10 minute read
Keep an Eye Circus and Performance Acts
If Cia- Somehow
Circus zonder dieren, toch met kop en staart
Geen leeuwen en ook geen clowns met flapschoenen en een rode neus. Het ’nieuwe circus’ zit vol adembenemende acrobatische trucs, met een verhaal. Geen kunstjes, maar kunst. Wendy Moonen, artistiek leider van Festival Circolo, weet wel waarom dit nieuwe genre zo snel populair aan het worden is.circus
SHALOM GRAMMICIOLI
Het gaat verder dan de truc
Veel mensen hebben een traditioneel beeld bij het woord ‘circus’. Hoe beschrijf je Festival Circolo aan iemand die er nog nooit is geweest? Is het acrobatiek? Circus? Theater? ‘We moeten vaak uitleggen dat het nieuwe circus totaal anders is dan wat je al kent. Maar wie eenmaal is geweest, is verkocht. Het traditionele circus werkt vooral op de spanning van het moment: truc, applaus, een moeilijker kunstje, applaus, dan de spannendste act en het grootste applaus. Het nieuwe circus wil een andere, bredere ervaring bieden. Het gaat verder dan de truc, met adembenemend knappe acts die ook een verhaal dienen. Met een dramaturgische lijn, een verhaal met een kop en een staart, zoals in het theater of bij dans. Het is mijn opdracht om zo breed mogelijk te programmeren. Je ziet dus de meest uiteenlopende voorstellingen. Van meer traditioneel tot heel experimenteel en alles daartussenin. Voor de familie met kleine kinderen tot de kunstzinnige student.’
Het nieuwe circus is misschien wel een van de meest opkomende genres van dit moment. ‘Het begon allemaal bij theaterfestival Boulevard in Den Bosch. Toenmalig directeur Wim Claessen had nog twee wensen voor hij met pensioen ging: een circusopleiding oprichten en een circusfestival organiseren. Zo ontstonden in 2007 de circusopleiding bij Fontys en de eerste editie van Festival Circolo. Dat was buiten op Landgoed Velder, in the middle of nowhere. In 2018 zijn we verhuisd
KARIN JONKERS Wendy Moonen
circus Festival Circolo, Ockham’s Razor Tipping Point Adembenemend knappe acts die ook een verhaal dienen.
JOSTIJN LIGTVOET FOTOGRAFIE
Festival Circolo, Kaaos Kaaos- BabelGlöm
JOSTIJN LIGTVOET FOTOGRAFIE
naar Tilburg. We wilden een meer stedelijke connectie. In oneven jaren wordt er in de theaterzalen van de stad circus geprogrammeerd. In even jaren vindt het festival buiten plaats, in het Leijpark, met tien dagen lang nationale en internationale topproducties in verschillende tenten.’
De outdoor editie, met allemaal tenten en lichtjes, lijkt veel op het circus zoals we dat kennen van vroeger. ‘De kracht van de outdoor editie is de hele setting. Het festival heeft de romantiek van het circus, die teruggaat naar de Franse boulevards waar nomadische circusgezelschappen neerstrijken. Bij eerdere edities bouwden we grote frontale tenten met tribunes waarop zo’n 1000 mensen konden zitten, daardoor zat het publiek soms te ver van de voorstelling. Nu hebben we een ronde setting en zit iedereen om de piste, heel dicht bij de voorstelling. Dat geeft een andere belevenis. Je maakt het zo veel meer gezamenlijk mee, je ziet elkaar en elkaars reacties.’
