywałem się uważnie mijanym łodygom, liściom i skałom. Zaraz, zaraz. Prawie jak Struś Pędziwiatr w kreskówce wbiłem hamulec na widok… no właśnie. Co to było? Ostrożnie uniosłem duży liść i spojrzeliśmy sobie głęboko w oczy. Ale tylko przez ułamek sekundy, bo nim załapałem co i jak siedząca za nim krewetka przesunęła się zgrabnie za kolejną osłonę. Cóż, odsłoniłem i ją i znów przez chwilę widziałem jej lekko niebieskawe, zgrabne nogi, żółte stawy i patrzące z wyrzutem oczy. Nim jednak zdążyłem

reklama

unieść aparat ponownie się cofnęła, znikając za zielonym przepierzeniem. Kokietka. To przekładanie kolejnych liści trwało już dłuższą chwilę, gdy nagle obok pojawiła się kolejna niebieskonoga strojnisia. Przez chwilę rozważałem czy nie przenieść mojego zainteresowania na nią, gdy drwiąca sobie ze mnie dotychczas uciekinierka, wyczuwając chyba wahanie i spadek zainteresowania jej osobą znieruchomiała ustawiając się do zdjęcia. Pozowała cierpliwie, pozwalając na przestawianie lamp i ustawień, ani przez chwilę nie okazując zniecierpliwienia czy znudzenia. Cóż, widać i pod wodą konkurencja robi swoje. *** Pięć dni na Bornholmie pozostawiło po sobie piękne wspomnienia. Ale i wielki niedosyt związany z brakiem nurkowań na wrakach. Ostatecznie zaliczyliśmy tylko jedno zanurzenie na wraku Ady, drewnianego szkunera, który w 1867 roku wylądował 42 metry pod powierzchnią wody. Właściwie to było takie czysto rekonesansowe zejście, tylko pobudzające apetyt. Cóż, będzie tam trzeba wrócić. A, i jeszcze jedno. Przemili gospodarze z Visit Denmark kilkukrotnie prosili by podkreślić jak bardzo ekologiczną, czystą i przyjazną wyspą jest Bornholm. I wspaniale przygotowaną do uprawiania turystyki. Zwłaszcza rowerowej. No więc, by nie wyjść na niewdzięcznika muszę o tym wspomnieć. Rowerem co prawda nie jeździłem, bo nurkowałem, na ekologii się nie znam, ale zaświadczam, że wszędzie było czysto. Normalnie jak w laboratorium jakimś.

podróże

Sardynia „Pilot”

Mój skrawek raju na ziemi

Tekst i zdjęcia bartosz pszczółkowski

Wyobraź sobie miejsce, gdzie woda jest czysta, a piasek bielusieńki. Miejsce tak urokliwe, że zostało nazwane Karaibami Europy.

Capo Caccia, Porto Conte

ardynia to duża wyspa na Morzu Śródziemnym, położo-

turze architektonicznej, jak stożkowe wieże, domostwa czy

na w połowie drogi między Europą i Afryką. Zamieszkana

groby gigantów (Tombo Gigante) nazywane zbiorczą nazwą

od 350 000 lat p.n.e., czego dowodzą znaleziska archeolo-

Nuraghe, była silnie rozwinięta. Oprócz tej cywilizacji rów-

giczne (kamienne narzędzia datowane na wczesny paleolit).

nież Fenicjanie, Kartagińczycy, Rzymianie, a nawet Arabo-

Starożytna cywilizacja Nuorska, która pozostawiła ślady swo-

wie i wreszcie Hiszpanie, pozostawili na wyspie ślady swojej

jej obecności w postaci kamiennych budowli o różnej struk-

obecności. W roku 1861 Sardynia stała się częścią Królestwa

podróże

Stintino

Ferrata di Cabirol, widok z jaskini na Porto Conte

wioską, ukrytą w wielkiej jaskini. Wapienne klify i jaskinie Golfo di Orosei niedaleko Cala Gonone, czy granitowe formacje Santa Teresa Di Galura oraz archipelag tysiąca wysp La Madaleny. Wyspa dzięki swojej różnorodności zainteresuje każdego. Ci, którzy lubią spędzać czas na świeżym powietrzu, mają Włoch, ale do teraz mieszkańcy wyspy mówią o sobie „Sar-

do dyspozycji ponad 160 piaszczystych plaż, oblewanych błę-

dowie”, mając silnie zakorzeniony związek z wyspą, którą

kitnymi wodami morza.

słusznie traktują jak swój skarb.

Dla miłośników dreszczyku na wyspie stworzono niesa-

Obok fascynującej historii, która zainteresuje nawet laika,

mowite szlaki trekingowe oraz via ferraty (specjalnie przy-

otaczająca przyroda dosłownie powala. Góry masywu Supra-

gotowane szlaki górskie, z łańcuchami i stopniami ułatwia-

monte, z magicznym wąwozem Su Goropu i megalityczną

jącymi przejście).

perfectdiver nr 4(10)/2020

Tavolara, widok z ferraty, 30-metrowy zjazd z liną

Dla tych zaś, którzy łączą skały i wodę jest dostępny kanioning. Dla mnie idealnym zajęciem jest nurkowanie, a Sardynia daje ogromną różnorodność w tej materii. Na północy wyspy, w okolicy Santa Teresa, wśród granitowych bloków na głębokościach 20, 30, 40 metrów możemy spotkać śródziemnomorski czarny koral (Savalia Savaglia), który jest oszukanym czarnym koralem z rodziny Parazoanthidea Niedaleko archipelagu Magdaleny możemy nurkować w towarzystwie ciekawskich i przyjaznych Graników, które imponują wielkością Na północnym zachodzie można zanurkować w niesamowitych jaskiniach masywu Punta Giglio czy Capo Caccia. Tu w okolicach Alghero możemy pod woda spotkać bardzo ciekawe zwierzęta, które kryją się w jaskiniach, tunelach i sklepieniach (arch). Najbardziej charakterystyczny dla tej części wyspy jest czerwony koral, corallum rubrum, który możemy obserwować już na 5–6 metrach głębokości. Część Sardynii zwana riwierą koralową odznacza się troszkę zimniejsza wodą w stosunku do reszty wyspy, ale dzięki temu rozwój korali i innych zwierząt, jak ślimaki nagoskrzelne jest bujny. Można tu spotkać koniki morskie Hipocampus sp. Czarny koral

Gruper pozujฤ cy do zdjecia okolice Santa Teresa, 28 metrรณw

Kawerny Isola Piana , 7 metrรณw

perfectdiver nr 4(10)/2020

Wrak Chrisso, 3 metry głębokości, okolice Punta la Greca

Na Wschodnim wybrzeżu wyspy w okolicach Olbii woda jest o kilka stopni cieplejsza, a formacje skalne tworzą do-

dujący Molarę. To wysepki w okolicach Capo Coda Cavallo, gdzie można obserwować Flamingi :)

skonałe miejsce dla zróżnicowanej fauny morskiej. Tu szare

Pod wodą możemy natknąć się na duży wrak transpor-

skały wapienne Tavolary spoglądają na różowy granit bu-

towy Chrisso, który rozbił się na skałach Punta La Greca w 1974 roku. Doskonałe miejsce dla fotografów, które obfituje w różne gatunki ślimaków nagoskrzelnych, grouperów, muren czy kongerów. Niedaleko Isola Rosa możemy obserwować amfory sprzed 2 tysięcy lat, a w pobliżu Isola Del Fico wielkie kotwice o niejasnej historii. Bardzo ciekawe miejsce nurkowe zlokalizowane na otwartym morzu w pobliżu wyspy Tavolara nazywa się Papa uno i Papa due. To kilka stożków skalnych wyrastających z 40 do 15 metrów głębokości. Obrośnięte żółtymi i czerwonymi Gorgoniami, w których kryją się duże groupery 4 różnych gatunków. To typowa rafa śródziemnomorska, ogromny ekosystem zamknięty na małej przestrzeni stożka skalnego (pinnacle). Tu można spotkać delfiny, ogończe, a nawet mola mola czyli samogłowa :) Jest to niesamowite miejsce, jednak przeznaczone dla zaawansowanych płetwonurków, gdyż bardzo łatwo zatracić się w kolorach Gorgonii i błękicie otaczającej wody. W okolicach września pojawiają się tu Lampugi czyli Koryfeny, w stadach, polujące na drobny narybek. Tre fratelli to miejsce na otwartym morzu o widoczności przekraczającej czasem 40 metrów. Pełne różnych ciekawych zwierząt, jak Rhizostoma pulmo, niesamowita meduza

Flamingi z Porto Taverna

reklama

SPRZĘT NURKOWY SPRZEDAŻ I SERWIS

Jaskinia Duchów

Gorgonia z Papa uno

czy cicala, krab łopaciarz. Największe wrażenie sprawia jednak podwodny pejzaż, a nurkowanie w tym miejscu jest jak lot w górach, który możemy odbyć dzięki otaczającej nas wodzie. Z Sardynią związany jestem od ponad dziesięciu lat i za każdym razem staram się poznać kolejny jej zakątek. To niesamowita wyspa, pełna ciekawych miejsc na lądzie jak i pod wodą. Polecam odwiedzenie tej wyspy zwłaszcza teraz, kiedy zdecydowanie bezpieczniej jest poruszać się trochę bliżej swojego kraju, a przy tym odkrywać walory jakie daje nam Morze Śródziemne. W kolejnych numerach postaram się przybliżyć poszczególne miejsca nurkowe na tej niezwykłej wyspie tak blisko nas… cdn…

Kaszubska Droga 13, 80 - 209 Chwaszczyno info@ocean-tech.pl +48 58 711 76 85

www.sklep.ocean-tech.pl

podróże

cypr i wszystko jasne … jak tamtejsze słońce

Teksti zdjęcia robert tomasz pietras

zeka Cię idealna widoczność oraz odpowiednia tempera-

Szukasz idealnego miejsca do nurkowania? Cypr jest właśnie takim miejscem. To tylko kilka godzin lotu z większości stolic Europy i już możemy się rozkoszować błękitnymi wodami Morza Śródziemnego.

tura wody, która zimą wynosi nie mniej niż 16ºC, a latem

oscyluje w okolicach 30ºC. Cypr, trzecia co do wielkości wyspa na Morzu Śródziemnym i do tego najbardziej zaludniona. Planując najlepiej wybrać jeden z dwóch międzynarodowych portów lotniczych w Pafos lub Larnace. Ja skupię się na lotnisku w Larnace

podróże

i na południowo-wschodniej części wyspy, gdzie znajduje

Następnie wzdłuż burty, gdzie umieszczone są łodzie ratow-

się słynny wrak Zenobia.

nicze wrócimy do jednej z wielu lin opustowych.

Zenobia to szwedzki prom typu RO-RO (roll-on, roll-off),

Kolejny dzień i kolejne nurkowania na Zenobii. Teraz już

który zatonął wraz z całym ładunkiem w czerwcu 1980 roku.

będą nam potrzebne latarki, ale to wciąż nurkowania do

Należy wspomnieć, że był to dziewiczy rejs tej jednostki, zbu-

30 m. Wpływając przez drzwi do pierwszego przedziału ła-

dowanej w 1979 roku w Szwecji. Wrak jest uznawany za jeden

dunkowego będziemy mieli pod sobą doskonale zachowane

z TOP 10 miejsc nurkowych na świecie dla nurków rekreacyj-

samochody ciężarowe, w tym jeden który przewoził krowie

nych. Jednak nie tylko oni znajdą tu coś dla siebie. Wrak leży

kości lub inny, który przewoził butelki z technicznym spiry-

na lewej burcie, na głębokości 42 m, natomiast jego prawa

tusem. Żeby je zobaczyć musimy się podnieść na głębokość

burta jest na 16 m, więc nawet nurkowie z podstawowym

około 19 m pod prawą burtą, jest ich tam naprawdę dużo.

stopniem mogą zanurkować i zobaczyć statek liczący sobie

Jako nurkowie ze stopniem AOWD możemy zwiedzić jeszcze

172 m długości. Leży na nim około sto samochodów ciężaro-

drugi przedział ładunkowy. Wpływając poprzez luk, który słu-

wych, sprzęt budowlany oraz jeden samochód osobowy mar-

żył do mocowania liny holowniczej, znajdziemy się w świecie

ki Żiguli – prywatne auto kapitana jednostki. Dzięki dobrej wi-

zupełnej ciemności. Płynąc na lewo będziemy mogli podzi-

doczności nurkowie z OWD mogą zobaczyć pierwszą śrubę,

wiać m.in. ogromne wiertło, podnośnik widłowy czy samo-

która znajduje się na 27 m czy TIRy, które leżą już od 25 m.

chody z drewnem. Płynąc na prawo, wśród ładunków, będą

Nurkowie ze stopniem AOWD mogą wpłynąć na mostek ka-

śpiwory wojskowe, pralki „Frania”, kolejne ładunki z drew-

pitański oraz do kabin załogi. Zwiedzić restaurację, gdzie na

nem, ale też „niebieska kopiejka” – czyli auto kapitana, które

podłodze wciąż wisi czerwony dywan w kratę, dlatego warto

leży na głębokości 31 m. Natomiast w drodze powrotnej pod

zabrać ze sobą latarkę, żeby potwierdzić jego kolor. Bar dalej

burtą zobaczymy zabawki Playmobil, pałki policyjne z orze-

posiada nalewaki do napojów i piwa. Następnie wpływamy

chami w czekoladzie czy też inne zabawki i słodycze, które

do przedziału pasażerskiego i wypływamy z niego na środku

leżą tam niezmiennie od 40 lat. Mając uprawnienia nurkowe

wraku. Światło dzienne dociera do tych miejsc więc nawet

do 40 m możemy popływać między ładunkami, zobaczyć dol-

bez oświetlenia zobaczymy, jak wygląda taki wrak w środku.

