Onlangs werd de kaap van één miljoen waarnemingen overschreden op de regiopagina www.dijleland.waarnemingen. be van de Natuurstudiegroep Dijleland. Dankzij de jarenlange inzet van vele honderden waarnemers beschikken we nu over een schat aan gegevens over de biodiversiteit in onze streek. Het gros van deze informatie betreft echter losse waarnemingen waar we enkel de aanwezigheid van soorten uit kunnen afleiden. Nieuwe toepassingen in de app ObsMapp laten nu toe om, naast de waarnemingen zelf, ook de zoekinspanning vast te leggen. Op die manier kunnen waarnemers hun waarnemingen van nog meer waarde voorzien en zo efficiënt bijdragen tot het verzamelen van meer systematische kennis rond het voorkomen en de toestand van onze soorten.
stens) een soortnaam, locatie en datum. Het geheel van deze waarnemingen leert ons voor tal van soorten waar hun aanwezigheid opgetekend werd. Over de afwezigheid van een soort leren dergelijke waarnemingen ons echter weinig. De schijnbare afwezigheid van een soort op een bepaalde locatie of tijdstip kan namelijk niet alleen toegeschreven worden aan de werkelijke afwezigheid, maar ook aan de afwezigheid van waarnemers, of aan waarnemers die de moeite niet namen om ze te melden (Figuur 1). Dit soort waarnemerseffecten bemoeilijken een correcte interpretatie van de beschikbare gegevens.
Dit artikel behandelt de mogelijkheden van de app ObsMapp. Deze app werkt uitsluitend op smartphones met Android, het besturingssysteem dat door 80% van de veldwaarnemers met een smartphone gebruikt wordt. De redactie wenst zich te verontschuldigen tegenover de lezers zonder smartphone of met een ander besturingssysteem, voor wie dit artikel minder relevant is. (Tenzij ze zouden overwegen in de toekomst een Android toestel aan te schaffen.)
Waarnemingen die ingevoerd worden via Waarnemingen.be of de mobiele toepassingen ObsMapp, iObs en WinObs zijn doorgaans losse waarnemingen. Elke waarneming omvat (min94
De boomklever I september 2017 I algemeen
Figuur 1. Aan- (groen) en afwezigheid (rood) van de Pimpelmees (Cyanistes caeruleus) in de UTM-1 kilometerhokken van ons werkgebied volgens Waarnemingen. be. Zijn er werkelijk zo veel hokken waar nog nooit een Pimpelmees te zien of te horen is geweest?
sterke meerwaarde ten opzichte van het invoeren van losse waarnemingen zonder registratie van de zoekinspanning. Het gebruik van routeregistratie is dus aanbevolen voor vrijwel elke vorm van waarnemingen invoeren. Wanneer een route gelopen wordt waarbij niet alle individuen gemeld worden (bv. enkel de eerste waarneming van elke soort), worden de meest waardevolle resultaten bekomen door het traject op te splitsen in meerdere kleinere routesegmenten. Op die manier ontstaat per segment een streeplijst met aan- en afwezigheden. De vele korte soortenlijstjes die ontstaan, zijn ook
Tijdens het lopen van een route met routeregistratie is de waarnemer vrij om te bepalen welke soorten(groepen) hij invoert en of hij daarbij effectief alle soorten en/of alle individuen meldt. Na afloop kan per soortgroep aangegeven worden welke vorm van monitoring werd toegepast (Figuur 3). Het melden van alle soorten en alle individuen levert uiteraard de meest waardevolle informatie op, zeker als de route op termijn meermaals gelopen wordt. Ook het invoeren van losse waarnemingen mét routeregistratie, zonder alle soorten en/of individuen in te voeren, is een
Figuur 2. Om routeregistratie te starten, klikt u op het icoontje “Route/punttelling” in het startscherm van ObsMapp (scherm 1). In het scherm dat u vervolgens te zien krijgt, klikt u op “Start route” (scherm 2). De routeregistratie start en u kunt beginnen met het invoeren van waarnemingen. Het knipperende rode bolletje in het invoerscherm (scherm 3) of bij spraakinvoer (scherm 4) geeft aan dat de route op dat moment geregistreerd wordt. De routeregistratie kan na afloop gestopt worden ofwel door op het rode bolletje te klikken ofwel door terug op “Route/punttelling” en vervolgens “Stop route” te klikken.
ALGEMEEN
Routeregistratie met ObsMapp voor efficiënte monitoring van soorten
Het concept van streeplijsten, waarbij per bezoek, gebied of hok alle waargenomen soorten worden aangekruist, leert wél iets over de afwezigheid van soorten en is een functionaliteit die reeds meerdere jaren bestaat in Waarnemingen. be, maar het gebruik ervan is nooit echt populair geworden. Het vergt een combinatie van registratie in het veld en invullen van de lijst achter de computer. Sinds dit jaar is het mogelijk om in ObsMapp (de Android-app) eenvoudig en snel mobiel waarnemingen in te voeren en met enkele kliks automatisch ook de gelopen route en zoekinspanning te registreren, en te koppelen aan de ingevoerde waarnemingen (Figuur 2).
Figuur 3. Na afloop dient per soortgroep aangegeven te worden welke soortgroepen werden gemonitord en welk invoergedrag daarbij gehanteerd werd. In dit voorbeeld werden alle waargenomen soorten maar niet (altijd) alle individuen vogels gemeld, alle soorten en individuen dagvlinders, losse waarnemingen van libellen (mét registratie van zoekinspanning) en alle individuen van een aantal plantensoorten. De boomklever I september 2017 I algemeen
95