In het buitenland, zoals Frankrijk en Canada, bestaat het nieuwe circus al veel langer. Hoe anders is het daar? ‘Het nieuwe circus is enorm populair in Frankrijk en Canada, waar Cirque du Soleil vandaan komt. In deze landen is er een gigantische circusscene. Het merendeel van de gezelschappen die je op Circolo ziet, komt uit Frankrijk. Heel grappig: als ik in Frankrijk bij een voorstelling zit, en dat zijn zeker niet de gemakkelijkste, ben ik vaak omringd door een klas schoolkinderen. Ze worden daar al heel jong met het hedendaagse circus vertrouwd gemaakt. ‘
Tijdens Festival Circolo zien we ook shows van artiesten die vers van de opleiding komen. ‘Als je na vier jaar afstudeert van de circusopleiding is er vaak een gat tussen de studie en het werkveld. Met het Keep an Eye-project kunnen afstudeerders direct na hun afstuderen een eigen show produceren. Iedereen mag zich aanmelden. We kijken naar artistieke inhoud, originaliteit, techniek, haalbaarheid, en motivatie van de maker. In de eerste fase kunnen de geselecteerde studenten een coach aanwijzen om zich verder te ontwikkelen in een bepaalde discipline. In de tweede fase krijgen ze alle tools aangereikt om een eigen voorstelling te maken. Denk aan coaching, kostuums of een regisseur. >
circus
De show gaat in première op het festival en is een volwaardig onderdeel van het programma.’
Meteen ook een mooi visitekaartje voor de buitenwereld. ‘Zeker. Er komen veel programmeurs naar het festival. Zo kunnen de jonge artiesten zich laten zien en een netwerk opbouwen. Wat opvalt: we hebben in Nederland twee circusopleidingen, Fontys in Tilburg en Codarts Rotterdam, met veel internationale studenten. Dat is best veel voor een klein land. Elk jaar studeren in totaal dertig nieuwe artiesten af. In het begin waren veel afstudeerders na hun studie vaak snel weer weg. De laatste jaren is er veel veranderd. Er zijn broedplaatsen en residenties. Veel makers blijven nu in Nederland om zich hier te organiseren.’
Pik je de talenten er snel uit? ‘Er zitten altijd studenten bij die eruit springen. Maar het gebeurt me ook regelmatig dat iemand pas in het vierde jaar opeens zichtbaar wordt. Dat je denkt: wow, oké, hier is iets uitgekomen wat ik niet eerder gezien heb.’
Hebben de theaters buiten Brabant het circus ook al ontdekt? ‘Het nieuwe circus is een relatief jong fenomeen. En misschien wel een van de meest opkomende genres van dit moment. Tegelijk is het best spannend als je iets programmeert wat je nog niet hebt gezien of nog niet goed kent. Ik ben een jaar lang bezig met voorstellingen kijken. Daar komt uiteindelijk het programma voor Festival Circolo uit. Moet je je voorstellen: voor zo’n programmeur in het theater die ook toneel, dans en al die andere disciplines in de gaten moet houden, is het bijna niet bij te houden.’
Waar kijk jij naar, hoe selecteer je?
TILMAN PFAEFFLIN
‘Vooral naar wat het met me doet. Het moet je bijblijven. Iets kan prachtig zijn, maar soms ben je het de volgende dag alweer vergeten. Een voorstelling kan je raken op verschillende manieren. Het kan heel knap zijn, pure schoonheid, grappig. Ik val vaak voor makers die een sterke urgentie voelen om hun verhaal te delen. En er mag ook best een discussie op gang komen. Natuurlijk is het ook gewoon een kwestie van smaak. Wat de een tof vindt, vindt een ander weer niks. Dus ik kies niet alleen wat ik zelf wil zien, maar ook waarvan ik weet dat het anderen raakt.’
Boven: Laurence Felber – Questions to the Endless Onder: La Cie Sea – Il en Fallait Deux
Panama Pictures
De ontwikkeling van het moderne circus in Nederland is nauw verbonden met dans, theater, muziek en alle kunstrichtingen die openstaan voor vernieuwing en samenwerking. Jaarlijks terugkerende festivals zijn in Nederland spaarzaam: Circolo in Tilburg, Rotterdam Circusstad en enkele kleinere festivals door het land. Daarnaast zijn er in de meeste Europese landen tientallen grootschalige en
DESIREE SCHIPPERS UITTIP John van Riemsdijk, managing director Fontys Academy of Circus and Performance Art
internationale festivals. Bijvoorbeeld het jaarlijkse vierdaagse Franse festival Mondial de Cirque du Demain, dat wordt uitgezonden bij de nationale omroep.