ną śrubę, która jest na 40 m czy kurze jajka, które spoczywają

perfectdiver nr 4(10)/2020

na dnie. Dostępna będzie dla nas również komora silnika, do której wejście znajduje się na 38 m głębokości. Pamiętajmy, że nie będziemy mieli zbyt wiele czasu, gdyż jako nurkowie rekreacyjni nie możemy wykonywać nurkowań dekompresyjnych. Jak zauważyliście Zenobia to świetne miejsce do szkolenia z nurkowania wrakowego czy głębokiego. Jako nurkowie techniczni, możemy wykonać spokojnie 10 nurkowań i żadne z nich nie będzie się powtarzać. Wszystko zależy od waszego doświadczenia. Dolny przedział kabin pasażerskich, pierwszy przedział ładunkowy, gdzie można pływać między samochodami na głębokości 38 m, drugi poziom ładunkowy, o którym już wspominałem. Trzeci poziom, który jest dostępny dla najbardziej doświadczonych nurków. Mieszczą się w nim kolejne ładunki, takie jak perskie dywany, a dzięki temu, że nie wykonuje się tam wielu nurkowań wszystko jest w idealnym stanie. Komora silnikowa, warsztat czy komora gaśnicza. Jak widzicie jest tu naprawdę co zwiedzać. Ale wrak to nie tylko samo żelastwo, to także dom dla wielu gatunków zwierząt, m.in. barakud, gruperów, skrzydlic, minerii (rodzina tuńczyka) czy żółwi, ślimaków nagoskrzelnych i wielu innych gatunków. Zenobia to świetne miejsce dla fotografów. Każdy znajdzie coś dla siebie. No dobrze, Cypr to nie tylko Zenobia. W jej pobliżu leży kolejny wrak – Alexandria. Jest to spora łódź rybacka, która leży między 20, a 30 m głębokości. Miejsce to upodobały sobie skrzydlice oraz tuńczyki. Niestety mostek już opadł i nie możemy do niego wpłynąć, ale spokojnie możemy obejrzeć go dookoła. Niedaleko leży jeszcze jeden wrak jachtu Szampania. Maksymalna głębokość to 18 m. Niedawno został zatopiony jeszcze jeden statek – Elpida. Leży w zatoce Golden Bay na głębokości do 30 m. Siedemdziesięciometrowa jednostka, mimo że leży od pół roku, już przyciągnęła wiele gatunków ryb. Statek leży na stępce dzięki czemu idealnie nadaje się do fotografowania. Tak jak w przypadku Zenobii i tu możemy wpływać do środka, żeby zobaczyć przedziały ładunkowe czy komorę silnika. To tyle jeśli chodzi o wraki, które są w Larnace. Teraz przeniesiemy się na wschód, na Cavo Greko. Skoro zaczęliśmy od wraków, to i w tej okolicy kilka ich mamy. Zaczniemy od Agia Napa i wraku Kerynia, który zatopiony został w 2012 roku niedaleko plaży Nissi Beach. Leży on na głębokości 30 m. W pobliżu nie ma żadnej roślinności tylko biały piasek, dzięki czemu widoczność na wraku jest obłędna, co stanowi gratkę dla fotografów podwodnych. Niestety ma to swoje minusy, ponieważ nie ma zbyt wielu ryb w okolicy. Wrak to kuter wojenny o długości 30 m.

podróże

Dalej na wschód w miejscowości Paralimni mamy dwa wraki Liberty oraz Nemesis III. Oba zostały zatopione z myślą

Zaczniemy od Agia Napa i wraku Kerynia...

o nurkach. Pierwszy leży na głębokości 30 m, drugi na około

Leży on na głębokości 30 m. W pobliżu nie

25 m. Oba spoczywają na stępce. Plusem jest to, że podczas jednego nurkowania możemy obejrzeć oba te wraki. Liberty

ma żadnej roślinności tylko biały piasek, dzięki

to nieduża jednostka, tak naprawdę burty i nadbudówka,

czemu widoczność na wraku jest obłędna, co

w której ukrywają się ośmiornice, mureny i inne ryby. W po-

stanowi gratkę dla fotografów podwodnych.

bliżu zatopiony jest Prawosławny Krzyż oraz figura Matki Boskiej, którą to sam zatapiałem  Wrak Nemesis III to dość spora łódź rybacka, w doskonałym stanie. Kolejne świetne miejsce do fotografii. Możemy

nurkując, będziemy mogli zobaczyć szczątki amfor sprzed kilku tysięcy lat.

tu trafić na płaszczki, żółwie czy ławice waletów. W zeszłym

Dla nurków, którzy już mają certyfikat możliwe jest po-

roku w pobliżu utworzono sztuczną rafę, gdzie jest już na-

płynięcie do 18 m. Tu są zlokalizowane dwie jaskinie, przez

prawdę sporo zwierząt.

które możemy przepłynąć. Jedna o długości około 6 m i dru-

Ale Cavo Greko to nie tylko wraki, to kilka miejsc nur-

ga trochę dłuższa, zaczynająca się na głębokości 13 m i po-

kowych, wśród których każdy znajdzie coś dla siebie. Za-

woli opadająca do 18 m. W jaskini znajdują się korale, które

czniemy od Green Bay. Piękna zatoka w Protaras, gdzie

upodobały sobie skrzydlice.

praktycznie wszystkie centra nurkowe z okolic Cavo Greko

Kolejne miejsce to zatoka Konnos Bay i Cyclop Cave – na-

oraz Larnaki, a także Limassol przyjeżdżają z osobami, któ-

zwa może być myląca, bo jaskinia niestety nie znajduje się

re chcą rozpocząć swoją przygodę z nurkowaniem. Ideal-

pod wodą. Opadające dno do 50 m powoduje, że jest to

ne płaskie wejście do zatoki, brak prądów i tylko czasami

doskonałe miejsce dla nurków rekreacyjnych i technicznych,

niewielkie falowanie sprawia, że jest to idealne miejsce,

gdzie nie musimy nurkować z łodzi. Z drugiej strony zatoki

w którym możemy wykonać wszystkie ćwiczenia czy nur-

mamy Chapel, małą cerkiew, a pod wodą ogromne głazy,

kowanie sprawdzające. Następnie dno opada powoli do

dużo trawy i ryb. Dno opada do około 40 m.

10 m. Po drodze jest mnóstwo ogromnych głazów, trawa,

Przenosimy się trochę dalej na zachód do spotu Sea

gdzie możemy również spotkać żółwie, a także ławice ryb.

Caves. Maksymalna głębokość to 16 m i pięć jaskini, ok

Na piaszczystym dnie ustawione są „starożytne” kolumny

Caverny  Pierwsza z nich na głębokości 12 m i długa na

i posągi, które też miałem przyjemność zatapiać, ciąć nogi,

około 6 m, kolejna zaczynająca się na głębokości 12 m, liczą-

które uległy uszkodzeniu podczas zatapiania. Niestety kil-

ca około 30 m długości i wypłacająca się do 6 m. Na samy

ka z nich zostało ukradzionych kilka lat temu. Po za tym

środku jest dość spory otwór, przez który wpadają promie-

perfectdiver nr 4(10)/2020

nie słoneczne dzięki czemu można zrobić naprawdę super

barka oraz konstrukcje metalowe i szczątki helikoptera za-

fotografie. Kolejna na głębokości 6 m, w której zobaczymy

topione przez armię brytyjską do ćwiczeń.

ławice ryb, oraz łopaciarze i inne zwierzęta.

sol, bankowego centrum Cypru. Tu mamy zatopione dwa

jaskinie na głębokości 8 m. Wpływając do niej musimy się

wraki Lady Thasis i Costandis. Są to dwie łodzie rybackie,

złamać, żeby wypłynąć pionowo na 5 m. Wracamy do miejsca

które zostały zatopione kilka lat temu.

wejścia i wpływamy do ostatniej jaskini, z której przez dwa otwory wyjdziemy na brzeg.

Dla osób planujących lecieć do Paphos też znajdzie się coś do nurkowania. Chociażby White River z kolorowymi

Kolejne miejsce to Canyon. Bardzo malownicze miejsce

kanionami czy wyspa Świętego Jerzego oraz wrak Vera K.

z pięknymi koralowcami i niesamowitymi formacjami skal-

Malownicze miejsca półwyspu Akamas, w których wciąż znaj-

nymi, ścianami oraz kanionem, w którym zaczynamy i koń-

dują się pozostałości starożytnej cywilizacji.

czymy nurkowanie.

Wracamy do Larnaki, gdzie są kolejne wraki, niestety nie-

Wracamy w stronę Larnaki do miejscowości Xylofagou

dostępne dla nurków. Jest to m.in. wrak Mazotos, na którym

gdzie mamy kilka miejsc nurkowych dostępnych z brzegu.

możemy zanurkować tylko wyjątkowo, gdy chcemy wraz

Sheep Deep gdzie możemy spokojnie wykonać dwa różne

z archeologami skatalogować pozostałości. Nurkowania na

nurkowania do głębokości 18 m. Tak jak wcześniej mamy tu

tym wraku organizowane są raz do roku i w tym przypadku

ciekawe skały i głazy i coś, co lubię najbardziej w tym miejscu,

trzeba się zgłosić do ministerstwa rybołówstwa o pozwolenia.

to stalaktyty wyrastające z dna, wśród których ukrywają się

Jednak Cypr to nie tylko nurkowanie. Wyspa to doskona-

ośmiornice oraz ślimaki nagoskrzelne. Trochę dalej położo-

ły pomysł na przyjazd z całą rodziną. Najlepszym miejscem

ne jest kolejne miejsce z podobnymi formacjami i koralami

wypadowym będzie Larnaka. Lotnisko w pobliżu i położenie

przy brzegu.

miasta stanowią wspaniałe „centrum dowodzenia” do tego,

Nurkując z łodzi w okolicy Xylofagou i Dekelia możemy

Wracamy do Larnaki i jedziemy dalej na zachód do Limas-

Teraz czas popracować trochę płetwami i mamy kolejną

żeby zwiedzać wyspę.

wpłynąć do jaskini nietoperzy. Zaczynamy na 6 m i wpływa-

W samej Larnace mamy akwedukt z czasów cesarstwa

my do środka, żeby popatrzeć na te latające „myszy” i na-

rzymskiego, pozostałości twierdzy, obok której stoi meczet.

stępnie wracamy, by płynąć głębiej do kolejnych jaskiń.

Słone jezioro oraz meczet Umm Haram (Hala Sultan), żony

Jest tu też wrak HMS Cryckiet, kanonierka z okresu II woj-

jednego z towarzyszy Proroka Mahometa i jest tam pocho-

ny światowej. Leży stępką do góry, więc trzeba zanurkować

wana. W centrum miasta znajduje się też cerkiew św. Łaza-

pod nim, żeby zobaczyć co kryje wnętrze. Kolejny wrak to

rza. Jadąc w stronę Limassol mamy kolejne archeologiczne

podróże

miejsca warte zobaczenia. Na przykład dno słonego jeziora w pobliżu Akratiri, przez które prowadzi droga do Limassol. W miejscowości Agia Napa znajduje się kolejna starożytna cerkiew. Na samym środku wyspy mamy góry Trodos, gdzie zimą możemy jeździć na nartach, są trasy biegowe czy wyciąg orczykowy. Trochę poniżej mamy kilka wodospadów, które mogą byś wspaniałym miejscem dla romantycznych wędrówek. Jadąc dalej na północ, na ziemie okupowane do tzw. Tureckiej Republiki Cypru Północnego, nieuznawanej przez żadne państwo poza Turcją, możemy pojechać do zamku St. Hilarion. Obfitująca w serpentyny droga ukazuje nam wspaniały widok na miasto Kerynia (Girme), gdzie mamy kolejny zamek ze szczątkami jednego z historycznych wraków. Osobiście polecam przekroczyć granicę w okolicy Deryni i pojechać na wschód, na półwysep Karpaz. Po drodze odwiedzić miasto duchów Famagustę, gdzie wciąż są pozostałości po wojnie między Turcją, a Cyprem w latach 70-tych ubiegłego wieku. Znajduje się tam m.in. zamek znany ze sztuki Otello, Wiliama Sheakspera oraz średniowieczny kościół. Kawałek dalej mamy Salamis, starożytne miasto i kilka innych zabytków oraz kilometrowe plaże z białym piaskiem. Na samym półwyspie znajduje się Klasztor, do którego prowadzi droga pełna dzikich osłów, które chętnie zaglądają do naszego auta i oczekują jedzenia. Jadąc tą malowniczą drogą natrafimy na najstarszy kościół chrześcijański na wyspie. Podążając z Karpaz w stronę zachodzącego słońca do Kerynii możemy podziwiać klifowe nabrzeże oraz góry pokryte roślinnością. Następnie z Keryni jedziemy na południe w stronę stolicy Cypru – Nikozji, gdzie przekraczamy granicę i dalej na południe do Larnaki. Cypr to zlepek kultur. Byli tu Persowie, Rzymianie, Grecy, Arabowie, Anglicy, Francuzi więc na całej wyspie mamy pozostałości po podbojach. Nie tylko w architekturze, ale też w jedzeniu. W samej Larnace jest mnóstwo restauracji z owocami morza czy baraniną. Osobiście polecam libańską restaurację Al Sultan, która znajduje się przy plaży Fenikudes w centrum miasta. Wspaniała kuchnia i rewelacyjna atmosfera, a w piątki i soboty możemy podziwiać taniec brzucha ze wspaniałym widokiem na morze, palmy i księżyc. Dla osób chcących poleżeć na plaży proponuję wcześniej wspomniane Fenikudes czy Psarolimano oraz Makenzie, gdzie plaża łączy się z lotniskiem i możemy obserwować podchodzące do lądowania samoloty. Wyspa liczy około 1 miliona mieszkańców. Podzielona jest na dwie części. Na Cyprze walutą obowiązującą jest Euro, a na terenach okupowanych turecka Lira. Przekraczając granicę nie potrzebujemy paszportu, wystarczy nam dowód osobisty.

perfectdiver nr 4(10)/2020

podróże

Gozo w pigułce Tekst i zdjęcia audrey coudel

Mgarr Ix Xini Bay

Archipelag Maltański leży na środku Morza Śródziemnego, 93 km na południe od Włoch, 288 km na północ od Afryki i obejmuje trzy wyspy: Maltę, Gozo i Comino oraz wiele innych wysepek.

istorycznie, jego centralne położenie między Europą,

słyszało o siostrzanej wyspie Malty, mianowicie o Gozo, zna-

Afryką i Bliskim Wschodem sprawiło, że Archipelag stał

nej lokalnie jako Għawdex. Jaskinie krasowe, tunele, szcze-

się strategicznym skrzyżowaniem handlowym i bazą mor-

liny i zapadliska tworzą spektakularny krajobraz zarówno

ską, czego skutkiem jest obecnie cmentarzysko ponad 100

nad, jak i pod wodą, co czyni Gozo wyjątkowym klejnotem

wraków, od 2700-letniego fenickiego wraku, po pancerniki

wśród Wysp Maltańskich.

i wraki samolotów z czasów II Wojna Światowej.

się w całości ze zwartych skał osadowych, które odkładały się

je to dziedzictwo wśród społeczności nurkowej, wspierając

podczas ciągle zmieniającego się poziomu Morza Śródziem-

projekty, które przyciągają nurków rekreacyjnych i technicz-

nego przez miliony lat. Osady węglanowe były pierwotnie

nych z całego świata. Sprawia, że reputacja Malty plasuje ją

żywymi organizmami, takimi jak rafy koralowe, muszle lub

jako jedno z najlepszych miejsc do nurkowania na wrakach.

bardzo drobnoziarnisty plankton, który zagęszczał się i ero-

Poza nurkowaniem wrakowym niewiele osób wie, że

Archipelag leży na dużej platformie węglanowej i składa

Od lat maltańskie Ministerstwo Turystyki aktywnie promu-

dował dzięki falom i prądom.

