1
białołęka
Zakłady Chemiczno-Techniczne ”Ludwik Spiess i Syn” na Tarchominie Adres obiektu: ul. Fleminga 2 (d. Daniłowiczowska) Data powstania: 1844 r. / 1860 r. Użytkownik: Polfa S.A. Historia obiektu Fabryka octu winnego i estragonowego została uruchomiona w Tarchominie w 1844 r. przez Ludwika Henryka Spiessa ze znanego warszawskiego aptekarskiego rodu Spiessów. Był on najmłodszym synem aptekarza Henryka Spiessa (przybyłego do Warszawy z pruskiego Szczecina). Po śmierci ojca otrzymał od matki dużą część spadku, co pozwoliło mu na otwarcie Składu Materiałów Aptecznych i Farb Malarskich – firmy, która w przeważającej mierze zajmowała się sprzedażą produktów aptekarskich i kosmetycznych, ale także produkowała w niewielkich ilościach preparaty farmaceutyczne. W 1849 r. Spiess założył w Rudzie Guzowskiej (późniejszy Żyrardów) fabrykę przemiału kości, która produkowała nawozy sztuczne, a którą jednak – ze względu na słabą koniunkturę – sprzedał w 1860 r. Za pozyskane w ten sposób środki zakupił Fabrykę Płodów 1
Budynek biurowy, k. XIX w.; fot. 2010 r.
2
Zakłady Polfa – budynek wieży ciśnień, lata 50-te XX w.; fot. 2010 r.
3
Zakłady Polfa – widok ogólny; fot. 2010 r.
1
110
Chemicznych w Tarchominie. Po połączeniu przedsiębiorstw powstała Fabryka Wyrobów Chemicznych. W dużym zespole fabrycznym znalazły się zabudowania fabryczne, ogród fabryczny, sad, orne pole i duży kawał lasu. Firma zajmowała się produkcją przetworów kostnych, nawozów sztucznych (saletra chilijska, sól potasowa, superfosforaty), lakierów, politur, farb olejnych, octu spirytusowego. Była największym producentem octu w Królestwie Polskim. Zwiększała się nie tylko produkcja, ale także zatrudnienie, które w 1885 r. wynosiło 60 pracowników, a w 1905 r. aż 90. Przed 1914 r. działał tam już motor parowy o sile 100 KM. W 1899 r. firma przeszła poważną restrukturyzację i została przekształcona w spółkę akcyjną. W okresie międzywojennym zakłady miały cztery oddziały: w Krakowie, Łodzi, Lwowie i Wilnie, a także 8 mniejszych sklepów. Zniszczona w znacznej mierze w 1944 r. fabryka została częściowo odbudowana i w 1947 r. w jej murach uruchomiono fabrykę penicyliny: Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne „Polfa”. W kolejnych latach, w efekcie trwającej rozbudowy zakładów (m.in. nowe