Ik wil graag de aandacht vestigen op een Nederlands gezelschap dat doorlopend nieuwe voorstellingen maakt die mij telkens inspireren en verrassen: het in Den Bosch gevestigde gezelschap Panama Pictures. Zij maken voorstellingen op het snijvlak van dans en circus waarbij deze naadloos in elkaar overvloeien, in architectonische decors en met livemuziek in velerlei vormen. Choreograaf Pia Meuten is in staat om literaire en filosofische inspiratiebronnen te vertalen naar beelden die je raken door de grote fysieke impact en menselijke uitstraling van het geheel. Ik heb voorstellingen van dit gezelschap zowel in een theater als daarbuiten in bijvoorbeeld oude industriële gebouwen gezien, die me telkens ontroerden. Altijd worden de voorstellingen gedragen door charismatische performers en een internationale cast van dansers en acrobaten. Regelmatig doen ook afgestudeerden van onze academie aan voorstellingen mee. Hun nieuwe reeks voorstellingen start met The Future (is not what it used to be). Zwevende objecten vormen een surrealistisch en poëtisch universum. Op afgebrokkelde fragmenten, gestold in de tijd, balanceren de performers hoog in de lucht. Elkaar vasthoudend boven de gapende afgrond ontrafelen ze de samenhang tussen tijd en zwaartekracht. Zonder houvast begeven ze zich in het luchtledige. Voorbij alle zekerheden omarmen ze het risico en spelen ze met onze waarneming van de tijd.
Meer informatie: www.panamapictures.nl
Studio 150 Bethlehemkerk concerten
Het tweede podium dat wij vonden, is Studio 150 Bethlehemkerk in Amsterdam. Deze voormalige kerk in Amsterdam Noord is recent omgevormd tot een van de meest spraak- en geluidmakende opnamestudio’s van Nederland en daarbuiten. Ook hier maakt Keep an Eye concerten mogelijk voor jong talent, online gestreamd via diverse sociale media. De concerten worden maandelijks op de laatste donderdag van de maand uitgezonden. Jazz, klassiek en – bij wijze van pilot – kleinkunst. Mooi meegenomen is dat de musici ook prachtige professionele studio-opnames van hun concert mee naar huis krijgen. Muzikanten laten ons in groten getale weten onder de indruk te zijn van de prachtige akoestiek in de voormalige kerk.
Yang Yang Cai (1998) begon met pianospelen op vijfjarige leeftijd bij Noor Relijk. Al op tienjarige leeftijd werd zij leerling van de beroemde pianopedagoog Jan Wijn. Sinds 2015 studeert ze bij hem aan het Conservatorium van Amsterdam.
Het Ebonit Saxophone Quartet is een jong, sprankelend ensemble opgericht in 2011 aan het Conservatorium van Amsterdam. De vier klasgenoten uit Polen, Nederland en Spanje traden op in de belangrijkste concertzalen van Nederland en daarbuiten.
The Youngsters
De Keep an Eye Foundation ondersteunt al jaren jong talent. Maar wat is nou precies ‘jong’ talent? Met dit project gaan we op zoek naar nóg jonger talent; talenten die helemaal aan het begin staan van hun creatieve ontwikkeling en aan wiens ontplooiing Keep an Eye een steentje kan bijdragen. Muziek zit al vroeg in ons allemaal en met The Youngsters richten we ons op talenten van 9 tot 18 jaar. Wat krijg je als je jong talent vanuit allerlei hoeken bij elkaar brengt: avontuur! November 2020 staat in het teken van een bijzondere samenwerking tussen de twee jongtalentopleidingen van het Conservatorium van Amsterdam: de Sweelinck Academie (klassiek 9-18 jaar) en het Junior Jazz College (jazz 11-18 jaar). Die samenwerking bestaat uit een groot gelegenheidsorkest (het CvA Young Talent Orchestra XL) onder leiding van Martin Fondse. Met zijn ruime ervaring weet hij op een speelse en vernieuwende manier te werk te gaan met jong talent, met ruimte voor improvisatie, een goeie sound, vrijheid en avontuur. Deze kick-off markeert een reeks initiatieven