najlepszym słowem podsumowującym archipelag maltań-

Od dolnego wapienia koralowego 35 milionów lat temu

ski jest „wapień”. Wapień ukształtował oszałamiającą to-

do górnego wapienia koralowego 7 milionów lat temu, osad

pografię wysp na powierzchni i sprawił, że Malta stała się

warstwowy cząstek osadził się pod wodą, tworząc wyspy,

podwodnym rajem otoczonym ciepłymi, czystymi wodami

które są tylko najmłodszymi szczytami skał, które wznoszą

i całorocznym umiarkowanym klimatem. Jeszcze mniej osób

się ponad powierzchnię morza.

podróże

Double Arch

perfectdiver nr 4(10)/2020

Cominoland Wreck

NURKOWANIE „GHAWDEX”

nych wystarczająco dobrze w ciągu ostatnich lat, aby wyspy

stałą, ruchliwą atmosferę na Malcie, a następnie postawić

mogły zaoferować tyle życia morskiego, co kiedyś. Rekiny,

stopę na Gozo. Gozo, zamieszkałe głównie przez rolników

delfiny i żółwie już dawno zniknęły i spotkanie ich należy do

i rybaków, jest bardziej wiejskie i spokojne. Na wyspie żyje

rzadkości. Nadal jednak trwa rozwój sztucznych raf i projekt

30 000 mieszkańców rozproszonych na powierzchni 7 na 14

tworzenia rezerwatów morskich na Gozo.

kilometrów. Gozo jest znane wśród nurków, którzy wolą trzy-

Wśród gatunków, które nadal można spotkać znajdzie-

mać się z dala od zgiełku głównej wyspy i cieszyć się bardziej

my: wieloszczety, koniki morskie, groupery, bursztynniki,

spektakularną podwodną topografią.

ośmiornice, mątwy, barakudy, małe płaszczki, mureny, bar-

Chociaż teoretycznie można tu nurkować przez cały rok,

weny i papugoryby.

to jednak szybkie zmiany warunków pogodowych w okresie

Większość miejsc do nurkowania znajduje się na północ-

zimowym sprawiają, że odwiedzanie wyspy jest bezpieczniej-

nym, zachodnim i południowym wybrzeżu wyspy. Zdecydo-

sze w miesiącach od kwietnia do listopada.

wana większość z nich jest dostępna z brzegu, a dość nie-

W szczycie sezonu nurkowego Gozo wita nurków indywidualnych, jak i zorganizowanych w grupach z przewodnikami.

wielka powierzchnia wyspy sprawia, że są dostępne w ciągu krótkiej przejażdżki.

Malta Tourism Authority wraz ze Stowarzyszeniem Professio-

Mimo że w ostatnich latach odnowiono główną sieć dro-

nal Diving Schools Association of Malta utrzymują wszelkie

gową wyspy, niektóre miejsca nurkowe wymagają przekra-

udogodnienia dla społeczności nurkowej. Są to drogi, drabiny,

czania pól lub zjeżdżania po stromych drogach, co sprawia,

boje, kabiny toaletowe. Wszystko, co potrzebne, by cieszyć się

że korzystanie z małych Jeepów jest popularne na wyspie.

bezpiecznym dostępem do wody i komfortowym pobytem. Gozo ma własną komorę hiperbaryczną, przeznaczoną do leczenia łagodnych przypadków, gdy powaga wypadków nurkowych nie wymaga transportu helikopterem pacjentów na Maltę.

Ani Malta, ani Gozo nie chroniły swoich zasobów ryb-

Przeprawa promem zajmuje tylko 25 minut, aby opuścić

Gozo oferuje duży wybór miejsc nurkowych, z wejściami od łatwych do trudniejszych, które wymagają dobrej kondycji nurka i odpowiednich warunków pogodowych. Jest tu wszystko: wraki dla nurków rekreacyjnych i technicznych, płytkie, chronione zatoki dla początkujących i szko-

podróże

Cominoland Wreck

Blue Hole

lących się, głębokie ściany w odległości kilku metrów od brze-

Wszystkie zostały zatopione w pobliżu brzegu na rekreacyj-

gu, ale przede wszystkim unikalna topografia tuneli i jaskiń.

nej głębokości 40 m, tworząc sztuczną rafę. Wejście wymaga krótkiego spaceru od parkingu i jest dostępne z dwóch

WRECKS

krótkich drabin.

Xatt L’Ahmar jest jednym z najpopularniejszych miejsc

MV Xlendi Wreck o długości osiemdziesięciu metrów był

na południowo-wschodnim wybrzeżu Gozo, ponieważ go-

pierwszym wrakiem, który został zatopiony w 1999 roku.

ści trzy, jedyne na wyspie wraki, leżące na piaszczystym

Niestety, zatonął do góry nogami, a wnętrze zapadało się

dnie, w odległości około pięćdziesięciu metrów od siebie.

przez to, czyniąc niestabilnym i niebezpiecznym dla penetra-

perfectdiver nr 4(10)/2020

MV Xlendi Wreck

cji. Jednak dwa duże śmigła znajdujące się w płytszej części

zauważone w ciągu dnia sprawia, że jest to idealne miejsce

są warte nurkowania.

do nurkowania w nocy.

MV Karwela poszła w ślad za nią kilka lat później,

Zatoka Xlendi jest kolejnym popularnym miejscem za-

w 2006 roku. Siedzi idealnie wyprostowana i ma około pięć-

równo wśród nurków rekreacyjnych ze względu na płytkie

dziesięciu metrów długości. Pozostaje najpopularniejszym

łatwe wejście, jak i nurków technicznych na głęboką ścianę

z trzech wraków wśród nurków technicznych szukających

na jej końcu. W połowie zatoki 70-metrowy tunel przecina

rdzy w najgłębszych pokładach i fotografów podwodnych,

urwisko i oferuje piękne oświetlenie.

którzy nigdy nie przestają strzelać fotek majestatycznym

Zatoka Xwejni, położona na północy, oferuje dość wyjąt-

schodom, prowadzącymi na trzy pokłady. Wrak jest bez-

kową scenerię pod wodą, w której wapień został wyżłobiony

pieczny do penetracji ze względu na duże otwory wycięte

przez lata, tworząc małe labiryntowe przejścia na płyciznach.

wzdłuż boków przed zatopieniem jednostki. MV Cominoland został zatopiony w tym samym roku.

Kilka innych płytkich zatok, takich jak Hondoq lub Red Bay, odwiedzają początkujący nurkowie lub szkoły nurkowania.

Siedzi wyprostowana na piaszczystym dnie morskim i ma około trzydziestu pięciu metrów długości. Jej dwa pokłady oferują duży potencjał bezpiecznej penetracji i eksploracji.

GŁĘBOKIE ŚCIANY Głębsze miejsca (+ 40 m) można znaleźć na całej wyspie. Na zachodnim wybrzeżu, Dwejra jest najpopularniejszym

ZATOKI

miejscem do nurkowania na Gozo. Obejmuje Inland Sea,

Nurkom rekreacyjnym, szukający łatwego dostępu do

pozostałości dawnego Azure Window i Blue Hole, zapew-

wody, sprzyjają, chronione przez skały, płytkie zatoki połu-

nia dostęp do Jaskini Koralowej, Skały Krokodyla, Wielkiego

dniowego wybrzeża.

Niedźwiedzia i Małego Niedźwiedzia.

Najbardziej znaną jest Mgarr Ix Xini, trzystumetrowy od-

Płytka, półkolista laguna o szerokości 60 m w Inland Sea

cinek rafy i piasku prowadzący do dwóch jaskiń, otoczony

otwiera się na tunel o długości 80 m z pionowymi ścianami

wysokimi klifami chroniącymi przed wiatrami. Życie morskie

i żwirowym dnem. Na zewnątrz tunelu dno morskie spada

podróże

Karwela Wreck

Inland Sea

perfectdiver nr 4(10)/2020

Xlendi Tunnel

na ponad 50 m na południe do Blue Hole. W jego północnej

120 m prowadzi do ciemnej komory z kieszenią gazową i uni-

części klify San Dimitri oferują szereg pęknięć i jaskiń, niektó-

kalnymi kwadratowymi formacjami na ścianach, które przy-

re w odległości pływania, w tym jaskinię wielorybów i jaskinię

pominają niektóre świątynie, odwiedzane na lądzie. Mimo

Tal-Barba, która ma około 120 m do penetracji.

że Billinghurst oferuje szeroką strefę jaskiń (strefa światła

Do Blue Hole można dotrzeć po 200 m trudnego space-

dziennego), gdy ktoś wnika głębiej w obszar jaskini, utrata

ru po skalistej ścieżce. Ten zlew ma około 10 m szerokości

naturalnego światła i odległość do wyjścia z jaskini mogą

i 15 m głębokości. Piękny łuk otwiera się na pozostałości

być potencjalnie ryzykowne dla nurka z pojedynczą butlą.

okna Azure Window, 30-metrowego łuku, który zapadł się

W tym samym obszarze jaskinia „Bottle Neck” jest wyma-

w 2017 roku w masywne bloki wapienia, które stoczyły się

gającym długim wejściem do drabiny i umożliwia głębokie

do ponad 80 m głębokości.

nurkowanie techniczne. Jaskinia z wąskim wejściem na 30 m

Na południowym wybrzeżu Ras Il Hobz, znany również

wpuszczającym niewiele światła i otwierająca się na dość

jako Middle Finger, jest szczytem wznoszącym się z ponad

dużą komorę ozdobioną drobnym koralem. Można wyjść

80 m do 10 m, co czyni go popularnym miejscem wśród nur-

z odległości 60 m na piaszczystym dnie z odpowiednią mie-

ków technicznych ze względu na łatwość dostępu z brzegu.

szanką gazów.

Szczyt jest domem dla obfitego życia morskiego, takiego jak amberjack, dentex czy mureny.

Cathedral Cave jest dużą jaskinią i jednocześnie bezpieczniejszą nurkowo, pomimo trudnego dostępu przez najwyż-

Oprócz podwójnego łuku, dużej formacji znajdującej się na

szą drabinę wyspy. Składa się z ogromnej kopuły z dostępem

ponad 40 m głębokości, która wymaga długiego płynięcia z ła-

tylko pod powierzchnią morza. Przebijając powierzchnię

twego wejścia do zatoki Xwejni, klify na północnym wybrzeżu

wewnątrz jaskini, kopuła jest oświetlona promieniami słoń-

oferują głównie wejścia drabinowe z bezpośrednim dostępem

ca przebijającymi się przez małe otwory w ścianie. Każdy

do ponad 40-metrowych głębokości w okolicy Reqqa Point.

dźwięk, słowo lub fale odbijają się echem od ścian.

JASKINIE

GRECKA LEGENDA GOZO I CALYPSO

Wokół wyspy znajdują się liczne pęknięcia, tunele i jaski-

Ktokolwiek odwiedza i nurkuje na Gozo jest oczarowa-

nie. Niektóre z nich mogą być trudne i dezorientujące. SZU-

ny pięknem wyspy, spokojem i na pewno zaplanuje powrót

KAJ PRAWIDŁOWEGO SZKOLENIA I ZAPRZESTAŃ, JEŚLI NIE

lub pobyt. Wyspę otaczają mity i toczy się wiele dyskusji,

JESTEŚ WYSZKOLONY. Wśród najczęściej odwiedzanych, do

czy Gozo jest legendarną wyspą „Ogygia”, o której wspomi-

których można uzyskać dostęp z brzegu, jest jaskinia Billing-

na Odyseja Homera, gdzie Calypso oczarowała i trzymała

hurst. Jest ona największą, znajdującą się w okolicy punktu

Odyseusza w niewoli na swojej wyspie przez siedem lat, aby

Reqqa na północy. Na rozsądnej głębokości 25 m, jej długość

uczynić go swoim nieśmiertelnym mężem.

perfectdiver nr 4(10)/2020

podróże

Wyspa Phuket

Tekst sylwia kosmalska-juriewicz

Zdjęcia adrian juriewicz

Tajlandia

Dawno temu dostałam kartkę pocztową z Tajlandii, taką prawdziwą, wypisaną odręcznie i dostarczoną przez listonosza. Widokówkę, która przemierzyła pół globu, aby dotrzeć do mnie. Nosiła wszystkie znamiona podróży, które bardzo często odczuwa też człowiek, kiedy wyrusza na kraniec świata. PHUKET Phuket

podróże

które najbardziej obrazuje to, kim jestem i za czym tęsknię najbardziej na świecie. Na wyspie Phuket ląduję późnym popołudniem. Słońce powoli zachodzi na horyzoncie, tworząc złotą poświatę na morzu. Prosto z lotniska jedziemy do hotelu, który jest usytuowany na niewielkim wzniesieniu, z przepięknym widokiem na Morze Andamańskie. Recepcja to otwarta przestrzeń, do której zagląda ogród obsadzony drzewami plumerii, które uginają się pod niebywałą ilością białych i różowych kwiatów. Pomimo zmęczenia postanawialiśmy zjeść pierwszą kolację w Tajlandii, na mieście. Ulice tętnią życiem, wszędzie unosi się zapach grillowanych potraw, krewetki, kalmary, ryby, świeże soki z granatów i limonki, naleśniki z bananami, lody z owocami...to istny raj dla podniebienia. Nie wchodzimy do restauracji, wybieramy street food, siadamy na plastikowych taboretach przy stoliku z krzywą nogą. Zamawiamy grillowane krewetki w ostrym sosie z chili, serwowane z sałatką z alg. Smaki Azji eksplodują w naszych ustach, teraz już wiemy, że naprawdę tu przybyliśmy... Następnego dnia wstajemy o świcie, z filiżanką pysznej kawy w dłoni podziwiamy wschód słońca z naszego hotelowego tarasu. Kawa w takim miejscu smakuje wybornie, delektujemy się każdym łykiem przy akompaniamencie egzotycznych ptaków. Po śniadaniu wsiadamy do minibusa i jedziemy do centrum nurkowego, oddalonego 15 minut drogi od naszego hotelu. Na miejscu witają nas, Alex i Mike, którzy będą naszymi przewodnikami i opiekunami nurkowymi przez kolejne trzy dni. Otrzymujemy kolorowe plastikowe skrzynki, podpisane naszymi imionami, w których umieszczamy sprzęt, a walizki i torby zostawiamy w centrum nurkowym. W takiej formie nasz equipment, jedzie do portu i zostaje zapakowany na łódź. Do portu w Halong, skąd wypływamy na nurkowanie, jedziemy kilka minut. Statki są zacumowane blisko siebie, na tyle ciasno, abyśmy mogli bez problemu przejść przez kilka pokładów na naszą łódź. Wcześniej jednak zdejmujemy klapki i zostawiamy je w specjalnym koszu na buty. Nasza łódź jest duża i bardzo komfortowa. Dolny pokład sprzętowy, jest praktycznie cały podzielony kilkoma rzędami niskich ławek, na których stoją

butle, przymocowane w taki sposób, aby żadna nie spadła a kartka pocztowa pomimo „zmęczenia” była najpięk-

podczas płynięcia. Pod ławkami obsługa postawiła nasze

niejszą kartką, jaką kiedykolwiek zostałam obdarowa-

skrzynki ze sprzętem do nurkowania, a na ławkach, umie-

na... mnich w pomarańczowych szatach wędrujący przez

ściła ręczniki i bidony wielokrotnego użytku z wodą do picia,

las deszczowy ze słoniem u boku. Ta kartka sprawiła, że

każdy podpisany imieniem. Wszystko jest dopracowane i za-

zapragnęłam odwiedzić Tajlandię. Chciałam na własne oczy

pięte na ostatni guzik. Podczas naszego pobytu na wyspie

zobaczyć kraj, który emanuje spokojem i uśmiechem. „Moim

Phuket wykupiliśmy kilka dni nurkowych, podczas których

domem jest podroż” – pisał Matsuo Basho. Podróż to słowo,

odwiedziliśmy najciekawsze miejsca do nurkowania w okoli-

perfectdiver nr 4(10)/2020

podróże

cy wyspy Phuket – Shark Point, Anemon Reef, Phi Phi island,

Z szerokim uśmiechem na twarzy wita nas niska, korpulent-

Racha Noi, King Cruiser, Racha Yai.

na kobieta – „Cześć jestem Dżamala, witam was serdecznie

Dzisiaj nurkujemy trzy razy, a do pierwszego punktu nur-

w naszym biurze. Dołączcie proszę do różowej grupy, której

kowego Shark Point płyniemy około dwóch godzin. Jest to

będę przewodnikiem. Zawiążcie wszyscy różowe tasiemki na

jedno z najbardziej popularnych i najczęściej odwiedzanych

nadgarstkach dzięki temu się nie pogubicie, a ja będę miała

miejsc. Znajduje się pomiędzy Anemon Reef, a wrakiem King

was na oku. Od tej pory tworzycie jeden team i przynależy-

Cruiser. Swoją nazwę zawdzięcza rekinom leopardzim (ang.

cie do jednej łodzi”. Przed sklepem pod niewielkim zadasze-

Loeopart shark), które można tu spotkać odpoczywające na

niem stoją ustawione w kliku rzędach plastikowe krzesła.

piasku lub pływające pośród formacji skalnych.

Przyjeżdżają kolejne samochody z turystami, tym razem

Anemon Reef jest istnym rajem dla fotografów i filmow-

dostają zielone i czerwone tasiemki. Powoli zaczyna robić

ców świata podwodnego. Miejsce, jak sama nazwa wskazuje,

się tłocznie. Nagle z zamyślenia wyrywa mnie donośny głos

zasłynęło dzięki ukwiałom (anemonom), które niczym dy-

naszej zabawnej przewodniczki. – „Tam jest herbata i kawa,

wany okalają skałę, która wypiętrza się z dna Morza Anda-

wskazuje palcem na niewielki stolik postawiony pod drze-

mańskiego. Podczas jednego nurkowania możemy opłynąć

wem, wszystko free. Można pić do woli. A jak już się wszy-

ją kilka razy obserwując niezwykle bogate życie morskie.

scy napiją to zapraszam, usiądźcie na krzesłach zaczynamy.

Występują tu nie tylko błazenki (ang. anemone fish), które

Nazywam się Sexi Dżamala, witam Was w naszej firmie. Pły-

żyją w symbiozie z ukwiałami, ale również liczne ławice ma-

niemy dzisiaj na wycieczkę, odwiedzimy kilka wysp, jedna

łych tropikalnych ryb, ślimaki nagoskrzelne, koniki morskie,

jest bardzo niebezpieczna, bo są na niej małpy i tu bardzo

mureny, skrzydlice i wiele innych stworzeń, które wybrały to

proszę, koniecznie musicie zakupić wodoodporne opakowa-

miejsce na swój dom.

nie na sznurku do telefonu, które uchroni urządzenie przed

King Cruiser to majestatyczny wrak katamaranu, który

zamoczeniem i kradzieżą przez niesforne zwierzęta. Pamię-

pływał niegdyś pomiędzy wyspą Phuket, a wyspami Phi

tajcie, dodała Dżamala, to niezbędne akcesorium, które musi

Phi. W niewyjaśnionych okolicznościach podczas jednego

nabyć każdy dla bezpieczeństwa, ponieważ Makaki bywają

z rejsów w 1997 roku, wpłyną na rafę i zatonął. Zarówno

wredne i atakują z zaskoczenia. Mamy kilka kolorów do wy-

pasażerowie jak i członkowie załogi zostali uratowani. Wrak

boru. Kolejny niezbędny przedmiot to płetwy, koniecznie

statku spoczywa na głębokości 32 m, górny pokład znajduje

musicie je wypożyczyć albo zakupić, ponieważ w miejscach,

się nieco poniżej 20 m. Wokół tego zdarzenia narodziło się

w których będziemy pływać pod powierzchnią wody, aż roi

sporo kontrowersji, ponieważ 85 metrowy statek pasażerski pokonywał bardzo często trasę z Phuket na Phi Phi, a tego feralnego dnia zboczył z kursu i uderzył z dużą siłą w jedyną możliwą przeszkodę na trasie, w piękny słoneczny dzień. Dzisiaj katamaran jest domem dla licznych stworzeń morskich i rajem dla nurków. Racha Yai, to wymarzone miejsce na tzw. check dive dla osób, które miały dłuższą przerwę w nurkowaniu. Kamieniste zbocza porastają twarde korale, a widoczność przekracza trzydzieści metrów. Podczas nurkowania możemy spotkać mureny, skrzydlice, żółwie, błazenki, mątwy i wiele innych stworzeń, które znalazły schronienie pośród koralowców. Po każdym nurkowaniu na łodzi czekał na nas lekki posiłek, później odpoczywaliśmy na dziobie w oczekiwaniu na kolejne zejście pod wodę. Po trzech dniach nurkowych nadszedł czas na całodniową wycieczkę na wyspę Phi Phi, Maya i Khai Island. Kierowca już czeka w hotelowym lobby, zawiezie nas do portu, skąd wypływają wszystkie łodzie na te rajskie wyspy. Podróż samochodem trwa około godziny. Auto zatrzymuje się na poboczu, tuż przy sklepie z akcesoriami do snoorkelingu.

perfectdiver nr 4(10)/2020

się od jeżowców. Bardzo proszę tu jest makieta, która to

punktualnie dodała, a teraz bawcie się dobrze i pamiętajcie,

obrazuje, (widzimy wyblakły baner obrazujący ludzką stopę,

że Dżamala na Was czeka".

w którą wbiły się kolce jeżowca). Leczenie bardzo drogie,

Wąską piaszczystą plażę dookoła okalają klify, gęsto po-

dodała Dżamala i bardzo długie. Nic się nie chce goić, dlatego

rośnięte przez egzotyczne rośliny. Gdzieniegdzie przemyka

najlepiej zakupić płetwy albo je wypożyczyć. Lista niezbęd-

mały makak i raczej stronił od ludzi. Podczas naszej wizyty

nych akcesoriów ochronnych tylko się wydłużała, a Dżamala

na plaży doszło do jednego incydentu z udziałem turystki

opowiadała o nich z takim przekonaniem w głosie, że zanim

z innej łodzi. Pani pomimo ostrzeżeń i zakazu, postanowiła

skończyła mówić turyści tłumnie ustawili się w kolejce, aby

pogłaskać małpkę, a ta wskoczyła jej na plecy i podrapała

nabyć niezbędne akcesoria, które uratują ich życie i zabez-

szyję. – pisk, krzyk i panika. Trudno nawet odnieść się do

pieczą telefony. Każdy wychodził ze sklepu z płetwami, oku-

tej sytuacji, ponieważ uważam, że na głupotę ludzką nie ma

larami i kolorowymi woreczkami na telefon, które ochronią

lekarstwa... Wyspa jest bardzo piękna, ale też bardzo zatło-

nie tylko przed wodą, ale i agresywnymi atakami dzikich

czona przez turystów. Nasza wizyta zbiegła się w czasie z wy-

zwierząt, jak obiecywała Dżamala. Konkluzja jest jedna, jak

sokim sezonem (maj) turystycznym w Tajlandii. Wsiadamy na

nie dopadną nas Makaki to na pewno zrobią to jeżowce!!!

łódź po krótkiej wizycie na wyspie i odpływamy od brzegu,

Po części “edukacyjnej” i zapoznaniu się ze wszystkimi pro-

pijąc colę i wodę free.

cedurami, udaliśmy się do portu, gdzie czekała na nas łódź.

Kolejny punkt programu to snoorkling w zatoce. Pamię-

Wypłynęliśmy w morze z ogromną prędkością, łodzią napę-

tajcie kochani mówi Dżamala: "to jest miejsce, gdzie wystę-

dzaną przez trzy duże silniki. Do pierwszego punktu naszej

pują rekiny, jak będziecie mieli dużo szczęścia to spotkacie

wycieczki Phi Phi Don “Monkey Beach” płyniemy godzinę,

baby rekinka, a jak pecha to jego mamę". Każdy z uczestni-

podróż mija nam błyskawicznie, niektórzy wykorzystali ten

ków dostaje maskę i fajkę i po kolei wskakujemy do wody.

czas na krótką drzemkę. Łódź zatrzymała się tuż przy pla-

Niektórzy po raz pierwszy oddają się tej czynności, co widać

ży w tym momencie przemówiła Sexi Dżamali, – "napoje,

po nieumiejętnym założeniu maski na twarz i krztuszeniu

woda, cola free, wszystko free, uważajcie na małpy dodała

się wodą. Podpływa do nas mnóstwo kolorowych pięknych

i za 30 minut spotykamy się na łodzi. Jak ktoś się spóźni to

ryb, woda jest przyjemnie ciepła i jak zawsze kontakt z nią

odbierzemy go jutro. Zapamiętajcie nazwę łodzi i stawcie się

sprawia nam ogromną przyjemność.

reklama

W dobrym towarzystwie i w cudownym miejscu czas płynie nieubłaganie szybko i nie wiadomo, kiedy nadeszła pora lunchu, na który płyniemy na Phi Phi Don. Szmaragdowa woda, biały piasek, palmy, nasycona zieleń w tych kilku słowach mogę opisać tę niewielką wyspę, na której mieszkają i obsługują turystów muzułmanie. Było to niebywałe zaskoczenie szczególnie dla tych osób, które chciały na wyspie kupić alkohol. Lunch jemy w restauracji z widokiem na morze i kilka małych sklepików. Odłączam się na chwilę od grupy, spaceruj po plaży, odpoczywam i pływam w morzu. Chciałabym zostać trochę dłużej, ale głos Dżamali przypomina nam, że już czas wsiadać na łódź, czas płynąć dalej, na kolejną wyspę. Maya Bay, pewnie większość z Was oglądała film pod tytułem: „Niebiańska Plaża”, w roli głównej Leonardo Dicaprio. To właśnie na tej plaży były kręcone sceny do tego filmu. Co przyczyniło się jeszcze bardziej do wzrostu popularności wyspy. Plaża okala wyspę Koh Phi Phi Lee. Kiedy wpiszemy w wyszukiwarkę google hasło: Tajlandia, to za każdym razem ukaże nam się zdjęcie drewnianych łódek z kolorowymi proporcami przywiązanymi do dziobów. Zdjęcia zostały wykonane na wyspie, do której przed chwilą przypłynęliśmy. Maya Bay jest niezwykle uroczym i bajkowym miejscem. Tak samo idealnym jak w folderach reklamujących wycieczkę. Drewniane łodzie udekorowane kwiatami stoją równo zacumowane przy brzegu. Każdy może przepłynąć się taką łodzią lub zrobić sobie w niej zdjęcie, oczywiście za drobną opłatą. Plaża jest niewielka, ma zaledwie 200 m długości i otaczają ją wysokie na 100 m klify. Khai Nai island to ostatni punkt programu na mapie naszej całodniowej, intensywnej wycieczki. Wyspa jest bardzo kameralna i oprócz coli i wody free, Dżamala przygotowała również owocowy poczęstunek. Mamy dwie godziny na relaks i odpoczynek. Jak dla mnie wystarczający czas, aby nacieszyć się rajskimi widokami. Dżamala dziękowała wszystkim i każdemu z osobna za fantastyczną wspólną przygodą. Zaznaczyła też, że jeżeli jesteśmy zadowoleni z wycieczki to Dżamala przyjmuje tylko gotówkę, no credit card.

wiedza

podróżujący nurek Część 1

iezależnie od tego, czy wybierasz się w 23-godzinny lot na drugi koniec świata, czy 23-minutową po-

dróż nad jezioro, każde nurkowanie wiąże się z jakąś formą podróży. Z tego powodu w DAN uznajemy bezpieczeństwo podróży za kluczowy aspekt naszej misji. Ten sprytny przewodnik jest szybkim i łatwym narzędziem pomocnym w przygotowaniu się do podróży nurkowej do lokalnych i zagranicznych miejsc docelowych.

Przygotuj się: • Stwórz listę kontrolną pakowania na podstawie typowych nurkowań. • Utrzymuj swój sprzęt w takim stanie, abyś mógł go z łatwością spakować i wyruszyć w drogę. • Przygotuj apteczkę pierwszej pomocy i apteczkę ratunkową. • Aktualizuj swoje certyfikaty. Zanim wyruszysz w drogę:

Lista kontrolna dotycząca wyposażenia do nurkowania Ma ona na celu zapewnienie bazy, która ułatwi Ci dostosowanie bagażu do konkretnych szczegółów Twojej podróży. Stwórz własną listę bazową, następnie przeredaguj i dostosuj tę listę, dodając do niej dowolny specjalistyczny sprzęt,

• Sprawdźcie pogodę, prądy i temperaturę wody w miejscu docelowym. • Dostosuj swoją listę kontrolną pakowania do tej konkretnej podróży. • Sprawdź – a w razie potrzeby uzupełnij – swoją apteczkę pierwszej pomocy.

a także ubrania, przybory toaletowe i inne przedmioty oso-

• Powiedz komuś, dokąd jedziesz.

biste niezbędne w konkretnej podróży.

• Pamiętaj, aby zabrać ze sobą wystarczającą ilość wody i zdrowe przekąski.

Podróże krajowe Jedną z korzyści z podróży krajowych jest to, że mogą być one bardziej spontaniczne i tańsze niż podróże międzynarodowe. Wiedza o tym, jak dotrzeć i przygotować się nawet na krótką wycieczkę do najbliższego wybrzeża, jeziora czy

Podróże międzynarodowe 2 miesiące przed podróżą: • Upewnij się, że Twój paszport jest ważny co najmniej sześć miesięcy od ostatniej planowanej daty podróży.

kamieniołomu, może sprawić, że lokalne podróże będą ła-

• Określ, czy potrzebujesz wizy turystycznej.

twiejsze, bezpieczniejsze i bardziej przyjemne.

• Dowiedz się, czy potrzebujesz jakichkolwiek szczepień.

• Wypełnij formularz medyczny RSTC i w razie potrzeby poproś o podpisanie przez lekarza. 1 miesiąc przed podróżą: • Sprawdź przepisy prawa kraju docelowego dotyczące

kopię, aby ułatwić sobie spakowanie się na podróż powrotną (aby nie zapomnieć o przyborach toaletowych, ładowarkach, lekarstwach itp.) • Powiadom kogoś o swoich planach podróży.

leków wydawanych na receptę. • Zdobądź lokalną walutę i porozmawiaj ze swoim bankiem o międzynarodowych ustaleniach dotyczących bankomatów. • Dowiedz się, czy istnieją zagraniczne opłaty transakcyjne związane z Twoimi kartami kredytowymi. 2 tygodnie przed podróżą:

Podróże lotnicze ze sprzętem nurkowym Oczekiwanie na wspaniałe dni nurkowe to czasami jedyny sposób na przebrnięcie przez ból głowy związany z podróżowaniem ze sprzętem do nurkowania, który może być kłopotliwy, uciążliwy i trudny do wytłumaczenia ochronie lotniska. Skorzystaj z poniższych wskazówek, aby usprawnić

• Dostosuj swoją listę kontrolną pakowania.

ten proces.

• Stwórz globalny plan połączeń.

Sprawdź przed odprawą lotniczą

• Upewnij się, że wykupiłeś lub odnowiłeś ubezpieczenie podróżne. 1 tydzień przed podróżą:

Jeśli planujesz zabrać ze sobą swój sprzęt, pomyśl o tym, co musisz nadać jako bagaż rejestrowany, a co powinieneś zabrać ze sobą w bagażu podręcznym, aby mieć pewność,

Zrób po dwie kopie każdego dokumentu: paszportu

że możesz nurkować bez przeszkód, nawet jeśli Twoje torby

(preferowane są kolorowe kopie), prawa jazdy, kart kre-

nie dotrą do celu. Pamiętaj również o sprawdzeniu limitów

dytowych, planu podróży, potwierdzenia zakwaterowania

bagażowych linii lotniczych i kraju docelowego.

i wizy (jeśli potrzebujesz). Jeden zestaw kopii zostaw komuś

Bagaż podręczny: Automaty oddechowe, Komputer do nur-

w domu, a drugi zapakuj gdzieś oddzielnie od oryginałów

kowania, Maska

dokumentów.

Bagaż podręczny lub rejestrowany: BCD, Płetwy, Fajka

24 godziny przed podróżą:

do nurkowania

• Odpraw się na swój lot i upewnij się, że masz przydzielone miejsce. • Przejrzyj ponownie listę rzeczy do spakowania i zrób jej

Tylko bagaż rejestrowany: Narzędzia tnące, butle nurkowe – podczas podróży z butlami, upewnij się, że mają wykręcone zawory

perfectdiver nr 4(10)/2020

Wypożyczenie sprzętu nurkowego

Jaki sprzęt jest dozwolony?

Jeśli zdecydujesz się zrezygnować z kłopotów z podróżo-

Niektóre miejsca wymagają specjalnego wyposażenia,

waniem ze sprzętem, znajdź operatora nurkowego, który

takiego jak boje lub niezależne źródła powietrza. W innych

oferuje wypożyczalnie sprzętu. Jakość wypożyczonego sprzę-

miejscach zabronione jest używanie pewnych przedmiotów,

tu jest różna, więc upewnij się, że dokładnie sprawdziłeś

takich jak rękawice do nurkowania czy kusze, w celu ochrony

punkty nurkowe w miejscu docelowym. Jeśli zdecydujecie

środowiska morskiego. Dowiedz się, co jest niezbędne i co

się na wypożyczenie sprzętu w miejscu docelowym, nadal

jest zabronione, przed spakowaniem.

możesz chcieć zabrać ze sobą kilka rzeczy, jak na przykład

Jakie są wymagania dotyczące dostępu do miejsca nur-

swoją maskę czy płetwy.

kowego? Chronione miejsca do nurkowania lub miejsca znajdujące

REGULAMIN MIEJSCA NURKOWANIA

się w pobliżu prywatnej własności mogą wymagać zakupu

W zależności od miejsca, w którym nurkujesz, zasady są

biletu lub karty do nurkowania. Możesz również dowiedzieć

różne. Miejsce może regulować wszystko od tego, z jakiego

się, że wstęp jest ograniczony do określonych miejsc. Nie

sprzętu możesz korzystać do tego, w jakich godzinach mo-

pojawiaj się na miejscu tylko po to, aby zostać zawróconym

żesz nurkować. Zanim wybierzesz się na nurkowisko, zadaj

– zrób swoje rozpoznanie.

te pytania: Czy moje wyszkolenie pasuje do wymagań miejsca nurkowego?

Dobra praktyka nurkowa nakazuje, aby nurkowie przestrzegali ustalonych zasad niezależnie od tego, gdzie na

Nie wszystkie miejsca nurkowe pozwalają na nurkowanie

świecie podróżują. Pamiętaj, że przepisy dotyczące nurko-

rekreacyjne na otwartych wodach. W niektórych miejscach

wania obowiązują w celu ochrony Twojego bezpieczeństwa,

nurkowych – takich jak kawerny i jaskinie – wymagany jest

bezpieczeństwa środowiska morskiego oraz lokalnych

wysoki poziom wyszkolenia. Upewnij się, że spełniasz wyma-

zwyczajów i praw obowiązujących w miejscu, do którego

gania dotyczące certyfikacji i szkoleń.

podróżujesz.

wiedza

„Cicho sza!”

O benefitach nurkowania z Głuchym nurkiem Tekst i zdjęcia karolina jakóbczak

Zdecydowana większość z Was odpowie, że nie, bo prze-

Podczas nurkowań rozbrzmiewa opera przeróżnych dźwięków, w tym: szum silników motorowodnych, grzechotki przewodników, powietrze ulatujące

cież posiadają całkiem sprawny narząd słuchu. Co więcej, zapewne niektórzy z Was zadadzą sobie pytanie: Ale jak to?! Jak można niczego nie słyszeć pod wodą, gdzie zawsze jest pełno różnych dźwięków?! Taka jest właśnie codzienność dla mnie oraz niektórych

ku powierzchni wody w postaci

Głuchych/niesłyszących nurków – zarówno w zwykłej co-

bąbelków, szum wody i wiele innych.

dzienności, jak i podczas nurkowań. Lecz nie martwcie się, nie jest tak źle, jakby się mogło wydawać. Dzięki zmysłowi dotyku możemy wyczuć ulatujące bą-

belki z naszych automatów oddechowych i co jakiś czas o jest znana Wam wszystkim podwodna opera, z którą

czujemy wibracje, których źródła nie zawsze możemy spre-

stykacie się na co dzień. Teraz spróbujcie sobie wyobra-

cyzować, ale przyznam się, że nurkowanie w tej wyjątkowej

zić totalną ciszę podczas nurkowań albo podczas spacerów

Ciszy jest dla mnie naprawdę relaksujące i komfortowe.

na lądzie. Gdy nie słyszycie żadnych dźwięków, żadnego

Przez brak otaczających mnie dźwięków, mogę w pełni sku-

świergotu ptaków, żadnego szumu czy też – w przypadku

pić się na odbiorze wizualnym przepięknego podwodnego

podwodnych „wędrówek” – własnego oddechu oraz odgło-

świata oraz komunikacji z partnurkiem. Podwodny świat

su wydobywających się bąbelków powietrza. Potraficie to

staje się przez to moją prywatną „oazą”, przestrzenią wolną

sobie wyobrazić?

od lądowej rzeczywistości.

perfectdiver nr 4(10)/2020

Benefity nurkowania z Głuchym nurkiem Moglibyście zapytać: jakie są benefity nurkowania z Głuchym/niesłyszącym partnerem nurkowym? Czym prędzej

temu czas oczekiwania podczas przystanków dekompresyjnych minąłby Wam szybciej przy podwodnych plotkach! Wtedy nuda nigdy nie zaistnieje!

odpowiadam na to pytanie! 1. Głuchy nurek ma bardzo wysoki poziom skupienia na wszystko, co się dzieje pod wodą. Zatem nic nie umknie jego uwadze!

Podczas podwodnych wypraw mamy komunikację z wykorzystywaniem podstawowych znaków nurkowych. Znane

2. Głusi zazwyczaj mają nieco szersze pole widzenia niż Sły-

nam wszystkim m.in. znaki podstawowych pytań: o ilość

szący, ponieważ są mocnymi wzrokowcami i zauważają

powietrza w butli czy partnerowi nie jest zimno oraz nie-

każdy najmniejszy ruch.

skończona ilość znaków „OK?” oraz „OK!”. Znaki te – jak każdy

3. Głusi bardzo często, dość szybko orientują się, jaką wia-

z nas wie – mają za zadanie ułatwić komunikację między

domość chcą im przekazać inni za pomocą palców, rąk

partnerami i zazwyczaj taka komunikacja jest wystarczająca.

oraz mimiki twarzy. Co prawda podczas nurkowań ciężko

Jednak w moim odczuciu – odczuciu osoby używającej

jest odczytać mimikę twarzy, jednak bardzo szybko można

PJM na co dzień – owy sposób przekazywania informacji

się dogadać za pomocą znaków układanych przez ręce.

należy do bardzo ubogich i uproszczonych form przekazu.

4. Świat pozbawiony (lub ograniczony) komunikacji wer-

Dlatego jako osoba posługująca się Polskim Językiem Mi-

balnej, jest naturalnym środowiskiem Głuchych, dlatego

gowym w życiu codziennym – zachęcam swoich znajomych

łatwiej i szybciej przyswajają komunikację niewerbalną,

nurków do poznania tego wizualno-przestrzennego języka,

co często może czynić ich doskonałymi partnerami nur-

który tylko z pozoru wydaje się skomplikowany i trudny.

kowych przygód.

Gdybyście zanurkowali z Głuchym nurkiem to mielibyście

Ogromną przyjemnością dla nich byłaby Wasza podsta-

większe możliwości komunikacyjne dzięki znajomości PJM!

wowa znajomość Polskiego Języka Migowego (PJM). Dzięki

Komunikacja

wNawet nie zdajecie sobie sprawy, jaką ogromną przyjem-

wiedza

nością dla Głuchego nurka byłaby Wasza podstawowa znajomość Polskiego Języka Migowego (w skrócie: PJM). Czasem łapię się na tym, że chcę coś zamigać do mojego partnera nurkowego, ale szybko pojawia się lampka w głowie pt. „STOP! Przecież on nie zna języka migowego! Zrozumie tyle samo, co ja podczas rozmowy w zatłoczonym barze…”. Wtedy uzmysławiam sobie, że fajnie by było, gdyby choć część słyszących nurków podjęła wyzwanie i zapisała się na podstawowy kurs Polskiego Języka Migowego. Po ukończeniu takiego kursu byłaby możliwość wykorzystania pewnego zasobu znaków w komunikacji podczas nurkowań. O Posejdonie! Świat byłby wtedy piękniejszy i weselszy, a każda wyprawa jeszcze „głośniejsza” (dosłownie i w przenośni). Na zachętę dodam jeszcze, że w całej Polsce osób z uszkodzeniem słuchu jest od 6 do 8 milionów, z poważnym uszczerbkiem słuchu ok. 1 miliona, a osób Głuchych około 30–50 tys. (jednak nie ma na to statystyk). Niesłyszących nurków z Polski, których osobiście znam, mogę policzyć na palcach jednej ręki. Savoir vivre No dobra, ja tu pitu pitu o PJM i korzyściach jego znajomości, ale warto też podzielić się z Wami zasadami savoir vivre, czyli jak zachowywać się przy Głuchych: 1. Kto patrzy, nie błądzi. Patrz na wprost na osobę Głuchą, by Twoje usta oraz twarz były dla niej dobrze widoczne. 2. Bitwa na spojrzenie! Czyli zachowaj kontakt wzrokowy. 3. Widzę światłość, Milordzie! Zadbaj o oświetlenie, ponieważ Głusi polegają głównie na wzroku. Przebywanie w pomieszczeniu, gdzie jest półmrok albo bardzo mało

czy zwykła kartka oraz długopis. Choć myślę, że takie wy-

światła sprawia nam dyskomfort. Zatem…włączajcie świa-

nalazki jak telefon komórkowy w zupełności wystarczy.

tło i pozachwycajcie się wzajemnie własną urodą!

Kliknij w notes albo translator mowy i szerokich dyskusji,

4. Pamiętaj! Niektórzy potrafią czytać z ust, ale nie wszyscy. To jest bardzo trudna sztuka. Zatem nie polegaj tylko na

Drogi Zuchu! 7. CIERPLIWOŚĆ moim kompanem! Przy komunikacji z oso-

tym. Dlaczego?

bą Głuchą bądźcie cierpliwi! Nie zawsze wszystko zrozu-

Zróbmy małe ćwiczenie: Włącz swój ulubiony program

mieją za pierwszym razem, więc czasem trzeba zrobić

w telewizji lub na YouTube. Gotowy? A teraz wyłącz

„replay” i na spokojnie powtórzyć to, co chciało się po-

dźwięk. I jak? Trudne, prawda? Tak właśnie wygląda czytanie z ust u osoby Głuchej. 5. Krzycz, mała krzycz! Krzyczcie sobie do woli i tak nie usły-

wiedzieć. Zapamiętajcie tych kilka prostych zasad i… DO DZIEŁA, PRZYJACIELE!

szymy! Pamiętajcie, tu nie chodzi o to, żebyście byli GŁOŚNI, tylko żebyście mówili spokojnie (czyli słowny karabin

PS.

maszynowy OFF) i WYRAŹNIE bez artykułowania sylab.

Ogromna prośba do nurkujących osób z wadą słuchu!

Spróbujcie komunikować się za pomocą mimiki oraz ge-

Przy pierwszych briefingach przed nurkowaniem otwarcie

stów. To nic trudnego! Zwyczajne kalambury!

zgłaszajcie, że macie niedosłuch/głuchotę, aby towarzystwo

6. Kartka i długopis to przyjaciel każdego Zucha! Jeśli nadal jest bariera komunikacyjna pomiędzy Wami to wystar-

miało świadomość Waszego problemu ze słuchem, żeby nie było niedomówień, które mogłyby wpływać na nurkowania :)

perfectdiver nr 4(10)/2020

p l a n e ta z i e m i a

Polowanie na pomuchla

Tekst agata turowicz-cybula

Zdjęcia michal ČernÝ

Głęboko pod powierzchnią Morza Bałtyckiego tam, gdzie bez latarki widać czasem zaledwie obrys wraku, a temperatura wody sprawia, że nurkowanie w piance staje się wyczynem ekstremalnym mieszka pomuchel. Ten dużych rozmiarów jegomość z wąsem na dolnej szczęce dużo częściej znany jest pod nazwą dorsz.

planeta ziemia

Bałtyku dorasta do ponad 120 cm

leniu. Z tego powodu tarło tego gatunku

ciągnięcie go wraz z siecią na powierzch-

długości, posiada trzy, oddzielo-

odbywa się w bardzo głębokich rejonach

nię lub poderwanie na wędkę kończy się

ne od siebie płetwy grzbietowe i dwie

Bałtyku. Dorosła samica w trakcie rozro-

dla niego chorobą dekompresyjną i pro-

płetwy odbytowe. Dieta dorsza jest

du może złożyć od 500 tysięcy do nawet

blemami z pęcherzem pławnym.

dość bogata. Jego masywna i wydłużo-

9 milionów jaj. Z unoszącej się w wodzie

Populacja dorsza w Bałtyku z roku

na głowa zakończona wielkim pyskiem

ikry po upływie 2–3 tygodni wykluwają

na rok drastycznie maleje. Za praw-

przystosowana jest do drapieżniczego

się kilkumilimetrowe larwy, które na

dopodobną przyczynę tego zjawiska

sposobu odżywiania się. Wrzecionowa-

początku żyją w toni wodnej niesione

uważa się znaczne przełowienie tego

ty kształt ciała i duża płetwa ogonowa

z morskimi prądami. Po upływie kolej-

gatunku w naszym morzu. Aby chro-

pozwala mu na sprawną pogoń za śle-

nych 3 miesięcy młody narybek zaczyna

nić i odbudować jego populację został

dziem i szprotem. Dobrze rozwinięty wąs

opadać na dno i prowadzić przydenny

wprowadzony całkowity zakaz połowu

natomiast pomaga przy penetracji dna

tryb życia, wędrując w płytkie rejony

wschodniego (czyli naszego) stada dor-

i wyszukiwaniu takich zdobyczy jak ryby

w poszukiwaniu pożywienia.

sza, co oczywiście spotkało się dużym

z rodziny babkowatych czy skorupiaki.

Mimo dużych rozmiarów i silnej budo-

sprzeciwem rybaków.

Dorosłe osobniki nie pogardzą również

wy ciała dorsz jest rybą wrażliwą. W prze-

Dorsze to piękni i majestatyczni

młodszym rodzeństwem, sprawiając tym

ciwieństwie do swojej płaskiej koleżanki

mieszkańcy Morza Bałtyckiego, których

samym, że zaliczany jest on do kanibali.

storni, która wyciągnięta z wody potrafi

nie sposób przeoczyć pływając wśród

Dorsz jest gatunkiem euryhalino-

przeżyć na powierzchni jeszcze kilka go-

zatopionych wraków. Jest ich niestety

wym, to znaczy, że może pływać w wo-

dzin, pozbawienie dorsza jego natural-

coraz mniej dlatego kiedy po następnym

dach o różnym stopniu zasolenia. Jednak

nego środowiska bardzo szybko kończy

nurkowaniu wybierzecie się na helską

ikra dorsza, aby móc się prawidłowo roz-

się jego śmiercią. Dodatkowo dorsze są

rybkę, upewnijcie się, że pochodzi z le-

wijać potrzebuje wody o wyższym zaso-

wrażliwe na nagłe zmiany ciśnienia. Wy-

galnego i pewnego źródła.

perfectdiver nr 4(10)/2020

p l a n e ta z i e m i a

Fregaty piraci przestworzy Tekst i zdjęcia wojciech jarosz Biała głowa to cecha młodych ptaków

niecnej działalności, działalności bliskiej w swym charakterze

Słysząc słowo fregata, zazwyczaj staje nam przed oczami okręt. Jednym, klasyczny okręt żaglowy, innym napakowana elektroniką współczesna

zachowaniu fregat-ptaków. By zamknąć wątek fregat okrętów, trzeba wspomnieć po pierwsze, że wykształcił się na przestrzeni wieków rodzaj ożaglowania typu fregata (nasze SV Dar Pomorza i SV Dar Młodzieży takie ożaglowanie dum-

fregata rakietowa. Po przeczytaniu tego artykułu,

nie noszą, choć ten pierwszy już w zasadzie nie korzysta ze

niech to będzie również obraz wyjątkowego

swoich masztów i rei by postawić żagle i odpłynąć w stronę

ptaka, którego nazwa bezpośrednio nawiązuje do pięknych, szybkich i zwrotnych żaglowców patrolujących dawniej morza i oceany.

zachodzącego słońca, ale za to możemy go podziwiać jako muzeum przy nabrzeżu na Skwerze Kościuszki w Gdyni, w Polsce, gdy tylko przyjdzie nam na to ochota). Po drugie, do zadań niektórych dzisiejszych fregat należy… zwalczanie piractwa. Historia piękne zatoczyła koło, a nawet wydaje się,

że po cichutku chichocze. dy pewien francuski przyrodnik w drugiej połowie

Wracając do bohaterów tego artykułu i ich związku z pi-

XVII w. nazywał ptaki mianem fregat, odnosił się z pew-

ratami. Otóż ptaki te znaczącą część swojego pożywienia

nością do walorów nautycznych ówczesnych okrętów tego

zdobywają odbierając go innym, mniejszym od siebie pta-

typu. W tamtych czasach te zwinne statki żaglowe wykorzy-

kom, np. swoim krewniakom – głuptakom. Jest to przejaw

stywane były chętnie przez piratów do realizowania swojej

kleptopasożytnictwa, które jako zjawisko opisywałem już

planeta ziemia

Gdy tylko nadarzy się okazja na darmowy posiłek, fregaty chętnie korzystają

w artykule poświęconym wydrzykom (Perfect Diver nr 1).

Zatem paradoksalnie, mimo iż fregaty uznawane są za ptaki

Fregaty są prawdziwie natrętne w skłanianiu swych ofiar do

morskie, starają się mieć możliwie niewiele kontaktu z wodą.

oddania własnego posiłku (lub posiłku niesionego swoim pi-

Nad wodą za to latają, i to jak latają!

sklętom) poszturchując je i chwytając za pióra swymi długimi

Gdy Karol Darwin po raz pierwszy zobaczył fregaty na-

dziobami i to wcale niedelikatnie. Nie jest to jedyny sposób

zwał je kondorami oceanów. Rzeczywiście skrzydła mają

zdobywania pożywienia przez fregaty. Za pomocą tych sa-

ogromne, a proporcja rozpiętości skrzydeł w stosunku do

mych dziobów, którymi dręczą inne ptaki, bardzo skutecznie

masy ciała jest największa wśród wszystkich swoich bliższych

chwytają wszystko co nadaje się do zjedzenia z powierzchni

i dalszych ptasich kuzynów! Co więcej, podobnie jak kondo-

oceanu, a więc latające ryby, kałamarnice, mątwy niekiedy

ry świetnie wykorzystują termikę i prądy wznoszące, dzięki

młode żółwie oraz całą masę innych drobnych zwierząt mor-

którym bardzo szybko (5 m/s) wznoszą się na olbrzymie wy-

skich. Chętnie korzystają z okazji podczas polowań delfinów,

sokości (4000 m). Z takiej wysokości szybują bez poruszania

które płoszą ryby uciekające ku powierzchni, gdzie w łatwy

skrzydłami kilkadziesiąt kilometrów! Odległości pokonywane

sposób mogą je pochwycić – ryby, nie delfiny. Bardzo chęt-

przez fregaty są zadziwiające – nie jest dla nich problemem

nie korzystają również z odpadków wyrzucanych z rybackich

przebycie 400 km dziennie. Potrafią one spędzić w powietrzu

łodzi, a nawet kradną ryby z niedopilnowanych pokładów

kilkadziesiąt dni, a odnotowany w jednych z prowadzonych

poławiających owoce morza kutrów. Nie mają jednak fregaty

badań rekord wynosił ponad dwa miesiące bez kontaktu z lą-

zwyczaju przysiadania na powierzchni wody, a tym bardziej

dem. Bez odpoczynku! Jak to możliwe? Naukowcy do końca

nie nurkują. Pióra fregacie pozbawione są wodoodporności

nie wiedzą jeszcze jak fregaty śpią i czy w ogóle śpią. Jest

(brak jest u tych ptaków wydajnych gruczołów kuprowych)

kilka teorii, które wskazują na możliwość krótkich przerw

i po nasiąknięciu wodą stają się zbyt ciężkie, by taka „zmokła

w pełnej aktywności mózgu tych ptaków, ale pojawiają się

kura” mogła wzbić się w powietrze. Z kolei w lądowaniu na

też sugestie, że ewolucyjnie zdołały fregaty wyeliminować

wodzie i w samym pływaniu nie pomogłyby fregacie niewiel-

potrzebę snu. I to bez kawy i innych „wspomagaczy”.

kich rozmiarów stopy, których palce co prawda wyposażone

Na ląd muszą fregaty zawitać, gdy chcą się rozmnożyć.

są w błonę pławną (w tym wypadku rozmiar ma znaczenie).

Zakładają gniazda najczęściej na oceanicznych wyspach na

perfectdiver nr 4(10)/2020

Wielkie skrzydła, wcięty ogon i długi dziób – po tym poznamy fregatę

przez samca być może obawiając się, że jeżeli nie zrobi tego

Gdzie można spotkać tych urodzonych

sama, mieszkanie nie będzie wykończone zgodnie z projek-

lotników? Oczywiście nad oceanami,

tem. Następnym krokiem jest złożenie jednego jaja, z którego

w sąsiedztwie tropikalnych wysp, a także na nadbrzeżnych klifach i urwiskach stałego lądu, gdzie również mogą zakładać kolonie.

po 40–50 dniach wylęga się młode. Co ciekawe, może to być w bardzo różnych porach roku. Fregaty występują tam, gdzie lato zazwyczaj trwa cały rok i w związku z tym nie ma jednej wspólnej pory godowej dla wszystkich par. Fregaty są bardzo opiekuńcze wobec swych młodych i zajmują się swym młodym najdłużej ze wszystkich ptaków (kolejny rekord!). Cały

drzewach lub krzewach. Dobierają się w pary, przy czym to

cykl rozrodczy trwa u fregat ok. 400 dni, co sprawia, że kolej-

samica wybiera samca, który próbuje przekonać ją pompując

ne lęgi odbywają się co dwa lata. Młode dojrzewają długo i do

charakterystyczny worek skórny o intensywnym czerwonym

lęgów przystępują dopiero po kilku latach. W międzyczasie

kolorze wydając przy tym dosyć dziwne jak na ptaka dźwięki.

uczą się fachu pirata morskiego np. poprzez symulowanie

Worek ten, może przypominać wydęty żagiel, co niektórzy

chwytania upuszczonej przez innego ptaka ryby wykorzy-

uznają za kolejny możliwy powód nadania fregatom ich na-

stując w tym celu patyki. Zdolność lotu i korzystania z ko-

zwy. Po okresie lęgowym worek zmniejsza swoje rozmiary,

minów wznoszących młode wysysają z mlekiem matki, choć

ale czerwony fałd skórny jest widoczny i pozwala odróżnić

oczywiście niczego nie wysysają, bo ssakami przecież nie są.

samca od samic, choć te, w zależności od gatunku, mogą mieć

Obserwowane przez naukowców młode ptaki, które nie miały

też upierzenie nieco innego koloru w pewnych częściach ciała

wcześniej szans nabycia takich kompetencji, wznosiły się na

(podobnie jak osobniki młode). Gdy para fregat już się do-

duże wysokości równie skutecznie co ich rodzice.

bierze, pozostaje sobie wierna, ale tylko w tym konkretnym

Gdzie można spotkać tych urodzonych lotników? Oczywi-

sezonie. Gniazdo buduje samica z materiału dostarczonego

ście nad oceanami, w sąsiedztwie tropikalnych wysp, a tak-

planeta ziemia

W wielu miejscach fregaty nauczyły się, że wracający z połowu rybacy to okazja do posiłku

że na nadbrzeżnych klifach i urwiskach stałego lądu, gdzie

Gdy następnym razem przyjdzie Wam odwiedzać tropi-

również mogą zakładać kolonie. W zależności od gatunku,

kalne wyspy, wypatrujcie niestrudzonych, czarnoskrzydłych

a jest ich nominalnie pięć, fregaty spotkamy na wszystkich

piratów. Niezapomniane wrażenia gwarantowane!

oceanach globu, o ile nie będzie tam zbyt zimno. Fregata wielka (Fregata magnificens), zgodnie z nazwą największy przedstawiciel rodzaju, żyje na wyspach i wybrzeżach zachodniego Atlantyku i wschodniego Pacyfiku. Można ją również podziwiać na Wyspach Zielonego Przylądka u wybrzeży Afryki, jak i na Galapagos. Fregata mała (F. ariel) i średnia (F. minor) także spotykane są w wielu miejscach, bo i na południowym Antlantyku, na wschodnim i centralnym Pacyfiku oraz na Oceanie Indyjskim. Zdecydowanie mniej liczne są dwa pozostałe gatunki, które w przeciwieństwie do trzech już wymienionych uznaje się za zagrożone wyginięciem. Fregata orla (F. aquila) odbywa lęgi na Boatswain Bird Island, niewielkiej wysepce położonej obok Wyspy Wniebowstąpienia (nazwa wiąże się z innymi wspaniałymi ptakami, faetonami – ich angielska nazwa to właśnie boatswain bird). Została jeszcze fregata białobrzucha (F. andrewsii), która endemicznie gniazduje na Wyspie Bożego Narodzenia. Zdobywanie pokarmu w powietrzu i radzenie sobie z nim w locie to dla fregat chleb powszedni perfectdiver nr 4(10)/2020

o k i e m ż ó ł to d z i o b a

Jak pływać w ABC Tekst margita Ślizowska

Zdjęcia wiktor zdrojewski

Wszystkie elementy sprzętu mamy już dopasowane. Rurka zamocowana jest po prawej stronie maski, a odblaskowy kapturek na jej końcu wygięty tak, żeby do rurki wlewała się jak najmniejsza ilość wody. Maska jest szczelna, bo upewniliśmy się, że włosy i kaptur są dobrze ułożone. Wkładamy rurkę, uszczelniamy ją ustami i robimy wydech.

ładziemy się twarzą na wodzie, upewniamy, że rurka wystaje ponad powierzchnię i… możemy płynąć  Ale…

zanim wystartujemy, powinniśmy mieć świadomość kilku spraw. Jesteśmy w wodzie, więc i w rurce prawie zawsze jest pewna ilość wody. Dlatego dobrą praktyką jest następujący nawyk: po włożeniu fajki do ust najpierw robimy wydech, żeby pozbyć się zalegającej w fajce wody. Dokładnie to samo robimy po wynurzeniu się spod wody, jeśli zaglądaliśmy pod jej powierzchnię. Po wydechu ostrożnie bierzemy pierwszy wdech i upewniamy się, że pozbyliśmy się całej wody z fajki. Jeśli nie – ponownie robimy wydech. W ogóle przez rurkę warto oddychać ostrożnie, bo w każdej chwili może pojawić się w niej woda.

okiem żółtodzioba

W czasie pływania ręce wyciągamy przed siebie. Dla-

leżeć i opalać się na wodzie są wyjątkowo niebezpieczne.

czego? Żeby asekurowały głowę w czasie, kiedy my jeste-

Możliwość przebicia powłoki i nagłej utraty źródła wyporu,

śmy zajęci obserwowaniem podwodnego świata. Od czasu

zaśnięcie i odpłynięcie w “siną dal”, nagłe wypadnięcie do

do czasu zerkamy nad powierzchnię, żeby skorygować np.

wody i szok termiczny to tylko niektóre zagrożenia czyhające

kierunek płynięcia i upewnić się, że nie pojawiło się żadne za-

nawet na tych doskonale pływających…

grożenie. Nogami uzbrojonymi w płetwy wykonujemy wolne, miarowe ruchy. Staramy się nie wyciągać całego pióra płetwy nad powierzchnię wody. Nogi są proste w kolanach, a ruch wykonujemy z biodra. Unikamy tzw. rowerka (czyli uginania kolan i pracy nogami tak, jak w czasie jazdy na rowerze). Wolne, miarowe ruchy z przerwami pomiędzy cyklami zapewnią nam panowanie nad zmęczeniem, pomogą uniknąć skurczu i zapewnią stabilność w wodzie. Jeśli umiemy pływać, ale nie jesteśmy bardzo dobrymi pływakami – zdecydowanie zalecam dodatkowe zabezpieczenia, które pośrednio chronią nas przed utonięciem. Chronią, choć nie upoważniają nas do odpływania zbyt daleko od brzegu ani do snorklowania bez asekuracji. Pianka (mokry skafander), która dzięki pęcherzykom powietrza ma pewną wyporność, różnego rodzaju bojki (choć tu należy wziąć pod uwagę ewentualną możliwość przebicia źródła wyporu) czy deski i rurki piankowe dające możliwość krótkiego odpoczynku na powierzchni. Dla słabo pływających najskuteczniejszym zabezpieczeniem jest dobrze dopasowany kapok. Natomiast popularne materace, na których tak lubimy

perfectdiver nr 4(10)/2020

ZANURZENIE na WSTRZYMANYM ODDECHU

reklama

cesy fizjologiczne uruchamia w nas zanurzanie się pod wodę.

Dodatkową atrakcją w snorkelingu (dla wprawnych pływa-

Dzięki wiedzy zrozumiemy, dlaczego bez odpowiedniego wy-

ków i nurków) jest możliwość płytkiego zanurzenia się pod

szkolenia i przygotowania nie powinno być ono głębsze niż

wodę. Pierwszą rzeczą, którą robimy pod wodą jest wyrów-

zaledwie kilka metrów. Jednym z najpoważniejszych zagrożeń

nanie ciśnienia w uszach. Trzeba to robić bardzo delikatnie,

jest blackout, czyli nagła utrata przytomności bez żadnego

krótkotrwale oraz dość często (w miarę zanurzania), żeby

ostrzeżenia. Dlatego zawsze snorklujemy z asekuracją. Pod

nie dopuścić do mocnego ucisku na błony bębenkowe. A już

wodę zanurzamy się tylko wtedy, jeśli obok mamy partne-

na pewno nie wolno dopuścić do bólu. Różnica ciśnień pod

ra, który jest tak samo dobrze wyszkolony jak my i potrafi

wodą jest dużo większa niż na powierzchni, dlatego wyrów-

udzielić pierwszej pomocy przy ewentualnym wystąpieniu

nywanie ciśnienia w uszach należy zacząć tuż po zanurzeniu.

zagrożenia. Zanurzenia przy uprawianiu snorkelingu powin-

Najprostszą metodą jest próba Valsalwy: łapiemy się za nos

ny być płytkie i krótkie. Nie powinny zbliżać się do granic

i lekko wdmuchujemy powietrze w zatkany nos. Powinniśmy

naszych możliwości. I raz jeszcze podkreślę: bardzo ważne

poczuć lekkie „pyknięcie” w uszach. Kiedy w miarę zwiększa-

jest posiadanie umiejętności ratowniczych. Umiejętność wy-

nia głębokości znów poczujemy ucisk w uszach – powtarza-

dobycia nieprzytomnego spod wody, holowanie, powierzch-

my tę czynność. Podczas wynurzania ciśnienie wyrównuje

niowa akcja resuscytacyjna – jednym słowem pełna akcja

się samoczynnie (pod warunkiem tego, że jesteśmy zdrowi).

ratownicza. To naprawdę umiejętność bezcenna. Dzięki niej

Kolejnym ważnym tematem jest świadomość tego, jakie pro-

możemy uratować czyjeś zdrowie lub życie.

wiedza

Peter Maas

Godziny grozy Powieść o człowieku, który przeprowadził największą podwodną akcję ratowniczą Wydawnictwo Magnum, 203 strony, 2001 r.

Dzięki powszechnemu dostępowi do internetu i telewi-

Peter Maas bardzo płynnie opowiada tą historię. Cała

zji tragiczna historia okrętu podwodnego Kursk śledzona

fabuła trzyma w napięciu, jednocześnie będąc wierna fak-

była przez cały świat. Jednak w 1939 roku, kiedy zatonął USS

tom. Z książki można nie tylko dowiedzieć się o historii tego

Squalus nie było możliwości śledzenia akcji ratunkowej w te-

niezwykłego człowieka, ale także o szczegółach technicznych

lewizji. Dopiero wydana w 1999 roku książka Petera Maasa

wykonywanych wtedy nurkowań. Kto by pomyślał, że już

„Godziny grozy” przybliżyła to światu. Opowieść o człowieku,

wtedy stosowano trimix! Powieść jest intensywna do tego

który przeprowadził największą podwodną akcję ratowniczą

stopnia, że jej przeczytanie zajęło mi zaledwie kilka godzin.

(The Terrible hours. The man behind the greatest submarine

Zdecydowanie polecam wszystkim nurkom, nie tylko miło-

rescue in history).

śnikom militariów i okrętów podwodnych.

Peter Maas, zmarły w 2001 roku, był nowojorskim dziennikarzem, którego powieści oparte na prawdziwych wyda-

Mateusz Popek

rzeniach dotyczyły głównie nowojorskiej mafii. Jednak dzięki temu, że zainteresował się historią zatonięcia amerykańskiego okrętu wojennego, możemy śledzić tą historię na łamach jego książki. Powieść jest bardzo ściśle oparta na faktach i opowiada o karierze Charlesa „Szweda” Momsena. Był to oficer amerykańskiej marynarki wojennej, a także wynalazca i wizjoner. Wiele z urządzeń, które zaprojektował do tej pory stosuje się przy ratownictwie z zatopionych okrętów podwodnych. Właściwie przed Momsenem zatonięcie okrętu podwodnego było równoznaczne ze śmiercią jego załogi. Wynalazki tego człowieka dały marynarzom nadzieję. Kulminacyjną częścią powieści jest akcja ratownicza zatopionego okrętu podwodnego USS Squalus. To w trakcie tej akcji Charles Momsen mógł zaprezentować skuteczność swoich technik ratowniczych. r e c e n z j a

perfectdiver nr 4(10)/2020

p o r a d y i c i e k aw o s t k i ACADEMY

konfiguracje sprzętowe Część 4

Dodatek specjalny: Techniczny trening dla nurków przygotowujących się do akcji ratowniczych

Tekst Wojciech A. Filip

Istnieją 2 sposoby na to, aby zadowolenie z używania systemu modularnego było jeszcze większe: `` jego dokładne dopasowanie do swojej sylwetki i potrzeb, `` poznanie funkcji „specjalnych”.

Zdjęcie Ash Embi

ięgając do 3 ostatnich numerów Perfect Diver możemy

Funkcje specjalne to temat dzisiejszej, ostatniej części po-

krok po kroku prześledzić detale dopasowania i regulacji

święconej konfiguracjom sprzętowym.

systemu modularnego. Pozostają funkcje specjalne, które

Dowiemy się o:

po bliższym poznaniu okażą się być bardzo potrzebne.

• położeniu d-ringów,

porady i ciekawostki

ACADEMY

• technice wpinania i wypinania karabinków,

nie wpinamy w ten d-ring niczego innego, aby łatwiej było

• zakładaniu i zdejmowaniu systemu modularnego.

nam operować butlami. Lewy d-ring biodrowy: wpinamy tu manometr, a także ko-

D-ringi są jak kieszenie – pozwalają na wpięcie w nasz sys-

łowrotek lub szpulkę z bojką ( o ile nie mamy na ten sprzęt

tem wszystkich elementów jakie chcemy zabrać na nurko-

kieszeni w skafandrze). W nurkowaniu technicznym ten

wanie. Kto z nas nie szukał klucza do mieszkania włożonego

d-ring ma dużo więcej funkcji np. wpina się w niego dolne

do któreś kieszeni spodni – tylko która to była  ? Za dużo

karabinki butli bocznych, tzw. smycz, w którą wpięte są do-

kieszeni to dużo możliwości zawieruszenia się w nich czegoś

datkowe butle, o ile zabieramy ich więcej niż 2.

małego. Idealnie byłoby gdybyśmy nie przesadzili z ich ilo-

Przedni d-ring na pasie krocznym: służy do wpinania skutera

ścią, a jeszcze lepiej gdybyśmy konkretne rzeczy umieszczali

(skutera nie musimy kurczowo trzymać w czasie nurkowania,

zawsze w tych samych kieszeniach.

to świetne urządzenie ciągnie nas za dobrze dopasowaną

Spróbujmy zrobić tak z naszymi d-ringami. Opiszę jak usta-

uprząż), oraz jako d-ring tymczasowy np. możemy tu wpiąć

wić i wykorzystać minimalną ilość-ringów, która zadowoli

coś na chwilę, kiedy na powierzchni wody porządkujemy

każdego nurka.

swój sprzęt.

Będzie ich 5. Tylu używają zaawansowani nurkowie jaski-

Tylny d-ring na pasie krocznym: ma tylko 2 funkcje wyko-

niowi i wrakowi.

rzystywane w zaawansowanym nurkowaniu ze skuterem. Holujemy na nim zapasowy skuter, albo wykorzystujemy go do ratownictwa z wykorzystaniem skutera (czytaj na bieżąco Perfect Diver, aby poznać przydatne detale sprzętowe i techniki stosowane w zaawansowanym nurkowaniu).

Zdjęcie Łukasz Oganowski

Opisywane położenie i funkcje 5 d-ringów to sprawdzający się od wielu lat system stosowany w nurkowaniu technicznym. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby użyć mniejszej lub większej ilości d-ringów i używać ich wg własnego uznania. Zdjęcie Bartłomiej Trzciński

Prawy d-ring piersiowy: wpinamy w niego główny automat (o ile używamy taki z długim wężem) zapasową latarkę, la-

Jeżeli jesteś nurkiem rekreacyjnym, wyrabiaj w sobie

tarkę główną i wszystko inne czego używamy w czasie nur-

dobre nawyki. Spróbuj wykorzystać swoje d-ringi tak,

kowaniu z wyjątkiem ciężkich, dużych sprzętów jak np. ko-

jak wykorzystują je specjaliści nurkujący we wnętrzu

łowrotek. W czasie skoku do wody takie duże sprzęty mogą

wraków. Jeżeli teraz się tego nauczysz, nie będziesz

sprawić nam niespodziankę uderzając w maskę lub automat.

musiał zmieniać przyzwyczajeń ucząc się nurkowa-

Lewy d-ring piersiowy: wpinamy tu drugą latarkę zapasową

nia wrakowego 

i górne karabinki butli bocznych. Butle są duże i ciężkie, więc

perfectdiver nr 4(10)/2020

ACADEMY

W d-ringi piersiowe nie wpinamy dużych sprzętów, które mogą

Kluczową czynnością w czasie wpinania/wypinania

się przemieszczać w czasie skoku do wody – mogą one uderzyć

czegoś z d-ringu jest pierwszy ruch naszej ręki: mak-

nas wtedy w maskę lub automat.

symalne odsunięcie łokcia w tył.

Położenie d-ringów

Biodrowy:

Szukaliście kiedyś kieszeni w swoich dżinsach? Oczywiście,

• Oprzyj dłonie na biodrach, a teraz zamknij wolno lewą

że nie! Kieszenie są tak położone, że ręce trafiają w nie auto-

dłoń – to miejsce na twój d-ring biodrowy.

matycznie. Dokładnie tak powinniśmy ustawić nasze d-ringi. Poświęćmy na to każdą potrzebną ilość czasu. Zobaczycie o ile bardziej komfortowe będą wasze nurkowania, kiedy za każdym razem, będziecie sięgać po sprzęt do wybranego d-ringu nie patrząc w ogóle gdzie on się znajduje. D-ringi będziemy ustawiać dwuetapowo najpierw na sucho, w czasie dopasowywania uprzęży, a dopracujemy ustawienie w czasie nurkowania, korzystając z pomocy partnera. Ustawiamy d-ringi Piersiowe: • Rozstaw ręce w bok, odsuń łokcie mocno w tył (to bardzo ważny element pracy z d-ringami). • Teraz zegnij ręce w łokciach, równocześnie zamykając dłonie i celując kciukami w klatkę piersiową. • Podnieś kciuki do góry – powinny trafić w d-ringi.

Przedni na pasie krocznym: • Ten jest zwykle zaszyty w położeniu fabrycznym – nie musisz go ustawiać. Gdyby jednak było inaczej, ustaw go jak najwyżej na pasie krocznym. Tylny na pasie krocznym: • Stań na lewej nodze i podnieś wysoko kolano prawej. Sięgnij prawą dłonią nad pośladki – sprawdź czy trafiłeś w d-ring?

porady i ciekawostki

ACADEMY

Po ubraniu całego sprzętu, położenie uprzęży i d-ringów może się trochę zmienić, dlatego kolejny etap, to regulacja precyzyjna, którą należy przeprowadzić pod wodą. Zanurzamy się, najlepiej w rejonie stabilnej platformy W każdy z wstępnie ustawionych d-ringów staraj się „wpiąć” karabinek. Zrób to wolno, patrząc cały czas przed siebie, na wybrany punkt odniesienia, albo głębokościomierz. Nie celuj karabinkiem w d-ring – wykonuj spokojny ruch dłonią w której trzymasz otwarty karabinek. Partner w tym czasie używając małej kamerki, albo patrząc uważnie ocenia gdzie dokładnie trafiasz zamkiem karabinka. Notuje to w wetnotesie, na tabliczce, albo nagrywa. Każdy d-ring powinien być ustawiony w miejscu, gdzie intuicyjnie szukasz go karabinkiem, tylko wtedy będzie trafiał w niego bezbłędnie za każdym razem. Czyli nie szukamy d-ringów aby wpięć w nie karabinek. Zamiast tego karabinkiem pokazujemy gdzie powinny być nasze d-ringi w najbardziej naturalnym dla naszego ciała położeniu. Po wynurzeniu ustaw wszystkie d-ringi zgodnie z uwagami partnera, a na kolejnym nurkowaniu sprawdź dokładność waszej pracy. Jeżeli wszystko działa poprawnie, wykonaj

Uwaga!

końcowy test: nie patrząc na d-ringi wepnij w każdy z nich

Zanim zaczniesz ustawiać d-ringi, przeczytaj fragment o dobo-

karabinek – próbę powtórz 10 razy przy każdym d-ringu.

rze karabinków – znajdziesz go… poniżej 

Jeżeli coś nie wychodzi jeszcze raz dopracuj ustawienie swoich d-ringów.

Karabinki czyli sposób na mocowanie każdego sprzętu do naszego zestawu Karabinki dzielą się na jednostronne z zamkiem z jednej stro-

Precyzyjne ustawianie d-ringów to bardzo ważny

ny (nazywane czasem „karabinek z krętlikiem”  za sprawą

proces dopasowywania sprzętu, wystarczy, że d-ring

obrotowego oczka) oraz dwustronne z zamkiem na każdym

jest położony o kilka milimetrów za wysoko, albo

końcu karabinka nazywane z angielskiego doubleender.

za nisko, a za każdym razem będziesz trafiał obok. Wybierz odpowiedzialnego partnera do asystowania, a następnie sam pomóż mu ustawić położenie jego d-ringów.

Wygodnym sposobem jest zamocować karabinki z krętlikiem do różnych sprzętów na stałe – wtedy zawsze łatwo możemy taki sprzęt wpiąć i wypiąć. Niektóre sprzęty powinny mieć możliwość całkowitego wypięcia karabinka w czasie kiedy z nich korzystamy np. szpulka czy kołowrotek – używamy wtedy doubleenderów. Zdjęcia na stronach Bartłomiej Trzciński

ACADEMY

Jak wybrać właściwą wielkość karabinka

Przydatna uwaga!

Najważniejsze, aby móc każdy karabinek obsłużyć w naj-

Używając suchych rękawic, otwieraj karabinki bokiem kciuka

grubszych rękawicach w jakich będziemy nurkować – nie

– nie zablokujesz wtedy ich zamka luźną częścią rękawicy.

ma znaczenia czy będą to rękawice neoprenowe, czy takie do suchego skafandra. Na zakupy wybieramy się z parą naszych rękawic (jeżeli to rękawice do suchego skafandra, zabieramy również wewnętrzne rękawice docieplające). W sklepie ubieramy rękawice, i przygotowujemy po 2 karabinki z różnych wielkości. Chwytamy 2 karabinki tej samej wielkości w każdą dłoń i próbujemy je ze sobą połączyć. Jedne będą za małe, inne za duże. Wybierzmy takie, jakie odpowiadają nam w 100% – najwygodniej jest nam je zapinać i odpinać.

Zakładamy zestaw modularny • Ustaw stabilnie zestaw przed sobą (skorzystaj z pomocy partnera).

Istniej wiele sposobów na dobór karabinków. Nurkując w wodzie o temperaturze ok 20 stopni nie musimy używać rękawic, a to

• Wepnij wąż suchego skafandra przekładając go pod lewym pasem naramiennym.

powoduje, że dosyć łatwo jest obsługiwać nawet małe karabinki.

• Obracając się w prawo załóż na ramię lewy pas naramien-

Warto przemyśleć czy warto kupować karabinki o różnych wielko-

ny (zwróć uwagę na zawór upustowy suchego skafandra).

ściach. Moim zdaniem, jeżeli wybierzemy jedną, najwygodniejszą dla nas wielkość i zastosujemy takie karabinki przy każdym sprzęcie, to za każdym razem chcąc coś wpiąć będziemy wpinać „ten sam” karabinek, co jest dużo wygodniejsze od przyzwyczajania się do karabinków o różnych wielkościach.

Jak obsługiwać karabinek jedną ręką? Skorzystajcie z doświadczenia waszych instruktorów, albo kolegów, którzy pokażą wam różne techniki – wybierzcie najwygodniejszą. Zwróćcie uwagę, że karabinek dużo łatwiej wpiąć i wypiąć, kiedy jego zamek jest skierowany na zewnątrz nurka, a nie „do ciała”.

• Przesuń się biodrami i barkami jak najdalej w lewo. • Prowadząc prawą dłoń w tył po biodrze wsuń ją pod prawy pas naramienny.

• Wykorzystaj techniki z poprzedniego numeru Perfect Diver, aby w łatwy sposób zapiąć pas kroczny i biodrowy.

porady i ciekawostki

ACADEMY

Zdejmujemy zestaw modularny

• Złap prawą ręką lewy pas naramienny wraz z inflatorem

• Wepnij automat główny w prawy d-ring.

i podnieś go lekko w górę.

• Zdejmij z szyi długi wąż i automat zapasowy (o ile używasz takiej konfiguracji).

• Odwracając się w lewo wysuń lewą rękę z pasa naramiennego (zwróć uwagę na zawór upustowy suchego

• Wypnij wąż suchego skafandra.

skafandra).

• Rozepnij pas brzuszny i zdejmij pas kroczny. • Zdejmij prawy pas naramienny używając do tego celu doubleendera, latarki zapasowej lub wpiętego w prawy d-ring głównego automatu.

Do łatwiejszego zdejmowania zestawu wykorzystaj • doubleender • latarkę zapasową • wpięty automat główny

Dodatek specjalny Trening przygotowujący do akcji ratowniczych (zakładanie/zdejmowanie sprzętu w wodzie)

1. Samodzielne zakładanie i zdejmowanie sprzętu • Ustaw cały zestaw w stabilny sposób (zabezpiecz przed przewróceniem) • Korzystając z procedury zakładania i zdejmowania za-

2. Praktyka w wodzie • Wykonaj zestaw ćwiczeń jw. w wodzie sięgającej ci piersi (przed rozpoczęciem treningu załóż dla bezpieczeństwa płetwy)

łóż i zdejmij sprzęt 20 razy zwracając dużą uwagę na

• Jeżeli to możliwe, pierwszą serię wykonaj bez rękawic

wolne i precyzyjne ruchy – ćwicz w wygodnym ubraniu

• Kolejne w kompletnym sprzęcie

• Załóż rękawice i wykonaj kolejne 20 powtórzeń • Zdejmij rękawice i załóż kompletny skafander nurkowy – przed tobą kolejne 20 powtórzeń • Dodaj do kompletu rękawice i wykonaj nie mniej niż 20 powtórzeń założenia i zdjęcia sprzętu. • Sprawdź czas jaki jest ci potrzebny do założenia, a jaki do zdjęcia sprzętu (zakładaj sprzęt zawsze do końca

Trening zaawansowany z partnerem • Ćwiczcie w zespole umiejętności samodzielnego zakładania i zdejmowania sprzętu • Jeżeli opisane powyżej ćwiczenia wychodzą wam sprawnie przejdźcie na wodę głębszą (bez kontaktu z dnem)

tak, aby dodając maskę i płetwy móc wejść do wody. Zdjęcia na stronach Bartłomiej Trzciński

perfectdiver nr 4(10)/2020

ACADEMY

Uwaga techniczna do ćwiczeń bez kontaktu

Wszystko ok?

z dnem

Zaplanujcie kolejny trening w wodzie bez kontaktu z dnem.

Przed wyjęciem ręki z prawego pasa naramiennego warto wypu-

Partner leży swobodnie na powierzchni wody

ścić nieco gazu ze skrzydła, a następnie przechylić się w prawo.

• Zdejmuj sprzęt z partnera będąc bardzo precyzyjnym

Po wyjęciu prawej ręki z uprzęży sięgnij do inflatora i napompuj

w działaniu, cały czas zwracaj uwagę na położenie twarzy

zestaw odwracając się w tym czasie w lewo. Sprzęt „sam się

partnera, która powinna znajdować się nad wodą (bądź

zdejmie” 

pewny, że sprzęt jest pozytywnie pływalny przed jego całkowitym zdjęciem)

• Zdejmujcie i zakładajcie sprzęt naprzemiennie – jedna

• Ćwiczcie naprzemiennie

osoba ćwiczy, druga obserwuje i podpowiada/pomaga • Jeżeli nie macie problemu z samodzielnym zdejmowa-

UWAGA!

niem i zakładaniem sprzętu przejdźcie do kolejnego

Trening przygotowujący do akcji ratowniczych tylko pozornie

etapu przechodząc z powrotem na wodę sięgającą klatki

wygląda na prosty. To ciężka, wyczerpująca praca. Zawodowi

piersiowej:

ratownicy poświęcają sporo czasu na takie zajęcia.

Partner leży swobodnie na powierzchni wody

Upewnij się, że jesteś w wystarczającej formie fizycznej i tak

• Powoli, krok po kroku zdejmij sprzęt ze swojego part-

dobierz ilość powtórzeń w swoim treningu aby nie tracić na

nera – w tym czasie partner podpowiada ci jak wykonać

technice (proponowane 20 powtórzeń, to typowy trening pro-

poszczególne operacje, ale fizycznie nie pomaga

fesjonalistów).

• Pomóż ubrać sprzęt partnerowi i zamieńcie się rolami

Ćwiczenia w wodzie zawsze prowadź w zespole. Przerwij trening

• Ćwiczcie do pełnego opanowania tej ważnej umiejętności

kiedy poczujesz zmęczenie.

Każdy trening wykonany z dużą ilością powtórzeń procentuje w sytuacjach krytycznych. Zakładanie i zdejmowanie sprzętu to podstawowe techniki ratownicze. W wielu przypadkach technika zakładania i zdejmowania sprzętu jest ćwiczona tylko na kursie podstawowym i na kursie Rescue. Przygotuj się na krytyczne sytuacje, ćwicząc w najbardziej komfortowych warunkach. Ćwicz opisane techniki przy każdej okazji, bądź pewny swojej sprawności. Poproś swojego instruktora o pomoc w rozbudowaniu ćwiczeń.

`` Chcesz poznać techniki wpinania karabinków w czasie nurkowań w wodzie o bardzo niskiej temperaturze? Chciałbyś indywidualnie ustawić d-ringi w swojej uprzęży? `` Chcesz dobrać trening ratowniczy najlepiej do rodzaju twoich nurkowań? `` Bonus dla Czytelników Perfect Diver: umów się na bezpłatne seminarium w Akademii Tecline – nurkuj bardziej komfortowo i bezpiecznie! Zdjęcie Krzysztof Niecko

WAF

TY? KIEDY WYBIERZESZ AAA TY? KIEDY WYBIERZESZ ATY? TY?KIEDY KIEDYWYBIERZESZ WYBIERZESZ SIĘ NA SPACER? SIĘ NA SPACER? SIĘNA NASPACER? SPACER? SIĘ

Aktywność fizyczna poprawia kondycję. Aktywność fizyczna poprawia kondycję. Aktywność fizycznapoprawia poprawiakondycję. kondycję. Aktywność fizyczna Aktywność fizyczna poprawia kondycję. 78% POLAKÓW NIE JEST DOŚĆ

78% NIE JEST DOŚĆ 78%POLAKÓW POLAKÓWNIE NIEJEST JESTDOŚĆ DOŚĆ 78% POLAKÓW 78% POLAKÓW NIE JEST DOŚĆ AKTYWNYCH FIZYCZNIE* AKTYWNYCHFIZYCZNIE* FIZYCZNIE* AKTYWNYCH FIZYCZNIE* AKTYWNYCH AKTYWNYCH FIZYCZNIE*

Ύ t,K͘ <ĂŶƚŽƌ WƵďůŝĐ ŶĂ ǌůĞĐĞŶŝĞ DŝŶŝƐƚĞƌƐƚǁĂ ^ƉŽƌƚƵ ŝ dƵƌǇƐƚǇŬŝ͕ ͣWŽǌŝŽŵ ĂŬƚǇǁŶŽƑĐŝ ĮǌǇĐǌŶĞũ WŽůĂŬſǁ ϮϬϭϴ͘͟ Ύ t,K͘ <ĂŶƚŽƌ WƵďůŝĐ ŶĂ ǌůĞĐĞŶŝĞ DŝŶŝƐƚĞƌƐƚǁĂ ^ƉŽƌƚƵ ŝ dƵƌǇƐƚǇŬŝ͕ ͣWŽǌŝŽŵ ĂŬƚǇǁŶŽƑĐŝ ĮǌǇĐǌŶĞũ WŽůĂŬſǁ ϮϬϭϴ͘͟ Ύ t,K͘ <ĂŶƚŽƌ WƵďůŝĐ ŶĂ ǌůĞĐĞŶŝĞ DŝŶŝƐƚĞƌƐƚǁĂ ^ƉŽƌƚƵ ŝ dƵƌǇƐƚǇŬŝ͕ ͣWŽǌŝŽŵ ĂŬƚǇǁŶŽƑĐŝ ĮǌǇĐǌŶĞũ WŽůĂŬſǁ ϮϬϭϴ͘͟ Ύ t,K͘ <ĂŶƚŽƌ WƵďůŝĐ ŶĂ ǌůĞĐĞŶŝĞ DŝŶŝƐƚĞƌƐƚǁĂ ^ƉŽƌƚƵ ŝ dƵƌǇƐƚǇŬŝ͕ ͣWŽǌŝŽŵ ĂŬƚǇǁŶŽƑĐŝ ĮǌǇĐǌŶĞũ WŽůĂŬſǁ ϮϬϭϴ͘͟

www.rehasport.pl www.rehasport.pl www.rehasport.pl www.rehasport.pl www.rehasport.pl

Rehasport Ύ t,K͘ <ĂŶƚŽƌ WƵďůŝĐ ŶĂ ǌůĞĐĞŶŝĞ DŝŶŝƐƚĞƌƐƚǁĂ ^ƉŽƌƚƵ ŝ dƵƌǇƐƚǇŬŝ͕ ͣWŽǌŝŽŵ ĂŬƚǇǁŶŽƑĐŝ ĮǌǇĐǌŶĞũ WŽůĂŬſǁ ϮϬϭϴ͘͟ Rehasport Rehasport Rehasport tĂƌƐǌĂǁĂ͕ WŽǌŶĂŷ͕ 'ĚĂŷƐŬ͕ <ŽŶŝŶ tĂƌƐǌĂǁĂ͕ WŽǌŶĂŷ͕ 'ĚĂŷƐŬ͕ <ŽŶŝŶ tĂƌƐǌĂǁĂ͕ WŽǌŶĂŷ͕ 'ĚĂŷƐŬ͕ <ŽŶŝŶ tĂƌƐǌĂǁĂ͕ WŽǌŶĂŷ͕ 'ĚĂŷƐŬ͕ <ŽŶŝŶ

Rehasport tĂƌƐǌĂǁĂ͕ WŽǌŶĂŷ͕ 'ĚĂŷƐŬ͕ <ŽŶŝŶ

PHOTO BY MARCELLO DI FRANCESCO

DAN dba o to, abyście mogli beztrosko nurkować, w dowolnym miejscu i czasie

DIVING SAFETY SINCE 1983

Ogólnoświatowe Assistance w razie wypadku, działające 24/7

Wyłączny dostęp do nurkowych planÓw ubezpieczeniowych

Porady medyczne i zalecenia specjalistów

DANEUROPE.ORG

Udział w programach badawczych z zakresu medycyny nurkowej

Kursy pierwszej pomocy